In dit katern kijk je naar de economische situatie in het Caribisch gebied.
Je kijkt naar:
het effect van de historische banden van de eilanden met Europa,
het bijzondere karakter van het Caribisch gebied,
de verdeling van de beroepsbevolking,
de rol van buitenlandse bedrijven en internationale organisaties,
de economische uitdagingen en kansen die spelen in het Caribisch gebied.
Je gaat aan de slag met vragen als:
Welke goederen worden zoal geëxporteerd uit het Caribisch gebied?
Welke goederen worden geïmporteerd?
Waarom vestigen buitenlandse bedrijven zich soms ook gedeeltelijk in het Caribisch gebied?
Hoe is de beroepsbevolking over de verschillende economische sectoren verdeeld?
Welke invloed hebben internationale organisaties en non-gouvernementele organisaties (NGO’s) in het Caribisch gebied?
Wat zijn de toekomstperspectieven op economisch gebied voor het Caribisch gebied?
Dit katern zal je helpen om de economische situatie in het Caribisch gebied beter te begrijpen.
Als eindproduct gaan jullie als klas antwoord geven op de vraag: Is de economie op het eiland waarop je woont eenzijdig is of is er juist sprake van economische diversiteit? Om te komen tot dit eindproduct, gaan jullie een interview afnemen met iemand die werkt in het Caribisch gebied.
Oriëntatie
Leerdoel van dit katern
Aan het eind van het katern kun je de economische situatie in het Caribische gebied beschrijven, verklaren en analyseren. Je bestudeert de stromen van goederen, mensen en kapitaal van landen in het Caribisch gebied naar gebieden buiten het Caribisch gebied.
Je weet:
dat de stromen van goederen en mensen bepaald en beïnvloed wordt door historisch gegroeide relaties, migratie en toerisme.
dat de eilanden binnen het Koninkrijk der Nederlanden sterke economische banden met Nederland hebben.
dat de kleinschaligheid en het eilandkarakter bepalende factoren zijn in de sociaaleconomische ontwikkeling van de Caribische eilanden.
dat in het algemeen de richting en de aard van goederen-, mensen- en kapitaalstromen bepaald wordt door verschillen in welvaart.
dat de grote afhankelijkheid van het toerisme als bestaansbron het Caribisch gebied kwetsbaar maakt op economisch terrein.
dat de verdeling van de beroepsbevolking over de verschillende sectoren en de economische transitie verschilt per eiland.
dat voor de economische ontwikkeling het lidmaatschap van non-gouvernementele organisaties (NGO’s) van belang is.
Belangrijke begrippen:
goederenstroom - stromen van goederen (handel)
mensenstroom - stromen van mensen (migratie, toerisme)
kapitaalstroom - stromen van kapitaal
kleinschaligheid
offshore bedrijvigheid
economische ontwikkeling
eenzijdigheid
Verenigde Naties (IMF, WTO, World Bank, WHO, UNICEF, UNESCO, SIDS)
non-gouvernementele organisaties (NGO)
Werkwijze
Vooraf
Introductie: Je leest waar dit katern over gaat en wat je aan het eind van het katern moet weten.
Aan de slag
Stap 1: In deze stap leer je over de kleinschaligheid en het eilandkarakter van de landen in het Caribisch gebied. Je leert over het belang van goederen-, mensen- en kapitaalstromen tussen de landen in het Caribisch gebied en haar handelspartners.
Stap 2: Je leert over hoe de economie vaak wordt opgedeeld in vier sectoren en hoe de beroepsbevolking is verdeeld over deze sectoren.
Stap 3: Welke economische rol spelen internationale organisaties in het Caribisch gebied? Je leert er meer over in stap 3.
Stap 4: In de laatste stap kijk je naar de economische uitdagingen die veel eilanden in het Caribisch gebied hebben.
Afronding
Begrippenlijst: Vet- en blauwgedrukte woorden zijn terug te lezen in de verklarende begrippenlijst.
Eindproduct: Je gaat met je klasgenoten antwoord geven op de vraag: Is de economie op het eiland waarop je woont eenzijdig is of is er juist sprake van economische diversiteit? Dat doe je door een interview af te nemen. Het resultaat van het interview bespreek je met je klasgenoten.
Toetsvragen: Met een aantal vragen test je of je de leerdoelen hebt behaald.
Terugkijken: Je kijkt terug op het katern. Hoe ging het?
Aan de slag
Stap 1: Goederen, mensen en kapitaal
Historische Context
De economische situatie van de Caribische eilanden is voor een belangrijk deel bepaald door hun geschiedenis. Veel eilanden waren koloniën van Europese mogendheden zoals Spanje, Nederland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. De koloniale erfenis heeft nog steeds invloed op de huidige economie. Na de afschaffing van de slavernij en het einde van het koloniale tijdperk veranderden de economieën op veel eilanden. Maar de eilanden bleven vaak wel sterk afhankelijk van de voormalige koloniale machten voor handel en financiële steun.
Neem de eilanden die deel uitmaken van het Koninkrijk der Nederlanden (Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Sint-Eustatius en Sint-Maarten). Voor deze eilanden zijn de economische banden met Nederland van groot belang. Nederland fungeert als een belangrijke handelspartner (goederenstroom), levert toeristen en arbeidskrachten (mensenstroom), maar speelt ook een belangrijke rol als verstrekker van financiële steun (kapitaalstroom).
Belang van goederen-, mensen- en kapitaalstromen
De Caribische economieën zijn sterk afhankelijk van de stromen van goederen, mensen en kapitaal.
1 Goederenstroom
Met de goederenstroom wordt de export en import van goederen bedoeld. Voor de eilanden in het Caribisch gebied geldt dat de export vooral bestaat uit landbouwproducten, mineralen en in sommige gevallen, olie. Geïmporteerde goederen zijn vooral consumptiegoederen, machines en brandstof.
De richting en de aard van de goederenstroom wordt voor een belangrijk deel bepaald door het verschil in welvaart tussen de eilanden in het Caribisch gebied en hun handelspartners. Landen zoals Jamaica, Trinidad en Tobago exporteren aanzienlijke hoeveelheden ruwe olie, aardolieproducten, suiker, bauxiet, en andere natuurlijke hulpbronnen naar landen zoals de Verenigde Staten, Canada of Europese landen. Deze grondstoffen worden vaak gebruikt als inputs voor industriële productieprocessen in de welvarende landen.
Bron 1: Producten die worden geëxporteerd vanuit het Caribisch gebied
2 Mensenstroom
Toerisme en migratie spelen een cruciale rol in de mensenstroom van en naar de regio.Elk jaar bezoeken miljoenen toeristen de eilanden, wat een belangrijke bron van inkomsten is. Op veel Caribische eilanden is toerisme zelfs de grootste bron van inkomsten. Toerisme biedt veel werkgelegenheid en trekt arbeidskrachten uit andere landen aan.
Tegenover de komst van toeristen en arbeidskrachten staat dat veel Caribische inwoners in de loop der jaren zijn geëmigreerd. Op zoek naar betere economische kansen, onderwijs en een hogere levensstandaard zijn mensen geëmigreerd naar bijvoorbeeld Noord-Amerika en Europa.
Ook de richting en de aard van de mensenstroom wordt dus voor een belangrijk deel bepaald door verschillen in welvaart.
3 Kapitaalstroom
Kapitaalstromen naar het Caribisch gebied komen vaak in de vorm van directe buitenlandse investeringen. Een voorbeeld kan zijn een Nederlands energiebedrijf dat investeert in windturbines op Bonaire. Een ander voorbeeld van een kapitaalstroom is de financiële hulp van internationale organisaties. Of de financiële hulp van bijvoorbeeld het oorspronkelijke moederland. De kapitaalstroom loopt veelal van de meer welvarende landen naar het Caribisch gebied.
Kleinschaligheid en eilandkarakter
De kleinschaligheid en het eilandkarakter van veel Caribische eilanden hebben specifieke invloed op hun economische ontwikkeling. Het eilandkarakter is een combinatie van geografische, economische en sociaal-culturele factoren. Denk dan aan:
- Geografische isolatie
Eilanden zijn door water gescheiden van het vasteland en andere eilanden, wat transport en communicatie bemoeilijkt en duurder maakt. Voor handel en toerisme is de toegang tot het eiland, vaak via luchthavens en zeehavens, van groot belang.
- Beperkte hulpbronnen
Eilanden hebben vaak een beperkte hoeveelheid natuurlijke hulpbronnen zoals landbouwgrond, zoet water en minerale reserves. Dit kan leiden tot een grotere afhankelijkheid van import.
- Kleine gemeenschap
De bevolkingsomvang is vaak klein, en gemeenschappen zijn hecht. Dit heeft invloed op de arbeidsmarkt, het onderwijs en andere sociale structuren.
- Beperkte diversiteit in economische sectoren
De kleinschaligheid en isolatie kunnen leiden tot een eenzijdige economie, zoals bijvoorbeeld een sterke focus op toerisme.
- Culturele uniciteit
Eilandgemeenschappen hebben vaak een unieke cultuur die aantrekkelijk kan zijn voor toeristen maar ook kwetsbaar is voor externe invloeden. Denk bijvoorbeeld aan Covid.
- Ecologische kwetsbaarheid
Eilanden hebben vaak unieke, maar kwetsbare ecosystemen die kunnen worden bedreigd door overbevissing, vervuiling en andere menselijke activiteiten.
- Strategische ligging
In sommige gevallen kan de geografische ligging van een eiland strategisch belangrijk zijn voor handel, maritieme routes of militaire doeleinden.
De kleinschaligheid en het eilandkarakter hebben een grote impact op de lokale economie. De beperkte grootte van de eilanden biedt kansen. De gemeenschap is vaak hecht en er is sprake van een sterke identiteit en lokale cultuur die aantrekkelijk kan zijn voor toeristen. Maar de interne markt is vaak te klein voor grote industrieën. De bevolking werkt daarom vaak bij kleine lokale bedrijven of in de toeristische sector.
Vragen
1. Hoe beïnvloeden de sterke economische banden met Nederland de economie van Caribisch Nederland?
2. Verschillen in welvaart tussen de Caribische landen en hun handelspartners beïnvloeden de richting en de aard van de goederenstroom. Leg dit uit.
3. In de tekst worden de factoren besproken die de kleinschaligheid en het eilandkarakter van het Caribisch gebied bepalen. Welke van deze factoren hebben veel invloed op de import en export van goederen?
Van welke import- of exportproducten wist je niet dat ze door Curaçao zouden worden geïmporteerd/geëxporteerd?
Ga op zoek naar vergelijkbare informatie over import- en exportproducten van een ander Caribisch land. Schrijf op wat de verschillen en overeenkomsten zijn tussen de informatie die jij gevonden hebt en de informatie over Curaçao. Kun je de verschillen verklaren?
Het migratiesaldo is het verschil tussen het aantal mensen dat naar een bepaald land immigreert en het aantal mensen dat uit datzelfde land emigreert. Er zijn verschillende factoren die invloed hebben op het migratiesaldo.
Beschrijf de invloed van de volgende factoren op het migratiesaldo van een Caribisch eiland:
toename werkloosheid
opkomst van het toerisme
gezinshereniging
Stap 2: Sectoren en transitie
Economische sectoren en economische transitie
In stap 1 is al een aantal economische activiteiten in relatie met de kleinschaligheid en het eilandkarakter van het Caribisch gebied besproken. In deze stap onderzoek je de verdeling van de beroepsbevolking over de verschillende economische sectoren in de Caribische regio. Ook kijk je naar hoe er verschuivingen tussen de economische sectoren kunnen plaatsvinden (economische transitie).
Economische sectoren
Er worden vier economische sectoren onderscheiden:
Bron 4: Lokale vissers laten trots
hun vangst zien.
Op de meeste eilanden in het Caribisch gebied zijn landbouw en visserij belangrijk voor de lokale voedselvoorziening, maar als je kijkt naar het aandeel in de totale economie is de omvang van de primaire sector doorgaans beperkt.
Maar er zijn uitzonderingen. In Jamaica zijn de suikerriet-, banaan- en koffieproductie voor zowel de binnenlandse consumptie als de export belangrijk. En ook voor landen als de Dominicaanse Republiek en Saint Lucia zijn bananen een belangrijk exportproduct.
Trinidad en Tobago is vooral bekend om zijn olie- en gasindustrie. Maar de eilanden hebben ook een opkomende cacao-industrie, die prijzen wint voor zijn hoge kwaliteit.
Visserij is vooral belangrijk voor de lokale economie en voedselvoorziening; de omvang is meestal beperkt. Op eilanden als Barbados en de Bahama's is visserij een belangrijk onderdeel van zowel de lokale economie als de cultuur. Het biedt werkgelegenheid en is een bron van voedsel voor de lokale bevolking. Echter, vanwege de kleinschaligheid en het gebrek aan moderne technologieën is de bijdrage van de visserijsector aan het nationaal inkomen bescheiden.
Ook op de Nederlandse Caribische eilanden zoals Aruba, Curaçao, en Sint-Maarten speelt landbouw een rol. Echter de beperkte landoppervlakte en de beperkte waterbronnen maken dat sector klein is. Lokale boeren focussen zich hier meestal op de teelt van groenten en fruit voor binnenlandse consumptie. Op deze eilanden is visserij eveneens een belangrijke, maar kleinschalige bedrijvigheid.
2 Secundaire sector
Ook de secundaire sector is op de meeste Caribische eilanden beperkt. Veel Caribische eilanden hebben een kleine bevolking en beperkte natuurlijke hulpbronnen. Hierdoor is er nauwelijks sprake van grootschalige industrie. Ook hierop zijn uitzonderingen, zoals bijvoorbeeld de olie- en petrochemische industrie in Trinidad en Tobago en de bauxiet- en aluminiumproductie in Jamaica.
3 Tertiaire sector
Voor veel Caribische eilanden is de tertiaire sector, en dan met name het toerisme en de financiële dienstverlening, de ruggengraat van de economie. Over het toerisme leer je veel meer in het katern ‘Toerisme’.
Naast toerisme is er in veel Caribische landen een belangrijke offshore bedrijvigheid en financiële dienstverlening. Offshore bedrijvigheid verwijst naar bedrijven die zich registreren in een land om fiscale of regelgevende voordelen te behalen, maar hun hoofdactiviteiten elders uitvoeren. Veel Caribische eilanden hebben gunstige belastingregels en zijn daardoor interessant voor buitenlandse bedrijven.
Offshore bedrijvigheid wordt internationaal wel steeds kritischer bekeken. Bij offshore bedrijvigheid komt namelijk veel belastingontwijking voor. Er zijn steeds meer initiatieven om te proberen die aan te pakken door de internationale belastingregels te hervormen.
4 Quartaire sector
De quartaire sector in de landen in het Caribisch gebied is weer relatief klein. Deze sector is wel vaak groeiende. Veel Caribische eilanden richten zich bijvoorbeeld meer op duurzame ontwikkeling in de regio. Dit kan leiden tot meer kansen in aan het milieu gekoppelde onderzoeks- en adviesdiensten. Deze diensten zijn een belangrijk onderdeel van de quartaire sector.
Economische transitie
Met economische transitie wordt bedoeld de verschuiving van de beroepsbevolking van de ene sector naar de andere. Er zijn verschillende factoren die een economische transitie kunnen beïnvloeden, denk bijvoorbeeld aan:
1 Globalisering (economieën over de hele wereld die steeds meer met elkaar verbonden zijn)
De meeste eilanden in het Caribisch gebied hebben een open economie. Veranderingen in de internationale economische situatie hebben invloed op de economieën van de eilanden in het Caribisch gebied. Die veranderingen kunnen dus leiden tot een economische transitie. Zo kan een wereldwijde economische recessie bijvoorbeeld grote invloed hebben op het toerisme naar het Caribisch gebied. Door zo’n recessie komen er minder toeristen. Hierdoor daalt de werkgelegenheid in de tertiaire sector en moeten mensen op zoek naar ander werk.
2 Technologische vooruitgang
De introductie van nieuwe technologieën kunnen nieuwe sectoren creëren of bestaande sectoren transformeren. In het Caribisch gebied is er bijvoorbeeld een groei in de informatie- en communicatietechnologie (ICT) sector. Dit levert meer werkgelegenheid op in de quartaire sector. Een voorbeeld hiervan is het bedrijf "Itelbpo", dat in 2012 in Jamaica werd opgericht. Itelbpo biedt allerlei diensten, waaronder klantenservice, backoffice ondersteuning, en IT-diensten. De groei van dit bedrijf heeft geleid tot duizenden extra banen in de quartaire sector.
3 Overheidsbeleid
Het beleid van de overheid kan grote invloed hebben op de transitie. Zo kan de overheid bijvoorbeeld zorgen voor gunstige belastingregels waardoor de offshore bedrijvigheid groeit. De offshore bedrijvigheid valt onder de tertiaire sector.
De afgelopen periode geldt wereldwijd dat de tertiaire sector groter is geworden. En dat geldt eigenlijk ook voor alle landen in het Caribisch gebied. Maar de economische transitie verschilt wel per eiland.
Trinidad en Tobago hebben een sterke focus op de olie- en gasindustrie, een belangrijk onderdeel van de secundaire sector. De economie van Trinidad en Tobago is minder afhankelijk van toerisme. Er is dus minder sprake van economische transitie richting de tertiaire sector.
Barbados heeft juist een relatief goed ontwikkelde dienstensector. Het eiland heeft minder nadruk op de primaire sector, vooral vanwege de beperkte natuurlijke hulpbronnen. En bijvoorbeeld de Dominicaanse Republiek heeft juist een diverse economie met een sterke landbouwsector, een groeiende industrie, en een bloeiende dienstensector.
Er is een trend richting dienstensector. Maar deze voorbeelden tonen aan dat de mate en de manier waarop dit gebeurt, varieert per eiland.
Vragen
1. Waarom is de secundaire sector in vergelijking tot de andere sectoren op de meeste Caribische eilanden beperkt?
2. Leg uit waarom de aanwezigheid van natuurlijke hulpbronnen van invloed kan zijn op de mate van economische transitie.
3. Wat is offshore bedrijvigheid en waarom is het aantrekkelijk voor bedrijven om deze in het Caribisch gebied te vestigen?
4. Wat levert offshore bedrijvigheid een Caribisch land op?
Opdracht: Kleinschaligheid en eilandkarakter Aruba
1 Maak met behulp van de gegevens een infographic om de kleinschaligheid en het eilandkarakter van Aruba te illustreren. Gebruik symbolen, kleuren grafieken om de bijdrage van elke sector te representeren. Gebruik eventueel een digitale tool.
Presenteer je infographic aan een klasgenoot. Bekijk ook zijn of haar infographic.
2 Kies nu zelf een ander Caribisch eiland en ga op zoek naar de informatie over de verschillende sectoren in dat land. Maak met die informatie eenzelfde infographic als je voor Aruba hebt gemaakt.
Schrijf de verschillen tussen de economische structuur van het door jou gekozen land en Aruba op.
Hieronder vier stellingen over de economie van Aruba.
Aruba moet de primaire sector optimaliseren, zodat deze sector een grotere bijdrage kan leveren aan de lokale economie
De uitbreiding van de secundaire sector, zoals de productie van aloë vera en dranken, zijn de grootste kans voor economische groei en diversificatie in Aruba?
De dominantie van de tertiaire sector, met name toerisme, is de belangrijkste reden voor de economische kwetsbaarheid van Aruba?
Het stimuleren van de groei en ontwikkeling van de quartaire sector is belangrijk voor de diversificatie van de economie van het eiland.
Kies één van de vier stellingen uit.
Schrijf één argument voor de stelling op, maar ook een argument tegen de stelling.
Bespreek je antwoord met een klasgenoot.
Stap 3: Internationale organisaties
Rol internationale organisaties
De Caribische eilanden staan niet op zichzelf als het gaat om economische ontwikkeling. Internationale organisaties zoals de Verenigde Naties hebben een belangrijke rol in de economieën in het Caribisch gebied. En ook non-gouvernementele organisaties (NGO’s) helpen bij het vormgeven van de economieën in dit gebied.
Internationale organisaties
Internationale monetaire organisaties zoals het IMF (Internationaal Monetair Fonds) en de Wereldbank kunnen een grote impact hebben op de macro-economische stabiliteit van de Caribische eilanden. Via leningen en financiële ondersteuningsprogramma's kunnen deze organisaties landen helpen bij het voorkomen van grote schommelingen in de economie, het beheersen van inflatie en het vergroten van buitenlandse investeringen. Echter, deze leningen komen vaak met strikte voorwaarden, zoals bezuinigingen op overheidsuitgaven met soms negatieve gevolgen in andere sectoren.
Naast de ondersteuning door monetaire organisaties zijn er ook andere internationale organisaties actief in het Caribisch gebied. Een organisatie als de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) oefent bijvoorbeeld invloed uit op de gezondheidszorgsystemen door het verstrekken van technische assistentie of het opzetten van specifieke programma's gericht op het verbeteren van de volksgezondheid.
En bijvoorbeeld UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization - Organisatie van de Verenigde Naties voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur) kan bijdragen aan de onderwijssector door het bevorderen van onderwijsprogramma's en cultureel erfgoed.
Non-Gouvernementele Organisaties (NGO's)
Naast deze grote internationale organisaties spelen NGO’s ook een belangrijke rol op de eilanden. Een NGO, of niet-gouvernementele organisatie, is een non-profit, burgerlijke organisatie. Een NGO is onafhankelijk van de overheid. Veel NGO’s richten zich vaak meer op kleinschalige, op de gemeenschap gerichte projecten. Denk bijvoorbeeld aan projecten op het gebied van duurzame landbouw, watervoorziening en hernieuwbare energie. Hun aanpak is dan meer gericht op de behoeften van de lokale gemeenschap. NGO’s zijn daarom soms effectiever in het aanpakken van specifieke problemen. Een voorbeeld van zo’n NGO is het Coral Restoration Foundation Curaçao. Dit is een milieugerichte NGO. Deze NGO richt zich op het herstellen en beschermen van koraalriffen rondom het eiland. Door samen te werken met duikscholen, lokale gemeenschappen en wetenschappers proberen ze de gezondheid van het mariene ecosysteem te verbeteren. Dit is op de lange termijn ook gunstig is voor toerisme en visserij.
De betrokkenheid van deze internationale organisaties en NGO’s wordt over het algemeen als positief gezien. Maar er zijn er ook kritische geluiden. Nadelen van de betrokkenheid kunnen zijn een verlies van autonomie en een te grote afhankelijkheid van externe fondsen. En soms kunnen er vragen worden gesteld aan de effectiviteit van bepaalde programma’s.
Geef in je eigen woorden weer wat voor soort positieve en negatieve invloed een monetaire organisaties als het IMF kan hebben op de economie van de Caribische eilanden?
Stap 4: Economische uitdagingen
Door de kleinschaligheid en het eilandkarakter van landen in het Caribisch gebied hebben veel Caribische landen vergelijkbare economische ontwikkelingsuitdagingen.
Eenzijdigheid en kwetsbaarheid
Misschien wel de grootste uitdaging voor veel Caribische economieën is de eenzijdigheid van de economie. De eenzijdige focus, meestal op toerisme, maakt veel landen bijzonder kwetsbaar voor economische, ecologische en sociaal-culturele schokken. Natuurrampen zoals orkanen kunnen bijvoorbeeld een vernietigend effect hebben op de toeristische infrastructuur en daarmee op de gehele economie. Een economische recessie in Europa of Noord-Amerika kan leiden tot een significante afname van het aantal toeristen en daarmee van de inkomsten uit deze sector.
Duurzaamheid en toekomstperspectieven
De Caribische eilanden staan ook voor grote uitdagingen als gevolg van klimaatverandering, zoals de stijgende zeespiegel en intensere stormen. Deze veranderingen hebben directe en indirecte gevolgen voor economische sectoren zoals toerisme, landbouw en visserij.
Er is een groeiend besef van het belang van duurzame ontwikkeling binnen het Caribisch gebied. Veel eilanden zijn nu meer gericht op duurzaam toerisme en andere vormen van ecologisch verantwoorde economische activiteiten, zoals projecten met hernieuwbare energie. Onder invloed van internationale en non-gouvernementele organisaties wordt er meer aandacht besteed aan duurzaam beheer van natuurlijke hulpbronnen.
Een voorbeeld van duurzame ontwikkeling is het initiatief van Bonaire om meer duurzame energiebronnen te gebruiken. Bonaire heeft een aanzienlijke investering gedaan in windenergie. Het eiland heeft meerdere windparken opgezet die in een groot deel van de elektriciteitsbehoefte van het eiland voorzien. Door deze verschuiving naar hernieuwbare energiebronnen vermindert Bonaire zijn ‘koolstofvoetafdruk’ en zijn afhankelijkheid van geïmporteerde fossiele brandstoffen. Deze inspanningen leiden niet alleen tot een vermindering van de milieu-impact, maar bevorderen ook de lokale economie door energiekosten te verlagen en banen te creëren in de duurzame energiesector.
Technologie
De aandacht voor duurzaamheid kan een breder scala aan economische activiteiten bevorderen en zo de afhankelijkheid van één sector verminderen. Maar er zijn ook andere mogelijkheden. Zo kan bijvoorbeeld technologie nieuwe kansen bieden, bijvoorbeeld op het gebied van e-commerce, digitale dienstverlening en zelfs 'remote work' (werken op afstand).
Een concreet voorbeeld hiervan is de introductie van het visumprogramma ‘Welcome Stamp’ in Barbados. Dit programma maakt het mogelijk voor mensen vanuit bijvoorbeeld de Verenigde Staten om tot een jaar lang vanuit Barbados te werken. Dit initiatief speelt in op de wereldwijde trend van 'remote work', die versneld werd door de COVID-19 pandemie.
Het Caribisch gebied is een complexe en diverse regio met tal van economische kansen en uitdagingen. Het behoud van de sterke regionale identiteit, het diversifiëren van economische activiteiten en het aangaan van duurzame ontwikkelingspaden zijn essentieel voor de toekomstige veerkracht en welvaart van de Caribische economieën.
Vragen
1. Wat zijn de voordelen voor Bonaire om te investeren in duurzame energiebronnen?
2. Wat probeert Barbados te bereiken met het visumprogramma ‘Welcome Stamp’?
Eén van de kenmerken van de SDIS landen is hun geïsoleerde ligging. De eilanden zijn door water gescheiden van het vasteland en andere eilanden. Het gevolg is dat transport en communicatie heel belangrijk, maar moeilijk en duur zijn.
Hieronder zie je nog drie andere kenmerken van SIDS. Leg ieder kenmerk kort uit en geef aan wat de impact van het kenmerk op de (economische) ontwikkeling van het land is.
eenzijdige economie
kleine geografische omvang
kwetsbaarheid voor natuurrampen
Afronding
Begrippenlijst
Economische ontwikkeling
Het proces waarbij een land streeft naar verbetering in economische welvaart, kwaliteit van leven, en sociale welvaart. Dit omvat zaken als bevorderen handel, betere infrastructuur, en verbeterde gezondheidszorg en onderwijs.
Eenzijdigheid
Veel economieën in het Caribisch gebied zijn sterk afhankelijk van één of enkele sectoren, meestal toerisme, wat kan leiden tot kwetsbaarheid voor externe schokken.
Goederenstroom (handel)
Dit verwijst naar de import en export van goederen tussen de Caribische eilanden en andere delen van de wereld. Het omvat zowel traditionele producten zoals rum en suiker als moderne goederen zoals elektronica en voertuigen.
Kapitaalstroom
Dit omvat buitenlandse investeringen, banktransacties en andere financiële stromen. Veel Caribische landen zijn afhankelijk van buitenlandse investeringen in sectoren zoals toerisme, vastgoed en infrastructuur.
Kleinschaligheid
Kleinschaligheid verwijst naar de kleine omvang van de economieën, markten en bedrijven in het Caribisch gebied. Deze kleinschaligheid kan invloed hebben op de efficiëntie, het concurrentievermogen en de veerkracht van de economieën in de regio.
Mensenstroom (migratie, toerisme)
Het Caribisch gebied is zowel een bron als een bestemming voor migratie. Mensen verhuizen om economische, politieke of persoonlijke redenen. Toerisme is ook cruciaal voor de regio, met miljoenen bezoekers die jaarlijks naar de eilanden trekken voor hun stranden, cultuur en klimaat.
Non-gouvernementele organisaties (NGO's)
Dit zijn onafhankelijke organisaties die niet verbonden zijn aan regeringen. Ze richten zich op een breed scala van sociale, humanitaire en milieukwesties. NGO's spelen vaak een belangrijke rol in het ontwikkelen en implementeren van projecten voor sociale verandering, armoedebestrijding en het bevorderen van duurzame ontwikkeling.
Offshore bedrijvigheid
Veel Caribische eilanden bieden offshore financiële diensten aan, zoals bankieren, verzekeringen en bedrijfsregistratie. Deze sector trekt internationale klanten aan vanwege de gunstige fiscale regelgeving en privacywetten in deze landen.
Open economie
Een open economie is een economisch systeem dat sterk verbonden is met andere economieën over de hele wereld door internationale handel en financiële transacties. In een open economie zijn landen actief betrokken bij de import en export van goederen, diensten en kapitaal, en staan ze open voor buitenlandse investeringen en invloeden.
Verenigde Naties
Een internationale organisatie opgericht in 1945 met als doel het bevorderen van internationale samenwerking en het handhaven van internationale vrede en veiligheid.
- IMF (Internationaal Monetair Fonds): Helpt landen met financiële crises door middel van leningen en beleidsadvies.
- WTO (Wereldhandelsorganisatie): Richt zich op het reguleren van internationale handel tussen landen.
- World Bank (Wereldbank): Biedt financiële en technische assistentie aan ontwikkelingslanden.
- WHO (Wereldgezondheidsorganisatie): Richt zich op wereldwijde volksgezondheidskwesties.
- UNICEF (United Nations International Children's Emergency Fund): Werkt aan het verbeteren van de levensomstandigheden van kinderen over de hele wereld.
- UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization): Bevordert onderwijs, wetenschap, cultuur en communicatie.
- SIDS (Small Island Developing States): Een groep kleine eilandstaten die samenwerken aan duurzame ontwikkeling.
Eindproduct
Als eindproduct geef je antwoord op de vraag: Is de economie op het eiland eenzijdig of is er juist sprake van economische diversiteit. Om antwoord te geven op die vraag nemen jij en je klasgenoten een interview af. Jij interviewt samen met een klasgenoot iemand die werkt in de Cariben, maar niet in de toeristische sector. In het interview bevragen jullie hem/haar over zijn/haar eigen werk, maar ook over hoe hij/zij kijkt naar de ‘economische situatie’ op het eiland.
Als jullie het interview hebben uitgewerkt, vergelijken jullie het eindproduct met het eindproduct van enkele klasgenoten. Zet de verschillende beroepen van de mensen die jullie hebben geïnterviewd op een rijtje. Blijkt uit jullie interviews dat de economie op het eiland eenzijdig is of is er juist sprake van economische diversiteit?
Ga als volgt aan de slag
1 Bepaal eerst de sector waar jullie onderzoek naar willen doen.
Zijn jullie vooral geïnteresseerd in werken in de handel (export en/of import)? Of naar bijvoorbeeld werken in de offshore bedrijvigheid? Of willen jullie juist weten wat het werk bij een NGO inhoudt? Of landbouw? 2 Bepaal dan wie jullie willen interviewen. 3 Stel jullie vragen op. Zorg ervoor dat alle vragen leiden tot de informatie waarnaar jullie op zoek zijn. Informatie over het beroep, in welke sector iemand werkt, hoe belangrijk die sector is voor het eiland, etc.
Maak vragen die ertoe leiden dat jullie tot de informatie komen die jullie willen hebben. Bekijk de voorbeeldvragen.
Voorbeeldvragen interview
Kunt u beschrijven wat uw werk inhoudt en welke sector het betreft? Hoe bent u in deze sector terechtgekomen?
Bent u tevreden met uw werk? Wat vindt u leuk en wat vindt u minder leuk?
Heeft u veel collega’s? Zijn er veel mensen die hetzelfde werk doen? Is de sector waarin u werkt belangrijk voor de werkgelegenheid op het eiland?
Is uw werk de afgelopen jaren veranderd? Verwacht u dat uw werk de komende jaren erg gaat veranderen? Kunt u uitleggen waarom wel of waarom niet?
Stel dat u een nieuwe baan zou moeten zoeken, in welke sector zou u dan willen gaan werken? En waarom?
Bent u voor uw werk veel uitlandig?
...
4 Maak een afspraak met de persoon die jullie willen interviewen. Leg vooraf uit wat het doel is van het interview, wat er met de antwoorden wordt gedaan, dat jullie het gesprek graag willen filmen of opnemen. 5 Schrijf of typ voorafgaand aan het interview alle vragen uit. 6 Houd het interview. Neem het gesprek eventueel op of film het. 7 Schrijf of typ daarna alle gegeven antwoorden uit. 8 Bespreek de resultaten van jullie interview met een enkele klasgenoten. Zet de verschillende beroepen van de mensen die jullie hebben geïnterviewd op een rijtje. Blijkt uit jullie interviews dat de economie op het eiland eenzijdig is of is er juist sprake van economische diversiteit?
Tips
Wees goed voorbereid: stel je vragen vooraf op.
Vraag door: zo kom je tot meer achtergrondinformatie en begrijpen jullie elkaar beter.
Let op je houding en gedrag: toon respect, overdrijf niet en kijk je respondent aan als hij of zij aan het woord is.
Vat eventueel de antwoorden kort samen: zo weet je zeker dat je de informatie goed hebt begrepen.
Toets
1 Wat is de belangrijkste inkomstenbron voor veel Caribische eilanden?
A) Landbouw
B) Toerisme
C) Visserij
D) Financiële diensten
2 Wat kenmerkt de offshore bedrijvigheid in het Caribisch gebied?
A) Grote industriële productie
B) Hoofdzakelijk lokale bedrijven
C) Registratie voor fiscale voordelen, maar activiteiten elders
D) Focus op landbouwexport
3 Waar of niet waar”
I De kleinschaligheid en het eilandkarakter van de Caribische eilanden leidt tot grote afhankelijkheid van de import.
II De kleinschaligheid en het eilandkarakter van de Caribische eilanden zorgt voor een grote diversiteit in economische sectoren.
A) I en II zijn beide waar
B) I is waar, II is niet waar
C) I is niet waar, II is waar
D) I en II zijn beide niet waar
4 Wat is een belangrijke rol van het IMF en de Wereldbank op de Caribische eilanden?
A) Het promoten van toerisme
B) Het leveren van technische ondersteuning voor landbouw
C) Het ondersteunen van economische stabiliteit door leningen en financiële programma's
D) Het direct investeren in lokale bedrijven
5 Hoe onderscheiden de activiteiten van NGO's zich over de Caribische eilanden?
A) Door zich te richten op grote, industriële projecten
B) Door zich te richten op kleinschalige, op de gemeenschap gerichte projecten
C) Door zich uitsluitend te focussen op economische ontwikkeling
D) Door directe politieke activiteiten
6 Wat is een mogelijke kritiek op de betrokkenheid van internationale organisaties in het Caribisch gebied?
A) Te veel focus op culturele activiteiten
B) Verlies van autonomie en te grote afhankelijkheid van externe fondsen
C) Gebrek aan focus op economische ontwikkeling
D) Overmatige technologische ontwikkeling
7 Wat is een belangrijk kenmerk van de economieën van Caribische eilanden?
A) Divers en robuust
B) Afhankelijk en kwetsbaar
C) Technologie-gebaseerd
D) Agrarisch en zelfvoorzienend
8 Waarom zijn Caribische economieën bijzonder kwetsbaar voor een wereldwijde recessie?
A) Vanwege hun sterke afhankelijkheid van technologische import
B) Door hun eenzijdige economische focus, vooral op toerisme
C) Door een tekort aan geschoolde arbeidskrachten
D) Vanwege de beperkte toegang tot internationale markten
Examenvragen
Maak de volgende examenopgaven.
Opgave – Scheepvaart in het Caribisch gebied – HAVO 2019-1
Bij deze opgave horen de bronnen 1, 2 en 3.
Bron 1 Screenshot van www.shiptracker.live (bezocht op 8 november 2018)
Bron 2 Advertentie van Höegh Autoliners
Wij regelen het voor u! Höegh Autoliners Shortsea Americas heeft verbinding met meer dan 20 bestemmingen in het Caribisch gebied. Via onze hubs in Kingston, Jamaica en Pointe-à-Pitre, Guadeloupe verbinden wij onze intercontinentale roroschepen met China, Korea, Japan, Europa en het Midden-Oosten.
In economische zin spelen de Caribische landen een relatief kleine rol in de wereld. Maar de Caribische Zee is een druk bevaren zee en belangrijk voor de wereldeconomie. 1 Geef twee redenen hiervoor.
Gebruik bron 2 en bron 3.
Bron 2 is een advertentie in het magazine van de Caribbean Shipping Association. De advertentie is van Höegh Autoliners, een bedrijf dat gespecialiseerd is in het mondiale transport van auto’s. Voor dit transport gebruikt men zogenaamde roroschepen (zie bron 3). Daarnaast is in bron 2 sprake van hubs, als onderdeel van een ‘hub and spoke’-systeem. Höegh Autoliners past het ‘hub and spoke’-systeem toe op het transport van auto’s naar en binnen het Caribisch gebied. Hierbij zijn er verbindingen van een grote haven (de hub) met een aantal kleinere havens (spokes). 2 Omschrijf het ‘hub and spoke’-systeem van Höegh Autoliners naar en binnen het Caribisch gebied. Geef daarbij aan in welk deel van dit ‘hub and spoke’-systeem de roroschepen worden gebruikt.
Gebruik bron 2.
Vanwege het ‘hub and spoke’-systeem van Höegh Autoliners zijn de verschillen in de transportkosten tussen Caribische landen niet groot. Echter, de consument in het ene land moet een (veel) hogere prijs betalen dan de consument in het andere land, voor precies dezelfde auto. 3 Leg uit hoe het komt dat de consument in het ene land meer moet betalen voor een auto dan een consument in een ander land. Geef in je antwoord een oorzaak-gevolgrelatie.
Opgave – Kies het (Britse) Caribisch gebied! – HAVO 2013-1
Gebruik bron 4 en bron 5.
Bron 4 Kies het (Britse) Caribisch gebied!
Caribische bananen worden geteeld op kleine familiebedrijfjes die gebruik maken van meer duurzame productiemethoden dan op de enorme monocultuur plantages in Latijns-Amerika. Sinds 1993 zijn zo'n 15.000 van deze Caribische familiebedrijven failliet gegaan. Als de handel in bananen op de Windward Islands verdwijnt, zullen alle inspanningen van de afgelopen jaren om de producenten te ondersteunen ook verdwijnen. Bijna 90% van deze bananen draagt nu het Fairtrade keurmerk en wordt verkocht tegen een prijs die ervoor zorgt dat de teler een fatsoenlijk inkomen heeft maar ook zijn werknemers goed kan betalen om zo een bijdrage te leveren aan de lokale gemeenschap. Het is dankzij de steun van de Britse consumenten dat kleine boeren in het Caribisch gebied in staat zijn geweest om dit Fairtrade initiatief vanuit het niets op te bouwen in het laatste decennium. Bananen uit de Britse Bovenwindse Eilanden die deel uitmaken van de ACP-landen (ook wel ACS-landen genoemd) hebben van vroeger uit al toegang tot de Europese Unie, in tegenstelling tot bananen uit Latijns-Amerika. Echter, na een bitter handelsconflict van meerdere jaren in de Wereldhandelsorganisatie (WTO) is de regeling van de EU veranderd waardoor het nu nog moeilijker is voor het Caribisch gebied om te concurreren. De Bovenwindse Eilanden zijn nu van plan om 100% Fairtrade productie te bereiken maar het voortbestaan zal afhangen van de loyaliteit van de supermarkten om de balans recht te houden, voor zover de supermarkten dat nog niet hebben gedaan.
Bron 5 Atlaskaart De Wereld – Politiek: Samenwerking
Bron: Grote Bosatlas 54e editie, kaart 238A
Bestudeer bron 5.
Het verdrag van Lomé in 1975 betekende de oprichting van de ACP (ook wel ACS). Deze associatie met de Europese Unie (EU) heeft enerzijds geleid tot een verkleining van de verschillen tussen centrum en periferie, anderzijds tot een toename van de verschillen binnen de periferie. 1 Verklaar beide ontwikkelingen.
Een belangrijk doel van de Wereld Handels Organisatie (WTO) is bemiddeling in handelsconflicten, zoals het conflict tussen Latijns-Amerikaanse en Caribische bananenproducenten. 2 Geef aan welke protectiemaatregel van de EU veranderd is na bemiddeling van dit handelsconflict.
De tekst van bron 4 is gericht op consumenten van het Gemenebest van Naties (Commonwealth of Nations). Enkele Caribische eilanden van het Gemenebest van Naties maken geen deel uit van de ACP, maar hebben wel toegang tot de Europese markt. 3 Noem twee van deze eilanden(groepen). Geef aan waarom deze eilanden(groepen) wel toegang hebben tot de Europese markt.
Opgave – Bahama’s: handel – HAVO 2014-1
Gebruik voor deze opgave bron 6, 7 en 8.
Bron 6 Handelsgegevens van de Bahama’s
Bron: statistics.bahamas.gov.bs/
Bron 7 Belangrijkste importproducten
Aardolie en fossiele brandstoffen : 24%
Machines en transportmiddelen : 19%
Andere industrieproducten : 14%
Voedsel en levende dieren voor vlees : 13,3%
Bron: statistics.bahamas.gov.bs/
Bron 8 Belangrijke handelspartners van de Bahama’s (2012)
Handelswaar in miljoenen Bahama dollars (1 B$ = 1 US $)
Bron: statistics.bahamas.gov.bs/
De handelsgegevens van de Bahama’s vertonen dezelfde kenmerken als die van de meeste landen in het Caribisch gebied. 1 Noem twee van deze kenmerken.
De Bahama’s drijven met drie landen de meeste handel. 2 Noem hiervoor de belangrijkste reden.
Op de lijst van belangrijkste handelspartners van de Bahama’s ontbrak 20 jaar geleden één land dat wel op de lijst van 2012 staat. 3 Welk land is dit en door welk mondiaal proces is dit land een belangrijk handelspartner geworden van het Caribisch gebied?
Opgave – Handel en ontwikkeling in het Caribisch gebied – HAVO 2015-1
Gebruik bron 9.
Bron 9 Enkele gegevens van 5 landen in het Caribisch gebied (2009)
Als je op het internet naar statistische informatie over het Caribisch gebied zoekt, kom je op sommige Caribische websites verschillende namen van gebieden en eilanden niet tegen. Dit kan verklaard worden door de staatkundige positie van deze gebieden/eilanden. 1 Noem twee namen van zulke gebieden/eilanden en verklaar hoe het komt dat je ze niet tegenkomt in de statistieken.
Gebruik bron 9. De exportgegevens en de gegevens over de handelspartners in deze bron geven een aanwijzing voor een internationale arbeidsdeling (of taakverdeling). 2 Geef aan
wat deze internationale arbeidsdeling inhoudt;
wat het effect is van deze arbeidsdeling op de handelsbalans van deze (ei)landen.
Gebruik bron 9. Globalisering heeft veranderingen gebracht in handelsstromen, ook in de handel van en naar het Caribisch gebied. 3 Leg met behulp van gegevens uit bron 9 uit, hoe globalisering de handelsstromen heeft veranderd.
Terugkijken
Intro
Lees de introductie van het katern nog eens door.
Vind je dat de introductie goed aansluit bij de rest van het katern? Waarom wel of waarom niet?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees het leerdoel van het katern nog eens door.
Kun je de stromen van goederen, mensen en kapitaal binnen het Caribisch gebied en de stromen van goederen, mensen en kapitaal met gebieden buiten het Caribisch gebied beschrijven?
Hoe ging het?
Tijd
Voor het katern staat ongeveer 3 uur. Had je voldoende tijd voor dit katern?
Inhoud
Het katern gaat over de economische situatie op in het Caribisch gebied. Herken je de zaken die besproken zijn ook in jouw persoonlijke situatie?
Samenvattend
Was het eenvoudig om de genoemde begrippen te omschrijven?
Eindproduct
Was het makkelijk om iemand te vinden om te interviewen? Ben je tevreden over hoe het interview is verlopen. Is het gelukt om de antwoorden uit te werken? Ben je tevreden over het resultaat?
Toets
Heb je de toets goed gemaakt? Ben je tevreden met je score?
Bronnen
Hier zijn vier betrouwbare bronnen waar je informatie kunt vinden over de economische situatie in de Cariben:
The World Bank - Caribbean
De Wereldbank biedt een schat aan statistieken, rapporten en artikelen over de economie van het Caribisch gebied.
Deze bank richt zich op de ontwikkeling van de Caribische regio en publiceert regelmatig onderzoeken en rapporten over economische trends en ontwikkelingsprojecten.
Het arrangement Economie in het Caribisch gebied - havo/vwo is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Dit leermateriaal is ontwikkeld binnen het project leermateriaal AK HAVO/VWO - tweede fase – Cariben. Fair Use In het leermateriaal wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use. De volgende vier factoren voor redelijk gebruik zijn in acht genomen:
1. Het doel en de aard van het gebruik is of voor educatieve of non-profitdoeleinden
2. De aard van het auteursrechtelijk beschermde werk Het gebruik van materiaal uit hoofdzakelijk feitelijke werken wordt waarschijnlijker beschouwd als redelijk dan het gebruik van puur fictieve werken.
3. de hoeveelheid en het aandeel van het gebruikte gedeelte in relatie tot het auteursrechtelijk beschermde werk als geheel Het lenen van kleine hoeveelheden materiaal uit een origineel werk wordt waarschijnlijker beschouwd als redelijk gebruik dan het lenen van grote hoeveelheden. In bepaalde situaties kan zelfs het lenen van een kleine hoeveelheid materiaal ervoor zorgen dat iets niet wordt beschouwd als redelijk gebruik als het gebruikte materiaal de 'kern' van het werk vormt.
4. Het effect van het gebruik op de potentiële markt voor, of waarde van, het auteursrechtelijk beschermde werk
Degenen die ondanks de zorgvuldigheid m.b.t. het ontwikkelen van het materiaal menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen contact met ons opnemen.
Aanvullende informatie over dit lesmateriaal
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Economie in het Caribisch gebied – economische dimensie
Leerniveau
HAVO 4;
VWO 6;
HAVO 5;
VWO 4;
VWO 5;
Leerinhoud en doelen
Globalisering;
Middelen van bestaan;
Aardrijkskunde;
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Een voorbeeld van zo’n NGO is het Coral Restoration Foundation Curaçao. Dit is een milieugerichte NGO. Deze NGO richt zich op het herstellen en beschermen van koraalriffen rondom het eiland. Door samen te werken met duikscholen, lokale gemeenschappen en wetenschappers proberen ze de gezondheid van het mariene ecosysteem te verbeteren. Dit is op de lange termijn ook gunstig is voor toerisme en visserij.
Door de kleinschaligheid en het eilandkarakter van landen in het Caribisch gebied hebben veel Caribische landen vergelijkbare economische ontwikkelingsuitdagingen.
Maak de volgende examenopgaven.
