Sociale veiligheid: Weerbaarheid
Weerbaarheid voor de 4e klassers
Onderzoeksvraag:
"Hoe kan ik in het Omnia College met de doelgroep vmbo-leerjaar 4 een effectieve lessenserie toepassen om de weerbaarheid te vergroten?"
Opleiding:
Docent Gezondheidszorg en welzijn, Hogeschool Rotterdam
Begeleidende docenten:
S. Struijs & S.J.J. Lavooij
Ontwikkeld door:
Salma Sabbar (1057791)
Rougaya AlKhayat (0828456)
Annebelle den Haan (1051717)
Lianne van der Knaap (1053618)
Inleiding
Wie zijn wij?
Hoi allemaal,
Wij, vier studenten van de lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn, hebben iets interessants bedacht om samen met jullie te doen. We willen de sfeer op school nog beter maken en ervoor zorgen dat iedereen zich veilig en krachtig voelt.
We hebben een speciaal project opgezet met drie lessen. Hierin gaan we praten en oefenen hoe we goed voor onszelf kunnen opkomen, dat noemen we weerbaarheid. We willen dat jullie je fijn voelen op school en weten hoe je met lastige situaties kunt omgaan.
We gaan samen leuke dingen doen en belangrijke dingen leren. Als jullie vragen hebben of iets willen vertellen, staan we altijd klaar om te luisteren.
Laten we er samen iets bijzonders van maken op school!
Doel en Context
We gaan het hebben over een belangrijk onderwerp: weerbaarheid. Dat is een groot woord, maar het betekent eigenlijk dat je leert omgaan met lastige situaties en voor jezelf opkomen op een goede manier. En we gaan dit bespreken omdat jullie volgend jaar in een nieuwe omgeving zullen zijn, namelijk het MBO.
Dus, waarom is weerbaarheid belangrijk? Nou, het zorgt ervoor dat je je zelfverzekerd voelt en dat je weet hoe je moet omgaan met verschillende dingen die op je afkomen. En om jullie het beste voor te bereiden op het MBO, hebben we een speciale lessenreeks voor jullie bedacht!
We gaan op een leuke manier werken aan de volgende dingen:
1. Zelfvertrouwen: We willen dat jullie je goed over jezelf voelen en trots zijn op wat jullie kunnen.
2. Assertief communiceren (discussie over emotie): Hoe praat je op een goede manier over je gevoelens en meningen? Daar gaan we het over hebben.
3. Rollenspel en Simulaties: We gaan situaties naspelen die je tegen kunt komen in het MBO. Zo kun je alvast oefenen hoe je ermee omgaat.
4. Evaluatie en Reflectie: Na alles wat we doen, gaan we kijken wat we hebben geleerd en hoe we dat in de toekomst kunnen gebruiken.
Het wordt echt een interessante reeks met verschillende lessen en leuke dingen om te doen. We hopen dat jullie er net zo enthousiast over zijn als wij! Als je vragen hebt, stel ze gerust. Laten we samen werken aan onze weerbaarheidsvaardigheden en klaar zijn voor het nieuwe avontuur op het MBO!
Lessen
Les 1: Rollenspel
Les 1: Rollenspel (sollicitatigesprek)
Lesduur: 90 min.
Lesdoelen
- Je kunt aan het einde van de les zowel positieve als negatieve feedabck ontvangen
|
- Je kunt aan het einde van de les een sollicitatiegsprek voeren
|
- Je kunt aan het einde van de les tips benoemen voor een sollicitatiegesprek
|
Inleiding (20 minuten)
Goedemorgen allemaal!
Welkom bij deze les over sollicitatiegesprekken. Vandaag gaan we dieper in op dit onderwerp en proberen we belangrijke vaardigheden te ontwikkelen die jullie zullen helpen bij toekomstige sollicitaties.
Laten we beginnen met het onderwerp van vandaag: sollicitatiegesprekken. We gaan bespreken hoe je jezelf het beste kunt presenteren en hoe je indruk kunt maken tijdens een sollicitatiegesprek.
Op het bord heb ik de leerdoelen voor vandaag geschreven. Neem even de tijd om ernaar te kijken, zodat je weet wat je kunt verwachten en waar we ons op gaan richten.
Nu wil ik het belang van feedback met jullie bespreken. Feedback is belangrijk voor jullie ontwikkeling op het gebied van sollicitatievaardigheden. Het stelt je in staat om te leren van je sterke punten en je zwakke punten te verbeteren. We gaan vandaag gebruikmaken van een "lesson-up" en feedback kaarten om feedback te geven en te ontvangen.
Laten we samenwerken om deze sollicitatievaardigheden te verbeteren en ervoor te zorgen dat jullie klaar zijn voor succesvolle toekomstige sollicitaties. Laten we aan de slag gaan!
Groepsindeling en uitleg Feedbackkaarten (15 minuten)
Voor het volgende gedeelte van onze les gaan we actief aan de slag met sollicitatiegesprekken. We gaan in groepen van drie werken, dus laten we snel even verdelen.
Elke groep heeft één sollicitant en twee feedbackgevers. Laten we kort de rollen bespreken. De sollicitant is degene die het gesprek voert, en de feedbackgevers hebben de belangrijke taak om constructieve feedback te geven op het interview.
Hier komt het interessante gedeelte - we gaan gebruik maken van feedbackkaarten. Op de ene kaart staat "positieve feedback" en op de andere "negatieve feedback".Dit moet wel op een overdreven manier, dus heel overdreven en uitbundig positieve of negatieve feedback geven. Het is bedoeld om jullie in staat te stellen op een luchtige manier te oefenen en te leren van zowel positieve als negatieve situaties.
Belangrijk is dat de sollicitant niet weet welke kaart elke feedbackgever heeft getrokken. Dit zorgt ervoor dat de sollicitant echt actief moet luisteren naar de feedback en niet kan raden wie wat heeft gezegd.
Laten we dit als een kans zien om op een leuke en educatieve manier te leren. Het doel is niet om perfect te zijn, maar om van elkaar te leren en te groeien in onze sollicitatievaardigheden. Veel succes en laten we beginnen!
Simulatie Sollicitatiegesprekken (40 minuten)
Laten we nu beginnen met het praktijkgedeelte van de les. Elke groep voert een sollicitatiegesprek uit. Eén student neemt de rol van sollicitant op zich, terwijl de andere twee de feedbackgevers zijn met hun toegewezen feedbackkaarten.
Sollicitanten, jullie doel is om jezelf zo goed mogelijk te presenteren tijdens het gesprek. Feedbackgevers, let goed op en gebruik de feedbackkaarten om feedback te geven, rekening houdend met het overdreven karakter van de feedback.
Sollicitanten, hier komt de uitdaging: na het gesprek reageer je op de ontvangen feedback zonder te weten of het positief of negatief is. Dit helpt je om open te staan voor verbetering en te leren van de ervaring.
Laten we dit proces herhalen met alle groepen. Ik moedig jullie aan om actief te participeren, constructieve feedback te geven en te ontvangen. Onthoud dat we hier zijn om van elkaar te leren en te groeien.
Oké, laten we van start gaan! Na elke simulatie, neem even de tijd om kort te reflecteren op jullie ervaringen. Jullie hebben hier 40 minuten de tijd voor, hierna zullen wij de uitkomsten bespreken en hierop reflecteren! Veel succes allemaal!
Reflectie en Bespreking (10 minuten)
Sollicitanten, hoe voelde het om het gesprek te voeren zonder te weten of de feedback positief of negatief was? Feedbackgevers, hoe vonden jullie het om overdreven positieve of negatieve feedback te geven?
Nu wil ik graag een gezamenlijke bespreking houden. Laten we de uitdagingen van het ontvangen van overdreven positieve/negatieve feedback bespreken. Hoe hebben jullie je gevoeld tijdens het proces? Heeft het jullie denkwijze over feedback veranderd?
Laat mij jullie gedachten horen. Wie wil er als eerste delen?
Afsluiting (5 minuten)
Laten we even de belangrijkste leerpunten samenvatten. Tijdens de simulaties hebben jullie de kans gehad om sollicitatiegesprekken te voeren en feedback te geven, waarbij de sollicitanten niet wisten of de feedback positief of negatief was. Enkele belangrijke leerpunten zijn onder andere:
1. Het belang van zelfreflectie: Sollicitanten hebben ervaren hoe het is om zonder voorafgaande kennis van feedback te reageren, wat zelfreflectie stimuleert.
2. Effectiviteit van overdreven feedback: Feedbackgevers hebben ontdekt dat overdreven positieve/negatieve feedback kan leiden tot verschillende reacties en inzichten.
3. Het nut van constructieve feedback: We hebben benadrukt dat feedback, zelfs als het overdreven is, waardevol is voor persoonlijke groei en ontwikkeling.
Zijn de doelen behaald? Ik ben benieuwd naar jullie mening. Hebben jullie nieuwe inzichten gekregen over sollicitatievaardigheden en feedback?
Laten we het belang van constructieve feedback in een sollicitatiecontext bespreken. Constructieve feedback is essentieel omdat het niet alleen helpt bij het identificeren van sterke punten, maar ook bij het aanpakken van gebieden voor verbetering. Het stelt ons in staat om te groeien en te evolueren in onze professionele ontwikkeling.
Ik wil jullie allemaal bedanken voor jullie actieve deelname en betrokkenheid tijdens deze les. Jullie hebben geweldig werk geleverd!
Voordat we afsluiten, wil ik van jullie horen: wat was voor jullie het belangrijkste dat jullie hebben geleerd vandaag? Laat het me weten!
QR-code voor de feedback kaarten
Les 2: Emoties uiten
Les 2: Emoties uiten
Lesduur: 90 min
Lesdoelen
| - Je kunt aan het einde van de les verschillende emoties opnoemen |
| - Je hebt aan het einde van de les jouw emoties afgebeeld (op papier, als gedicht, o.i.d.) |
| - Je hebt gereflecteerd op jouw emoties die je de afgelopen week ehbt gevoeld |
Lesplanning:
Inleiding (15 minuten):
Goedemorgen allemaal!
Vandaag gaan we het hebben over emoties. Emoties zijn een belangrijk onderdeel van ons leven en hebben invloed op hoe we denken, handelen en communiceren. Laten we eens nadenken over wat emoties eigenlijk zijn. Wie kan me vertellen wat emoties voor jou betekenen?
Hoe ervaren we eigenlijk emoties? Zijn ze altijd hetzelfde, of variëren ze afhankelijk van de situatie? Ik nodig jullie uit om je gedachten te delen over hoe we emoties ervaren in ons dagelijks leven.
Om ons verder te verdiepen in dit onderwerp, gaan we nu een kort filmpje bekijken over emoties. We gaan gebruik maken van de lesson-up om dit visuele hulpmiddel te tonen. Kijk goed naar de verschillende aspecten van emoties die in het filmpje worden belicht.
Na het filmpje zullen we praten over wat we hebben gezien en gehoord, en we zullen de discussie voortzetten over hoe emoties ons beïnvloeden. Laten we beginnen!
Reflectieopdracht (45 minuten):
Vandaag hebben we een interessante opdracht die jullie zal helpen om je bewust te worden van je eigen emoties. Ik wil dat jullie reflecteren op de emoties die je hebt ervaren in de afgelopen week. Neem even de tijd om na te denken over situaties die verschillende emoties hebben opgeroepen.
Nu komt het leuke gedeelte! Ik nodig jullie uit om deze emoties in kaart te brengen en een uitdrukking ervoor op papier te zetten. Dit kan een tekening zijn, een zin, een gedicht, of welke creatieve uiting dan ook die je associeert met elke emotie. Laat je creativiteit de vrije loop, en onthoud: er is geen 'juiste' manier om emoties uit te drukken.
Misschien voelde je blijdschap, verdriet, boosheid, verrassing, of zelfs een combinatie van verschillende emoties. Laat je gevoelens spreken op papier, en we zullen later onze creaties delen en bespreken.
Dus, pak pen en papier of een laptop, laat je emoties stromen, en geniet van het creatieve proces! Ik kijk uit naar jullie unieke uitdrukkingen. Jullie hebben hier 45 minueten de tijd voor! Veel plezier!
Kringgesprek en Presentaties (20 minuten):
Laten we ons in een kring verzamelen en de gelegenheid geven aan degenen die zich comfortabel voelen om hun creatieve uitingen te presenteren. Dit kan een tekening, een zin of een gedicht zijn die jullie associëren met de emoties die jullie hebben ervaren in de afgelopen week.
Wie wil er als eerste delen? Laat ons je werk zien en vertel ons welke emoties bij jou naar voren kwamen en waarom. Dit is een ruimte waar we open kunnen praten over onze gevoelens en ervaringen.
Terwijl we naar elkaar luisteren, voeren we een open gesprek over jullie emoties. Wat heeft je geïnspireerd tot deze uitdrukking? Heeft iemand vergelijkbare emoties ervaren? Laten we elkaar ondersteunen en begrijpen.
Ik moedig jullie aan om empathie te tonen en actief deel te nemen aan het gesprek. We leren niet alleen over onze eigen emoties, maar ook over die van anderen. Laten we samen deze ruimte gebruiken om te groeien en elkaar beter te begrijpen. Wie wil er beginnen?
Bespreking van Veelvoorkomende Emoties (5 minuten):
Welke emoties hebben jullie vaak zien voorkomen? Wie wil een emotie delen die ze vaak hebben ervaren? Denk aan blijdschap, verdriet, boosheid, verrassing, angst, of een andere emotie die je wilt delen.
Laten we bespreken hoe verschillende mensen met vergelijkbare emoties kunnen omgaan. Het is interessant om te zien hoe emoties zich op unieke manieren manifesteren bij verschillende individuen. Misschien heeft iemand een andere manier om met boosheid om te gaan dan jij, of ervaart iemand blijdschap op een manier die je nog niet hebt overwogen.
Dit gesprek biedt ons de kans om elkaar beter te begrijpen en een gevoel van gemeenschap op te bouwen. Hoe kunnen we als klas begrip tonen en elkaar ondersteunen in het ervaren van emoties?
Ik moedig jullie aan om open te staan voor verschillende perspectieven en ervaringen. Laten we samenwerken om een ondersteunende omgeving te creëren waarin we begrip en empathie tonen voor de emoties van onze klasgenoten. Wie wil iets delen of een gedachte toevoegen?
Afsluiting (5 minuten):
Laten we even kort terugkijken op onze discussie over emoties en wat we ervan hebben geleerd. Belangrijke leerpunten zijn onder andere het erkennen van verschillende emoties die we allemaal ervaren en het begrijpen van hoe mensen op vergelijkbare emoties op unieke manieren kunnen reageren. We hebben ook besproken hoe belangrijk het is om een ondersteunende gemeenschap te creëren waarin begrip en empathie voor elkaars emoties centraal staan.
Ik wil jullie allemaal bedanken voor jullie openheid en deelname aan dit gesprek. Het is geweldig om te zien hoe jullie bereid zijn om met elkaar te delen en te luisteren.
Laten we niet vergeten het belang van empathie en begrip voor elkaars emoties te benadrukken. In een gemeenschap waar we elkaars gevoelens respecteren en ondersteunen, kunnen we een positieve en inclusieve omgeving creëren.
Als huiswerkopdracht wil ik jullie vragen om in je dagboek of notitieboekje een korte reflectie te schrijven over hoe je vandaag hebt ervaren en welke emoties je hebt opgemerkt. Probeer bewust te zijn van je eigen emoties en hoe je erop reageert in verschillende situaties. Deze oefening kan ons helpen om nog meer inzicht te krijgen in onszelf en elkaar.
Nogmaals bedankt voor jullie deelname. Ik kijk uit naar onze volgende bijeenkomst!
Les 3: Grenzen stellen
Les 3: Grenzen stellen
Lesduur: 90 min
Lesdoelen
| - Je kunt aan het einde van de les de 4 F's uitleggen |
| - Je hebt geoefend met de 4 F's door middel van verschillende scenario's. Hierbij heb je uitgelegd of dit over jouw grens gaat en heb je toegelicht |
| - Je hebt aan het einde van de les geoefend met het nemen van snelle beslissingen |
Lesplanning
Inleiding (10 minuten:
Goedemorgen allemaal,fijn fat jullie er zijn!
Vandaag gaan we het hebben over een belangrijk onderwerp: het stellen van grenzen. Het is belangrijk om te begrijpen waarom het stellen van grenzen in ons dagelijks leven van groot belang is. Het helpt ons onze persoonlijke ruimte te beschermen, onze eigen behoeften en comfortniveaus te respecteren en een gezonde balans te vinden in onze interacties met anderen.
Om dit beter te begrijpen, gaan we een presentatie bekijken waarin kort wordt uitgelegd waarom het stellen van grenzen belangrijk is. Na de presentatie gaan we aan de slag met kaartjes waarop verschillende scenario's staan. Deze kaartjes zullen ons helpen om situaties te verkennen waarin het stellen van grenzen relevant is.
Ik wil jullie vragen om actief deel te nemen aan de discussie na de presentatie en om open te staan voor het bespreken van de scenario's op de kaartjes. Hierdoor leren we samen leren hoe we effectief grenzen kunnen stellen in verschillende situaties. We gaan nu de presentatie bekijken en daarna zullen we verder gaan met de kaartjes.
Introductie van de 4 F's (Fight, Flight, Freeze, Fawn) (15 minuten):
We beginnen met de "4 F's,". Een concept dat ons kan helpen begrijpen hoe we reageren op verschillende situaties. Deze vier reacties zijn Fight (vechten), Flight (vluchten), Freeze (bevriezen), en Fawn (smeekbede). Het zijn basale overlevingsreacties die we vertonen wanneer we worden geconfronteerd met stressvolle of uitdagende situaties.
1. **Fight (vechten):** Dit is de neiging om de confrontatie aan te gaan, om te vechten voor jezelf of voor wat je belangrijk vindt.
2. **Flight (vluchten):** Dit is de neiging om te vermijden of weg te rennen van de situatie, om jezelf te beschermen door fysiek of emotioneel te distantiëren.
3. **Freeze (bevriezen):** Dit is wanneer we als het ware 'verlamd' raken, niet wetende wat te doen. Het kan een reactie zijn op overweldigende stress of angst.
4. **Fawn (smeekbede):** Dit is de neiging om je aan te passen aan anderen, om conflict te vermijden en de ander te behagen, zelfs als dat ten koste gaat van je eigen behoeften.
Laten we nu een paar voorbeelden bespreken om deze begrippen te verduidelijken. Stel je voor dat je merkt dat iemand je grenzen overschrijdt op een manier die je oncomfortabel maakt:
- Een "Fight" reactie zou kunnen zijn om assertief te zijn en duidelijk je grenzen aan te geven.
- Een "Flight" reactie kan zijn om de confrontatie te vermijden en jezelf uit de situatie terug te trekken.
- Een "Freeze" reactie zou kunnen zijn dat je bevriest, niet zeker weet wat te zeggen of te doen.
- Een "Fawn" reactie zou kunnen zijn om toe te geven aan de ander om conflicten te vermijden, zelfs als het niet goed voelt.
Begrijpen jullie deze basisconcepten? Het is belangrijk om te weten hoe we reageren op stress, omdat dit inzicht ons kan helpen effectiever met verschillende situaties om te gaan. Zijn er vragen of voorbeelden die jullie willen delen?
Toepassing van de 4 F's (40 minuten):
Laten we in een kring gaan zitten voor een interactieve oefening over grenzen stellen. In het midden hebben we een stapel kaartjes met verschillende scenario's. Iedereen mag een kaartje pakken, het scenario lezen en vervolgens delen welke van de "4 F's" (Fight, Flight, Freeze, Fawn) je zou willen toepassen in die situatie.
Na het delen van de reactie, willen we ook horen over jullie persoonlijke grenzen in zo'n situatie en welke verwachte reacties je zou hebben. Dit is een kans om openlijk te praten over hoe we omgaan met uitdagende momenten en hoe we onze eigen grenzen kunnen stellen.
Laten we beginnen! Pak een voor een een kaartje uit het midden, lees het scenario, en deel dan je reactie en gedachten met de groep. Laten we ook de ruimte nemen voor discussie en vragen. Het doel is om van elkaar te leren en te begrijpen hoe we effectief grenzen kunnen stellen in verschillende situaties. Zullen we recht beginnen?
Reflectie en Groepsdiscussie (25 minuten):
Wat interessant om te horen hoe jullie allemaal met de scenario's omgaan! Laten we even een moment nemen om te reflecteren op de oefening die we net hebben gedaan. Wat waren jullie gedachten en gevoelens terwijl jullie je reacties deelden op de scenario's en spraken over persoonlijke grenzen?
Nu wil ik een groepsdiscussie aanmoedigen. Voel je vrij om enkele opvallende ervaringen te delen zonder namen te noemen. Wat viel je op tijdens de oefening? Was er iets dat je verraste of juist herkenbaar vond in de reacties van anderen?
Ik ben ook benieuwd hoe jullie je voelden tijdens het delen. Het praten over persoonlijke grenzen kan soms uitdagend zijn. Heeft deze oefening je bewustzijn over grenzen vergroot? Zijn er nieuwe inzichten die je hebt opgedaan?
Laten we samen bespreken en van elkaar leren. Deel gerust je gedachten en ervaringen, en laten we een open en ondersteunende omgeving creëren waarin we kunnen groeien in ons begrip van grenzen. Wie wil als eerste iets delen?
Afsluiting (10 minuten):
De les is bijna afgelopen. Daarom stel ik voor om even terugte blikken op wat we vandaag hebben besproken en geleerd over het stellen van grenzen:
1. De "4 F's": We hebben gekeken naar de vier basale reacties - Fight, Flight, Freeze, en Fawn - en begrepen hoe ze van invloed kunnen zijn op de manier waarop we met situaties omgaan.
2.Scenario-oefening: Tijdens de oefening hebben we real-life situaties verkend en besproken welke reacties we zouden willen toepassen, terwijl we ook nadachten over persoonlijke grenzen en verwachte reacties.
3. Reflectie en Groepsdiscussie: We hebben individuele ervaringen gedeeld, zonder namen te noemen, en onderzocht hoe het praten over grenzen ons bewustzijn kan vergroten.
Wilt iemand nog iets vragen te of iets delen met de klas?. Misschien zijn er dingen die nog niet helemaal duidelijk zijn, en dit is de gelegenheid om verheldering te krijgen.
Als huiswerkopdracht wil ik voorstellen dat jullie nadenken over een situatie waarin je onlangs je grenzen hebt gesteld of juist niet, en wat de impact daarvan was. Schrijf hier kort over in je dagboek.
Bedankt aan iedereen voor jullie deelname en betrokkenheid. Het is geweldig om te zien hoe open jullie zijn geweest. Tot de volgende keer!
Grenzen stellen presentatie
Verantwoording
Analyse en beleid
De innovatiecyclus, zoals beschreven in de literatuur van Van Der Donk & van Lanen (2022), fungeert als een leidraad voor docenten. Het primaire doel van deze innovatiecyclus is het bevorderen van praktijkonderzoeken en het ontwikkelen van onderzoekend vermogen binnen het onderwijs. Hierbij staan continue verbetering, aanpassingen aan leerbehoeften, integratie van nieuwe technologieën, professionalisering van docenten, het stimuleren van creativiteit en kritisch denken centraal (Van Der Donk & Van Lanen, 2022).
Van Der Donk & Van Lanen, 2022
Conclusie & Discussie
Door de richtlijnen van de rijksoverheid dienen scholen zich verplicht in te zetten voor sociale veiligheid, waarbij docenten gecertificeerd dienen te zijn. Wat zichtbaar wordt is dat alle vier de scholen deze certificering hebben behaald. De scholen hanteren verschillende benaderingen bij het implementeren van de onderwerpen waarvoor docenten hun certificering hebben behaald. In het bovenstaande schema wordt beknopt weergegeven welke overeenkomsten tussen de scholen bestaan op dit gebied.
Praktijkcollege het Plein
Op praktijkcollege het Plein werken ze op verschillende manieren voor aan een veilig leerklimaat. Zo worden problemen en akkefietjes snel opgelost, door dat de docenten, mentoren en het zorgteam hier bovenop zitten. Zo hangen er in elk lokaal de 5 gouden regels, waar leerlingen sinds dag 1 mee geconfronteerd worden. Dit wordt in elke les goed behandeld, en de leerlingen worden eraan herinnerd. Daarnaast leren de leerlingen ook op eem goede manier oogcontact te maken, problemen zelf op te lossen en kunnen zij bij het zorgteam terecht als er vragen zijn of als zij met iets zitten. Het zorgteam heeft ook nauw contact met ouders, waardoor zij ook ander soort informatie hebben, die invloed kan hebben op het gedrag van de leerlingen. Alle regels en omgangsmanieren zijn duidelijk te vinden in elke klaslokaal en in de kantine. De leerlingen worden er dus continu mee geconfronteerd.
Albeda college
In de gesprekken is opgemerkt dat het Albeda College aanzienlijke inspanningen levert in het bevorderen van professionaliteit en sociale vaardigheden bij docenten, ten opzichte van het Mondriaan College, het Plein college en het Omnia College. De inzet op het Albeda College wordt verder geaccentueerd door de recente lancering van een nieuwe veiligheidscampagne, die van start is gegaan in oktober 2023 en daarmee zeer actueel is.
ROC Mondriaan
De visie van Mondriaan is om leerlingen te ontwikkelen tot vakkundige professionals en verantwoordelijke burgers. Een veilig schoolklimaat vormt de basisvoorwaarde voor effectief leren en werken. Daarom streeft Mondriaan ernaar een veilige organisatie te zijn voor iedereen, ongeacht achtergrond of geloof, waar respectvol met elkaar wordt omgegaan.
ROC Mondriaan hanteert een gedragslijn om integriteit en veiligheid te waarborgen. In 2022 heeft Mondriaan de GSA (Gender and Sexuality Alliance) geïntroduceerd, waar diversiteit en inclusie centraal staan voor zowel leerlingen als docenten. De school heeft tevens een anti-pestprogramma, gedragscode, regels voor digitaal gedrag en een aangiftebeleid.
Docenten spelen een cruciale rol in het waarborgen van de sociale veiligheid van leerlingen. Daarom zijn deze documenten opgesteld, zodat docenten op de hoogte zijn van de geldende normen. Elke klas heeft een mentor waar leerlingen terechtkunnen voor problemen of andere vormen van hulp.
Tijdens de lessen burgerschap en loopbaan wordt aandacht besteed aan onderwerpen die verband houden met sociale veiligheid, zoals zelfbeeldontwikkeling en de normen en waarden van de leerlingen. Hierbij gaan de leerlingen met elkaar in discussie over wat voor hen belangrijk is.
In 2022 is er ook een audit geweest en is sociaal veiligheid ook besproken.
Omnia College
In het kader van de beleidsanalyse op het Omnia College, de werkplek die wij uiteindelijk als opdrachtgever hebben gekozen, hebben wij nauwgezet het Sociaal Ondersteuningsplan (SOP) doorgenomen. Uit dit plan kwam naar voren dat er aanzienlijke inspanningen worden geleverd op het gebied van sociale veiligheid, ondersteuning bij dyslexie, faalangsttrainingen, sociale vaardigheidstrainingen (SOFA), de aanwezigheid van een 'huiskamer' voor leerlingen die zich ongemakkelijk voelen in de aula tijdens pauzes, de benoeming van een anti-pestcoördinator en nog veel meer.
Tijdens een gesprek met een van de zorgcoördinatoren op het Omnia College kwam echter aan het licht dat veel van deze faciliteiten en ondersteuningsmogelijkheden voornamelijk worden aangeboden aan leerlingen in leerjaar 1 en leerjaar 2. Dit terwijl deze ontwikkelingen juist van cruciaal belang zijn gedurende de gehele middelbare schoolperiode. Het ontbreken van dergelijke trainingen in de bovenbouw heeft ons aangespoord om nader onderzoek te doen naar de sociale vaardigheden van leerlingen die zojuist de overstap hebben gemaakt naar het MBO.
In onze benadering hebben we deze leerlingen bevraagd over hun ervaringen tijdens deze overgangsfase, in hoeverre zij hebben kunnen profiteren van het vmbo en of zij deze ervaringen hebben kunnen toepassen op het MBO. Tevens hebben we onderzocht welke aanvullende maatregelen genomen hadden kunnen worden om ervoor te zorgen dat deze leerlingen met een gevoel van veiligheid en zelfvertrouwen de overstap naar het MBO konden maken, en zo weerbaar genoeg zouden zijn in hun nieuwe omgeving.
Naast het onderzoeken van SOFA ondersteuningen op het Omnia College, hebben we ook gekeken naar het MBO waarbij wij hebben waargenomen dat er op het MBO een opmerkelijk tekort is aan specifieke vaardigheden onder de studenten. Leerlingen blijken moeite te hebben met zelfstandige planning, het uitvoeren van opdrachten, het vinden van motivatie, zelfaanmoediging en het opstellen van een effectief plan van aanpak wanneer ze met uitdagingen worden geconfronteerd. Met betrekking tot sociale vaardigheden signaleren docenten op MBO-opleidingen dat leerlingen die afkomstig zijn van het VMBO vaak een gebrek aan zelfvertrouwen vertonen, moeite hebben met het aanpassen aan nieuwe omgevingen, soms niet bekend zijn met diversiteit, en het lastig vinden om zichzelf te uiten in nieuwe groepen. Dit resulteert zelfs in situaties waarin sommige leerlingen hun opleiding voortijdig beëindigen.
Op basis van deze bevindingen hebben wij besloten ons specifiek op dit probleem te richten. Ons doel is om de sociale vaardigheden van vmbo-leerlingen te versterken, zodat MBO-studenten een vloeiendere start ervaren, stevig in hun schoenen staan en zich competent genoeg voelen om een nieuwe en uitdagende toekomst met vertrouwen tegemoet te treden.
Op basis van deze bevindingen hebben we in samenspraak met de opdrachtgever de onderzoeksdoelstelling vastgesteld en zijn we tot een gefocuste onderzoeksvraag gekomen. Om een diepgaand onderzoek mogelijk te maken, hebben we deze hoofdvraag verder onderverdeeld in specifieke deelvragen.
Context en Outcomes
Demografische achtergrond
Bij het verkrijgen van informatie over de context zijn diverse elementen onderzocht. De gegevens van leerlingen, waaronder leeftijd, geslacht, etniciteit en ondersteuningsbehoeften, worden gezamenlijk demografische achtergronden genoemd. Aan de hand van verschillende bronnen hebben wij onderzocht wat gedetailleerde informatie over een doelgroep kan vertellen.
o Leeftijd van leerlingen op het VMBO:
De doelgroep VMBO leerlingen, die zich tussen 12 en 16 jaar bevinden, zitten in het vroege stadium van adolescentie, volgens Piagets theorie. In dit concrete-operationele en later formele-operationele stadium ontwikkelen ze abstract denken. Dit leidt tot latere groei in complexe redenering, probleemoplossen en metacognitieve vaardigheden. Het VMBO-onderwijs is specifiek ontwikkeld om deze cognitieve ontwikkeling te ondersteunen, waarbij lesmethoden zowel praktisch als theoretisch denken benadrukken voor een brede voorbereiding op beroepsgericht en vervolgonderwijs. (Feldman, 2020).
o Ontwikkeling van jongens VS meisjes
Tussen 12 en 16 jaar ondergaan jongens en meisjes vergelijkbare ontwikkelingen, met verschillen in fysieke, emotionele en cognitieve aspecten (Feldman, 2020).
Fysieke Ontwikkeling: Meisjes beginnen meestal eerder aan de puberteit dan jongens. Ze ervaren vaak eerder groeispurten en lichamelijke veranderingen, zoals borstontwikkeling en menstruatie. Jongens ondergaan hun puberteit later en ervaren ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken, zoals baardgroei en stemverandering, vaak later dan meisjes. Volgens Feldman (2020) hebben jongens doorgaans de neiging om langer te worden en meer spiermassa te ontwikkelen, terwijl meisjes meer vetweefsel ontwikkelen, vooral rond de heupen en borst.
Emotionele Ontwikkeling: Meisjes tonen vaak een vroege interesse in sociale relaties en hechten veel waarde aan vriendschappen en groepsactiviteiten. Jongens leggen mogelijk meer nadruk op hiërarchie en status in groepen. Meisjes uiten hun emoties vaak openlijker en hebben vaak sterkere verbale communicatievaardigheden. Jongens zijn soms terughoudender in het uiten van emoties, mogelijk vanwege sociale verwachtingen (Feldman, 2020).
Cognitieve Ontwikkeling: Meisjes vertonen vaak gedisciplineerd en zorgvuldig studiegedrag, gericht op details en nauwkeurigheid. Jongens hebben soms meer actieve leerstijlen. Meisjes tonen vaak interesse in taal, kunst en sociale wetenschappen, terwijl jongens meer interesse kunnen hebben in wiskunde, exacte wetenschappen en technologie (Feldman, 2020).
o Niveau’s op het VMBO
Tussen 12 en 16 jaar maken Nederlandse leerlingen een cruciale onderwijskeuze op het VMBO, met drie hoofdniveaus: Basisberoepsgerichte Leerweg (BBL), Kaderberoepsgerichte Leerweg (KBL) en Gemengde Leerweg (GL) (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2023).
Basisberoepsgerichte Leerweg (BBL): Leerlingen tonen een sterke voorkeur voor praktische vaardigheden en concrete toepassingen. Ze richten zich op specifieke beroepsvaardigheden en bereiden zich voor op instroom in het MBO op niveau 2.
Kaderberoepsgerichte Leerweg (KBL): Hier hebben leerlingen interesse in zowel theoretische als praktische vakken. Ze krijgen een meer uitgebreide opleiding, met een nadruk op theoretische verdieping. Dit bereidt hen voor op instroom in het MBO op niveau 3 of 4.
Gemengde Leerweg (GL): Voor leerlingen die een balans zoeken tussen theoretisch en praktisch onderwijs. Ze tonen interesse in zowel theoretische als enkele praktische vakken. De GL biedt flexibiliteit en ruimte voor algemene kennis en praktische vaardigheden, waardoor leerlingen zich kunnen voorbereiden op doorstroom naar havo of het MBO.
o Diversiteit op het VMBO
Tussen 12 en 16 jaar ervaren leerlingen met diverse etnische achtergronden een breed scala aan ontwikkelingen, beïnvloed door culturele, sociale en economische factoren (Culturele diversiteit in het onderwijs - passend onderwijs, 2022).
Culturele diversiteit: Dit brengt gevarieërde waarden, tradities en gezinsbetrokkenheid met zich mee. Taaldiversiteit thuis kan zowel uitdagingen als verrijking bieden, met effecten op schoolse prestaties en sociale vaardigheden.
Sociaaleconomische status: Een school en/of leerlingen kunnen beïnvloed worden door sociaaleconomische status. Dit kan een extra uitdaging zijn voor leerlingen uit lagere sociaaleconomische gezinnen. Het waarborgen van gelijke toegang tot educatieve middelen is cruciaal voor het succes van alle leerlingen. Onderwijsachterstanden binnen etnische minderheidsgroepen kunnen voortkomen uit sociale en economische factoren.
Inclusiviteit: Scholen streven naar inclusiviteit en een omgeving waar diversiteit wordt gerespecteerd, waardoor sociale interacties tussen leerlingen van verschillende etnische achtergronden bijdragen aan een verrijkende leeromgeving. Programma's bevorderen cultuurbewustzijn en benadrukken positieve bijdragen van diverse achtergronden.
• Demografische achtergrond: leerlingen Omnia College
Leeftijd: 12 t/m 16
Geslacht: M / V
Niveau: Basis, Kader, GL
Achtergrond: Diversiteit in cultuur en etniciteit. Ook wel superdiversiteit genoemd. (Hadioui et al., 2020)
• Onderwijsniveaus en programma’s die instelling aanbied:
Basis (BBL), Kader (KBL), Gemengde leerweg (GL).
Profielen:
- Ondernemersklas
- Techniekklas
- Timmerklas
- Zorg & Welzijn klas
- Koksklas
- Extra: sportklas en paardenklas
• Bestaande onderwijspraktijken en benaderingen m.b.t. sociale veiligheid:
In het School-ondersteuningsprofiel (SOP) worden verschillende ondersteuningsmogelijkheden benoemd die de sociale veiligheid bevorderen. De ondersteuningsmogelijkheden die voornamelijk gericht zijn om op het bevorderen van de sociale veiligheid zijn:
- Anti-pest coördinator
- SOFA trainingen
- De huiskamer
- Time-Out
- Dag start
- The Mall
• Eventuele uitdagingen of problemen m.b.t. sociale veiligheid:
Gedragsproblemen kunnen de sociale veiligheid in gevaar brengen. Leerlingen op het Omnia College hebben zichtbaar moeite met het opbrengen van respect en empathie voor een ander. Gebrek aan respect voor een ander kan de sociale veiligheid op een school in gevaar brengen om verschillende redenen. Het creëert een vijandige omgeving, het leerklimaat wordt beïnvloed en het kan een sociaal isolement versterken.
• Welke specifieke problemen of obstakels zijn er met betrekking tot sociale veiligheid?
Een specifieke uitdaging kan zijn dat de leerlingen die een beperkte ontwikkeling doormaken m.b.t. sociale vaardigheden, moeite hebben met het begrijpen van hun eigen emoties. Hierdoor wordt het tonen van empathie een grote uitdaging. Het kan van belang zijn om uit te zoeken waar gebrek aan sociale vaardigheden vandaan komt. Dit kan voortkomen uit diverse factoren, zoals beperkte sociale interacties, gebrek aan emotionele ondersteuning vanuit huis of door persoonlijke uitdagingen.
• Wat zijn de belangrijkste doelen of verwachtingen van de instelling met betrekking tot dit onderwerp?
Door specifieke trainingen of workshops aan te bieden, die zich richten op o.a. het ontwikkelen van empathische vaardigheden, zal dit de leerlingen helpen emoties te begrijpen, empathie te ontwikkelen en effectievere communicatievaardigheden te verwerven. Bij deze trainingen moeten verschillend aspecten aanbod komen. Naast het ontwikkelen van empathische vaardigheden is het belangrijk om te werken aan zelfreflectie en stressregulatie. Het Omnia College streeft ernaar de weerbaarheid van leerlingen te vergroten door middel van het aanbieden van trainingen en workshops.
• Geef een gedetailleerde beschrijving van de doelgroep inclusief kenmerken zoals leeftijd, opleidingsniveau, ervaring en mogelijke speciale behoeften:
In het onderzoek naar de context van de leerlingen zijn diverse aspecten in kaart gebracht. De leeftijd van de leerlingen varieert tussen 12 en 16 jaar, met een mix van zowel mannelijke als vrouwelijke studenten. Ze volgen verschillende niveaus, waaronder Basis, Kader en GL (Gemengd/Theoretische Leerweg). De meeste leerlingen volgen het niveau BB en KB. Leerlingen die het niveau GL volgt, bestaat uit een kleine groep. Wat betreft achtergrond tonen ze een diverse mix van culturen en etniciteiten. De achtergronden vertonen een groot verschil aan culturen en etniciteiten. Deze omvatten onder andere Marokkaans, Turks, Moluks, Nederlands, Syrisch, Eritrees, Russisch en Pools. De leerlingen vertegenwoordigen een breed scala aan afkomsten, wat een diverse en multiculturele samenstelling binnen de school laat zien.
Sommige leerlingen hebben specifieke ondersteuningsbehoeften. De ondersteuningen die worden aangeboden zijn voor bijvoorbeeld: autisme, ADHD, ADD, concentratieproblemen, sociale vaardigheden, dyslectie en discalculie. Dit zijn de meest voorkomende ondersteuningsbehoeften. Ook worden leerlingen met gedragsproblemen ondersteunt door onder meer het zorg team. Een voorbeeld van een ondersteuningsmogelijkheid voor deze leerlingen is de Time-Out regeling. Naast de ondersteuningen die gericht zijn op cognitie en gedrag, zijn er ook ondersteuningsmogelijkheden voor leerlingen die een geslachtstransitie doormaken. Dit valt onder de ondersteuning GSA. De GSA wordt begeleid door een van de zorgondersteuningscoördinatoren.
• Wat zijn mogelijke motivatoren en uitdagingen die de doelgroep tegen komt bij het leren over dit gekozen onderwerp:
Het integreren van programma's die gericht zijn op het ontwikkelen van deze vaardigheden tijdens het VMBO kan niet alleen de overgang naar het MBO vergemakkelijken, maar ook bijdragen aan de algehele persoonlijke en professionele groei van de leerlingen. Zo kunnen sterk ontwikkelde sociale vaardigheden bijdragen aan betere samenwerking met medestudenten en docenten op het MBO, wat de algemene leerervaring kan verbeteren. Dit zou een motivatie kunnen zijn voor de leerlingen die de trainingen aangeboden krijgen.
Door interactieve en betekenisvolle activiteiten aan te bieden, zoals rollenspellen of groepsdiscussies, kunnen sterk ontwikkelde sociale vaardigheden bijdragen aan o.a. een betere samenwerking met medestudenten en docenten op het MBO. Op deze manier geven we ze de kans geven om hun vaardigheden direct toe te passen, wat een leerling kan motiveren.
Een mogelijke uitdaging kan zijn dat leerlingen last hebben van sociale druk en groepsdynamiek, wat hen kan ontmoedigen om empathie te tonen of zich kwetsbaar op te stellen.
• Analyse van de onderwijsomgeving
De fysieke faciliteiten binnen de klaslokalen laten ruimte over voor verbetering. Een mogelijke verbetering zou kunnen bestaan uit het verfraaien van de klaslokalen door middel van educatieve posters. Door strategisch geplaatste posters kunnen leerlingen regelmatig herinnerd worden aan de inhoud van het geleerde, met name tijdens weerbaarheidstrainingen. Verschillende interactieve leermiddelen worden al toegepast binnen het onderwijs. Deze zouden kunnen worden uitgebreid door digitale simulaties, online modules, of educatieve spellen aan de leermiddelen toe te voegen. Dit kan de betrokkenheid van de leerlingen vergroten.
CIMO-model
Praktijkvraagstuk:
- Hoe krijg je leerlingen weerbaar?
- Waarom zijn sommige leerlingen niet weerbaar?
- Welke begeleiding omtrent weerbaarheid missen er op het vmbo?
Interventies:
- Bevorderen samenwerken:
Het is belangrijk om verschillende vormen van interactie in de lessen te implementeren. Door interactie krijgen leerlingen de mogelijkheid om met elkaar te kunnen leren waardoor ze een steeds hoger niveau kunnen bereiken. Het is een taak van de leraar om die interactie te faciliteren. Je kunt bijvoorbeeld leerlingen laten samen werken door ze in een groepje te plaatsen. Echter is dit niet voldoende om samenwerking plaats te laten vinden. Wanneer leerlingen zich gezamenlijk verantwoordelijk voelen voor een leertaak, kan je spreken van echte samenwerking (Berg et Al., 2022).
- Betekenis vol leren stimuleren:
Om het leren betekenisvol te maken moet je als docent proberen aan te sluiten bij de interesses en het niveau van de leerlingen. Door opdrachten te bedenken die passen bij de leeftijd en leefwereld van je leerlingen wordt de leeromgeving betekenisvol gemaakt. Door dit te doen zorg je voor realisme van een leertaak. Naast het aansluiten bij de leefwereld is het belangrijk om ook op het niveau van je leerlingen aan te sluiten. Hierbij is het belangrijk om voorkennis op te halen en zo nieuwe kennis op te kunnen doen (Berg et Al., 2022).
- Motiveren:
De motivatietheorie van Ryan en Deci (2000) gaat ervan uit dat motivatie autonoom is. Autonome motivatie betekent dat leerlingen het gevoel hebben zelf voor een opdracht of activiteit te hebben mogen kiezen. De meeste autonome vorm van motivatie intrinsieke motivatie. De leerling beleeft meer plezier aan een activiteit wanneer er spraken is van deze vorm van motivatie (van Steenkiste & Soenes, 2015). De leerlingen die intrinsiek gemotiveerd zijn kunnen hun studieactiviteiten beter plannen, hebben betere resultaten en zijn minder snel afgeleid. Als docent is het aldus belangrijk om de intrinsieke motivatie van de leerlingen te activeren.
Mechanismen
- Reflectie:
Reflectie speelt een belangrijk rol in het leerproces, omdat het leerlingen in staat stelt bewust te worden van hun leermethoden en individuele leerstijlen. Door te reflecteren kunnen leerlingen nauwkeuriger beoordelen welke stappen ze moeten nemen om hun leerdoelen te bereiken en welke vervolgstappen nodig zijn voor verdere ontwikkeling. Zoals Van Grol (2018) aangeeft, is reflectie de drijvende kracht achter persoonlijke ontwikkeling. Zonder terug te kijken, missen leerlingen mogelijk essentiële inzichten die kunnen bijdragen aan hun groei en succes.
Onderzoek bij vmbo-leerlingen toont aan dat zelfsturingsvaardigheden vaak ontbreken, wat nodig is voor actieve deelname en effectieve controle van leerprocessen. Het valt op dat leerlingen terughoudend zijn om zelfreflectie toe te passen uit angst voor eigen beoordeling. Het is essentieel dat vmbo-leerlingen leren vertrouwen op hun eigen reflectieve beoordeling en niet constant afhankelijk zijn van de beoordelingen van docenten (Van Grol, 2018).
- Samenwerken:
Samenwerking is van cruciaal belang onder leerlingen voor de ontwikkeling van sociale vaardigheden. Hierdoor verwerven ze effectieve communicatievaardigheden en leren ze naar elkaar te luisteren. Deze vaardigheden dragen bij aan hun professionele groei, vooral wanneer ze later tijdens een stage moeten communiceren met leidinggevenden, collega's, of klanten. (Ros et al., 2020).
- Begrip voor elkaar:
Het tonen van begrip draagt bij aan een positieve sfeer in de klas dat uiteindelijk resulteert dat ze op hun gemak voelen en vragen durven te stellen. Dat bevordert ook hun samenwerking onderling doordat ze het gevoel hebben dat hun samenwerking gewaardeerd wordt. Ze leren elkaars perspectief beter te begrijpen en te ontwikkelen. Door begrip te tonen leer je empathie tonen ze leren zich in te leven in de situatie en gevoelens van anderen (Van Gastel-Firet, 2022).
Outcomes:
Leerlingen die zelfverzekerd zijn, zijn beter in staat om met uitdaging om te gaan die ze tegen aan lopen op school of op stage, ze leren beter obstakels te overwinnen en zichzelf te motiveren die leidt weer tot beter schoolprestaties geeft hun een positieve houding.
Leerlingen de zelfvertrouwen hebben geloven dat ze dingen aan kunnen op hun eigen kracht en tegenslagen goed kunnen verwerken (Zelfvertrouwen - uitleg begrippen onderwijs, z.d.).
Door oefening te doen en door dat de docent door positieve benadering door verwachtingen duidelijk uit te spreken en duidelijk en helder feedback te geven.
Leerlingen die hun eigen emotie herkennen kunnen duidelijk aangeven wanneer ze blij, verdrietig, boos of gestrest zijn en herkennen die ook van hun klasgenoten. Ze nemen meer de tijd om meer na te denken over hun gevoelens en reacties die ze daarbij vertonen ze zullen daar een kritisch houding innemen. Doordat hun eigen emoties begrijpen kunnen zijn ze ook in staat om empathie te tonen voor hun klasgenoten (Artikelen over sociaal- emotioneel leren, z.d.).
CIMO-model les 1:
Context (C):
De instructie wordt gepresenteerd aan leerlingen in het vierde jaar van het VMBO. Terwijl sommige leerlingen al ervaring hebben met sollicitatiegesprekken, is het merendeel van hen nog niet bekend met wat ze kunnen verwachten. Er zijn leerlingen die bedreven zijn in het geven van feedback, kritiek of complimenten, terwijl anderen meer terughoudend zijn en minder geneigd zijn dit te doen. Deze opdracht is ontworpen om beide groepen leerlingen de kans te geven feedback te geven en hen bewust te maken van de aspecten waarmee ze rekening moeten houden bij het verstrekken van feedback. Door het krijgen of geven van feedback, kan diegene zijn leerproces zo bijstellen en daardoor effectiever leren (Geerts & Van Kralingen, 2021).
· Beschrijving: Klaslokaal of educatieve omgeving waarin leerlingen deelnemen aan een sollicitatierollenspel.
· Belang: Creëren van een realistische setting waarin leerlingen feedback kunnen ontvangen.
· De leerlingen kunnen communicatieve vaardigheden ontwikkelen. Ook de positieve wederzijdse afhankelijkheid speelt hier een belang. De leerlingen hebben elkaar nodig om tot een succes te komen. De leerlingen moeten gelijkwaardig inspanning leveren (Van Ast et al., 2022).
Interventie (I):
· Beschrijving: Rollenspel-instructies, kaarten voor feedbackgevers met instructies voor overdreven positieve of negatieve feedback. Filmpjes over feedback geven en solliciteren worden getoond, met bijbehorende opdrachten (zowel op papier als mondelinge opdrachten). Op de website van Wij- leren heeft Arja Kerpel (2023) beschreven hoe de juiste werkvorm te kiezen, zo ook de actieve werkvorm rollenspel, dit bevestigt dat het uitvoeren van een rollenspel het juiste is om te doen.
· Belang: Zorgen voor gestructureerde en gevarieerde feedbacksituaties om de ontwikkeling van vaardigheden te bevorderen.
Mechanisme (M):
· Beschrijving: Leerlingen worden verdeeld in groepen van drie, waarbij één de rol van sollicitant op zich neemt en de andere twee feedback geven met behulp van de getrokken kaarten.
· Belang: Actieve betrokkenheid van studenten bij het rollenspel, waarbij ze communicatieve, empathische, en conflicthanteringsvaardigheden oefenen. Gerichte positieve en negatieve feedback geven. Leerlingen dienen goed te luisteren en te kijken naar de sollicitant, om de juiste feedback te geven.
Uitkomst (O):
· Beschrijving: Ontwikkeling van de vaardigheid om effectief om te gaan met zowel positieve als negatieve feedback, verbetering van communicatieve en probleemoplossende vaardigheden, en versterking van zelfvertrouwen. Op de website van onderwijskennis.nl staat beschreven dat “Spelend leren verwijst naar de inzet van spel als middel om de ontwikkeling en het leren te bevorderen en te ondersteunen”. Een rollenspel is een actieve werkvorm van spelend leren.
· Belang: Meetbare resultaten in gedrag, die aantonen dat leerlingen waardevolle vaardigheden hebben verworven en meer zelfvertrouwen hebben ontwikkeld in het omgaan met feedback in een professionele context. De leerlingen leren stevig in hun schoenen te blijven staan, ondanks dat er kritiek en of negatieve feedback wordt gegeven. De leerling dient hier op een goede manier mee om te gaan.
Met dit rollenspel wordt ook gefocust op samenwerkend leren. In de vaardigheden van het omgaan met andere leerlingen, duidelijk communiceren, feedback geven en ontvangen en samenwerkingsproblemen effectief op te lossen. De sociale vaardigheden van de leerlingen worden hierdoor ontwikkeld (Van Ast et al.,2022).
CIMO-model les 2:
Context (C):
· Beschrijving: Leerlingen ervaren moeilijkheden bij het bespreken en op een gezonde manier omgaan met hun emoties. Het is van groot belang om met emoties om te gaan, aangezien dit bijdraagt aan zelfverzekerdheid. Het vermogen om je emoties te begrijpen stelt je in staat om ze effectiever uit te drukken in het dagelijks leven. Ruimte om zelf te kiezen en verantwoordelijkheid te nemen en te kunnen beslissen. Dit verwijst ook naar het gevoel van
onafhankelijk zijn. Dit kan alleen door een ruimte te creëren waar de leerling in zijn eigenheid gerespecteerd wordt. Als docent is het belangrijk om hierin veiligheid, ruimte, begeleiding en ondersteuning te bieden. Zo is veiligheid in de klas ook belangrijk. Individuele vrijheid is belangrijk en wordt gestimuleerd, maar altijd in relatie met de ander en met behoud van diens vrijheid en emoties. Autonomie verwijst altijd naar relatie (Van Steenkiste & Soenes, 2015).
· Belang: Creëren van een veilige en ondersteunende omgeving waarin leerlingen openlijk kunnen praten over emoties en leren hoe ze ermee om moeten gaan. Dit kan door directe interactie om hun eigen gedachten met elkaar te delen en als docent de leerlingen aanmoedigen om dit met elkaar te delen (Van Ast et al.,2022). Het leren reflecteren op je emoties en er stil bij staan. Leerlingen laten merken dat praten over je emoties je als persoon kan helpen in het dagelijkse leven.
Interventie (I):
· Beschrijving: Lesmateriaal, vragen over emoties, introductie, filmpje over emoties. De leerlingen maken individueel een poster, waarbij zij dienen te reflecteren op hun week en dus hun gevoelde emoties tijdens die week.
· Belang: Zorgen voor gestructureerde input om de aandacht van de leerlingen te richten op het onderwerp emoties en niet emoties vermijden en niet voelen en er liefst voor weglopen. Het is van belang dat jij als docent de leerlingen blijft betrekken bij dit onderwerp (Klomp, 2022). Ook om een basis te leggen voor verdere discussie en reflectie.
Mechanisme (M):
· Beschrijving: Introductie, vragen stellen, filmpje tonen, reflectieopdracht over persoonlijke emoties.
· Belang: Activeren van voorkennis, betrokkenheid vergroten door middel van visuele ondersteuning, bevorderen van zelfreflectie door middel van creatieve expressie. Het aanleren van het erkennen en accepteren van emoties, en een begin maken aan het normaliseren van het praten over je emoties, positief of negatief. Door verschillende activerende werkvormen te gebruiken met als doel om elke leerling op zijn eigen niveau te betrekken bij het onderwerp (Winkels & Hoogeveen, 2022)
Uitkomst (O):
· Beschrijving: Leerlingen uiten, accepteren en reflecteren op hun eigen emoties. Presentaties van leerlingen over hun reflecties en bespreking van veelvoorkomende emoties in de klas. Door de website van Nederlands centrum Jeugdgezondheid (NCJ) erbij te pakken als voorbereiding van de docent krijg je meer inzicht over welbevinden van leerling en docent.
· Belang: Meetbare resultaten omvatten verbeterd begrip van emoties, verbeterde zelfexpressie, versterking van het vermogen om emoties te herkennen en ermee om te gaan. De leerlingen zullen door deze les merken dat het niet erg is om over je emoties te praten, en leren reflecteren op de emoties die zij voelen( Robinson, 2023) Dit kan ervoor zorgen dat de leerling vaker stilstaat bij zijn emoties, en hier beter mee om kan gaan.
Deze CIMO-analyse illustreert de samenhang tussen de context, input, mechanisme en output in het kader van de les over emoties. Het doel is om een leeromgeving te creëren waarin leerlingen niet alleen leren over emoties, maar ook in staat worden gesteld om ze op een gezonde en constructieve manier te uiten en te begrijpen.
CIMO-model les 3:
Context (C):
· Beschrijving: Klaslokaal of educatieve omgeving waar leerlingen deelnemen aan een les over grenzen stellen met behulp van scenario-kaartjes en de introductie van de 4 F's (Fight, Flight, Freeze, Fawn).
· Belang: Creëren van een interactieve leeromgeving waarin leerlingen hun begrip van persoonlijke grenzen kunnen vergroten en vaardigheden kunnen ontwikkelen om hiermee om te gaan. Interactieve leeromgevingen bieden flexibiliteit, toegankelijkheid en de mogelijkheid om leren op maat te leveren. Ze stimuleren actieve betrokkenheid en bevorderen zelfgestuurd leren, waardoor ze geschikt zijn voor diverse educatieve contexten, zowel op afstand als in traditionele klasomgevingen.
Interventies (I):
· Beschrijving: Door middel van scenario-kaartjes maken de leerlingen kennis met verschillende gebeurtenissen, waarbij zij snel dienen te reageren en dus hun grenzen moeten aangeven. De leerlingen krijgen vooraf ook informatie over de 4 F’s, waardoor zij erachter
kunnen komen wat hun instinctieve reactie is. Scenario-kaartjes, informatie over de 4 F's, lesmateriaal voor de introductie van grenzen stellen.
· Belang: Verzorgen van relevante en gestructureerde input om de aandacht van de leerlingen te richten op het begrijpen van grenzen en de verschillende reacties die mogelijk zijn. Via de website van onderwijs voor morgen (2023) worden ook tips gegeven over begrijpen van grenzen, deze kunnen worden gebruikt als extra input.
Mechanisme (M):
· Beschrijving: De leerlingen verkennen hun instinctieve reacties en nemen de tijd om hierop te reflecteren. In een gegeven scenario dienen ze hun persoonlijke grenzen toe te lichten. Hierdoor groeit het bewustzijn onder klasgenoten over elkaars grenzen, aangezien ze elkaars ervaringen delen en hierover in gesprek gaan. Het delen van deze informatie is van groot belang voor het groepsproces, rekening met elkaar houden, binding met elkaar, zodat de samenwerking steeds beter gaat in de groep (Van Ast et al.,2022).
· Belang: Actieve betrokkenheid van leerlingen, leerlingen te motiveren om zich te uiten (Hulswit & Teggelaar, 2021). Toepassen van theoretische kennis op concrete situaties, bevorderen van bewustwording en communicatieve vaardigheden. Bewustwording van elkaars grenzen. Toelichting geven over je persoonlijke grenzen. Hierdoor ben je je bewuster van je eigen grenzen, en word het makkelijker om dit toe te passen.
Uitkomst (O):
· Beschrijving: Verbeterd begrip van persoonlijke grenzen, ontwikkeling van vaardigheden om grenzen te herkennen en te communiceren, bewustwording van verschillende reactiemogelijkheden.
· Belang: Meetbare resultaten kunnen worden waargenomen in de participatie van leerlingen. Hiermee wordt bedoeld om hun vermogen om de geleerde concepten toe te passen en hun vermogen om persoonlijke grenzen te identificeren en te respecteren.
Deze CIMO-analyse illustreert de samenhang tussen de context, input, mechanisme en output van de les over grenzen stellen. Het doel is om een omgeving te creëren waarin leerlingen zich bewust worden van hun grenzen en vaardigheden ontwikkelen om deze op een gezonde manier te hanteren.
Ontwerpeisen
Ontwerpeisen
Onderzoeksvraag:
• Hoe kan ik in het Omnia College met de doelgroep VMBO leerjaar 4 een effectieve lessenserie toepassen om de weerbaarheid te vergroten?
Deelvragen:
• Wat is weerbaarheid?
• Wat verstaan we onder doelgroep vierdejaars VMBO-leerlingen?
Deelvraag 1: Wat is weerbaarheid?
Weerbaarheid verwijst naar het vermogen van een persoon om veerkrachtig te reageren op stress, druk en uitdagingen. Het omvat het ontwikkelen van mentale en emotionele veerkracht, waardoor men effectief kan omgaan met tegenslagen en veranderingen. Weerbaarheid impliceert zelfvertrouwen, zelfreflectie, het vermogen om positief te reageren op moeilijkheden en leren van ervaringen. Weerbaarheid bevordert niet alleen het overwinnen van obstakels, maar ook groei en persoonlijke ontwikkeling er zijn verschillende soorten weerbaarheid, denk hierbij aan mentale, fysieke, digitale weerbaarheid zie de website van ponsacademie, 2023.
Deelvraag 2: Wat verstaan we onder doelgroep vierdejaars VMBO-leerlingen?
De leeftijd van een VMBO-leerling is rond de 15 of 16 jaar. Op cognitief niveau varieert het denkniveau binnen deze groep, omdat vmbo verschillende leerwegen en niveaus aanbiedt. Over het algemeen wordt er verwacht dat VMBO-leerlingen praktisch en toegepast denken ontwikkelen, creatief, gericht op concrete situaties en vaardigheden die relevant zijn voor hun toekomstige beroepsrichting. Hun denkprocessen zijn vaak concreet en gericht op het oplossen van praktische problemen, het zijn doeners (Groenendaal et al, 2021). Het onderwijs op deze doelgroepen jaar is ook gericht op het voorbereiden op een soepele overgang naar het MBO. Wel rekening houdend met dat deze doelgroep in de midden-adolescenten fase zit wat inhoudt dat de leerlingen experimenten met van alles, nemen risico’s en hebben veel stemmingswisselingen ( Nelis & Van Sark, 2019).
Waarom hebben wij voor deze onderzoeksvraag gekozen?
Tijdens het samenwerkend leren hebben wij als groepje onderzocht wat elke school aanbiedt op het gebied van weerbaarheid. De deelnemers (de studenten van de LGW-opleiding ) die in het MBO werken, waren van mening dat leerlingen die vanuit het VMBO komen, niet voldoende weerbaar zijn om succesvol te zijn op het MBO, zowel op persoonlijk vlak en schoolniveau. Er is informatie verzameld vanuit de studenten die werkzaam zijn op het MBO en vragen hebben uitgezet. Een van de deelnemers heeft een interview gehouden met Jeanet Rozemond, Zorg & Welzijn docent en schoolmaatschappelijk werker (SMW) van het Albeda college haarverzorging. Het doel van het interview was om te beoordelen of het belangrijk is om meer weerbaarheidstraining of empowermenttraining te geven aan de 1ejaars. Deze stap wordt genomen om aanvullende , diepgaande informatie te verkrijgen voor een grondige analyse.
De vragen zijn uitgezet naar docenten van de haarverzorging. Concluderend kan er vermeld worden dat de 1ejaars studenten niet voldoende weerbaar zijn. Als we een methode weerbaarheid in de lob-lessen brengen zal het studiesucces van de studenten vergroot worden.
Het viel ons op dat veel leerlingen die naar het MBO gaan, snel weer afhaken, omdat ze op hun vorige school niet( genoeg of op de juiste manier) adequaat zijn begeleid om zelfstandiger te werken. Op het MBO wordt er van leerlingen verwacht dat ze meer zelfstandig zijn en zelf zaken oppakken, in tegenstelling tot het VMBO waar ze nog veel hulp krijgen en aan de hand worden meegenomen.
Een ander opvallend punt was dat veel MBO-leerlingen nog angst hebben voor presenteren en moeite hebben met het leggen van nieuwe vriendschappen. Hierdoor blijken ze onvoldoende weerbaar te zijn, wat een negatieve invloed kan hebben op hun schoolprestaties en toekomstige loopbaan. Het is duidelijk dat er op het gebied van weerbaarheid en zelfstandigheid meer aandacht moet worden besteed aan de overgang van VMBO naar MBO, om de leerlingen beter voor te bereiden op de uitdagingen die ze daar zullen tegenkomen. De overgang van het VMBO naar het MBO kan worden verbeterd door de leerlingen specifieke vaardigheden aan te leren.
Feedback opdrachtgever:
Na analyse van de bovenstaande informatie hebben we een overleg gehad met de opdrachtgever. Tijdens dit gesprek is de onderzoeksvraag besproken en hebben we onze deelvragen toegelicht. Dit gesprek is vastgelegd en verwerkt in een schriftelijk interviewverslag.
Interviewgesprek met opdrachtgever (10 januari 2024):
Interviewer: Goedemiddag Julia, dank dat je de tijd neemt voor dit interview over de sociale veiligheid op school met de praktijkvraagstuk over weerbaarheid
Julia: Goedemiddag, natuurlijk, graag gedaan.
Interviewer: Laten we beginnen met de informatie die we hebben verzameld in het kader van sociale veiligheid. Wat zijn je algemene gedachten hierover?
Julia: Over het algemeen ben ik tevreden over de analyse die jullie hebben verricht. Door deze informatie te verzamelen komen jullie tot een concreet plan. De onderwerpen die behandeld worden zijn relevant voor de toekomstige lessen.
Interviewer: Dat is goed om te horen. We hebben geprobeerd verschillende invalshoeken te gebruiken om een goed beeld te krijgen hoe de sociale veiligheid zich verhoudt op het vmbo ten opzichte van het MBO.
Julia: Wat goed om te zien dat jullie het MBO ook deels hebben betrokken om een juiste analyse te doen van het praktijkprobleem.
Interviewer: Fijn dat je die punten benoemt. We hebben ook geprobeerd in te gaan op de weerbaarheid van leerlingen in ons verslag. Heb je hier feedback over en kun je de wensen omschrijven die wij kunnen mee nemen in het ontwikkelen van een lessenserie?
Julia: Ja, zeker. Wat wij graag zouden willen zien is dat er lessen ontworpen worden waarin de weerbaarheid en het verhogen daarvan centraal staat. Denk dan aan verschillende vaardigheden die de leerlingen moeten ontwikkelen. Ook zou ik graag meer diepgang zien in het legitiem verklaren waarom sommige leerlingen mogelijk minder weerbaar zijn. Begrijpen we de oorzaken goed genoeg?
Interviewer: We hebben ons gericht op de ontwikkeling van weerbaarheidsvaardigheden, maar we kunnen zeker dieper ingaan op de factoren die de weerbaarheid beïnvloeden. Kun je specifieker zijn over de informatie die je hier mist?
Julia: Ik zou graag meer inzicht hebben in waarom bepaalde leerlingen minder weerbaar lijken. Zijn er specifieke ervaringen, achtergronden of omstandigheden die deze verschillen verklaren?
Interviewer: Je vraag is duidelijk. We zullen meer aandacht besteden aan de achterliggende factoren en mogelijke oorzaken van verminderde weerbaarheid. Is er nog iets anders waarvan je denkt dat het ontbreekt in de ontwerpeisen?
Julia: Ik denk dat het belangrijk is om ook de nadelige effecten van verminderde weerbaarheid te benadrukken. Wat gebeurt er als leerlingen niet weerbaar genoeg zijn?
Interviewer: Dat is een uitstekend punt. We zullen zeker meer nadruk leggen op de mogelijke negatieve gevolgen van verminderde weerbaarheid in het legitimeringsverslag.
Julia: Fijn om te horen. Ik denk dat als we dat goed in kaart brengen, het nog waardevoller wordt voor de implementatie in de school.
Interviewer: Absoluut. Dank je wel voor deze waardevolle feedback. We zullen hiermee aan de slag gaan en ervoor zorgen dat we de gewenste informatie opnemen in het verslag.
Julia: Graag gedaan. Ik waardeer jullie inzet en ben benieuwd naar de verdere ontwikkelingen.
Interviewer: Bedankt. We houden je zeker op de hoogte. En als er nog meer vragen zijn, staan we altijd open voor overleg.
Julia: Dat klinkt goed. Succes met het verdere proces.
Interviewer: Dank je wel.
Aan de hand van de het interview is de feedback verwerkt en zijn er nieuwe deelvragen opgesteld om zo tot juiste ideeën op te doen voor een mogelijke lessenserie:
- Waarom zijn sommige leerlingen niet weerbaar (genoeg)?
- Wat zijn de nadelige effect als de leerlingen over niet genoeg weerbaarheid beschikken?
- Welke maatregelen kunnen scholen nemen om weerbaarheid bij de leerlingen te verbeteren?
Waarom zijn sommige leerlingen niet weerbaar (genoeg)?
Het is belangrijk om in dit onderzoek te benadrukken dat niet alle leerlingen in het MBO/VMBO onvoldoende weerbaar zijn. De mate van weerbaarheid wordt beïnvloed door verschillende factoren, waaronder persoonlijke ervaringen, de omgeving en de opvoeding. Leerlingen in het MBO/VMBO komen vaak uit diverse achtergronden en hebben uiteenlopende ervaringen die hun weerbaarheid kunnen beïnvloeden. Dit kan variëren van onvoldoende steun in hun directe omgeving tot beperkte ondersteuning vanuit het onderwijs dat ze eerder hebben gevolgd.
Sommige leerlingen hebben speciale omstandigheden meegemaakt, zoals het ontvluchten van oorlogsgebieden, wat aanzienlijke invloed kan hebben op hun weerbaarheid. Op het Omnia College zijn er bijvoorbeeld veel leerlingen met diverse achtergronden en komen uit landen zoals Syrië, Oekraïne, Marokko, Turkije en Polen. Voor sommigen van hen heeft de ervaring van oorlogstrauma's invloed gehad op hun weerbaarheid. Als er daarnaast ook onvoldoende ondersteuning vanuit hun omgeving of het onderwijs is geweest, kunnen zij zich moeilijk ontwikkelen. Sociaaleconomische factoren spelen ook een rol, vooral als leerlingen opgroeien in armoede. Het gebrek aan financiële middelen voor activiteiten kan invloed hebben op hun algemene ontwikkeling.
De school zelf is een essentiële factor in de ontwikkeling van de weerbaarheid van leerlingen. Onvoldoende ondersteuning op school of weinig aandacht voor pesten kan aanzienlijke invloed hebben op de weerbaarheid van leerlingen. Het is dus van groot belang om rekening te houden met deze diverse factoren bij het begrijpen en aanpakken van weerbaarheidskwesties bij leerlingen in het MBO/VMBO. Wanneer een student een succes ervaring voelt zal deze student mogelijk sneller gaan klimmen op de schoolladder (Hadioui et al., 2020). Deze klim op de schoolladder kan van positieve invloed zijn op de weerbaarheid van een leerling.
Wat zijn de nadelige effect als de leerlingen over niet genoeg weerbaarheid beschikken?
Het gebrek aan weerbaarheid bij leerlingen kan leiden tot diverse problemen, zowel op individueel als maatschappelijk niveau. Leerlingen die niet voldoende weerbaar zijn, kunnen meer moeite hebben om effectief om te gaan met stress, ervaren sneller druk en sociale conflicten, wat resulteert in de ontwikkeling van een negatief zelfbeeld. Dit kan op zijn beurt leiden tot angst en zelfs diverse andere mentale gezondheidsproblemen, met nadelige effecten op hun welzijn en tevredenheid over het leven.
Het is van belang dat leerlingen op school op een gezonde manier met elkaar kunnen omgaan. Leerlingen die niet weerbaar zijn, kunnen moeite hebben met het maken en onderhouden van vriendschappen. Ook samenwerken met medeleerlingen kan een uitdaging zijn. Evenals het oplossen van conflicten. Hierdoor lopen ze het risico buiten de groep te vallen, gepest te worden en zichzelf niet effectief te kunnen verdedigen, wat sociale druk in de schoolomgeving kan veroorzaken.
Het gebrek aan weerbaarheid kan uiteindelijk ook van invloed zijn op hun schoolprestaties. Ze kunnen moeite hebben met het omgaan met tegenslagen, kritiek en uitdagingen, wat hun leermotivatie en zelfvertrouwen kan verminderen. Dit kan op lange termijn gevolgen hebben voor hun toekomstige werkprestaties, zoals stress op het werk en de omgang met feedback van leidinggevenden, wat weer van invloed kan zijn op hun carrièrekansen.
Al met al kan het gebrek aan weerbaarheid ertoe leiden dat leerlingen uiteindelijk niet actief deelnemen aan maatschappelijke activiteiten en zich niet inzetten voor positieve veranderingen. Weerbaarheid blijkt dus essentieel te zijn voor de ontwikkeling van burgers die actief participeren en een waardevolle bijdrage leveren aan de samenleving.
Welke maatregelen kunnen scholen nemen om weerbaarheid bij de leerlingen te verbeteren?
Het onderwijs speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van de weerbaarheid van leerlingen door voldoende ondersteuning te bieden. Dit kan plaatsvinden in de vorm van lessen, waarin docenten speciale programma's en activiteiten integreren die gericht zijn op het bevorderen van weerbaarheid bij leerlingen. Belangrijke vaardigheden om te ontwikkelen zijn zelfbewustzijn, zelfbeheersing, empathie en sociale relaties.
Door weerbaarheidstraining aan te bieden, kunnen onderwijsinstellingen leerlingen helpen om beter om te gaan met stress en de uitdagingen die ze in hun toekomstige stageplek of werkplek kunnen tegenkomen. Naast trainingen die worden gegeven binnen de schoolcontext kunnen scholen de ouders betrekken (Van Steenkiste & Soenes, 2015). Het betrekken van ouders bij de ontwikkeling van hun kinderen is van groot belang. Het onderwijs moet ouders uitnodigen voor schoolinitiatieven en hen betrekken bij de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen.
Op het Omnia College bestaat de leerlingenpopulatie uit diverse culturen, met verschillende achtergronden. Hier is het uiterst belangrijk dat het onderwijs aandacht besteedt aan diversiteit binnen de schoolomgeving. Het is van belang dat leerlingen zich gewaardeerd en geaccepteerd voelen, ongeacht hun achtergrond of religie. We hebben steeds meer te maken met diversiteit. De verschillen tussen leerlingen kunnen op verschillende vlakken van elkaar verschillen. Het gaat bijvoorbeeld om; sekse, opleidingsniveau, cultuur, taal, leeftijd en verblijfsstatus, ook wel superdiversiteit genoemd ( Hadioui et al., 2020).
Als docent is het van belang leerlingen aan te moedigen tot zelfreflectie en het stellen van persoonlijke doelen. Dit stimuleert de leerlingen om hun sterke punten te identificeren en te werken aan zwakkere punten, wat bijdraagt aan hun persoonlijke groei.
Aan de hand van de bovenstaande informatie zijn wij gaan brainstormen over mogelijke les ontwerpen. Deze brainstorm sessie is verwerkt in §5.
Carpediem en prototype
Dromen
Het is voor ons van groot belang dat een leerling in zichzelf gelooft en zelfverzekerd is over zijn eigen handelen. Als docenten willen wij de leerlingen op bepaalde vakgebieden ondersteunen, begeleiden en gedrag aanleren, zodat ze sneller en makkelijker het eerste jaar van het mbo doorkomen en uiteindelijk een plek op de arbeidsmarkt kunnen vinden. Het zetten van kleine stappen is belangrijk voor de succeservaring
Dromen
LEERERVARINGEN OVER 2 JAAR CONCLUSIE GROEP 08
Wat gaat jou aan het hart betreffende het onderwerp. Het gaat over deelonderwerp weerbaarheid Welke ervaringen willen jullie de leerlingen meegeven? Wat is de leerling na 2 jaar bijgebleven? Door de juiste Weerbaarheid trainingen te geven, gaan de 4e jaars vmbo-leerlingen, zelfverzekerd naar mbo en zo ook richting het werkveld als beroepsbeoefenaar.
Salma: Leerlingen weten wat zij willen bereiken en kunnen hun grenzen aangeven.
Salma: De leerling in staat stellen hun zelfvertrouwen te bevorderen en dat ze positief om kunnen gaan met situaties
Salma: Dat leerlingen mee- krijgen om positief om te gaan met kritiek en sterk In hun schoenen staan.
Annebelle: Een leerling weet waar zijn of haar krachten liggen. Leerlingenzijn regelmatig bezig met zelfreflectie.
Annebelle: Door de praktijk vaker in de leefwereld van jeugdigen te integreren kunnen leerlingen in hun kracht gaan Staan.
Annebelle: Een leerling ontdekt tijdig wat zijn of haar kwaliteiten zijn zodat ze een Bewuste keuze maken Richting het MBO.
Rougaya: Leerlingen bewust maken van hun eigen emotiesen gedachtes.
Rougaya: Leerlingen oefeningen geven waarmee ze aan de slag kunnen met hun gedachtes en emoties en hoe ze die kunnen uiten.
Rougaya: Een leerling heeft zelfbewustzijn gecreëerd en kan met verschillende situatie om gaan op zijn werk/stage plek.
Lianne: Als sterke , zelfverzekerde persoon die het juiste vak kiest
Lianne: leerling kan in de praktijk leren ( bijvoorbeeld bijbaantje) om weerbaarheid toe te passen
Lianne: De leerling heeft na 2 jaar een stageplek of werkplek wat bij diegene past van een leerling zodat de leerling goed in zijn leerproces blijft. Door motivatie te geven neemt de leerling nieuwe kennis en vaardigheden op om zo vooruit te komen in het eigen leerproces (Nelis & Van Sark, 2019).
Leerervaringen
Wij zijn van mening dat leerervaringen succeservaringen moeten zijn. Leerlingen kunnen succes behalen door te leren in de gemaakte lessen zodat ze hierdoor inzicht krijgen in hun handelingen, ervaringen op doen en ontdekken of het werkt in de praktijk( denk aan een bijbaantje). Het is essentieel om te ervaren of ze plezier hebben in wat ze doen of juist niet. De leerling zelf laten ontdekken wat er bij leerling past, het tempo waarin de leerling uitvoert en wat voor leerstijl de leerling kan gaan ontwikkelen (Van Steenkiste & Soenes, 2015). Dit zou ook van invloed kunnen zijn op de keuzes die de student zal maken voor zijn/haar toekomst.
Over twee jaar
Wanneer we nadenken over twee jaar, denken wij voornamelijk na over waar de leerlingen dan zullen staan. Na twee jaar zullen de leerlingen weten wie ze zijn, met emoties om kunnen gaan en goed de grenzen aan kunnen geven. Ook zullen de leerlingen het geleerde in de praktijk kunnen brengen aan de hand van de lessen die wij hebben ontworpen te lezen in de Wikiwijs. Hopelijk hebben de leerlingen de juiste keuze gemaakt voor een beroepsopleiding en hebben zij een plekje in de maatschappij gevonden. Onze wens is dat zij na hun mbo-opleiding, stage, bijbaantje een werkplek of baan hebben kunnen bemachtigen.
Blueprint
Voor het onderdeel blue print hebben wij als docenten voornamelijk gekeken naar wat wij onze leerlingen op het vmbo 4e jaars kunnen bieden en welke verwachtingen we hebben voor mbo-studenten op het gebied van weerbaarheid.
Dit hebben wij gedaan door met de activerende werkvorm een blue print te maken, groep 08 heeft elkaar echt nodig om de blue print tot een succes te maken (Van Ast, et al.,2022). We hebben nagedacht over wat naar onze mening belangrijk is binnen ons specifieke vakgebied, welke leerervaringen we willen overbrengen en wat de leerlingen bijblijft na twee jaar. We zijn enthousiast begonnen met brainstormen op papier, waarbij we drie versies hebben gemaakt ( zie bijgevoegde foto’s). Vervolgens hebben we deze ideeën in een schema geplaatst en uitgeschreven en onderbouwd met literatuur zodat het overzichtelijk wordt op welke manier we ons onderwijs vorm willen geven.
Blueprint schema
|
Dromen
|
Leerervaringen
|
Over 2 jaar
|
Conclusie groep 08
|
|
Wat gaat jou aan het hart
betreffende
het onderwerp. Het gaat over
deelonderwerp weerbaarheid
|
Welke ervaringen willen
jullie de leerlingen
meegeven?
|
Wat is de leerling na 2 jaar bijgebleven?
|
Door de juiste
Weerbaarheid trainingen
te geven, gaan de 4e jaars
vmbo-leerlingen,
zelfverzekerd naar mbo
en zo ook richting het
werkveld
als beroepsbeoefenaar.
|
|
Salma: Leerlingen weten wat zij
willen bereiken en kunnen hun
grenzen aangeven.
|
Salma: De leerling in staat
stellen hun zelfvertrouwen te
bevorderen en dat ze positief
om kunnen gaan met situaties
|
Salma: Dat leerlingen mee-
krijgen om positief om te
gaan met kritiek en sterk
In hun schoenen staan.
|
|
|
Annebelle: Een leerling weet
waar zijn of haar krachten liggen.
Leerlingen
zijn regelmatig bezig met
zelfreflectie.
|
Annebelle: Door de praktijk
vaker in de leefwereld van
jeugdigen te integreren kunnen
leerlingen in hun kracht gaan
Staan.
|
Annebelle: Een leerling
ontdekt tijdig wat zijn of haar
kwaliteiten zijn zodat ze een
Bewuste keuze maken
Richting het MBO.
|
|
|
Rougaya: Leerlingen bewust maken van hun eigen emoties
en gedachtes.
|
Rougaya: Leerlingen oefeningen geven waarmee ze aan de slag kunnen met hun gedachtes en emoties en hoe ze die kunnen
uiten.
|
Rougaya: Een leerling
heeft zelfbewust
gecreëerd en
kan met verschillende
situatie
om gaan op zijn werk/stage
plek.
|
|
|
Lianne: Als sterke , zelfverzekerde
persoon die het juiste vak kiest
|
Lianne: leerling kan in de
praktijk leren ( bijvoorbeeld
bijbaantje) om weerbaarheid
toe te passen
|
Lianne: De leerling heeft na
2 jaar een stageplek of
werkplek
wat bij diegene
past
|
|
Blueprint versie 1
Blueprint versie 2
Blueprint versie 3 (afgemaakte)
Storyboard
Een storyboard maken is de volgende stap van carpe diem. Gilly Salmon (2020) heeft uitvoerig onderzoek gedaan, getest en dit ook gedaan met het storyboard. Dit geeft je meer visueel inzicht voordat je het echt gaat ontwikkelen. De YouTube link storyboards heb we ook gehanteerd. Het heeft ons ook echt geholpen om stap voor stap meer zicht te krijgen en zeker na de feedback van de opdrachtgever hebben we een overzichtelijk storyboard van onze lessenserie gemaakt.
Versie 1: Op basis van de blauwdruk zijn we overgegaan naar het ontwerpen van onze lessen, die gericht zijn op het bevorderen van weerbaarheid van de vierde jaars vmbo-leerlingen. Met behulp van ons onderzoekend vermogen hebben we geanalyseerd welke lessen het meest geschikt zijn voor de doelgroep en welke benaderingen het meest effectief zijn bij het toepassen van weerbaarheid. In versie 1 van het storyboard is duidelijk te zien dat we ons nog in de beginfase bevonden. We waren nog zoekende, maar dankzij onze actieve houding en wederzijdse stimulans hebben we toch enkele stappen vooruitgezet. Alle ideeën werden genoteerd op post-its. In de laatste fase hebben we grondig gereflecteerd op ons storyboard en beoordeeld of we alles hebben behandeld en of er nog aanvullingen nodig zijn. We hebben ook mogelijke ideeën opgeschreven die later op de post-its kunnen worden toegevoegd, zoals welke digitale tools toegepast kunnen worden en naar passende bronnen gezocht die we willen gebruiken bij onze lessenserie. Deze ideeën werden voorlopig genoteerd en konden op een later moment besproken worden.
Versie 2: Tijdens de lunch hadden we de tijd om alles te laten bezinken. Daarna hebben we de specifieke onderwerpen bepaald die we wilden behandelen, namelijk samenwerkend leren en betekenisvolle leertaken. Het werkt vaak stimulerend als leerlingen worden uitgedaagd met opdrachten, samenwerken die bij hun leefwereld aansluiten. (Van Ast et al.,2022). We hebben ook overwogen hoe digitale tools in dit proces konden worden geïntegreerd. Digitale tools sluiten aan bij de doelgroep vmbo-leerling in het vierde jaar. Deze doelgroep tussen de veertien en vijftien jaar besteedt per dag 7 uur en 20 minuten aan media. Hieronder vallen zowel kijken, luisteren, communiceren, lezen als gamen (Nelis & Van Sark, 2019).
Vervolgens verzamelden we ons als groep rond het storyboard. In deze fase hebben we uitgebreid gereflecteerd op ons storyboard. We waren trots op wat we samen hadden bereikt. Tijdens deze reflectie hebben we ook goed naar betekenisvolle leertaken gekeken (Van Ast et al.,2022). Denk hierbij aan de motivatie en de voorkennis van leerlingen, maar ook dat er rekening wordt gehouden met toepassingsgerichte lessen, ook op een langere termijn, denkend aan het eerste jaar van het mbo. We stelden ons voor hoe het zou zijn om deel te nemen aan het onderwijs zoals we het nu hadden gepland en doorliepen samen het proces. We hebben wijzigingen aangebracht en hebben een foto gemaakt van versie 2 om onze voortgang van ons storyboard vast te leggen.
Er is een word-schema gemaakt aan de hand van het storyboard. Annebel heeft de papieren versie gebruikt van het storyboard voor de presentatie die Annebel aan de opdrachtgever heeft gegeven. Deze presentatie vond plaats op woensdag 17 januari 2024 om 17.00 uur. Rougaha en Salma waren online aanwezig om aanvullende informatie te verstreken. Lianne kon niet deelnemen vanwege het geven van middag- en avondlessen op haar werk.
Hoewel wij dachten dat de planning en samenhang duidelijk zichtbaar waren, kwam dit nog niet volledig over bij de opdrachtgever. Andere feedback die we ontvingen wees erop dat de doelen niet volledig helder waren. De doelstellingen zijn juist belangrijk zodat je weet dat het duidelijk maakt wat de opbrengst van de les moet zijn (Geerts & Van Kralingen, 2021). Er was ook meer informatie nodig over de taken van de docenten. De opdrachtgever was verder wel enthousiast over deze storyboard en zag zeker de potentie dat als dit nog verder zou worden uitgewerkt. Het dan in het docenten team van Omnia college te intrigeren. Ze erkent het belang ervan om de weerbaarheid van de vierde jaars vmbo-leerlingen te vergroten.
Om de gekregen feedback overzichtelijk te verwerken, is er een overzichtelijk word-schema gemaakt van het storyboard. Hierdoor werd het makkelijker om de lessenserie aan te passen.
Versie 3: Er is een word-schema gemaakt aan de hand van het storyboard. Annebelle heeft de papieren versie gebruikt van het storyboard voor de presentatie die Annebelle aan de opdrachtgever heeft gegeven. Deze presentatie vond plaats op woensdag 17 januari 2024 om 17.00 uur. Rougaya en Salma waren online aanwezig om aanvullende informatie te verstreken. Lianne kon niet deelnemen vanwege het geven van middag en avondlessen op haar werk. In dit vergader moment hebben wij onder andere de lessenserie gepresenteerd.
Hoewel wij dachten dat de planning en samenhang duidelijk zichtbaar waren, kwam dit nog niet volledig over bij de opdrachtgever. Andere feedback die we ontvingen, wees erop dat de doelen niet volledig helder waren. De doelstellingen zijn juist belangrijk zodat je weet dat het duidelijk maakt wat de opbrengst van de les moet zijn (Geerts & Van Kralingen, 2021). Er was ook meer informatie nodig over de taken van de docenten. De opdrachtgever was verder wel enthousiast over deze storyboard en zag zeker potentie om als dit nog verder zou worden uitgewerkt het in het docenten team van Omnia college te integreren. Ze erkent het belang ervan om de weerbaarheid van de vierdejaars vmbo-leerlingen te vergroten.
Om de gekregen feedback overzichtelijk te verwerken, is er een overzichtelijk word-schema gemaakt van het storyboard. Hierdoor werd het makkelijker om de lessenserie makkelijker aan te passen
|
Les 1: Rollenspel
|
Les 2: Emoties uiten
|
Les 3: Grenzen stellen
|
|
Lesdoel
-Je kunt einde van de les
zowel positieve als negatieve
feedback ontvangen.
-Je kunt einde van de les
een sollicitatiegesprek voeren
-Je kunt einde van de les tips
benoemen voor een sollicitatiegesprek
|
Lesdoel
-Je kunt eind van de les
verschillende emoties benoemen
-Je kunt einde van de les
jouw emoties uitgebeeld op papier
-Je kunt einde van de les reflecteren op je eigen emoties van
de afgelopen week
|
Lesdoel
-Je kunt einde van de les weten
de 4 F’s uitleggen
-Je kunt einde van de heb je geoefend
met de 4 F’s door middel van
verschillende scenario’s.
-Je kunt einde van de les weet je
hoe je een snelle beslissing kan
nemen
|
|
Feedbackmoment
-Leerlingen zowel positief als
negatief feedback
ontvangen
-Zijn de doelen behaald?
|
Feedbackmoment
-Zijn de doelen behaald?
|
Feedbackmoment
-Zijn de doelen behaald?
|
|
Digitale activiteiten
Lesson-up
|
Digitale activiteiten
Lesson-up
|
Digitale activiteiten
Canva
|
|
Face to face
-Klassikaal lesson-up
- Groepje van 3 verdelen voor
rollenspel
|
Face to face
-Klassikaal lesson-up
|
Face to face
-Klassikaal canva
-Kringgesprek 4 F’s
|
|
Docent
-Motiveert en activeert leerling
-Begeleid leerlingen
|
Docent
-Motiveert en activeert leerling
-Begeleid leerlingen
-Houdt het groepsproces in de gaten
|
Docent
-Motiveert en activeert leerling
-Begeleid leerlingen
-Houd het groepsproces in de gaten
|
|
Sleutelbegrippen
-Sociale vaardigheden
-Positieve wederzijds afhankelijkheid
-Directe interactie
|
Sleutelbegrippen
-Directe interactie
-Groepsproces
|
Sleutelbegrippen
-Sociale vaardigheden
-Individuele aanspreekbaarheid
-Positieve wederzijds afhankelijkheid
-Directe interactie
-Groepsproces
|
|
Beoordeling
|
|
|
De opdrachten die wij hebben
ontworpen voor onze lessenserie
worden niet getoetst. Er zit geen summatieve of formatieve meting aan gekoppeld.
|
|
Groep 8 tijdens het maken van de storyboard
T-PACK model
TPACK staat voor Technological Pedagogical Content Knowledge ontworpen door Punya Mishra en Matthew Koehler om de docent te helpen zijn kennis en vaardigheden op een aantrekkelijk en begrijpelijk manier over te brengen aan zijn leerlingen met behulp van inzet van ICT (TPACK, z.d.).
Het is bedoeld om bij het onderwerpen van je les rekening te houden met de drie aspecten Pedagogical, Technological, Content.
Technologie kennis: Dit houdt in dat de docenten van verschillende technologie tools in kunnen zetten en de mogelijkheden ervan en beperkingen ervan.
Pedagogische kennis: dit betreft onderwijs strategieën en methoden die leraren kunnen gebruiken om inhoud effectief over te brengen. het omvat leertheorieën, klassenmanagement en differentiatie, en hoe je die kan toepassen als docent in het onderwijs.
Vakinhoudelijke kennis: bij dit onderdeel wordt het diepe kennis van het onderwerpt bedoelt, het is als docent niet alleen belangrijk om vakinhoudelijke kennis te hebben maar ook om hoe ze die kennis kunnen vertalen en begrijpelijke en boeiend moeten maken voor de leerlingen.
Het tpack model moedigt docenten aan om creatief te zijn bij het benaderen van hun onderwijs, waarbij technologie wordt ingezet als meen middel om de leerervaring te verbeteren.
Lesson-up, Canva, Youtube:
In onze lessen maak wij graag gebruik van YouTube-video's om onderwerpen visueel te verduidelijken, waardoor de betrokkenheid van onze leerlingen wordt vergroot. Door filmpjes over solliciteren en emoties in te zetten, geven wij hen de kans informatie van professionals te verkrijgen. Het gebruik van YouTube sluit goed aan bij de belevingswereld van de leerlingen, en tijdens de les kunnen we samen specifieke punten bespreken. Daarnaast maak wij ook gebruik van Canva om visueel aantrekkelijke content te creëren die goed past bij hun belevingswereld. Wij geloven dat visuele elementen de aandacht van de leerlingen trekken en complexe concepten op een begrijpelijke en aantrekkelijke manier presenteren.
Dit bevordert actieve betrokkenheid en geeft ons direct inzicht in welke leerlingen de lessen goed begrijpen of juist meer uitleg nodig hebben. Voor een heldere structuur in ons lessen maken wij gebruik van Lesson-up. wij proberen diversiteit in ons lesaanpak te brengen door verschillende tools te gebruiken, waardoor wij kunnen inspelen op de uiteenlopende behoeften van ons leerlingen. Het streven is om op deze manier de leservaring te optimaliseren en een effectieve leeromgeving te creëren (Kerpel, 2022).
Toelichting gekregen feedback op de Wikiwijs en legitimeringsrapport
We hebben waardevolle feedback ontvangen over ons prototype van groep 6.
legitimeringsrapport
De verkregen positieve feedback :
De tekst is onderbouwd met verschillende bronnen. Ook worden de bronnen volgens de richtlijnen ingezet. De context en outcomes zijn helder omschreven en voldoende beoordeeld. Hierbij krijgen wij de feedback dat de doelgroep en verwachtingen correct en duidelijk zijn omschreven. Wel geven zij aan dat de outcome lastig terug te vinden is. Wij hebben hier als groep gezamenlijk naar gekeken en zijn van mening dat dit niet hoeft worden aangepast omdat dit duidelijk terug te lezen is in §2.2 en in de CIMO. De CIMO zelf voldoet aan de eisen en bronnen worden in de interventies en mechanismen toegepast.
De verkregen constructieve feedback:
De groep die ons heeft voorzien van feedback gaf aan dat het prettiger zou lezen als wij meer kopjes zouden toevoegen aan het legitimeringsrapport. Deze feedback is verwerkt door een aantal extra kopjes aan de paragrafen toe te voegen.
De verkregen kritische feedback:
Met deze feedback zijn wij als groep kritisch gaan kijken naar het legitimeringsrapport. Zo werd er vermeld dat er een aantal zaken missen zoals het storyboard, het landelijkbeleid, literatuur bij een van de deelvragen en het T-PACK model. Na een grondige analyse zijn wij tot de conclusie gekomen dat een aantal van deze gemiste delen gaan over de WIKIWIJS. Hier wordt dus aan gewerkt zodat uiteindelijk ook de WIKIWIJS compleet aangevuld is met de bijbehorende informatie. Een belangrijk punt die tussen de opmerkingen stond is dat er gewerkt is met verschillende lettertype in het legitimeringsrapport. Dit is direct aangepast.
Naast het krijgen van feedback hebben wij als groep tijdig en op een constructieve en goed onderbouwde manier feedback verstrekt op het prototype van groep 6, zoals aangegeven in het beoordelingsformulier, vóór de vastgestelde deadline.
Wikiwijs
Positieve feedback:
Wikiwijs bevat ontwerpeisen, de outcomes zijn duidelijk zichtbaar in de CIMO. Digitale didactiek wordt effectief toegepast. De feedback die we hebben ontvangen, benadrukte echter dat bij les 3 digitale didactiek ontbrak, terwijl deze wel aanwezig was. We maken gebruik van Canva en YouTube-video's, maar deze waren toegevoegd onder een ander kopje, wat verwarrend was. Dit hebben we aangepast voor meer duidelijkheid.
Constructieve feedback:
We hebben opmerkingen ontvangen dat de tekst vanuit het perspectief van groep 8 was geschreven en niet naar de student toe. Daarnaast ontbrak de onderbouwing voor de keuze van digitale didactiek volgens het TPACK-model. De lessen zijn aangepast en nu geschreven vanuit het perspectief van de student. De keuze voor digitale didactiek is nu ook onderbouwd volgens het TPACK-model.
Kritische feedback:
Na het ontvangen van de feedback hebben we opnieuw gekeken naar ons Wikiwijs. We hebben de keuze voor digitale didactiek onderbouwd met literatuur volgens het TPACK-model. Ook hebben we de link naar de kaartjes gecontroleerd en aangepast, omdat deze aanvankelijk niet werkte. De waardevolle feedback van groep 6 heeft ons geholpen en we hebben verschillende onderdelen van Wikiwijs aangepast.
Literatuurlijst
Literatuurlijst
Albeda Geraadpleegd op 17 november 2023. Veiligheid en privacy - Home (sharepoint.com).
Van Ast, M., De Loor, O., & Spijkerboer, L. (2022). Actief en samenwerkend leren: de docent als begeleider. Noordhoff uitgevers
Bolks, T. & Paalman, I. (2021). Wie wie wil ben je? Je zijn als leraar? (2de editie). Hogeschool Viaa.
Culturele diversiteit in het onderwijs - passend onderwijs. (2022, 14 april). Passend Onderwijs. Geraadpleegd op 30 januari 2024. https://www.pold.nl/culturele-diversiteit-in-het-onderwijs/
Emotie geraadpleegd op 12 januari 2024. Emoties en hun invloed! - YouTube
Ettekoven, S., & Van Oort, A. (2017). Gereedschap voor in de klas. Ten brink uitgevers
Feldman, R. S. (2020). Ontwikkelingspsychologie. Pearson Benelux.
Geerts, W. & Kralingen, R. (2020). Handboek voor leraren (3de editie). Coutinho.
Groenendaal, E., van der Geest, I., & Verkerke, R. (2021). Doeners aan zet. Gelling publishing.
Hadioui, I. E., Slootman, M. W., Akabawy, Z. E., Hammond, M., Mudde, A. L., & Schouwenburg, S. (2020). Switchen en klimmen: over het switchgedrag van leerlingen en de klim op de schoolladder in een grootstedelijke omgeving. Uitgeverij vanGennep
Het plein. Geraadpleegd op 17 november 2023 https://www.het-plein.net/Portals/69/docs/04-2021%20Pestprotocol%20het%20plein.pdf?ver=2021-05-31-100202-397
Hoogeveen, P. & Winkels, J. (2022). Het didactische werkvormenboek: Variatie en differentiatie in de praktijk (13de editie). Koninklijke Van Gorcum.
Gilly Salmon. Geraadpleegd op 5 januari 2024. https://www.gillysalmon.com/uploads/5/0/1/3/50133443/carpe_diem_planning_process_workbook_webversion1june2020.pdf
Inholland. (2020, 9 juli). Effectiever leren door de inzet van video. Effectiever leren door de inzet van video. https://www.inholland.nl/nieuws/effectiever-leren-door-de-inzet-van-video/
Hulswit, M., & Teggelaar, J. (2021b). De docent als meester van de interactie: Motiveren, coachen, adviseren, grenzen stellen. Noordhoff.
Kind 6-12 jaar | Zelfstandigheid: structuur bieden en grenzen stellen | Nederlands Jeugdinstituut. (z.d.). Geraadpleegd op 20 november 2023. https://www.nji.nl/ontwikkeling/structuur-bieden-en-grenzen-stellen
Klomp, F. (2022, 29 juli). Emoties in de klas, de leerkracht én de leerling. Onderwijscommunity Geraadpleegd op 12 januari . https://onderwijscommunity.nl/artikelen/emoties-in-de-klas/
Kerpel, A. (2022, 15 februari). Differentiatie. wij-leren.nl. https://wij-leren.nl/differentiatie-uitleg.php
Leraar24. (2022, 23 december). Rekening houden met verschillen tussen jongens en meisjes. Geraadpleegd op 30 januari 2024 https://www.leraar24.nl/69846/rekening-houden-met-verschillen-tussen-jongens-en-meisjes/
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2020, 9 oktober). Een verkenning van sekseverschillen in het onderwijs. Advies | Onderwijsraad. Geraadpleegd op 12 december. https://www.onderwijsraad.nl/publicaties/adviezen/2020/10/07/verkenning-sekseverschillen-onderwijs
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2023, 14 februari). Hoe zit het VMBO in elkaar? Rijksoverheid.nl . Geraadpleegd op 11 december 2023. https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/voortgezet-onderwijs/vraag-en-antwoord/hoe-zit-het-vmbo-in-elkaar
Mondriaan. Geraadpleegd op 17 november 2023. file:///C:/Users/adeboer/Downloads/Visie%20op%20Integrale%20Veiligheid%20ROC%20Mondriaan%20dec%202021.pdf
Nelis, H., & Van Sark, Y. (2019). Puberbrein binnenstebuiten. Kosmos Uitgevers.
Steenbergen, B., & De Leeuw, A. (2022). Handboek Weerbaarheid: van theorie naar toepassing. Uitgeverij SWP.
Omnia College. Geraadpleegd op 17 november 2023 Schoolondersteuningsprofiel 2023-2024 def.pdf
Puber | De Algemene ontwikkeling | Nederlands Jeugdinstituut. (z.d.). Geraadpleegd op 12 december 2023 https://www.nji.nl/ontwikkeling/de-ontwikkeling-van-je-puberRobinson, T. (2023, 21 augustus). Hoe help je leerlingen hun emoties te beheersen? wij-leren.nl. geraadpleegd op 12 januari 2024 https://wij-leren.nl/hoe-help-je-leerlingen-hun-emoties-te-beheersen.php
Sociaal-emotionele Vaardigheden in het Onderwijs - NCJ. (2022, 29 september). NCJ. Geraadpleegd op 12 januari 2024. https://www.ncj.nl/inspiratie/sociaal-emotionele-vaardigheden-in-het-onderwijs/
Storyboarden. Geraadpleegd op 7 januari 2023. Storyboarden onderwijs uitleg met geeltjes (youtube.com).
Teitler, P., & Teitler, R. (2020). Lessen in orde in het mbo (2de editie). uitgeverij Continho.
TPACK. (z.d.). https://www.tpack.nl/homepage
B, D. (2019, 13 mei). TPack-Video: Hoe maak je ICT in de les zinvol. Leerling 2020. https://leerling2020.nl/tpack-video/
Sociale veiligheid en toezicht. Geraadpleegd op 28 november 2023.Toezicht op monitoring sociale veiligheid | Sociale veiligheid | Inspectie van het onderwijs (onderwijsinspectie.nl).
Van Den Heuvel, M., & De Wit, M. (2023). Kairos in de klas: pedagogiek met hart, hoofd, handen en voeten. Uitgeverij De M-factor
Van Grol, E. (2018, 4 december). Grenzen aangeven - Theorieboek Groepsdynamica. wij-leren.nl. Geraadpleegd op 2 februari 2024. https://wij-leren.nl/theorieboek-groepsdynamica-grol-weerbaarheid.php
Vansteenkiste, M. & Soenens, B. (2015). Vitamines voor groei: ontwikkeling voeden vanuit de zelf-determinatie theorie (1ste editie). Acco.
Vernieuwende wijs. Geraadpleegd op 15 januari 2024 https://www.vernieuwenderwijs.nl/is-het-verschil-tussen-jongens-en-meisjes-nou-echt-zo-groot/
Verschil jongens en meisjes. Geraadpleegd op 20 november 2023. Is het verschil tussen jongens en meisjes nou echt zo groot? - Vernieuwenderwijs
Verweij, E. (2023, 6 april). Grenzen stellen: zo doe je dat. Onderwijs van Morgen. Geraadpleegd op 14 januari 2024 https://www.onderwijsvanmorgen.nl/grenzen-stellen-zo-doe-je-dat/
Voerman, A., & Faber, F. (2021). Didactisch coachen: hoge verwachtingen concreet maken met behulp van feedback, vragen en aanwijzingen. De Weijer Uitgeverij
Wat is weerbaarheid? - Pons Academie, 2023. Geraadpleegd op 12 december 2023. https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/veilig-leren-en-werken-in-het-onderwijs/veiligheid-op-school
Scenario kaarten (deel 1)
Scenario kaarten (deel 2)
