De motorische ontwikkeling van jonge kinderen
Verloop motorische ontwikkeling
Ontwikkeling van fundamentele vaardigheden
In de eerste twee levensjaren leren we o.a.:
- reiken
- grijpen
- dragen
- loslaten
Intrinsieke motivatie en de ontwikkeling van oog-handcoördinatie spelen hierbij een belangrijke rol.
Biomechanische componenten van de fijne motoriek
Schouder:
Schouderstabiliteit is noodzakelijk om de arm te stabiliseren bij fijnmotorische acitiveiten.
Elleboog:
Zorgt ervoor dat de hand dichtbij en ver van het lichaam af kan bewegen.
Onderarm:
Door het draaien van de onderarm kan de hand in elke positie worden geplaatst om voorwerpen te pakken, dragen en los te laten.
Pols:
Een goede stand van de pols zorgt ervoor dat de hand goed kan grijpen en manipuleren.
Tweedeling in de hand:
Belangrijk voor het grijpen en hanteren van voorwerpen.
De pink en ringvinger zorgen voor de stabiliteit en kracht.
De duim, wijsvinger en middelvinger zorgen voor vaardige- snelle en precieze bewegingen.
Oppositie van de duim:
Is belangrijk voor het vasthouden van o.a. potloden.
Ontwikkeling van de bilaterale coördinator en de voorkeurshand
Ontwikkelfases beschreven volgens Mesker (1980):
- Asymmetrische (slurf)motoriek (tot twee jaar)
- Symmetrische motoriek (twee tot vier jaar)
- Asymemnetrische motoriek (vier tot zes jaar)
- Lateralisatie (zes tot zeven jaar)
- Dominatie (zeven tot 8 jaar)
Bron: Korte Observatie Ergotherapeut Kleuters (M. van Hartingsveld e.a., 2006)
Ontwikkeling van de pengreep
Oogmotoriek
De oogmotoriek in combinatie met het evenwichtsorgaan spelen een belangrijke rol in het kunnen uitvoeren van motorische vaardigheden zoals leren het leren fieten.
Een verstoorde oogmotoriek kan een grote invloed hebben op het uitvoeren van schoolse vaardigheden zoals het leren schrijven en lezen.
Verschillende oogbewegingen
Verschillende oogbewegingen (bron: Wikipedia 15-5-2024)
De rechte oogspieren van ieder oog worden tegelijkertijd aangestuurd opdat beide ogen synchroon kunnen bewegen. Men onderscheidt de volgende soorten oogbewegingen:
- convergentie: het naar elkaar toe bewegen van linker- en rechteroog, bijvoorbeeld bij het fixeren op je uitgestrekte vinger terwijl je die langzaam naar je neus toebrengt tot je scheel kijkt.
- divergentie: het van elkaar af bewegen van linker- en rechteroog, zoals het fixeren op je wijsvinger als je die van je neus haalt en je arm strekt.
- volgbeweging: de trage, gecontroleerde beweging die gemaakt wordt als een visueel doel langzaam in het beeld beweegt zoals het als toeschouwer volgen van de voetbal tijdens een wedstrijd.
- saccade of oogsprong: snelle gestuurde oogbeweging, bijvoorbeeld naar een plotseling opduikend visueel doel of bij het lezen van het eerste woord naar het tweede.
- fixatie: beide ogen blijven gedurende een zekere tijd op een stilstaand doel gericht
- tremor: tijdens de fixatie vertonen de ogen een kleine, maar frequente trilling rond het fixatiepunt
- drift: tijdens de fixatie glijdt het fixatiepunt ongemerkt langzaam van het oorspronkelijke richtpunt weg
- regressie: wanneer teruggekeerd wordt naar een recent fixatiepunt, bijvoorbeeld als bij het lezen vermoed wordt dat een woord incorrect of onvolledig is gelezen.
Functioneel Optometrist
Problemen op dit gebied worden door oogartsen, opticiens en optometristen vaak gemist.
Een functioneel optometrist kan hier onderzoek naar doen en een behandelplan voorschrijven. Meer informatie over functionele optometrie:
https://www.info-fo.nl/functionele-optometrie
Fixatie Dyspraxie
Uitleg Fixatie disparatie Wikipedia
Voorbeelden klachten
Schoolmeubilair
Voorbeeld van een stawerkplek
te hoog zitten
verschillende maten stoelen
Voor het uitvoeren van fijnmotorische papier- en pen taken is het belangrijk dat kinderen goed aan tafel kunnen zitten. Vaak is het schoolmeubilair in kleuterklassen te hoog.
Creër naast zitwerkplekken ook plekken waar kinderen staand kunnen werken om bijvoorbeeld een bouwwerk te maken of te tekenen in het verticale vlak.
Handige onderbeen meter van zit met pit
Zit met pit!
Belang van creativiteit
Ontwikkeling creativiteit bij jonge kinderen
“Het kostte mij vier jaar om te leren schilderen als Raphael, maar een heel leven om te leren schilderen als een kind.“ – Pablo Picasso
Creativeit is belangrijk voor de ontwikkeling van:
- taal
- concentratie
- fantasie
- motoriek
- cognitie
- sociale vaardigheden
- zelfstandigheid
- oplossen van problemen
- eigen ontwikkelproces
Kinderen hebben niet alleen een frisse kijk op de wereld, ze barsten ook nog eens van de fantasie en creativiteit. Vooral jonge kinderen worden daarbij (nog) niet tegengehouden door het idee dat iets niet mooi kan zijn of dat het niet goed is. Ze worden geboren met het vermogen om te vragen, te dromen en zich te verwonderen.
Als kinderen knutselen, bakken, schilderen, lezen of spelen wordt hun creativiteit gestimuleerd en krijgen ze de mogelijkheid om hun eigen beeld van de omgeving te creëren.
Al in de jaren ´60 toonde onderzoek aan dat de creativiteit van kinderen afneemt naarmate ze ouder worden en zich meer gaan richten op ideeën die realistisch, verankerd in de werkelijkheid en intelligent zijn, in plaats van leuk en esthetisch aansprekend. Volgens de Zweedse creativiteitsonderzoekster Eva Hoff wordt de creativiteit van het kind negatief beïnvloed als het op de basisschool begint om zich aan te passen en om niet af te wijken. Tijdens het opgroeien gaan veel kinderen er dus naar streven om op anderen te lijken en om zich meer aan hun omgeving aan te passen, wat van negatieve invloed kan zijn op hun creativiteit.
Omdat creativiteit een belangrijk onderdeel is van de ontwikkeling van het kind bij het onderzoeken, reflecteren, bewerken en begrijpen van de omringende wereld, is het van groot belang dat wij volwassenen de fantasie van kinderen stimuleren en hun lust tot creëren en creatief zijn bevorderen.
Creatief puzzelen
Creëer een leerrijke omgeving voor de spontane motorische ontwikkeling
Enkele voorbeelden:
- Laat kinderen experimenten met de verschillende materialen.
- Gebruik verpakkingen en andere tweedehands materialen.
- Werken in het verticale vlak op een schoolbord of schildersezel.
- Laat kinderen kleuren en tekenen korte stompjes wascokrijtjes.
- Geef ruimte voor het wisselen van hand, kies geen voorkeurshand voor de kinderen.
- Geef open opdrachten die beroep doen op de creativiteit van de kinderen
- Beoordeel kinderen op waarde, niet op de 'juiste' uitvoering of namaken van een voorbeeld.
- Laat kinderen regelmatig scheuren i.p.v. knippen.
Verschillende soorten papier en karton scheuren en knippen
Zelf bedacht door een kleuter
Samen tekenen op een schilderezel
Samen krijten op een schoolbord
Writic - Writing Readiness Inventory Tool In Context
WRITIC is een occupation-based meetinstrument dat vaststelt of kleuters startklaar zijn om te leren schrijven in groep 3.
Het instrument wordt in de klassencontext afgenomen.
De Kleurles
De Kleurles is een methodiek, ontwikkeld voor de leerkracht om in de klas te gebruiken, met als doel het verbeteren van de motorische uitvoering van pen- en papiertaken bij de leerlingen. Aan de voorwaarden die hiervoor nodig zijn, wordt gewerkt door middel van de activiteit kleuren.
dekleurles.com
Kritische noot preventief screenen en selecteren van leerlingen
Ga kritisch om met preventief screenen en selecteren. De motorische ontwikkeling van kinderen verloopt in fases en verschilt per kind. Door kinderen op jonge leeftijd te excluderen en een appart aanbod te geven bestaat het risico dat deze kinderen zich niet meer spontaan ontwikkelen.
Het vroegtijdig excluderen kan zorgen voor stigmatisering en kan remend werken op het creatief vermogen van een kind.
Om bij te dragen aan inclusie kun je beter een leerrijke leeromgeving creëren voor alle kinderen.
