1 Inleiding
Deze lessenserie is ontwikkeld om leerlingen in 3 vwo te helpen om statistiekuitkomsten, grafieken en diagrammen, die zij in het dagelijks leven tegen kunnen komen, kritisch te lezen, begrijpen en navertellen. Door op zoek te gaan naar fouten en misleidingen, zelf misleidende diagrammen te maken en erover te discussiëren en redeneren, leren ze de valkuilen en misleidingen beter te doorgronden en wordt hun kritisch denken en redeneren over diagrammen bevorderd. Op deze manier wordt hun grafiekgeletterdheid naar een hoger niveau getild.
Een geschikte manier om redeneren en kritisch denken te stimuleren is samenwerkend leren. De
lessen bevatten daarom meerdere groepsopdrachten.
2 Voorkennis leerlingen
De lessenserie is gemaakt voor 3 vwo, maar kan eventueel ook aan het eind van 2 vwo of in 4 vwo of 4 havo uitgevoerd worden. Om de lessen te kunnen volgen moeten zij al beschikken over de vaardigheid om verschillende soorten diagrammen af te lezen en tekenen.
3 Leerdoelen
Aan het einde van de lessenserie:
• Zijn de leerlingen zich bewust dat diagrammen een boodschap overbrengen
• Herkennen de leerlingen de boodschap van een diagram
• Weten de leerlingen dat diagrammen misleidend kunnen zijn
• Herkennen de leerlingen veelvoorkomende misleidingen
• Kunnen de leerlingen kritisch kijken naar diagrammen en erover discussiëren en redeneren met anderen
• Kunnen de leerlingen een misleidend diagram verbeteren
• Kunnen de leerlingen hun kennis over misleidingen creatief toepassen
• Kunnen de leerlingen zelf een diagram maken met een bewust gekozen, heldere boodschap
4 Opbouw
De lessenserie is opgebouwd uit drie lessen van 50 minuten en een huiswerkopdracht.
Indeling:
• Les 1 Introductie misleidende diagrammen
Introductie van het onderwerp. De leerlingen ontdekken zelf (in groepjes) veelvoorkomende misleidingen en maken er een overzicht van. (Groepsopdracht ‘Zoek de fouten en misleidingen’)
• Huiswerkopdracht Verbeteren misleidende diagrammen
De leerlingen verbeteren zelf één of twee misleidende diagrammen. (Huiswerkopdracht ‘Misleidende diagrammen verbeteren’)
• Les 2 Maken misleidende diagrammen
De leerlingen beginnen met een opdracht waarbij ze in groepjes op basis van twee gegeven datasets twee goede grafieken en twee misleidende grafieken maken. (Groepsopdracht ‘De kleine misleiding’) Afhankelijk van het niveau van de groep kan dit worden teruggebracht naar één opdracht. Daarna kiezen ze in groepjes zelf een onderwerp, zoeken daar data bij op internet en maken een goede grafiek en een misleidende grafiek met een pakkende kop. Tot slot bereiden ze een korte presentatie voor de volgende les voor. (Groepsopdracht ‘De grote misleiding’)
• Les 3 Presenteren zelfgemaakte misleidende diagrammen
De leerlingen presenteren hun misleidende grafiek met pakkende kop. De klasgenoten proberen alle misleidingen te ontdekken en speuren ook eventuele andere fouten op. Afsluiting van de lessenserie.
5 Materiaal
Al het materiaal, te weten de docentenhandleiding, lesplannen, achtergrondinformatie en opdrachtbladen zijn te vinden in één document of apart apart van elkaar te downloaden.
Complete lessenserie
De complete lessenserie met al het materiaal bij elkaar in één document.
lessenserie misleidende grafieken
Docentenhandleiding
docentenhandleiding misleidende grafieken
Lesplannen
lesplannen misleidende grafieken
Overzicht misleidingen
Beknopt overzicht van veelvoorkomende misleidingen. Voor gebruik in de les.
overzicht misleidingen
Vragenlijst kritisch lezen diagram
Voorafgaand aan het ontwerp van deze lessenserie is een taakanalyse uitgevoerd. Een resultaat van die analyse is onder andere een lijst met hulpvragen, die gebruikt kan worden bij het gestructureerd langslopen van alle onderdelen van een diagram.
Deze vragenlijst kan gebruikt worden om de leerlingen een gestructureerde aanpak aan te leren, maar bijvoorbeeld ook ingezet worden als de leerlingen moeilijk op gang komen bij de introductieopdracht.
vragenlijst kritisch lezen diagram
Groepsopdracht les 1
Groepsopdracht 'Zoek de fouten en misleidingen'
aanwijzingen groepsopdracht les 1
materiaal groepsopdracht les 1
Huiswerkopdracht
Huiswerkopdracht 'Misleidende diagrammen verbeteren'
achtergrondinformatie en aanwijzingen huiswerkopdracht
opdrachtblad huiswerkopdracht
Groepsopdracht intro les 2
Groepsopdracht 'De kleine misleiding'
opdrachtblad groepsopdracht intro les 2
Groepsopdracht les 2 en 3
Groepsopdracht 'De grote misleiding'
opdrachtblad groepsopdracht les 2 en 3
