Jullie worden meegenomen op een bijzondere reis... een reis door de tijd!
Deze reis bestaat uit verschillende stappen die jullie gaan doormaken. Zo beginnen we helemaal terug bij het begin van tijd en ruimte en eindigen we in de tijd waar we nu in leven!
Veel succes met het doorlopen, maar vooral veel reisplezier!
(Timeline: Big history, z.d.)
Hoe gaat deze week er uit zien?
Een reis kan natuurlijk niet soepel verlopen zonder goede planning. Om jullie zo goed mogelijk door de reis te leiden hebben we voor jullie op een rijtje staan wat je deze week kunt verwachten van onze reis. Fasten your seatbelts it's going to be a bumpy ride.
Het begin van tijd en ruimte
Het begin
Welkom in het niks.
Best gek toch... Helemaal niks... Geen mensen, geen objecten, geen licht, zelfs geen geluid. Toch is het ooit zo begonnen. Wat is zo begonnen? Eigenlijk alles! Klinkt allemaal nog heel vaag, dat snap ik. Laten we beginnen bij het begin van dit zogenoemde niks.
Ons heelal wat we nu kennen is gigantisch, zo groot dat we eigenlijk niet eens weten hoe groot het is. Constant zijn mensen, zoals wetenschappers, astronomen en astronauten, bezig met dit o zo grote heelal. Waar komen de sterren vandaan? Waarom hebben sommige planeten hun eigen manen? Wat is een zwart gat? Waarom is Jupiter zo groot? Waarom kunnen wij zo goed leven op onze aarde? Allemaal vragen waar mensen constant mee bezig zijn. Maar er is nog steeds geen duidelijk antwoord op het "niks".
Van niks naar iets...
Oké. Vanuit niks kwam dus iets. Op welke manier dit is gebeurd, kan je verklaren in verschillende theorieën.
De theorieën kan je zien als een soort Clash of the titans. Evolutie VS. het creationisme, de oerknal VS. scheppingsverhalen. Beide theorieën gaan we langs.
De schepping
De schepping
Als eerst gaan we het hebben over het creationisme. Het creationisme is eigenlijk een moeilijk woord voor de stroming waarbij men gelooft in de scheppingsverhalen, het idee dat de aarde en het heelal door een god of meerdere goden is geschapen.
Elke religie kent zo zijn eigen verhaal. Bij het Islam heeft Allah de hemel in 7 lagen geschapen, in de Azteekse mythologie is het leven door meerdere (zonne)goden geschapen, in de Griekse mythologie zijn de oergoden bij het begin en de boeddhisten geloven erin dat er nooit een begin, maar één cirkel zonder einde of begin.
Iedereen heeft zo zijn eigen theorie van het begin, maar het bekendste scheppingsverhaal is waarschijnlijk Genesis uit het Christendom. Hierdonder is het scheppingsverhaal te zien waarin God het heelal en de wereld heeft geschapen in 6 dagen, de 7e dag was zijn rustdag.
De oerknal
De oerknal
1 van de 2 theorieën hebben we nu behandeld, namelijk het creationisme. Nu gaan we de wetenschappelijke kant bekijken van het begin, de oerknal!
In dit filmpje wordt het ontstaan van tijd en ruimte in minder dan 2 minuten uitgelegd.
Het ontstaan begon dus zo'n 13,8 miljard jaar geleden, een getal waar we bijna zeker van zijn dat dit toen heeft plaatsgevonden. Er was helemaal niks, een grote donkere ruimte met niks. Zo'n 13,8 miljard geleden kwam hier verandering in, er kwam een enorm heet punt met wat materie wat zorgde voor het begin van ons heelal. Leuke funfact: deze knal was geruisloos, omdat er geen objecten waren waar de geluidsgolven tegen aan konden gaan.
Maar goed, hoe snel ging deze oerknal?
Aan het begin? Redelijk snel. In de eerste 3 minuten na deze zogenaamde Big Bang koelde de explosie al af en ontstonden zwaartekracht en de eerste elementen, helium en waterstof. Hierna ging de tijd wat langzamer. 380 duizend jaar later kwam er pas licht. 200 miljoen later na de oerknal ontstonden de eerste sterren en sterrenstelsels en toen pas was er eigenlijk echt pas wat zichtbaar.
Langzamerhand ontstond ons universum. Dit begon dus heel klein, kleiner dan een speldenknop, en het werd steeds groter. Het heelal was aan het uitdijen.
Oke, jullie hebben nu heel veel informatie gekregen. Toch gaan we even wat dieper in op het uitdijen van het heelal, want wat is dat nou precies?
Bekijk de video hieronder en beantwoord de vragen die in beeld komen! Er zitten meerkeuzevragen tussen, maar ook open vragen. Succes!
Het heelal en ons zonnestelsel
Het begin is geweest. We hebben de oerknal of de schepping gehad en zo'n 10 miljard jaar later ontstond ons zonnestelsel. In het zonnestelsel ligt onze locatie in de oneindigheid van het heelal.
Het zonnestelsel, het planetenstelsel van hemellichamen die om de zon draaien. Het zonnestelsel waar 8 grote planeten, 715 manen en bijna 4.000 kommeten te vinden zijn. Het stelsel wat 36 miljoen keer groter is dan onze aardbol. Toch is het een klein stukje als we kijken naar het heelal. Om dit wat meer te beseffen staat vandaag in het teken van het heelal en ons zonnestelsel
Excursie naar Sonnenborgh museum en sterrenwacht
Om wat meer te leren over de sterren, planeten en andere hemellichamen gaan we op excursie naar Utrecht!
In Utrecht bevindt zich het Sonnenborgh museum & sterrenwacht. In 1851 op het toenmalige Bastion werd door Buys Ballot een sterrenwacht en weerkundig instituut voorgesteld. In 1853 is hiervoor de eerste steen gelegd en in 1908 werd het uitgebreid. Nu is het een museum over sterrenkunde en weerkunde. In dit museum leer je meer over dus de sterren en ook ons zonnestelsel.
Let goed op en maak zonodig aantekeningen, want in de middag ga je experimenten doen over het heelal en het zonnestelsel.
Welkom terug! Hopelijk heb je een leuke tijd gehad in het museum!
Deze middag staat in het teken van jouw nieuwe kennis inzetten aan de hand van wat experimenten. Deze experimenten vind je op werkbladen die door het lokaal liggen. Je werkt hierbij in groepjes.
Let eerst goed op de instructie van de docent en ga daarna naar jouw toegewezen werkblad toe. Lees het werkblad door en ga aan de slag! Zijn er vragen of onduidelijkheden? Vraag het aan de docent!
Als er tijd over is, wordt er doorgewisseld naar een volgend experiment.
Atomen en moleculen
Vergroting en verkleining in het universum
Wat zijn atomen en moleculen?
Wat zijn moleculen en atomen?
Het eerste wat je moet weten over moleculen is dat ze ontzettend klein zijn. Kleiner dan het kleinste stofje dat je kan zien, kleiner dan bacteriën en de cellen in je huid, kleiner dan het kleinste dat je je voor kunt stellen. Toch zijn moleculen niet het kleinste dat er bestaat. Bij lange na niet. Ze bestaan zelf ook weer uit nog kleinere deeltjes: de atomen. En die bestaan, je raadt het al , uit nog kleinere deeltjes. Waar bestaan die atomen dan uit? Een atoom bestaat uit een kern met daaromheen draaiende deeltjes, als een soort schil. Deze negatief geladen draaiende deeltjes noem je elektronen. In de kern bevinden zich ook deeltjes, als deze positief geladen zijn, noem je ze protonen. Als deze neutraal of niet geladen zijn, noem je ze neutronen. De protonen en neutronen zijn weer opgebouwd uit nog kleinere deeltjes : quarks. Deze kun je net als elektronen niet meer delen en worden daarom fundamentele deeltjes genoemd.
Hoe ontstonden moleculen?
Atoom op reis
Dankzij de hitte van de oerknal, wat je in vorige lessen hebt geleerd, konden protonen zich verbinden met de neutronen. Hierdoor ontstonden er nieuwe lichte elementen. Zoals waterstof (H) en helium(He). Pas 200 miljoen jaar later ontstonden uit de hitte van de (stervende)sterren andere elementen. Elementen zijn moleculen die bestaan uit één soort atomen. De wetenschap heeft alle 118 soorten netjes in een systeem gezet, dit systeem ken je misschien uit je scheikunde lokaal. Het periodiek systeem met allemaal letters en cijfertjes. Zo staat de afkorting H voor waterstof en staat er een cijfertje 1 bij. De C staat voor de afkorting koolstof met een cijfertje 6. Dit cijfertje geeft het aantal protonen in de kern van de atoom aan en wordt daarom het atoomnummer genoemd.
Als atomen verbindingen met elkaar aan gaan noemen we dit een molecuul. Een watermolecuul bestaat bijvoorbeeld uit twee waterstofatomen en een zuurstofatoom(H2O). Elk molecuul is opgebouwd uit twee of meer atomen die met elkaar verbonden zijn. Soms veel meer. Het aantal atomen bepaalt of een molecuul groot is of klein. Zo vormen verschillende verbindingen van atomen dus verschillende moleculen en door verschillende bindingen ook weer verschillende stoffen.
Een verbinding?
Een verbinding van atomen wordt gemaakt door een chemische verbinding waarbij elektronen belangrijk zijn. Deze verbinding kan heel sterk of zwak zijn en er zijn ook verschillende soorten verbindingen. Hoe meer elektronen er in de schil van een atoom zitten, hoe idealer, stabieler en vaster de verbinding. Als voorbeeld nemen we een koolstofatoom, in een diamant is het een sterke binding maar in je potloodpunt als hetzelfde atoom veel minder sterk.
Alles wat er is bestaat dus uit verbindingen van atomen. Atomen blijven heel lang bestaan en zijn heel duurzaam. Elk atoom waar jij uit bestaat is ooit door meerdere sterren gegaan, heeft in miljoenen organismen gezeten en is steeds gerecycled voordat het een deel van jou werd.
Opdracht atoommodel of molecuulmodel bouwen
In deze les heb je geleerd over atomen en moleculen. Straks ga je aan de slag in tweetallen met het knutselen van een atoom of molecuul. Om je geheugen een beetje op te frissen kun je naar de Wikiwijspagina gaan en daar de filmpjes kijken en de tekst teruglezen, dit kun je terug vinden onder het kopje ‘’atomen en moleculen’’. Hier onder vind je de opdracht:
Dit is het begin van onze ontdekkingsreis naar het ontstaan van het allereerste leven op aarde. Het is een fascinerend thema dat wetenschappers al jaren proberen te ontrafelen. In deze uitleg ga je mee op een reis terug in de tijd, ongeveer 3,5 tot 4 miljard jaar geleden, toen de aarde een totaal andere plek was.
Het hadeïcum (de levenloze aarde) vergeleken met nu.
De oorsprong van het leven op aarde
Het ontstaan van het leven op aarde begon heel lang geleden. We reizen terug na een tijd voor zuurstof. Een tijd waarin de aarde bedekt was met magma, vulkanen en kokende oceanen. Het was het einde van het hadeïcum en het begin van het archeïcum. De aarde was nog jong en er waren geen planten, dieren of mensen. Tot er plots iets speciaals gebeurde. Moleculen begonnen aan elkaar te klonteren en vormden complexere moleculen. Deze werkte samen en creëerde de bouwstenen van het leven, waaronder een van de belangrijkste DNA.
Na een verloop van tijd kwamen er steeds meer willekeurige chemische reacties. Deze waren beïnvloed door verschillende energiebronnen waaronder vulkanen, bliksem en zonlicht. Door deze reacties kwamen er complexere en zelfreplicerende moleculen en in de loop van miljoenen jaren werden deze moleculen de eerste eenvoudige cellen.
Al waren de cellen primitief, ze hadden de vaardigheid om zich te vermenigvuldigen. Hierdoor konden ze zich aanpassen en werden ze geavanceerde levensvormen zoals planten, dieren en uiteindelijk mensen. Dit hele proces leidde tot de diversiteit van leven die we nu zien.
Evolutie van het leven
Natuurlijke selectie
Natuurlijke selectie is een belangrijk idee dat evolutie heeft gevormd. De natuuronderzoeker, geoloog en bioloog Charles Darwin stelde in de 19de eeuw een idee voor. Volgens hem verklaarde dat de verandering van diersoorten na verloop van tijd. Darwin zag dat er verschillen waren binnen elke soort. Hij merkte op dat sommige dieren eigenschappen hebben die hen beter laten overleven. Door deze eigenschappen kunnen ze meer nakomelingen krijgen en na een tijdje zal de soort evolueren, omdat de dieren met gunstige eigenschappen zullen toenemen en de rest zal afnemen.
De evolutie van de mens
Heb jij je ooit afgevraagd hoe we zijn geworden wie we vandaag zijn? Het is een fascinerend verhaal dat zes tot acht miljoen jaar geleden begon in de bossen van Afrika. Onze voorouder was vergelijkbaar met moderne apen. Ze liepen op vier poten en leefden voornamelijk in bomen.
Na verloop van tijd begon een aantal van onze voorouders op twee benen te lopen. Er is een theorie dat dit kwam door de verandering van het landschap in Afrika. De bossen trokken zich terug en het landschap veranderde in meer open, savanne-achtige gebieden. Hierdoor bracht onze voorouder minder tijd door in bomen en meer op de grond. Dit zorgde ervoor dat de hominiden hun handen konden gaan gebruiken om voedsel te verzamelen en gereedschappen te maken.
Over miljoenen jaren evolueerde de mens verder en ontwikkelde de hominiden grotere hersenen. Ongeveer 2 tot 3 miljoen jaar geleden ontstonden de eerste mensachtigen, zoals de soort Australopithecus.
Uiteindelijk werden er verschillende soorten Homo ontwikkeld, waaronder Homo erectus en Homo sapiens, wat we zijn. De Homo sapien verscheen ongeveer 200.000 jaar geleden in Afrika en verspreidde later over de hele wereld.
Bordspel opdracht
Jullie gaan een bordspel maken.
Stap 1: Bordspel teams
Jullie gaan allemaal deel uitmaken van een team van 3 tot 4 studenten. Samen met je team ga je een educatief bordspel maken over evolutie. Stap 2: Elementen van het Bordspel
Jullie moeten de volgende elementen in jullie bordspel opnemen:
Spelregels en doel: Wat is het doel van jullie spel en hoe speel je het?
Speelbord: Maak een bord waarop jullie spel wordt gespeeld, met vakjes, paden of andere speelgebieden.
Spelkaarten: Bedenk vragen over evolutie die de spelers moeten beantwoorden om vooruit te komen. Zorg ervoor dat de vragen educatief en uitdagend zijn.
Spelstukken: Ieder teamlid heeft een spelstuk nodig om over het bord te bewegen.
Pionnen: Gebruik pionnen om de voortgang van de evolutie weer te geven op het bord.
Stap 3: Onderzoek
Elk team moet onderzoek doen om vragen en antwoorden over evolutie te maken voor hun spelkaarten. Dit zal jullie helpen om de les over evolutie beter te begrijpen. Stap 4: Creatief Ontwerp
Laat je creativiteit de vrije loop bij het ontwerpen van het bordspel. Je mag tekeningen, kleuren en andere materialen gebruiken om het aantrekkelijk te maken. Stap 5: Presentatie
Is jullie bordspel klaar dan zullen jullie het aan de klas presenteren. Jullie zullen demonstreren hoe het spel wordt gespeeld en de spelregels en vragen uitleggen. Stap 6: Stemmen
Na de presentaties zal de hele klas stemmen op het bordspel dat ze het meest educatief en leuk vinden.
Wees zo creatief mogelijk en werk goed samen in de teams. Ik kijk uit naar jullie presentaties. Succes met het maken van jullie bordspel!
Collectief leren
Je weet nu al veel meer over de evolutie van de mens, vanaf hier gaan we een stapje verder. Wist je dat wij eigenlijk een heel bijzonder dier zijn? Wij zijn de enige diersoort die ons afvraagt waar alles vandaan komt.(Denk je dat Freek Vonk dit ook een leuk feitje zou vinden?) We vragen ons veel af over het universum, onze planeet en over ons zelf als mens. Je kan het beter samenvatten als; alle vragen over Big History. Daarnaast zijn wij ook een van de weinige dieren wat kan communiceren met andere soortgenoten. De kennis die wij opdoen gaat daardoor niet verloren. Daar gaat dit onderwerp; collectief leren over.
Ontwikkeling van de mens
Waarin denk je dat wij verschillen met (andere) dieren, wat zou je dan antwoorden? Dieren kunnen ons gedrag nadoen. Bijvoorbeeld beren kunnen voedsel vinden, stelen en verpakkingen open maken, misschien heb je daar wel eens filmpjes van gezien. Of gebruiken orang-oetans stokjes als schroevendraaier of als bestek.
Om hier wat meer van te weten gaan we de psychologische kant op, de psychologie houdt zich bezig met het bestuderen van menselijk gedrag. De evolutionaire psychologie bestudeert hoe een bepaald gedrag tot stand is gekomen. Zo bestudeerde David G. Myers (2010) hoe bepaald gedrag tot stand is gekomen en dat het stellen van de juiste vragen daarin een grote rol speelt. Zo noemde hij een voorbeeld dat zwangere vrouwen geen bittere of bepaald eten vermijden, omdat het giftig zou kunnen zijn en het effect zou kunnen hebben op de ontwikkeling van het embryo. Zo onderzoeken de evolutionaire psychologen hoe het kan dat kinderen die net zelf kunnen lopen een angst voor vreemden krijgen, hoe het kan dat mensen banger voor spinnen zijn dan voor wapens of hoe het kan dat mensen vaak dezelfde waarden en normen delen.
De grote stap
Later gingen mensen informatie uitwisselen en doorgeven waardoor zij zich konden aanpassen. Aan het lichaam van de mensen veranderende er bijna niks, de mensen zagen er toen hetzelfde uit als nu. Maar op cultureel gebied kwam een verandering, een miljoen jaar lang waren de voorwerpen die wij maakten hetzelfde en was het nog niet versierd.
Na de grote stap vooruit waren er opeens versieringen en ook schilderingen, muziekinstrumenten en beeldjes. De grot van Lascaux is in die periode ook zo ontstaan (deze grot is toevallig ontdekt door twee jongens die in het bos gingen wandelen samen met hun hond, tot dat ze hun hond kwijt waren en de hond in de grot terecht kwam). Experts vinden dat wij onze moderne tijd met computers, vliegtuigen, de ruimtevaart kunnen zien als een nakomer in deze grote stap.
Hoe werd de grote stap vooruit verklaard? Experts weten niet zo goed hoe zij deze grote stap moeten verklaren. Sommige experts denken dat het door veranderingen in het taalgebruik is gekomen, waardoor de hersenen heringericht werden. Anderen denken dat mensen andere woorden leerden kennen en vragen gingen stellen of dat mensen eerst leerden tekenen en daarna leerde te praten. Kort om ze weten het allemaal niet zeker.
Collectief leren
De mens is als enige instaat gebleken om informatie over te dragen via beeld en schrift. We kunnen ons als mens onderscheiden van de dieren doordat wij kennis van generatie tot generatie aan elkaar doorgeven. Een belangrijk aspect is dat onze kracht ligt in ideeën uitwisselen en doorgeven. Daarom heet dit onderwerp collectief leren (samen leren). Alleen wij als mens (tot zover experts het weten) zijn instaat om in ons leven erg veel informatie over te dragen aan anderen (daarbij kan je denken aan; nakomelingen, vrienden, familie en de maatschappij). Dit kan je ook terug zien in de geschiedenis van de mens, in de vroegere prehistorie; de tijd van de jagers en verzamelaars, misschien weet je het nog van de geschiedenis lessen. Mensen leefden in groepen en waren nomaden. De huizen bestonden toen enkel en alleen uit huid van dieren die zij hadden gevangen en ontleed. Daarna kwam de tijd van de jagers en de boeren, mensen gaven kennis door van vader op zoon. Zo kwamen de eerste huizen van riet en hout, dat werd weer door gegeven van vader op zoon. Dit ging door tot de mensen huizen bouwen zoals we die nu kennen.
De kennis van huizen bouwen werd steeds groter en ook werd dit steeds beter opgeschreven, zodat iedereen de kennis kan gebruiken. Dat noemen we ons collectief geheugen. Mensen die dit bestuderen en hierdoor weer nieuwe ideeën ontwikkelen noemen we specialisten. De informatie wordt ook sneller doorgegeven, niet alleen meer van vader op zoon maar vooral via schrift en computers. Het grote verschil is met het dierenrijk dat dieren elkaar na kunnen doen, maar niet kunnen specialiseren.
Experts weten niet precies wanneer het collectief geheugen begon, de archeologie onderzoekt dit doormiddel van overblijfselen.
Opdracht
Je hebt deze les geleerd over hoe mensen zich ontwikkelde, hoe de grote stap kwam en het collectief leren. Een van de belangrijkste onderdelen is de taal die mensen met elkaar spraken. Voor deze taal konden mensen vrijwel enkel tekenen (denk maar aan de grotschilderingen). Zo werd informatie aan elkaar doorgegeven. Met dit onderwerp, ga je met deze opdracht aan de slag.
De Landbouwrevolutieis een andere naam voor de tijd waarin mensen boeren werden, en geen jager-verzamelaars meer waren. De landbouwrevolutie begon ongeveer 10,000 v.Chr. in de Vruchtebare Sikkel, een regio in het Midden-Oosten die langs de rivieren de Nijl, de Tigris, en de Eufraat loopt.
Bijzonder is dat de landbouw in andere plekken ook werd ontdekt. In China bijvoorbeeld, leerden mensen 8000 v.Chr. hetzelfde wat ze in de Vruchtbare Sikkel 2000 jaar eerder al konden, terwijl ze nog nooit contact met elkaar hadden gehad. In totaal werd op 8 verschillende plekken de landbouw ontdekt. Vanuit die plekken verspreidde de landbouw verder, bijvoorbeeld in 5000 v.Chr. naar Nederland.
Mensen in verschillende plekken verbouwden andere planten. In Zuid- en Midden-Amerika verbouwde men bonen en pompoenen, in het Midden-Oostengerst, rogge, en tarwe, in Chinarijst en gierst, en op Nieuw-Guinea bananen en zoete aardappel.
Waarom gingen we als mensheid van jagen en verzamelen naar landbouw?
De oorzaak van het ontstaan van de landbouw was een klimaatverandering. De zomers werden warmer en droger, de winters zachter en natter. Hierdoor kon de landbouw zich ontwikkelen. Ook werd er een ploeg uitgevonden, die zorgde voor een aanzienlijke voedselverhoging en een bevolkingsgroei
Hier komt een theorie bij kijken de overschot theorie. Door overschotten werd de bevolking groter en ontstond er ruimte voor specialisatie, lange afstand handel en het schrift. Dit zorgde ervoor dat we als mensen steeds op een plek bleven en een stedelijke samenleving werden die aan landbouw doet.
We stappen terug in de tijdmachine en reizen naar de achttiende eeuw. Het is de tijd van stoommachines en fabrieken die als paddenstoelen uit de grond schieten. Maar wist je dat de Industriële Revolutie onze samenleving permanent heeft veranderd? Laten we eens kijken hoe dat kon gebeuren.
In deze periode kwamen er in korte tijd grote veranderingen. In 1760 begon de industriële revolutie in Groot-Brittannië en tussen 1760 en 1840 nam de revolutie wereldwijd plaats.
In de tijd voor de industriële revolutie werden de meeste objecten met de hand gemaakt. Voor mechanisatie kostte het veel tijd om producten te produceren. Langzamerhand kwamen er steeds meer machines die gebruikt werden voor de productie van goederen. Een voordeel van deze machines is dat ze sneller werkten dan arbeiders.
Deze mechanisatie zorgde voor aanpassingen in de samenleving. Met de groei van het gebruik van machines kwamen er steeds meer fabrieken. Hierdoor was ook meer werk beschikbaar in de stedelijke gebieden. Veel mensen stopte in deze tijd met op het platteland werken en migreerde naar stedelijke gebieden. Een gevolg van deze migratie was de groei van de populatie in de stedelijke gebieden.
Nadelen
Door de hulp van de snelle machines konden er veel meer goederen worden geproduceerd, waardoor veel producten goedkoper en gemakkelijker verkrijgbaar werden. Tegelijkertijd brachten de veranderingen ook nadelen met zich mee, aangezien de meeste fabrieken slechte werkomstandigheden hadden. Vaak was het werk gevaarlijk en ongereguleerd. Bovendien was kinderarbeid veel voorkomend. Sommige kinderen, vooral de armere, werkten in fabrieken in plaats van naar school te gaan. Dit werk betaalde niet veel en het was riskant, waardoor veel kinderen gewond raakten.
Nationalisme
Tijdens de industriële revolutie nam ook nationalisme toe. Hier waren drie redenen voor. De economische groei die kwam van het produceren van meer goederen. Dit liet mensen denken dat hun land het beste was. De groei in het aantal mensen dat onderwijs volgde zorgde voor meer mensen die de geschiedenis van hun land leerde. Dit gaf mensen meer loyaliteit voor hun land van afkomst. In deze periode was er ook steeds meer internationale handel. Handelsconflicten en competitie leiden ook tot de groei van nationalisme.
De industriële revolutie in Nederland
De Informatie Revolutie
De 19de eeuw en informatie versnelling
Tijdens de moderne revolutie werd de telegraaf uitgevonden. Dit was het begin van de Informatie Versnelling. Voor het eerst konden mensen over lange afstanden informatie delen. Aan het einde van de 19de eeuw kwam nog een belangrijke uitvinding, de telefoon. De eerste telefoon werd in 1876 uitgevonden door Alexander Graham Bell en veranderde communicatie zoals we het toen kenden.
De 20ste eeuw, de koude oorlog en de digitale revolutie
In de 20ste eeuw zien we de eerste computers. Deze zijn veel groter dan de computers die we nu kennen, maar ze zijn wel al programmeerbaar. De eerste tv werd rond 1926 gecreëerd. Het bracht nieuws, cultuur en entertainment naar elk huishouden en veranderde de manier waarop we informatie tot ons nemen. In deze eeuw vond ook de koude oorlog plaats. We zagen de eerste nucleaire wapens verschijnen. Deze wapens waren voornamelijk in Rusland en Amerika gecreëerd, maar over de hele wereld ontwikkelde landen nucleaire wapens. Door de opkomst van ruimtevaart werden de eerste satellieten ook in deze tijd ontworpen. Gedurende het eind van deze eeuw begon de digitale revolutie. Tim Berners-Lee creëerde in 1989 het internet en kleine computers en laptops werden aan particulieren verkocht. Voor het eerst in de menselijke geschiedenis is alle informatie binnen handbereik.
De 21e eeuw oftewel nu
In het begin van deze eeuw wordt de smartphone ontwikkeld. Dit zorgt ervoor dat iedereen een kleine computer in hun zak heeft. Globalisering versterkt en door sociale media wordt de wereld kleiner. Internationaal zaken doen wordt door het houden van virtuele vergaderingen veel makkelijker en het gebruik van AI-systemen wordt steeds populairder. Uitdagingen die komen met de informatie revolutie zijn privacy, cyberbeveiliging en het effect van AI op de moderne samenleving.
Het Antropoceen
Wat is het Antropoceen?
Wat is het Antropoceen?
Het begrip Antropoceen werd gelanceerd door de Nederlandse Nobelprijswinnaar Paul Crutzen. Het betekent ‘geologisch tijdperk van de mens’ waarin de invloed van de mens overal op aarde aanwezig is.
Het tijdperk Antropoceen begon rond de 1800 en we leven er nu nog steeds in. Gedurende deze periode groeide de bevolking en het energiegebruik, sommige diersoorten gingen dood en nog vele andere veranderingen vonden plaats. Allemaal, omdat de mens zich overal op de aarde begon te vestigen.
Alle mensen die nu geboren worden en die op dit moment op aarde leven, zijn geboren in het tijdperk Antropoceen. Jijzelf valt hier dus ook onder!
Maak een tijdlijn van jouw eigen leven, neem als hoofdpunt jouw geboorte en plan 10 jaar vooruit. Hieronder heb je een paar websites waarbij je de tijdlijn kan invullen. Maak een account aan met je schoolaccount en log in. Je kan er ook voor kiezen om de opdracht liever op papier te maken, pak dan een van de uitgeprinte tijdlijnen die bij de docent liggen.
Als je de websites gebruikt, lever je de tijdlijn in door het op te sturen naar de mail van de docent als je klaar bent!
Als je de uitgeprinte tijdlijn gebruikt, lever je de gemaakte opdracht op mijn bureau in als je klaar bent!
Deze video is gemaakt in de jaren 80. Hierin is te zien hoe mensen toen dachten over hoe de toekomst eruit zal gaan zien. Zo dachten zij dat er in 2002 vliegende hoverboards zouden zijn en overal hologrammen te zien zijn, alleen dat is nooit uitgekomen. Alhoewel het idee niet ver gezocht was, we hebben nu hologrammen en een bestaat er een soort hoverboard waar we jammer genoeg alleen niet mee kunnen vliegen.
Voor het afsluiten van het tijdperk Antropoceen gaan jullie een filmpje opnemen. Wat denk jij dat er met de technologie en de aarde gebeurd in de toekomst? Maak een TikTok video van hoe jij denkt dat de toekomst eruit gaat zien, denk minimaal 30 jaar tot maximaal 100 jaar in de toekomst. Heb je geen TikTok, gebruik dan een normale video, maar wees dan wel creatief met de uitvoering.
Lever het TikTok filmpje over de toekomst in door het naar de mail van de docent te sturen.
Je hebt tot aanstaande zondag tot 23.59 om het in te leveren.
Veel succes!!
Duurzaamheid
Mindmap Duurzaamheid
Waar denk je aan als jij het woord duurzaamheid hoort?
Een mindmap wordt uitgedeeld, vul die zo goed mogelijk in.
Bewaar de mindmap na het invullen goed, je hebt het nodig aan het einde van de les!!!
Wat is duurzaamheid?
Wat is duurzaamheid?
Duurzaamheid of duurzaam is een breed begrip, maar het komt er in het kort op neer dat in een duurzame wereld mens (people), milieu (planet) en economie (profit) met elkaar in evenwicht zijn, zodat we de aarde niet uitputten. De Wereldcommissie voor milieu en ontwikkeling omschrijft duurzaamheid als “een ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen”. Kortom: De aarde zo gebruiken dat de toekomstige generaties er ook nog plezier van kunnen hebben. Bij duurzaamheid kan de aarde ook op langere termijn het totaal van onze consumptie dragen. Daarom zijn er in 2015 door de meeste landen in de wereld de duurzame ontwikkelingsdoelen geformuleerd. Dat heeft als doel de wereld leefbaar te houden voor onze kleinkinderen en generaties die hier op volgen.
Hoe kan je ervoor zorgen dat je duurzaam leeft?
Er zijn veel dingen die je kunt doen om duurzamer te leven. Zo kun je bijvoorbeeld je afval scheiden, apparaten niet op stand-by laten staan, letten op wat en waar je je spullen koopt, je douchetijd inkorten, groene energie gebruiken, de lichten uitdoen als je niet in de kamer bent en nog veel meer. Als je water over hebt in je glas, wat je bijvoorbeeld niet hebt opgedronken, kan je dat aan je planten geven en zo bezuinig je je water. Ook kun je zonnepanelen nemen en wat energie bespaard.
Je kan ook letten op wat je eet en drinkt:
Volgens MilieuCentraal kun je milieuvriendelijk drinken en eten. Zij omschrijven hoeveel gram CO2 (koolstofdioxide) er vrijkomt bij het maken van verschillende soorten drankjes.
Zo komt er voor water 70 gram CO2 per week vrij en voor bijvoorbeeld een glas melk komt er gemiddeld wel 2259 gram CO2 vrij.
Excursie duurzaamheid Museon-Omniversum
We gaan naar het Museon-Omniversum in Den Haag. Hier leer je alles wat te maken heeft met duurzaamheid op een interactieve manier. Daarnaast heeft het museum een grote filmzaal waar je naar films kan kijken die met duurzaamheid te maken hebben. Beleef een dag vol plezier terwijl je ook nog eens leert hoe we samen van onze wereld een betere plek kunnen maken!!
Tip: Maak waarnodig aantekeningen, als we terug komen van het museum krijgen jullie nog wat vragen over duurzaamheid.
Welkom bij de eindtoets over Big History en Duurzaamheid! Deze toets is het sluitstuk van een boeiend leeravontuur, waarbij we hebben gereisd door de grote gebeurtenissen van de menselijke geschiedenis en de cruciale principes van duurzaamheid hebben verkend. Bereid je voor op een reeks vragen die niet alleen je kennis testen, maar ook je begrip van de diepgaande verbindingen tussen Big History en Duurzaamheid. Laat zien wat je hebt geleerd en hoe je deze waardevolle inzichten kunt toepassen in het begrijpen van de wereld om ons heen. Succes!
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
We zijn aan het einde gekomen van onze reis door de tijd. Gedurende deze reis hebben we gezien hoe de aarde is onstaan, hebben we ons heelal en zonnestelsel bewonderd. We hebben naar kleine deeltjes, genaamd atomen en moleculen, op aarde gekeken. Ook hebben we gekeken hoe wij als mensheid geleerd hebben van elkaar waardoor de landbouw en de monderne revolutie plaats heeft kunnen vinden. We hebben gekeken naar het hier en nu, maar ook de toekomst.
Maar stopt de reis dan toch echt hier?
Nee dat zeker niet. Als mens zijn wij een gedeelte van het heelal en wij zijn weer gemaakt van atomen en moleculen. Zo is alles met elkaar verbonden en kan alles door blijven ontwikkelen. We leren nog steeds van onze medemens, we doen nog steeds aan lanbouw en de industrie en elke dag kijken we naar de toekomst uit met natuurlijk duurzaamheid ons achterhoofd.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Big History en Duurzaamheid Eindtoets
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Opdracht atomen en moleculen
