Verwerk je resultaten
Introductie
Alle informatie die je vindt in andere publicaties mag je gebruiken voor je studie. Niet alleen informatie uit boeken en artikelen, maar ook informatie van websites. Als je dit doet, is het belangrijk dat je aan bronvermelding doet.
Bronvermelding
Wat is bronvermelding?
In de bronvermelding (ook literatuurverwijzing en referentie genoemd) geef je aan waar je de informatie gevonden hebt: in welk boek of tijdschriftartikel, of op welke website. Hierbij gebruik je altijd een notatiestijl (citation style) zoals bijvoorbeeld APA, Chicago of Vancouver.
Waarom bronvermelding?
- Het moet duidelijk zijn wat je eigen ideeën zijn en wat je gelezen hebt van iemand anders. Zie ook plagiaat.
- De lezer moet kunnen controleren waar je de informatie vandaan hebt gehaald.
- Het gebruik van geschikte bronnen verhoogt de kwaliteit van je verslag en daarmee ook de geloofwaardigheid.
Hoe verwerk je een bron?
- In je tekst neem je een korte verwijzing naar de bron op. Dit bestaat uit: auteursnaam, jaar van publicatie en soms paginanummer.
- Het verwijzen in de tekst zelf kan op twee manieren: citeren of parafraseren. Citeren is een letterlijke overname van een tekst. Parafraseren is het in je eigen woorden weergeven van een tekst. Zie ook: citeren, parafraseren.
- Aan het eind van je verslag neem je een lijst op met alle bronnen die je gebruikt hebt: de bibliografie, literatuurlijst of referentielijst.
De bibliografie bevat per publicatie minimaal de volgende onderdelen: auteur + jaartal + titel. Zie verder Literatuurlijst.
Voorbeelden (APA-stijl):
Citaat:
“Sinds 2001 is er een toename te zien van het aantal meisjes dat een technische opleiding doet” (Jansen, 2004, p.32).
Parafrase:
Jansen (2004) geeft aan dat er sinds 2001 steeds meer meisjes een technische opleiding volgen.
In de literatuurlijst achterin je verslag staat de volledige bronvermelding:
Jansen, N. (2004). Trendanalyse gender in het technisch hoger onderwijs. Amsterdam: VHTO.
Copyright
Wat is copyright?
Een maker van een publicatie is de eigenaar van de ideeën die daarin staan. Hij bezit het intellectueel eigendom en het recht om die ideeën te verspreiden: het copyright. Een ander woord voor copyright is auteursrecht.
Auteursrecht is het recht van de maker van een werk van literatuur, wetenschap of kunst om te bepalen hoe, waar en wanneer zijn werk wordt openbaar gemaakt of verveelvoudigd.
(Bron: Wikipedia, 11 april 2011)
Wat mag wel? Wat mag niet?
Je moet de rechten van de maker respecteren. Als je de ideeën van iemand anders wilt gebruiken, moet je daar dus toestemming voor hebben.
Maar je hoeft niet altijd toestemming te vragen. Soms heb je automatisch toestemming als je duidelijk aangeeft van wie de gedachte of het idee is. Bijvoorbeeld:
- je mag korte gedeeltes uit andere teksten gebruiken in je eigen tekst: citeren.
- je mag korte gedeeltes uit andere teksten in je eigen woorden navertellen en gebruiken in je eigen tekst: parafraseren
- steeds meer auteurs stellen hun materiaal vrij beschikbaar: Zie Nice to know: Creative Commons.
Afbeeldingen
Let op! Copyright geldt ook voor afbeeldingen. Je mag afbeeldingen van anderen niet zomaar gebruiken. Voor het gebruik van afbeeldingen heb je ook de toestemming van de maker nodig. En je moet de bron vermelden.
Sancties
Als je het copyright van iemand anders schendt, bijvoorbeeld door geen bronnen te vermelden, loop je de kans dat je verslag afgekeurd wordt.
Als je net doet of je iets zelf bedacht hebt terwijl het een tekst van iemand anders is, dan pleeg je plagiaat. Dit is strafbaar. Ook hier kun je sancties verwachten.
Zie verder plagiaat.
Je eigen copyright?
Als je een eigen tekst gepubliceerd hebt, bezit jij het copyright. Anderen mogen jouw tekst gebruiken, maar alleen onder bepaalde voorwaarden.
Je bezit automatisch het copyright als je tekst gepubliceerd is. Je naam moet duidelijk in de tekst staan, maar het gebruik van het copyright-teken © is niet verplicht.
Rechten (en plichten) van auteurs
Een uitgebreide website met informatie over het copyright in het hoger onderwijs vind je hier: SURFdirect.
Nice to know: CC - Creative Commons
Veel auteurs kiezen ervoor om hun copyright vrij te geven: iedereen mag het materiaal gebruiken zonder toestemming te vragen. Deze vorm van informatie delen staat bekend als Creative Commons.
Er zijn meestal wel voorwaarden aan verbonden. Zo moet je in de meeste gevallen nog steeds de bron vermelden, afhankelijk van de licentie die de maker gekozen heeft.
Zie verder Creative Commons Nederland en Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Copyright
Portretrecht
Als je afbeeldingen gebruikt waarop mensen herkenbaar afgebeeld zijn, dan heb je te maken met het portretrecht:
“Het portretrecht geeft personen het recht zich te verzetten tegen publicatie van hun portret.”
(Bron: Wikipedia.nl, 13 april 2011)
Het gaat hierbij om afbeeldingen in allerlei vormen: foto’s, tekeningen, schilderijen, maar ook filmbeelden.
Je moet dus toestemming vragen aan de persoon die afgebeeld wordt voordat je het plaatje mag gebruiken.
Rechten (en plichten) van auteurs
Een uitgebreide website met informatie over het copyright in het hoger onderwijs vind je hier: SURFdirect.
Plagiaat
Wat is plagiaat?
Plagiaat is het gebruiken van materiaal van iemand anders en net doen of je het zelf gemaakt hebt.
Twee voorbeelden:
- Je levert een verslag van iemand anders in en je doet net of jij de schrijver bent.
- Je neemt de ideeën van iemand anders over in je eigen verslag, en je doet net of de ideeën van jou zijn.
Plagiaat kan ook per ongeluk gebeuren. Voorbeeld:
Je hebt een stukje tekst overgenomen uit een artikel of een krant en je vergeet de bron te vermelden. Hoewel dit per ongeluk gebeurt is, blijft het plagiaat. Je blijft hier dus verantwoordelijk voor.
Niet alles is plagiaat. Sommige zaken zijn algemeen bekend en het is niet (of niet meer) duidelijk wie de bedenker ervan is. Bijvoorbeeld: “De aarde draait in 24 uur om zijn eigen as.”
Deze kennis is zo algemeen dat je niet hoeft te vermelden wie ooit ontdekt heeft dat de aarde in 24 uur om zijn as draait.
Let op! Als je twijfelt of iets algemene kennis is, geef dan altijd de bron op waar je de informatie gevonden hebt.
Plagiaatscanner
De UvA gebruikt elektronische detectieprogramma's (Ephorus, Turnitin, Ouriginal) om te controleren welke informatie je zelf geschreven hebt en welke informatie geleend is van andere bronnen. Deze plagiaatscanners doorzoeken daarvoor websites, wetenschappelijke artikelen en papers van studenten.
Meestal mag je informatie van andere bronnen wel gebruiken, maar neem dan wel een bronvermelding op. Als je geen bronvermelding opneemt, dan pleeg je plagiaat.
Veel opleidingen hebben regels voor de verhouding tussen eigen tekst en gebruik van teksten van anderen, bijvoorbeeld: “Een verslag mag maar voor 10% uit citaten bestaan.” Houd deze verhouding goed in de gaten tijdens het schrijven. In de rapportage van de plagiaatscanner kan de docent de verhouding precies terugzien.
Sancties
De verslagen die je schrijft voor je studie moeten je eigen ideeën en opvattingen weergeven. Natuurlijk mag je gebruik maken van de informatie van anderen. Voorwaarde is dat je duidelijk je bronnen vermeldt (zie bronvermelding) en dat het grootste deel van je verslag uit eigen tekst bestaat.
Als je de auteursrechten van iemand anders schendt, bijvoorbeeld door geen bronnen te vermelden, loop je de kans dat je verslag wordt afgekeurd. In ernstige gevallen kun je zelfs van de opleiding gestuurd worden.
Oplossingen
Je kan plagiaat voorkomen. Zorg dat je goed oplet en bedenk tijdens het schrijven goed welke ideeën van jezelf zijn, welke ideeën algemene kennis zijn, en welke ideeën je leent van iemand anders. Gebruik je materiaal van iemand anders? Vermeld dan altijd de bron.
Zie ook bronvermelding.
Citeren
Wat is citeren?
Citeren is het letterlijk overnemen van een gedeelte van een tekst. Deze tekst is meestal door iemand anders geschreven, maar je mag ook citeren uit je eigen publicaties. Je moet altijd aangeven waar het citaat vandaan komt: de bronvermelding.
In de tekst maak je een korte verwijzing door auteursnaam, jaar van publicatie en paginanummer te noemen. De volledige bronvermelding plaats je in de literatuurlijst aan het einde van je verslag. Zie ook literatuurlijst.
Hoe bouw je een citaat op?
Je moet in je tekst duidelijk aangeven dat het om een citaat gaat: zet het citaat tussen aanhalingstekens.
Voor de APA-stijl geldt dat citaten langer dan 40 woorden, in een zogenaamd Quotation block moeten worden weergegeven, zonder de aanhalingstekens.
Neem het citaat altijd over in de oorspronkelijke taal. Je kunt eventueel een vertaling van het citaat erachter zetten. Je mag een citaat ook in eigen woorden weergeven: parafraseren.
Voorbeeld (APA-stijl):
Jansen zegt hierover: “De tevredenheid van studenten neemt toe als de bibliotheek ook op zondag open is” (Jansen, 2004, p.32).
Parafraseren
Wat is parafraseren?
Parafraseren is in je eigen woorden weergeven wat iemand anders gezegd of geschreven heeft. De parafrase moet altijd in de geest van de oorspronkelijke tekst zijn geformuleerd. Zie ook Citeren. Het moet duidelijk zijn wat je zelf zegt, wat de ideeën van anderen zijn en op welke tekst de parafrase gebaseerd is: de bronvermelding.
In de tekst maak je een korte verwijzing door auteursnaam en jaar van publicatie te noemen. In tegenstelling tot citeren is het bij parafraseren niet noodzakelijk om een paginanummer te vermelden. Het mág wel.
De volledige bronvermelding plaats je in de literatuurlijst aan het einde van je verslag. Zie ook Literatuurlijst.
Voorbeelden (APA-stijl):
Jansen (2004) zegt dat de tevredenheid van studenten toeneemt als de bibliotheek op zondag geopend is.
Volgens Jansen (2004) neemt de tevredenheid van studenten toe als bibliotheken op zondag geopend zijn.
De tevredenheid van studenten zou toenemen als bibliotheken op zondag geopend zijn (Jansen, 2004).
Wanneer parafraseren?
Je gebruikt een parafrase bijvoorbeeld:
- Als de oorspronkelijke tekst te moeilijk of te lang is voor je lezers. Je geeft dan een eenvoudige weergave van de tekst.
- Als de oorspronkelijke tekst in een andere taal is. Je geeft dan een vertaling van de tekst.
Referenties
Wat zijn referenties?
Referenties zijn verwijzingen naar bronnen, bijvoorbeeld een verwijzing naar een boek of artikel over een bepaald onderwerp. Andere woorden voor referentie zijn literatuurverwijzing en bronvermelding. Met behulp van een referentie kun je een publicatie gemakkelijk terugvinden.
Referenties verzamelen
Referenties kun je op verschillende manieren verzamelen. Je kunt zelf een referentie opstellen met behulp van de informatie die je hebt over de bron die je wil gebruiken, je kunt kant en klare referenties overnemen uit de literatuurlijst van een boek of artikel, en je kunt referenties creëren met behulp van databases en/of referentie managers.
Waar vind je gegevens die je kunt gebruiken voor je referenties?
- in de bron waar je naar refereert
- in de literatuurlijsten van boeken en artikelen die naar je bron verwijzen
- in catalogi en databases
Let goed op en neem de gegevens foutloos over. Als er fouten in de referentie zitten, kan de lezer de juiste bron niet terugvinden.
Zorg ook dat je referenties eenvormig zijn. Gebruik steeds dezelfde volgorde, bijvoorbeeld:
Brinkman, J. (2011). Cijfers spreken : Overtuigen met onderzoek en statistiek. Groningen etc.: Noordhoff.
Referentie managers zijn programma's waarmee je referenties makkelijk kunt verzamelen om ze vervolgens snel te kunnen invoegen in je paper. De UvA heeft een abonnement op Refworks en biedt daar ook ondersteuning voor. Zie Nice to know: RefWorks.
Nice to know: RefWorks
Met de referentiemanager RefWorks kun je:
- Bijhouden welke literatuur je gelezen hebt
- Heel eenvoudig bronvermeldingen voor je verslag maken in de juiste stijl, zoals APA, Chicago of Vancouver
- Makkelijk wisselen van citatie stijl in je verslag
Op de website van de UvA Bibliotheek vind je meer informatie over RefWorks.
Literatuurlijst
Alle publicaties die je gebruikt moet je achterin je artikel of verslag vermelden in een literatuurlijst: deze wordt ook wel een bibliografie of referentielijst genoemd. Een literatuurlijst is een complete lijst van gebruikte publicaties. Bij de citaten en parafrases in je tekst verwijs je naar de bibliografie. Zie ook citeren en parafraseren. In een literatuurlijst worden de gebruikte referenties meestal op achternaam van de auteur (APA, Chicago) of op volgorde in de tekst gesorteerd (Vancouver).
Met het programma RefWorks kun je makkelijk een literatuurlijst genereren die je achterin je verslag kunt opnemen. Zie Nice to know: RefWorks.
Waarom een literatuurlijst?
Met behulp van de literatuurlijst kan een lezer van je verslag in één oogopslag zien welke publicaties je gebruikt hebt. De lezer kan met behulp van de literatuurlijst controleren wat je zelf bedacht hebt en wat je bij een andere schrijver geleend hebt. Zie ook: plagiaat.
Met een literatuurlijst kun je de lezer ook wijzen op andere publicaties over hetzelfde onderwerp.
Het omgekeerde geldt natuurlijk ook. Als je zelf informatie zoekt over een onderwerp, is het altijd handig om de literatuurlijst van een boek of artikel door te nemen.
Vormgeving van de literatuurlijst
Een literatuurlijst kan op verschillende manieren worden vormgegeven. Hiervoor zijn verschillende citatie stijlen. Binnen de sociale wetenschappen wordt vooral de APA-stijl gebruikt, en soms ook Chicago of Vancouver.
Twee voorbeelden:
1. Een literatuurlijst volgens APA normen:
References
Engelhardt, C. R., Mazurek, M. O., Hilgard, J., Rouder, J. N., & Bartholow, B. D. (2015). Effects of Violent-Video-game exposure on aggressive behavior, aggressive-thought accessibility, and aggressive affect among adults with and without autism spectrum disorder. Psychological Science, 26, 1187-1200. https://doi.org/10.1177/0956797615583038
Janssen, S., & Meer, M. van der. (2010). Professional playground : Alles over werken in de game-industrie. Den Haag: Boom Lemma.
Pijpers, R., & Haan, J. d. (2010). Contact!: Kinderen en nieuwe media. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
2. Een literatuurlijst volgens de Chicago (author-date) normen:
References
Engelhardt, Christopher R., Micah O. Mazurek, Joe Hilgard, Jeffrey N. Rouder, and Bruce D. Bartholow. 2015. “Effects of Violent-Video-Game Exposure on Aggressive Behavior, Aggressive-Thought Accessibility, and Aggressive Affect Among Adults With and Without Autism Spectrum Disorder.”Psychological Science" 26:1187-1200. doi:10.1177/0956797615583038.
Janssen, Skylla and Micha van der Meer. 2010. Professional Playground: Alles Over Werken in de Game-Industrie. Den Haag: Boom Lemma.
Pijpers, Remco and Jos de Haan. 2010. Contact!: Kinderen en Nieuwe Media. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Voorbeelden van referenties in APA-stijl
Veel opleidingen bij de UvA maken gebruik van de APA-stijl. Hieronder daarom een aantal voorbeelden voor verschillende soorten publicaties.
Boeken:
Jansen, J. (2004). Cijfers spreken: Overtuigen met onderzoek en statistiek. Groningen: Noordhoff.
Wijnberg, J. (2012). Verbale intelligentie: De kracht van het woord. Schiedam: Scriptum.
Swaab, D. F. (2010). Wij zijn ons brein: Van baarmoeder tot alzheimer. Amsterdam: Contact.
Artikelen
McAndrew, F. T., & Jeong, H. S. (2012). Who does what on facebook? Age, sex, and relationship status as predictors of facebook use. Computers in Human Behavior, 28, 23592365. https://doi.org/10.1016/j.chb.2012.07.007
Bircher, J. & Wehkamp, K. (2011). Health care needs need to be focused on health. Health, 3, 378-382. https://doi.org/10.4236/health.2011.36064
Appel, M. (2012). Are heavy users of computer games and social media more computer literate? Computers & Education, 59, 1339-1349. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2012.06.004
Websites:
Lubberts, J. (2013). Werk en studeer slimmer met deze geheugentechnieken [blog post]. Retrieved from: http://lifehacking.nl/persoonlijke-ontwikkeling/werk-en-studeer-slimmer-met-deze-geheugentechnieken
Meer Nederlanders slachtoffer identiteitsfraude (2013). Retrieved from: https://www.security.nl/artikel/45754/1/Meer_Nederlanders_slachtoffer_identiteitsfraude.html
Meer weten?
Hierboven hebben we slechts een paar voorbeelden genoemd. Wil je meer weten dan kan je bijvoorbeeld gebruik maken van deze bronnen:
APA-stijl
Publication manual of the American Psychological association (6th edition)
Voor online onformatie kan je ook terecht bij:
Chicago-stijl
Chicago Manual of Style (16th edition)
Voor online informatie kun je ook terecht bij:
Met de referentie manager RefWorks kun je je essays en werkstukken opstellen in citatie stijlen zoals de APA en Chicago stijl, maar ook vele anderen.
Samenvatting
Het zoeken en vinden van informatie die je nodig hebt voor je studie is belangrijk, maar je moet de gevonden informatie ook op een juiste manier gebruiken. In deze module heb je geleerd hoe je (wetenschappelijke) informatie correct kunt gebruiken.
Je hebt geleerd dat je moet letten op het copyright en hoe je plagiaat kunt voorkomen. Daarnaast weet je nu hoe en wanneer je informatie uit andere bronnen kunt citeren en parafraseren. En je hebt geleerd hoe je hoe je literatuurverwijzingen kunt verzamelen en gebruiken.
