Gegist bestek, dead reckoning

Gegist bestek, dead reckoning

Inleiding

GPS is een geweldig navigatie-instrument.
Mocht die uitvallen, en dat kan, dan kunnen we nog terugvallen op radar indien we in de buurt van zee- en kustmerken varen.
Is dat niet voorhanden dan vallen we al gauw terug op gegist bestek.

Wat is gegist bestek?

Gegist bestek wil zeggen dat we onze MWS bepalen via een educated guess.
Een gis, dus.
En een MWS noemt men ook wel een bestek: gegist bestek. (GB)

 


Feitelijk is dat niet heel veel meer dan vanuit de laatst bekende MWS weten hoe lang en met welke snelheid je in een bepaalde richting hebt gevaren.

In ideale omstandigheden zal het schip de koerslijn volgen zoals die in de kaart of de ECDIS staat.
Helaas bestaan die ideale omstandigheden niet. Er is bijna altijd wel sprake van wind en altijd sprake van stroom. (Behalve tijdens de kentering.)

Met behulp van stroomgegevens, waarmee je de afwijking van de koers kunt berekenen, je eigen koers en je eigen vaart, kun je nu uitrekenen waar A', A" , en uiteindelijk B liggen.

Dit noemen we het bepalen van een Gegist Bestek, of in het Engels, Dead Reckoning.

Wanneer je dat heel goed kan...


Hunt for Red October-Escape torpedoes. Bron:YouTube
Het berekenen wordt in het Engels Dead Reckoning (DR) genoemd.
Wanneer de GPS uitvalt schakelen ARPA en ECDIS over op DR.
Je dient goed te beseffen dat de positie op de ECDIS en de gegevens van targets op de ARPA, zoals CPA en TCPA, waarschijnlijk niet meer kloppen.
Dat komt vooral doordat de apparaten wel heel nauwkeurig de snelheid en koers bij kunnen houden, maar geen rekening houden, kúnnen houden, met stroom en wind.
Wind zou nog kunnen als de windmeter aangesloten is op die apparatuur, maar dan moet het ook bekend zijn wat het zijdelings oppervlak boven water van het schip is.

Stroom zou nog kunnen als het systeem real time verbonden is met stroompalen en -boeien.
Dat kan via internet met sites als Actuele Waterdata van Rijkswaterstaat
Maar dat heeft bijna geen enkel schip omdat die abonnement geld kosten en er relatief weinig gebruik van gemaakt zal worden.
Onderzoeksschepen maken er soms wel gebruik van.


De invloed van de stroom

De stroom is dus van invloed op de koers die wij sturen.
De invloed is heel eenvoudig te construeren in de zeekaart, maar ook op een plotting sheet.

Opstuurhoek construeren

 

 

Als we de K&V van het schip weten zetten we die  uit in de plotting sheet. (Rode pijl)
Als we de K&V van de stroom weten zetten we die tegengesteld uit aan het eind van de K&V van het schip. (Oranje pijl)
We trekken een lijn van het centrum naar het uiteinde van de otranje pijl en hebben daarmee de te sturen koers gevonden.
De hoek daartussen noemen we opstuurhoek.

Deze hoek kunnen we ook berekenen.

Opstuurhoek berekenen

De constructie is heel inzichtelijk en goed bruikbaar voor de wat mindere rekenaars onder ons.
Maar de opstuurhoek  is ook te berekenen met een redelijk simpele formule:

\(sin (st)=vst/v . sin (SK-GrK)\)

Waarin:
sin (st) : de sin van de opstuurhoek. (Dus Inv sin nemen voor de hoek)
vst :vaart van de stroom in knopen en tiende van knopen.
v : Vaart schip in knopen en tiende van knopen.
SK : Koers van de stroom.
GrK: Grondkoers (koers in de kaart)

Wanneer een radar of ARPA geen informatie meer ontvang schakelt deze over op dead reckoning.

Met deze snelheid zoveel minuten in die richting gevaren, dus moet ik nu in deze positie zijn.
Een ECDIS doet dat ook.
Hij kan echter geen rekening houden met stroom en wind.
Wind zou nog kunnen, als de windmeter de navcomputer voedt, maar stroom kan alleen als de navcomputer voorzien is een real time verbinding met stroommeetpalen of -boeien.
En dat heeft bijna geen enkel schip.

Dus zul je zorgvuldig aan het rekenen moeten op voorgaande wijze.

In de film voor The hunt for Red October speelt Sean Connery de Russische onderzeebootgezagvoerder Ramius.
Zij proberen een torpedo te ontwijken door in een onderzeese canyon zo laat mogelijk de bocht om te gaan zodat de torpedo óf de bocht niet zo snel kan volgen óf tegen de canyonwand te pletter slaat.





https://www.youtube.com/watch?v=4unk6siO-tI

  • Het arrangement Gegist bestek, dead reckoning is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Menno Jacobs
    Laatst gewijzigd
    2025-08-12 22:14:49
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Hoe kunnen we de positie (min of meer) bepalen als de navigatieapparatuur uitvalt?
    Leerniveau
    MBO, Niveau 3: Vakopleiding; MBO, Niveau 4: Middenkaderopleiding;
    Leerinhoud en doelen
    Loopbaan; Loopbaansturing;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    4 uur 0 minuten

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van