Inleiding lessenserie
De afgelopen twee studiejaar heb je de basisprincipes van goede communicatie geleerd. Hopelijk heb je de vaardigheden direct kunnen toepassen en oefenen in de praktijk.
Tijdens dit studiejaar ontvang je nog een aantal verdiepende lessen, die specifiek gaan over een element van communicatie. Wat ervaring in de praktijk is hiervoor vereist, zodat je de theorie beter kan plaatsen.
Een goede communicatie is van essentieel belang; jij kan het verschil maken als verzorgende/verpleegkundige.
Een luisterend oor bieden voor de zorgvrager, een duidelijk advies- of slechtnieuws gesprek voeren met familie, een zorgvrager motiveren om zelfstandig dingen te blijven doen, een collega aanspreken, allemaal vormen van communicatie.
De volgende onderwerpen worden deze lessenserie behandeld:
- Motiverende gesprekvoering
- Conflicthantering
- Slechtnieuwsgesprekken
- Feedback: Kritiek of waardering
CanMEDS-rol die gekoppeld zijn aan deze lessenserie:
Werkproces
Tijdens stage dit jaar werk je aan onderstaande opdrachten en examen:
- B1-K1-W5 Communiceert met de zorgvrager en het sociale netwerk.
Leermateriaal
Je hebt geen boeken of expertcollege nodig voor deze lessenserie.
Toetsing
Voor deze lessen vindt geen toetsing plaats.
Les 1 - Motiverende gespreksvoering
Voorbereiding docent
Regel 2/3 instructeurs/docenten om voor 10 min een zorgvrager te spelen, zodat de studenten klassikaal een motiverende gesprek kunnen voeren (oefenen).
Zie opdracht 2: Motiverende gespreksvoering
PowerPoint en LessonUp
Deze les kan worden geven aan de hand van een PowerPoint of LessonUp.
De lesdoelen, kennisactivering, onderwijsleergesprek en opdrachten zijn hierin verwerkt.
PowerPoint:
Lesdoelen
Aan het einde van de les:
- Kun je motiverende gesprekken voeren met zorgvragers.
Kennisactivering
Klassikaal maken jullie een woordweb over motivatie op het bord.
Beantwoord de volgende vragen:
- Wie of wat heeft je gemotiveerd om deze opleiding te volgen?
- Wat heb je bereikt waar je trots op bent?
- Heb je een tegenslag ervaren tijdens de opleiding (geef voorbeeld)?
- Wat motiveert jou om door te gaan?
Onderwijsleergesprek
Of je nou in een verpleeghuis werkt of in het ziekenhuis, in een verslavingskliniek of in een revalidatiecentrum, overal kun je te maken krijgen met zorgvrager die meer kunnen dan ze willen. Maar iets houd hen tegen. Als verzorgende/ verpleegkundige kun je zorgvragers motiveren hun gedrag in het positieve te veranderen door middel van een Motiverende gesprek.
In deze les gaat de docent met je in gesprek over motivatie en geeft je handvatten om een motiverende gesprek te kunnen voeren.
Motivatie is de bereidheid tot het verrichten van een bepaald gedrag. De reden waarom je iets wil of doet.
Soorten motivatie:
- Intrinsieke motivatie: Dat je iets uit jezelf wilt bereiken.
- Extrinsieke motivatie: Iets willen bereiken als gevolg van externe factoren, zoals de omgeving.
Je kunt kiezen uit drie stijlen als je een motiverende gesprek voert:
- Richting geven
- Volgen
- Gidsen
Een motiverende gesprek stem je af op de 6 fasen van gedragsverandering:
Fase 1: voorbereiding van advies
- Openstaan
- Begrijpen
- Willen
Fase 2: Uitvoering van advies
Fase 3 Nazorg
Opdracht 1: Motivatie
Neem een ambivalentie of een goede voornemen in gedachten (bijv. meer sparen of vroeg naar bed)
- Wat wil je veranderen/bereiken?
- Hoe belangrijk is dat voor je op een schaal van 0 tot 10 (0= Totaal niet belangrijk - 10 Heel erg belangrijk)?
- Stel dat je hiertoe besluit. Wat geeft je dan vertrouwen dat dit zou kunnen lukken?
- Wat kan een kleinere stap zijn?
Opdracht 2: Motiverende gespreksvoering
Klassikaal gaan een aantal studenten een motiverend gesprek voeren met een zorgvrager. Zie bijlage
Het gesprek duurt 10 min, waarin je de 3 stijlen van motiverende gesprekken gaat toepassen/. Vervolgens wordt het kort geëvalueerd.
Neem het serieus!
Evalueren en afsluiten
Evaluatie:
- Kun je motiverende gesprekken voeren met zorgvragers?
Les 2 - Conflicthantering
Voorbereiding docent
Regel 2 instructeurs/docenten om voor 10 min een zorgvrager te spelen, zodat de studenten klassikaal een motiverende gesprek kunnen voeren (oefenen).
Zie opdracht 2: Conflictsituaties
PowerPoint en LessonUp
Deze les kan worden geven aan de hand van een PowerPoint of LessonUp.
De lesdoelen, kennisactivering, onderwijsleergesprek en opdrachten zijn hierin verwerkt.
PowerPoint:
Lesdoelen
Aan het einde van les:
- Weet je wat een conflict is en hoe dat ontstaat.
- Heb je handvatten om een conflict te voorkomen.
- Ben je bewust van je eigen conflicthanteringsstijl.
Kennisactivering
Werken in de zorg is werken met mensen. Waar mensen samenwerken, zijn er verschillende opvattingen en meningen. Als meningsverschillen niet op te lossen zijn dan kan het leiden tot een conflict.
Beantwoord de volgende vragen:
- Met wie heb jij de laatste keer een conflict gehad?
- Waar ging het conflict over? Beschrijf de situatie.
- Hoe is het conflict gestart?
- Hoe ben je met de conflict omgegaan?
- Hoe is het conflict beëindigd?
Onderwijsleergesprek
Conflicten kunnen heel vervelend zijn, maar weten hoe je een conflict hanteert kan voorkomen dat het blijvende schade aanricht.
In deze les ontvang je theorie en tools over conflicthantering.
Conflict: Is een situatie waar mensen tegengestelde opvattingen, belangen of behoeften hebben. Het is een meningsverschil.
Vijf stijlen om conflict te hanteren:
- Vermijden
- Doordrukken
- Toegeven
- Samenwerken
- Onderhandelen.
Opdracht 1: Omgaan met conflicten
Maar hoe ga je om met conflicten? Met de zorgvrager (en diens familie) of je eigen collega's?
Instructie:
- Plaats een stoel voorin in de klas.
- Kies twee studente om naar voren te komen
- Vraag de studenten om op de stoel te gaan zitten. Degene die blijft staan heeft verloren.
- Hoe zou dit conflict opgelost kunnen worden?
Opdracht 2: Conflicthanteringstijl (test 10 min.)
Opdracht 3: Conflictsituaties
Klassikaal gaan een aantal studenten een gesprek voer met een zorgvrager, zie bijlage. Het gesprek duurt 10 min. Vervolgens wordt het kort geëvalueerd.
Neem het serieus!
Evalueren en afsluiten
Evaluatie:
- Weet je wat een conflict is en hoe dat ontstaat?
- Heb je handvatten om een conflict te voorkomen?
Les 3 - Slechtnieuwsgesprek
PowerPoint en LessonUp
Deze les kan worden geven aan de hand van een PowerPoint of LessonUp.
De lesdoelen, kennisactivering, onderwijsleergesprek en opdrachten zijn hierin verwerkt.
PowerPoint:
Lesdoelen
Aan het einde van de les:
- Heb je handvatten om een slechtnieuwsgesprek te kunnen voeren.
Kennisactivering
Beantwoord de volgende vragen:
- Heb je weleens slechtnieuws gekregen? Geef een voorbeeld?
- Hoe werd dat verteld? Welke gevoelens maakte het bij los?
- Heb je weleens slechtnieuws aan iemand gegeven? Geef een voorbeeld.
- Hoe heb je dat aangepakt?
Onderwijsleergesprek
Als zorgverlener zal je weleens slecht nieuws brengen aan de zorgvrager of zijn familie. Tijdens een slechtnieuwsgesprek breng je een boodschap over dat voor de ontvanger een nare negatieve betekenis heeft.
De docent geeft je handvatten om en slechtnieuwsgesprek te kunnen voeren.
Slechtnieuwsgesprek: een bericht overbrengen, dat voor de ontvanger een nare, negatieve betekenis heeft.
Voorbeelden van slechtnieuwsgesprekken zijn:
- Onvoldoende voor een tussenevaluatie.
- Contract wordt niet verlengd.
- Het nare nieuws van overlijden van een naaste, (ernstige) ziekte of achteruitgang.
- Naar een cliënt en zijn naaste: overplaatsing melden, blijvende opname, of een incident.
-
Stappen voor een slechtnieuws gesprek:
- Voorbereiden
- Het slechtnieuws snel, duidelijk en begrijpelijk brengen.
- Gedachten en gevoelens bespreekbaar maken.
- Bereid je voor op emoties zoals ontkenning, teleurstelling, woede en verdriet.
- Luister actief, let op non-verbale signalen en stel vragen.
- Samenvatten, evt. vervolgafspraken maken en afronden.
- Vervolggesprek
Opdracht 1: Klap in het gezicht!
De docent laat Klassikaal het onderstaande filmpje over slechtnieuwsgesprek zien. Zet het stil op 1.43 min.!
Vraag: Wat kon er beter tijdens dit slechtnieuwsgesprek?
Jullie kijken het filmpje verder.
Opdracht 2: Slechtnieuws speeddaten
Slechtnieuws speeddaten
- Je zit tegenover elkaar
- Jullie gaan elkaar om de beurt vertellen dat je niet in aanmerking komt voor functie X
- Je hebt per persoon 20 seconden om de klap snel en duidelijk uit te delen.
Student nr. 2 gaat rouleren.
Opdracht 3: Slechtnieuwsgesprek voeren
Neem het serieus en speel realistisch; het gaat om het voeren van een slechtnieuws gesprek.
- Maak groepjes van 3 personen
- De docent geeft jullie een casus. Jullie hebben 10 minuten de tijd om je in te lezen in de casus.
- Jullie gaan de situatie nu uitspelen.
Verdeel de rollen:
- De zorgverlener
- De (familie van de) zorgvrager (afhankelijk van de casus)
- Observator: Schrijft feedback op.
Na het gesprek geeft de observator feedback aan de hand van de sandwich.
Evalueren en afsluiten
Evaluatie:
- Heb je handvatten om een slechtnieuwsgesprek te kunnen voeren?
Les 4 - Feedback: Kritiek of waardering
PowerPoint en LessonUp
Deze les kan worden geven aan de hand van een PowerPoint of LessonUp.
De lesdoelen, kennisactivering, onderwijsleergesprek en opdrachten zijn hierin verwerkt.
PowerPoint:
Lesdoelen
Aan het einde van les ben je in staat:
- Toe te lichten hoe je op een goede manier feedback kan geven én ontvangen.
- Feedback te geven aan de hand van sandwich model of 4G model.
- Weet je hoe je met Kritiek kan omgaan.
- Weet je wat de kracht is van complimentjes geven.
- Complimentjes te geven en te ontvangen.
Kennisactivering
Klassikaal kijken jullie het onderstaande filmpje over feedback geven en ontvangen.
Wij krijgen allemaal wel eens feedback van collega’s, cliënten of ander betrokken. Feedback kan zowel positief of negatief zijn.
Positieve feedback of complimenten kan de ander stimuleren om iets te blijven doen of vaker te doen. Negatieve feedback of Kritiek is een uiting dat iets niet goed wordt gevonden (beoordeling).
Er zijn 5 positieve opmerkingen nodig tegenover 1 kritiek punt.
Opdracht:
Wie zou dit gezegd kunnen hebben?
Keuze uit:
- Docent, Stagebegeleider.
- Ouders, broer/zus.
- Vriend(Boyfriend)/ vriendin (Girlfriend) en Vrienden.
Opmerkingen:
- Dat heb je goed gedaan!
- Ik ben trots op jou!
- Ben je weer te laat!?
- Omdat je dom bent/Je bent dom.
Onderwijsleergesprek
In leerjaar 1 en 2 heb je les gehad over feedback geven en ontvangen. Feedback geven en ontvangen is een belangrijke sociale vaardigheid.
Tijdens je opleiding ontvang je ontzettend veel feedback.Het is onmisbaar voor je eigen groei en ontwikkeling en voor een effectieve samenwerking.
Als je straks als verzorgende/ verpleegkundige aan de slag gaat zal je er dagelijks mee te maken krijgen, daarom gaan we in op:
- Feedback geven a.d.h.v. Sandwich model en de 4G’s model.
- Omgaan met kritiek
- Complimenteren
Opdracht 1: Feedback geven Sandwich
Het is belangrijk dat feedback altijd opbouwend is (constructieve feedback).
In de afbeelding hieronder zie je het sandwichmodel.
Het Sandwichmodel kenmerkt zich door altijd eerst met iets positiefs te starten, dan een verbeterpunt te noemen en vervolgens af te sluiten met weer iets positiefs. We noemen dit ook wel: TOP - TIP - TOP
Opdracht:
Je peer-student Yasmina laat jou zien hoe ze een bloedsuiker prikt. Zij heeft alle benodigdheden klaargezet. Daarnaast kan zij je alles vertellen over Diabetes mellitus.Tijdens de handeling vergeet zij echter het eerste druppeltje bloed weg te vegen.
Geef Yasmina op een constructieve manier feedback aan de hand van het sandwichmodel. Hoe zou je netjes en volgens de feedback regels formuleren?
Opdracht 2: Feedback geven 4 G’s-Model (10 min.)
Om feedback zo geweldloos mogelijk te laten verlopen (geweldloze communicatie) is het daarom belangrijk dat je vanuit jouw eigen behoefte spreekt. We hebben al gezien dat je daarom altijd praat vanuit de ik-boodschap.
Om feedback nog meer bij jezelf te houden en tevens concreet veranderbaar gedrag te benoemen, kun je gebruik maken van het G-model: De 4 G's.
Gedrag – Gevoel – Gevolg - Gewenst
Opdracht - Geef feedback aan de hand van de 4G’s-model
- Je zit in de klas. De docent legt iets uit wat je niet begrijpt. De uitleg gaat snel en een beetje chaotisch.
Hoe geef je feedback?
- Je merkt dat jouw werkbegeleider niet werkt zoals jij op school (volgens protocol) hebt geleerd. Zij gebruikt geen handschoenen tijdens het klaarmaken van antibiotica. Je bent verbaasd.
Hoe geef jij feedback?
- Je merkt dat een medestudent steeds de opdracht die jullie samen zouden maken, niet af heeft. Je ergert je hieraan.
Hoe geef je feedback?
Opdracht 3: Elkaar aanspreken (10 min.)
Feedback geven en ontvangen zijn onderdeel van het werk.
Klassikaal kijken jullie de onderstaande filmpjes over feedback geven en ontvangen.
Diëtist Sander corrigeert Margreet in het restaurant van de zorgorganisatie in het bijzijn van de cliënten. Margreet voelt zich geschoffeerd en spreekt Sander hierop aan.
Nabespreking (vragen):
- Wat vind je van de manier van feedback geven?
- Wat is het resultaat van het aankaarten: ruzie of een opening?
- Welk effect heeft de manier van feedback op Sander en Margreet?
Jullie kijken daarna het onderstaande filmpje.
Vraag: Wat vind je van de manier van feedback geven en ontvangen?
Opdracht 4: Geef mij feedback
In tweetallen geef je elkaar feedback
- Je geeft de ander feedback over zijn/haar houding in de klas.
- Ook geef je de ander een aandachtpunt over zijn houding in de klas.
Schrijf het eerst op en ga er dan over praten. Doe dit volgens de ik-boodschap.
Opdracht 5: Gratis complimentjes
Complimenteren is ook een vorm van feedback. Het is positieve feedback. Complimenten hebben een positief effect, omdat complimenten:
- Zorgen voor een gevoel van waardering.
- Gewenst gedrag motiveert.
- Helpen om een positief zelfbeeld te krijgen en het geeft zelfvertrouwen.
- Versterken de relatie tussen collega/werkbegeleider en leerling versterkt en bijdraag aan een positieve (werk)sfeer.
- Bevorderen de leerprestaties.
Elkaar (meer) complimenten geven is een manier van waarderen die weinig tijd en moeite kosten en wat iedereen kan doen. Geef elkaar een compliment
Denken in kwaliteiten: zo doe je dat.
Door op een andere manier te kijken naar de ander, doe je door te denken- in-kwaliteiten.
Als je op zoek gaat naar het beste in de ander, ontdek vaak ook het beste van jezelf.
Instructie:
- De studenten krijgen een halve A4-tje op hun rug geplakt.
- De studenten lopen rond in de klas
- De studenten schrijven op elkaars rug een complimentje.
- Na 5 minuten gaat iedereen weer zitten en lezen ze hun eigen A4-tje met de ontvangen complimentjes.
Nabespreking (vragen):
- Lees het complimentje voor, dat je het leukste vindt.
- Hoe voelt het om de complementjes te lezen?
- Welk gevoel heeft het je om een complimentje te geven?
- Wat is makkelijker: een complimentje geven of krijgen en waarom?
Evalueren en afsluiten
Ben je nu in staat:
- Toe te lichten hoe je op een goede manier feedback kan geven én ontvangen?
- Feedback te geven aan de hand van sandwich model of 4G model?
Weet je nu:
- Hoe je met Kritiek kan omgaan?
- Wat de kracht is van complimentjes geven?
- Complimentjes te geven en te ontvangen?
Communicatie lj3 - 1 Motiverende gespreksvoering.pptx
