Iedereen kent de noodzaak om het tropisch regenwoud te beschermen. De voortdurende (illegale) houtkap van bossen moet echt stoppen. Daarom komt er binnenkort een nieuwe EU-wetgeving (EUDR) die dit aanpakt. Straks mogen er geen bossen meer worden gekapt voor de productie van palmolie, soja, koffie, cacao, hout, rubber en rundvlees.
Hoewel het doel van de wet duidelijk is, ontstaan er enkele interessante vraagstukken die moeten worden aangepakt:
Wat betekent deze regelgeving voor (kleinschalige) boeren?
Hoe wordt de herkomst van producten gecontroleerd?
Zijn de percelen goed geregistreerd in een (openbaar) kadaster om eigendom en ontbossing vast te stellen?
En hoe beoordeel je of er sprake is van voedselfraude?
In deze opdracht vind je antwoorden op deze vragen! Je gaat Geo-ICT gebruiken om de kansen en uitdagingen te onderzoeken.
Deze opdracht sluit goed aan bij het domein Gebieden: Zuid-Amerika uit het aardrijkskunde curriculum. Thema's zoals ecologische voetafdruk, ontbossing, productieketen en Noord-Zuid-verhouding kunnen aan bod komen bij het bespreken van de opdracht.
Voordat je begint...
Atlas en opdrachten
Zie je de kaarten en de opdrachten naast elkaar? Top. Lees dan verder onder deze box .
Box 1
Zie je op deze pagina alleen de opdrachten?
Voor dit onderdeel heb je de atlas 'Colombia' van EduGIS nodig om de opdrachten te voltooien. Klik op de link om de kaarten en de opdrachten naast elkaar te bekijken: www.edugis.nl/ontbossingsvrije-producten.
In het midden van je scherm zie je een schuifbalk die je kunt gebruiken om de ruimte voor de atlas en de opdrachten zelf aan te passen door deze naar links of naar rechts te schuiven.
Het is het handigst om in tweetallen te werken op twee schermen. Eén persoon heeft de EduGIS-atlas volledig zichtbaar en de ander de opdrachten. Schuif hiervoor de verticale balk helemaal naar links of helemaal naar rechts. Zo hoef je niet tussen de atlas en de opdrachten te wisselen terwijl je de opdrachten maakt.
Leerlingen verkennen de voordelen en uitdagingen van ontbossingsvrije productie en de effecten daarvan op lokale gemeenschappen in Colombia, Zuid-Amerika.
Leerlingen ontdekken dat het vaststellen van perceelgrenzen een belangrijke factor is voor landeigendom en de productieketen van koffie.
Leerlingen onderzoeken de invloed van EU-wetgeving op kleinschalige koffieboeren in Colombia en evalueren of de opgelegde voorwaarden daadwerkelijk bijdragen aan het beoogde doel van ontbossingsvrije productie.
Boeren in Colombia werken vaak op de steile hellingen van de Andes.
Achtergrondinformatie
Green Deal en EU-wetgeving
Wat is de Green Deal?
De European Green Deal is een plan van de Europese Unie om klimaatverandering en milieuvervuiling aan te pakken. Het belangrijkste doel is om van Europa in 2050 het eerste klimaatneutrale continent te maken. Dit betekent dat je de uitstoot van broeikasgassen gelijk moet zijn aan de opname ervan uit de atmosfeer.
Om dit te bereiken, wil de EU de uitstoot van broeikasgassen in 2030 aanzienlijk verminderen, het gebruik van hernieuwbare energiebronnen zoals wind- en zonne-energie vergroten en duurzame landbouwpraktijken bevorderen. Daarnaast richt de EU zich op natuurbescherming, recycling, schoner transport door elektrische voertuigen, en beter openbaar vervoer. Goed bezig toch?
Kortom, de European Green Deal draait om de ontwikkeling van Europa naar een groener en duurzamer gebied met een gezondere toekomst voor iedereen.
In deze opdracht kijken we naar één specifiek onderdeel van de Green Deal dat gaat over de bescherming van de natuurlijke leefomgeving en duurzame landbouwpraktijken. Dit onderdeel is de EU-wetgeving voor ontbossingsvrije producten. Deze wet (EUDR) vereist dat bedrijven kunnen aantonen dat producten zoals koffie, soja, palmolie, hout, cacao en vee niet afkomstig zijn uit recent ontboste gebieden.
De EU-wetgeving tegen ontbossing is cruciaal voor de bescherming van wereldwijde bossen en het bestrijden van klimaatverandering. Het doel is ervoor te zorgen dat producten die in de EU worden verkocht, niet zijn gekoppeld aan ontbossing. Door ontbossing te verminderen, helpt de EUDR de uitstoot van broeikasgassen te verlagen, een belangrijke oorzaak van klimaatverandering. Daarnaast bevordert de wet biodiversiteit door de natuurlijke leefomgeving te behouden.
De EUDR is op 29 juni 2023 in werking getreden, maar zal pas volledig van toepassing zijn vanaf:
30 december 2025 voor grote bedrijven en handelaren.
Wereldwijd is koffie een van de meest geconsumeerde dranken, met jaarlijks een productie van miljoenen tonnen. Colombia speelt een belangrijke rol in de wereldwijde koffieproductie, staat bekend om zijn hoogwaardige Arabica-bonen en is een van de grootste producenten ter wereld. Samen met landen als Brazilië en Vietnam vormt Colombia de top van koffie-exporterende landen.
Bron: Food and Agriculture Organization of the United Nations (2023) – with major processing by Our World in Data
Om de uitdagingen van de EUDR te begrijpen, is het belangrijk om eerst de basis van de koffieproductieketen te kennen. De reis van koffie, van boerderij tot kopje, omvat verschillende belangrijke stappen:
Het begint bij de boeren die de koffiebonen verbouwen en oogsten.
Deze bonen worden vervolgens verkocht aan coöperaties, groepen boeren die samenwerken om hun koffie te verwerken en op de markt te brengen.
Daarna worden de bonen gekocht door commerciële kopers, de comercializadores, die verantwoordelijk zijn voor de logistiek en ervoor zorgen dat de koffie grotere markten bereikt.
Van daaruit worden de bonen verkocht aan grote importeurs zoals Starbucks.
Het roosteren en verpakken gebeurt vaak door de importeur, maar soms ook door een onafhankelijke partij.
De laatste stap vóór consumptie is de distributie naar verkooppunten.
Voor bedrijven in deze productieketen is het essentieel om de koffieproductieketen goed te begrijpen vanwege de EU-wetgeving tegen ontbossing (EUDR). Door de stappen in de keten te doorgronden, kunnen bedrijven beter controleren waar de koffie vandaan komt en of die duurzaam is geproduceerd. Dit helpt hen om aan de regels te voldoen.
Nationale schaal
In de hoofdstukken hiervoor heb je al heel wat geleerd over de EUDR en koffieteelt in Colombia. Een goede start!
Je gaat nu het gebied verkennen. Je begin op nationale schaal en zoomt dan stap voor stap in tot regionale en lokale schaal.
Open de map Colombia.
Koffie uit Colombia
Open de kaart "Koffie uit Colombia" en beschrijf in welke delen van het land de meeste koffie wordt geteeld.
Wat geeft deze kaart precies weer? Bekijk hiervoor de legenda en gebruik de i-knop.
Reliëf
Open de kaart "Reliëf" (map Natuur en Milieu) en onderzoek of de koffieteelt vooral plaatsvindt in vlakke of reliëfrijke gebieden.
"Coöperaties"
Zet de laag "Coöperaties" aan.
Gebruik de doorzichtigheidsschuif om te controleren of de coöperaties met name te vinden zijn op de plekken waar veel koffie wordt verbouwd.
Vallen alle coöperaties binnen de grenzen van één departement of zijn ze grensoverschrijdend? Noem een paar voorbeelden bij je antwoord.
Verwijder alle lagen uit "Gekozen kaartlagen" rechts bovenin je scherm.
Inzoomen naar Huila en Hobo
Huila
Open de laag "departement Huila" en de "Caficultura Huila". Deze laatste laag geeft gebieden aan waar de koffieteelt voornamelijk plaatsvindt.
De grootste coöperatie in Huila kun je weergeven met de gelijknameige kaart Cadefihuila.
Hobo
Open de kaartlaag "Hobo". Om nog dichter bij de kleinschalige boeren te komen, zoomen we verder in naar Hobo, een gemeente van Huila.
In welk gedeelte van Hobo liggen de meeste koffiepercelen?
Je bent nu al flink ingezoomd tot een niveau waarop je akkerbouwpercelen zichtbaar zijn.
Catastro Público Marzo 2024
Open deze kaart van het Colombiaanse kadaster. Catastro Público Marzo 2024 is een kaartlaag die wordt beheerd door het Colombiaans Geografisch Instituut, het Instituto Geográfico Agustín Codazzi (IGAC). Het IGAC is verplicht om een nauwkeurige kadastrale kaart te hebben van het hele land, maar tot nu toe is dat nog niet volledig gelukt. Daarom is een initiatief gestart om met snellere landregistratiemethodes in 2026 minstens 70% van het land in kaart te hebben gebracht.
Een bijkomend probleem is dat veel van de huidige gegevens verouderd zijn, omdat percelen regelmatig veranderen zonder formele registratie bij de overheid. Het initiatief van IGAC is zeer uitdagend en van groot belang voor landeigendom, eerlijk landgebruik, milieubescherming en betere traceerbaarheid van producten.
percelen Batan
Zoals je hierboven leest zijn de gegevens van de kadastrale kaart onnauwkeurig.
Kadaster International heeft geholpen om boeren in de gemeente Hobo te helpen met het registeren van de perceelgrenzen. Een resultaat hiervan is de kaartlaag "percelen Batan".
Vergelijk de kaart van het Catastro met die van de boeren zelf. Welke twee dingen valt je op?
Zonificacion Ley 2 Septiembre 2023:
De Zonificación de las Reservas Forestales de Ley Segunda (zonering van bosreservaten volgens Wet 2) is een update uit september 2023 die gaat over de bosreservaten in Colombia die al sinds 1959 bestaan. Deze gebieden zijn oorspronkelijk opgezet om bossen, waterbronnen en wilde dieren te beschermen. In deze reservaten mogen bepaalde economische activiteiten worden uitgevoerd, maar alleen als ze duurzaam en milieuvriendelijk zijn.
Bij deze recente update zijn de grenzen van de reservaten preciezer gemaakt, zodat het duidelijker is waar deze natuurgebieden precies liggen.
De grenzen van natuurreservaten volgens Ley Segunda in Colombia zijn, ondanks de recente aanpassing, op sommige plekken nog steeds niet precies genoeg. Dit komt deels doordat het lastig is om deze grenzen goed vast te leggen en bij te houden. Het landgebruik verandert vaak, en sommige gebieden, zoals het Amazonewoud, zijn moeilijk bereikbaar.
Lokale gemeenschappen geven ook aan dat er soms conflicten zijn over de grenzen, vooral door illegale landbouw en landbezetting. Daardoor is het soms onduidelijk waar de beschermde gebieden precies liggen.
De Colombiaanse overheid probeert de grenzen te verbeteren met nieuwe technologie en nauwkeurigere kaarten, maar deze zijn nog niet overal toegepast. Ze werken eraan, maar er is nog meer technologie en samenwerking met lokale gemeenschappen nodig om echt duidelijke grenzen te krijgen.
In deze legenda zie je "tipo_zoni" of "zoneringstype" staan. Hiermee worden verschillende soorten zones aangeduid voor bosreservaten. Hier is een uitleg van de betekenissen:
Tipo A (lichtroze): Deze gebieden hebben meestal een hoge waarde voor bescherming en natuurbescherming. Het zijn vaak de meest kwetsbare gebieden waar strikte regels gelden om het milieu te beschermen en economisch gebruik beperkt is.
Tipo B (lichblauw): Deze zones zijn ook gericht op bescherming, maar er zijn wat meer mogelijkheden voor gebruik van natuurlijke hulpbronnen, zolang dat op een duurzame manier gebeurt. Dit kan bijvoorbeeld duurzaam bosbeheer of ecotoerisme omvatten.
Tipo C (lichtgroen): In deze zones is er meer ruimte voor economische activiteiten, zoals landbouw of duurzame houtkap, maar er gelden nog steeds milieuregels om schadelijke effecten te beperken.
Áreas con Previa Decisión de Ordenamiento (lichtpaars): Dit zijn gebieden waarover nog een beslissingsproces loopt. Hier wordt nog bepaald hoe deze zones het beste kunnen worden beheerd en beschermd.
Zijn er percelen uit Batan die in een reservaat liggen? Zo ja, welke types kom je tegen?
Ontbost of niet ontbost?
8. Kies met je partner drie verschillende percelen uit de kaart "percelen Batan".
Bekijk de percelen en het onderliggende landschap (satellietbeeld). Omschrijf of je goed kunt zien wat er op het satellietbeeld zichtbaar is.
Is een satellietbeeld als deze geschikt om landgebruik te bepalen?
9. Open de kaartlaag "Bos" in het mapje "Natuur en Milieu".
Meet hoe groot de kleinste pixel is die je kunt zien in de kaartlaag.
10.Wat is jouw mening over de kwaliteit van deze kaartlaag die laat zien waar er wel en geen bos is? In welke mate klopt de kaart in jullie percelen?
11. Open de kaartlaag "Bos verandering".
Bestudeer deze kaartlaag.
Zijn ontboste delen ook zichtbaar ontbost op het satellietbeeld?
Vind je dat deze kaart bruikbaar is om te bepalen of een perceel recent ontbost is of niet?
Maak nu zelf een kaartlaag waarin je verschillende vormen van vegetatiebedekking weergeeft.
12. Gebruik de tekenfunctie om landgebruik in te tekenen.
Sla je kaart op met "Lagenset bewaren" (en deel die met je docent).
Producten zonder ontbossing; hoe kan dat worden bereikt?
Jose is een koffieboer; kan je hem helpen met het aanvragen van een coöperatie-lidmaatschap?
Stel een rapport op waarin je jullie bevindingen presenteren.
Het rapport moet bevatten:
Een beschrijving van het toegewezen perceel.
Denk aan grootte, vorm, relief, vegetatiebedekking.
Analyse van de bosbedekking en de verandering.
Wees kritisch over de gebruikte kaartlagen en achtergrondmateriaal.
Beoordeling of de koffiepercelen voldoen aan de criteria voor de coöperatie (inclusief productie zonder ontbossing).
Een overzicht hiervan vind je in opdracht 3.2
Een evaluatie van de praktische haalbaarheid voor boeren om aan deze criteria te voldoen.
Neem hierin ook verwacht gedrag van kleinschalige boeren mee om tóch aan de regels te voldoen.
Discussie over de effectiviteit van de gestelde voorwaarden bij het bereiken van het beoogde doel van productie zonder ontbossing.
Maak met discussiepunten duidelijk dat er nog best wat werk aan de winkel is om deze regeling goed te laten functioneren.
Aanbevelingen voor koffieboeren en beleidsmakers.
Denk in oplossingen; noteer een aantal (futuristische of hoogwaardige technologische) oplossingen voor de gestelde problemen.
Het arrangement Koffie uit Colombia - Ontbossingsvrije producten is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Iedereen kent de noodzaak van behoud van het tropisch regenwoud. De voortdurende illegale boskap moet echt stoppen. Daarom geldt sinds mei '23 nieuwe EU-wetgeving (EUDR). Voor palmolie, soja, koffie, cacao, hout, rubber en rundvlees mag geen bos gekapt zijn na 31-12-2020. "De controle op de herkomst van producten neemt toe. Wij beoordelen of er sprake is van voedselfraude. Via de modernste analysetechnieken stellen we vast of de origine van het product, waar ook ter wereld, daadwerkelijk klopt."
Bron: https://www.vmt.nl/64991/nieuwe-eu-wetgeving-verplicht-ontbossingsvrije-producten
Iedereen kent de noodzaak van behoud van het tropisch regenwoud. De voortdurende illegale boskap moet echt stoppen. Daarom geldt sinds mei '23 nieuwe EU-wetgeving (EUDR). Voor palmolie, soja, koffie, cacao, hout, rubber en rundvlees mag geen bos gekapt zijn na 31-12-2020. "De controle op de herkomst van producten neemt toe. Wij beoordelen of er sprake is van voedselfraude. Via de modernste analysetechnieken stellen we vast of de origine van het product, waar ook ter wereld, daadwerkelijk klopt."
Bron: https://www.vmt.nl/64991/nieuwe-eu-wetgeving-verplicht-ontbossingsvrije-producten
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
