Praktijkvraagstuk:
- Hoe krijg je leerlingen weerbaar?
- Waarom zijn sommige leerlingen niet weerbaar?
- Welke begeleiding omtrent weerbaarheid missen er op het vmbo?
Interventies:
- Bevorderen samenwerken:
Het is belangrijk om verschillende vormen van interactie in de lessen te implementeren. Door interactie krijgen leerlingen de mogelijkheid om met elkaar te kunnen leren waardoor ze een steeds hoger niveau kunnen bereiken. Het is een taak van de leraar om die interactie te faciliteren. Je kunt bijvoorbeeld leerlingen laten samen werken door ze in een groepje te plaatsen. Echter is dit niet voldoende om samenwerking plaats te laten vinden. Wanneer leerlingen zich gezamenlijk verantwoordelijk voelen voor een leertaak, kan je spreken van echte samenwerking (Berg et Al., 2022).
- Betekenis vol leren stimuleren:
Om het leren betekenisvol te maken moet je als docent proberen aan te sluiten bij de interesses en het niveau van de leerlingen. Door opdrachten te bedenken die passen bij de leeftijd en leefwereld van je leerlingen wordt de leeromgeving betekenisvol gemaakt. Door dit te doen zorg je voor realisme van een leertaak. Naast het aansluiten bij de leefwereld is het belangrijk om ook op het niveau van je leerlingen aan te sluiten. Hierbij is het belangrijk om voorkennis op te halen en zo nieuwe kennis op te kunnen doen (Berg et Al., 2022).
- Motiveren:
De motivatietheorie van Ryan en Deci (2000) gaat ervan uit dat motivatie autonoom is. Autonome motivatie betekent dat leerlingen het gevoel hebben zelf voor een opdracht of activiteit te hebben mogen kiezen. De meeste autonome vorm van motivatie intrinsieke motivatie. De leerling beleeft meer plezier aan een activiteit wanneer er spraken is van deze vorm van motivatie (van Steenkiste & Soenes, 2015). De leerlingen die intrinsiek gemotiveerd zijn kunnen hun studieactiviteiten beter plannen, hebben betere resultaten en zijn minder snel afgeleid. Als docent is het aldus belangrijk om de intrinsieke motivatie van de leerlingen te activeren.
Mechanismen
- Reflectie:
Reflectie speelt een belangrijk rol in het leerproces, omdat het leerlingen in staat stelt bewust te worden van hun leermethoden en individuele leerstijlen. Door te reflecteren kunnen leerlingen nauwkeuriger beoordelen welke stappen ze moeten nemen om hun leerdoelen te bereiken en welke vervolgstappen nodig zijn voor verdere ontwikkeling. Zoals Van Grol (2018) aangeeft, is reflectie de drijvende kracht achter persoonlijke ontwikkeling. Zonder terug te kijken, missen leerlingen mogelijk essentiële inzichten die kunnen bijdragen aan hun groei en succes.
Onderzoek bij vmbo-leerlingen toont aan dat zelfsturingsvaardigheden vaak ontbreken, wat nodig is voor actieve deelname en effectieve controle van leerprocessen. Het valt op dat leerlingen terughoudend zijn om zelfreflectie toe te passen uit angst voor eigen beoordeling. Het is essentieel dat vmbo-leerlingen leren vertrouwen op hun eigen reflectieve beoordeling en niet constant afhankelijk zijn van de beoordelingen van docenten (Van Grol, 2018).
- Samenwerken:
Samenwerking is van cruciaal belang onder leerlingen voor de ontwikkeling van sociale vaardigheden. Hierdoor verwerven ze effectieve communicatievaardigheden en leren ze naar elkaar te luisteren. Deze vaardigheden dragen bij aan hun professionele groei, vooral wanneer ze later tijdens een stage moeten communiceren met leidinggevenden, collega's, of klanten. (Ros et al., 2020).
- Begrip voor elkaar:
Het tonen van begrip draagt bij aan een positieve sfeer in de klas dat uiteindelijk resulteert dat ze op hun gemak voelen en vragen durven te stellen. Dat bevordert ook hun samenwerking onderling doordat ze het gevoel hebben dat hun samenwerking gewaardeerd wordt. Ze leren elkaars perspectief beter te begrijpen en te ontwikkelen. Door begrip te tonen leer je empathie tonen ze leren zich in te leven in de situatie en gevoelens van anderen (Van Gastel-Firet, 2022).
Outcomes:
Leerlingen die zelfverzekerd zijn, zijn beter in staat om met uitdaging om te gaan die ze tegen aan lopen op school of op stage, ze leren beter obstakels te overwinnen en zichzelf te motiveren die leidt weer tot beter schoolprestaties geeft hun een positieve houding.
Leerlingen de zelfvertrouwen hebben geloven dat ze dingen aan kunnen op hun eigen kracht en tegenslagen goed kunnen verwerken (Zelfvertrouwen - uitleg begrippen onderwijs, z.d.).
Door oefening te doen en door dat de docent door positieve benadering door verwachtingen duidelijk uit te spreken en duidelijk en helder feedback te geven.
Leerlingen die hun eigen emotie herkennen kunnen duidelijk aangeven wanneer ze blij, verdrietig, boos of gestrest zijn en herkennen die ook van hun klasgenoten. Ze nemen meer de tijd om meer na te denken over hun gevoelens en reacties die ze daarbij vertonen ze zullen daar een kritisch houding innemen. Doordat hun eigen emoties begrijpen kunnen zijn ze ook in staat om empathie te tonen voor hun klasgenoten (Artikelen over sociaal- emotioneel leren, z.d.).
CIMO-model les 1:
Context (C):
De instructie wordt gepresenteerd aan leerlingen in het vierde jaar van het VMBO. Terwijl sommige leerlingen al ervaring hebben met sollicitatiegesprekken, is het merendeel van hen nog niet bekend met wat ze kunnen verwachten. Er zijn leerlingen die bedreven zijn in het geven van feedback, kritiek of complimenten, terwijl anderen meer terughoudend zijn en minder geneigd zijn dit te doen. Deze opdracht is ontworpen om beide groepen leerlingen de kans te geven feedback te geven en hen bewust te maken van de aspecten waarmee ze rekening moeten houden bij het verstrekken van feedback. Door het krijgen of geven van feedback, kan diegene zijn leerproces zo bijstellen en daardoor effectiever leren (Geerts & Van Kralingen, 2021).
· Beschrijving: Klaslokaal of educatieve omgeving waarin leerlingen deelnemen aan een sollicitatierollenspel.
· Belang: Creëren van een realistische setting waarin leerlingen feedback kunnen ontvangen.
· De leerlingen kunnen communicatieve vaardigheden ontwikkelen. Ook de positieve wederzijdse afhankelijkheid speelt hier een belang. De leerlingen hebben elkaar nodig om tot een succes te komen. De leerlingen moeten gelijkwaardig inspanning leveren (Van Ast et al., 2022).
Interventie (I):
· Beschrijving: Rollenspel-instructies, kaarten voor feedbackgevers met instructies voor overdreven positieve of negatieve feedback. Filmpjes over feedback geven en solliciteren worden getoond, met bijbehorende opdrachten (zowel op papier als mondelinge opdrachten). Op de website van Wij- leren heeft Arja Kerpel (2023) beschreven hoe de juiste werkvorm te kiezen, zo ook de actieve werkvorm rollenspel, dit bevestigt dat het uitvoeren van een rollenspel het juiste is om te doen.
· Belang: Zorgen voor gestructureerde en gevarieerde feedbacksituaties om de ontwikkeling van vaardigheden te bevorderen.
Mechanisme (M):
· Beschrijving: Leerlingen worden verdeeld in groepen van drie, waarbij één de rol van sollicitant op zich neemt en de andere twee feedback geven met behulp van de getrokken kaarten.
· Belang: Actieve betrokkenheid van studenten bij het rollenspel, waarbij ze communicatieve, empathische, en conflicthanteringsvaardigheden oefenen. Gerichte positieve en negatieve feedback geven. Leerlingen dienen goed te luisteren en te kijken naar de sollicitant, om de juiste feedback te geven.
Uitkomst (O):
· Beschrijving: Ontwikkeling van de vaardigheid om effectief om te gaan met zowel positieve als negatieve feedback, verbetering van communicatieve en probleemoplossende vaardigheden, en versterking van zelfvertrouwen. Op de website van onderwijskennis.nl staat beschreven dat “Spelend leren verwijst naar de inzet van spel als middel om de ontwikkeling en het leren te bevorderen en te ondersteunen”. Een rollenspel is een actieve werkvorm van spelend leren.
· Belang: Meetbare resultaten in gedrag, die aantonen dat leerlingen waardevolle vaardigheden hebben verworven en meer zelfvertrouwen hebben ontwikkeld in het omgaan met feedback in een professionele context. De leerlingen leren stevig in hun schoenen te blijven staan, ondanks dat er kritiek en of negatieve feedback wordt gegeven. De leerling dient hier op een goede manier mee om te gaan.
Met dit rollenspel wordt ook gefocust op samenwerkend leren. In de vaardigheden van het omgaan met andere leerlingen, duidelijk communiceren, feedback geven en ontvangen en samenwerkingsproblemen effectief op te lossen. De sociale vaardigheden van de leerlingen worden hierdoor ontwikkeld (Van Ast et al.,2022).
CIMO-model les 2:
Context (C):
· Beschrijving: Leerlingen ervaren moeilijkheden bij het bespreken en op een gezonde manier omgaan met hun emoties. Het is van groot belang om met emoties om te gaan, aangezien dit bijdraagt aan zelfverzekerdheid. Het vermogen om je emoties te begrijpen stelt je in staat om ze effectiever uit te drukken in het dagelijks leven. Ruimte om zelf te kiezen en verantwoordelijkheid te nemen en te kunnen beslissen. Dit verwijst ook naar het gevoel van
onafhankelijk zijn. Dit kan alleen door een ruimte te creëren waar de leerling in zijn eigenheid gerespecteerd wordt. Als docent is het belangrijk om hierin veiligheid, ruimte, begeleiding en ondersteuning te bieden. Zo is veiligheid in de klas ook belangrijk. Individuele vrijheid is belangrijk en wordt gestimuleerd, maar altijd in relatie met de ander en met behoud van diens vrijheid en emoties. Autonomie verwijst altijd naar relatie (Van Steenkiste & Soenes, 2015).
· Belang: Creëren van een veilige en ondersteunende omgeving waarin leerlingen openlijk kunnen praten over emoties en leren hoe ze ermee om moeten gaan. Dit kan door directe interactie om hun eigen gedachten met elkaar te delen en als docent de leerlingen aanmoedigen om dit met elkaar te delen (Van Ast et al.,2022). Het leren reflecteren op je emoties en er stil bij staan. Leerlingen laten merken dat praten over je emoties je als persoon kan helpen in het dagelijkse leven.
Interventie (I):
· Beschrijving: Lesmateriaal, vragen over emoties, introductie, filmpje over emoties. De leerlingen maken individueel een poster, waarbij zij dienen te reflecteren op hun week en dus hun gevoelde emoties tijdens die week.
· Belang: Zorgen voor gestructureerde input om de aandacht van de leerlingen te richten op het onderwerp emoties en niet emoties vermijden en niet voelen en er liefst voor weglopen. Het is van belang dat jij als docent de leerlingen blijft betrekken bij dit onderwerp (Klomp, 2022). Ook om een basis te leggen voor verdere discussie en reflectie.
Mechanisme (M):
· Beschrijving: Introductie, vragen stellen, filmpje tonen, reflectieopdracht over persoonlijke emoties.
· Belang: Activeren van voorkennis, betrokkenheid vergroten door middel van visuele ondersteuning, bevorderen van zelfreflectie door middel van creatieve expressie. Het aanleren van het erkennen en accepteren van emoties, en een begin maken aan het normaliseren van het praten over je emoties, positief of negatief. Door verschillende activerende werkvormen te gebruiken met als doel om elke leerling op zijn eigen niveau te betrekken bij het onderwerp (Winkels & Hoogeveen, 2022)
Uitkomst (O):
· Beschrijving: Leerlingen uiten, accepteren en reflecteren op hun eigen emoties. Presentaties van leerlingen over hun reflecties en bespreking van veelvoorkomende emoties in de klas. Door de website van Nederlands centrum Jeugdgezondheid (NCJ) erbij te pakken als voorbereiding van de docent krijg je meer inzicht over welbevinden van leerling en docent.
· Belang: Meetbare resultaten omvatten verbeterd begrip van emoties, verbeterde zelfexpressie, versterking van het vermogen om emoties te herkennen en ermee om te gaan. De leerlingen zullen door deze les merken dat het niet erg is om over je emoties te praten, en leren reflecteren op de emoties die zij voelen( Robinson, 2023) Dit kan ervoor zorgen dat de leerling vaker stilstaat bij zijn emoties, en hier beter mee om kan gaan.
Deze CIMO-analyse illustreert de samenhang tussen de context, input, mechanisme en output in het kader van de les over emoties. Het doel is om een leeromgeving te creëren waarin leerlingen niet alleen leren over emoties, maar ook in staat worden gesteld om ze op een gezonde en constructieve manier te uiten en te begrijpen.
CIMO-model les 3:
Context (C):
· Beschrijving: Klaslokaal of educatieve omgeving waar leerlingen deelnemen aan een les over grenzen stellen met behulp van scenario-kaartjes en de introductie van de 4 F's (Fight, Flight, Freeze, Fawn).
· Belang: Creëren van een interactieve leeromgeving waarin leerlingen hun begrip van persoonlijke grenzen kunnen vergroten en vaardigheden kunnen ontwikkelen om hiermee om te gaan. Interactieve leeromgevingen bieden flexibiliteit, toegankelijkheid en de mogelijkheid om leren op maat te leveren. Ze stimuleren actieve betrokkenheid en bevorderen zelfgestuurd leren, waardoor ze geschikt zijn voor diverse educatieve contexten, zowel op afstand als in traditionele klasomgevingen.
Interventies (I):
· Beschrijving: Door middel van scenario-kaartjes maken de leerlingen kennis met verschillende gebeurtenissen, waarbij zij snel dienen te reageren en dus hun grenzen moeten aangeven. De leerlingen krijgen vooraf ook informatie over de 4 F’s, waardoor zij erachter
kunnen komen wat hun instinctieve reactie is. Scenario-kaartjes, informatie over de 4 F's, lesmateriaal voor de introductie van grenzen stellen.
· Belang: Verzorgen van relevante en gestructureerde input om de aandacht van de leerlingen te richten op het begrijpen van grenzen en de verschillende reacties die mogelijk zijn. Via de website van onderwijs voor morgen (2023) worden ook tips gegeven over begrijpen van grenzen, deze kunnen worden gebruikt als extra input.
Mechanisme (M):
· Beschrijving: De leerlingen verkennen hun instinctieve reacties en nemen de tijd om hierop te reflecteren. In een gegeven scenario dienen ze hun persoonlijke grenzen toe te lichten. Hierdoor groeit het bewustzijn onder klasgenoten over elkaars grenzen, aangezien ze elkaars ervaringen delen en hierover in gesprek gaan. Het delen van deze informatie is van groot belang voor het groepsproces, rekening met elkaar houden, binding met elkaar, zodat de samenwerking steeds beter gaat in de groep (Van Ast et al.,2022).
· Belang: Actieve betrokkenheid van leerlingen, leerlingen te motiveren om zich te uiten (Hulswit & Teggelaar, 2021). Toepassen van theoretische kennis op concrete situaties, bevorderen van bewustwording en communicatieve vaardigheden. Bewustwording van elkaars grenzen. Toelichting geven over je persoonlijke grenzen. Hierdoor ben je je bewuster van je eigen grenzen, en word het makkelijker om dit toe te passen.
Uitkomst (O):
· Beschrijving: Verbeterd begrip van persoonlijke grenzen, ontwikkeling van vaardigheden om grenzen te herkennen en te communiceren, bewustwording van verschillende reactiemogelijkheden.
· Belang: Meetbare resultaten kunnen worden waargenomen in de participatie van leerlingen. Hiermee wordt bedoeld om hun vermogen om de geleerde concepten toe te passen en hun vermogen om persoonlijke grenzen te identificeren en te respecteren.
Deze CIMO-analyse illustreert de samenhang tussen de context, input, mechanisme en output van de les over grenzen stellen. Het doel is om een omgeving te creëren waarin leerlingen zich bewust worden van hun grenzen en vaardigheden ontwikkelen om deze op een gezonde manier te hanteren.