Maak je selectie
Introductie
Tijdens je zoekactie vind je allerlei informatie. Hiervan wil je alleen relevante en betrouwbare bronnen gebruiken. Maar hoe bepaal je dit? In deze module geven we je richtlijnen om verschillende bronnen te beoordelen.
De belangrijkste criteria waarop je publicaties beoordeelt zijn:
Relevantie: De mate waarin de informatie bijdraagt aan de beantwoording van de (onderzoeks)vraag.
Bij de beoordeling let je op:
- Inhoud en niveau
- Vorm
- Actualiteit
Betrouwbaarheid: de mate waarin je erop kunt vertrouwen dat de informatie klopt.
Bij de beoordeling let je op:
- de bron (auteur/organisatie) en totstandkoming van het document
- inhoud: het gaat hier om juistheid, objectiviteit, controleerbaarheid en kwaliteit informatiebron
Relevantie
Relevantie is de mate waarin de informatie bijdraagt aan de beantwoording van de onderzoeksvraag. Het gaat hier om zowel hoofd-, deel- als zoekvragen. Je beoordeelt de gevonden informatie en informatiebronnen aan de hand van inhoud, vorm en actualiteit.
Inhoud en niveau van de informatie
- Aansluiting informatie bij vraag en doel
- Beantwoordt de informatie je (onderzoeks)vraag?
- Geeft de informatie het algemene beeld weer of gaat het om uitzonderingen of specifieke gebieden?
- Sluit kwaliteit en niveau aan bij gestelde vraag en doel? Als je onderzoek doet naar depressies zal een artikel uit de Libelle of Quote niet het vereiste kwaliteitsniveau hebben. Artikelen uit vaktijdschriften of zelfs wetenschappelijke tijdschriften zijn dan beter geschikt (zie kies informatiebronnen).
- Volledigheid: Heb je geen relevante informatie over het hoofd gezien en heb je alle geselecteerde meningen meegewogen? Helemaal volledig kan vaak niet en is meestal ook niet nodig
Vorm van de informatie
Past het type informatiebron (boek, artikel, proefschrift e.d.) bij je informatiebehoefte?
Als je zoekt naar achtergrondinformatie, kun je misschien beter een boek of een website raadplegen dan een diepgaand onderzoeksartikel lezen. Voor het schrijven van een luchtig artikel in Folia zul je niet zo snel proefschriften gaan bestuderen (zie kies informatiebronnen).
Actualiteit
Dit woord wordt meestal gebruikt voor recente gebeurtenissen of ontwikkelingen. Om vast te stellen of informatie actueel is, kijk je of de informatie van een bepaald jaar nog klopt met de huidige situatie. Soms veranderen bepaalde gegevens niet. Een ouder boek of artikel kan nog steeds actueel zijn. Publicaties die hun waarde blijven houden noemen we wel kernpublicaties. Meestal is het belangrijk om actuele informatie te vinden, maar niet altijd. Een historicus zal vooral op zoek gaan naar oude, vaak niet actuele informatie. Het hangt dus af van (onderzoeks)vraag en doel.
Betrouwbaarheid
Het gaat hier om de mate waarop je erop kunt vertrouwen dat de informatie klopt. In hoeverre is de informatie geloofwaardig? In hoeverre is de informatie objectief? De betrouwbaarheid van informatie kun je beoordelen aan de hand van:
Autoriteit van bron (auteur/organisatie) en totstandkoming document
- Is de auteur een autoriteit? Is hij een erkende auteur in zijn vakgebied? Voor welke organisatie werkt hij? Wat is er bekend over de auteur?
- Gaat het om een gerenommeerde organisatie? Wie is de websitebeheerder? Een document of website van een gerespecteerde bekende organisatie is over het algemeen betrouwbaarder dan die van een vage stichting met dubieuze of onduidelijke doelstellingen
- Is er sprake van sponsoring van auteur of organisatie? Sponsoring hoeft geen probleem te zijn maar houd goed in de gaten dat er commerciële belangen mee kunnen spelen
- Is er sprake van kwaliteitsbeoordeling? Zo ja, is er een redactie? Zijn artikelen 'ge-peer-reviewed'? Zeker bij peer review is er sprake van een grote mate van betrouwbaarheid omdat verschillende deskundigen/wetenschappers zo’n artikel al kritisch hebben beoordeeld.
Inhoud
Juistheid
- Kloppen de feiten? Ga na of ze bevestigd worden in een andere bron. Let op: zie je steeds de letterlijke tekst terug, dan is de informatie geknipt en geplakt en is het onwaarschijnlijk dat de makers van de website de informatie gecontroleerd hebben.
- Worden meningen onderbouwd met feiten?
- Komt de informatie uit een primaire bron of uit de tweede hand?
Objectiviteit
- Wat is het doel van de informatie? Is het doel informeren, opinievorming, propaganda etc.?
- Gaat het om (harde) feiten of meningen?
- Wordt het onderwerp van meerdere kanten belicht?
Kwaliteit informatiebron
- Ziet de informatiebron er professioneel uit?
Controleerbaarheid
- Is er sprake van bronvermelding? Wat is de kwaliteit van die bronnen? Is na te gaan of informatie juist en volledig is?
Boeken beoordelen
Hoe bepaal je de waarde van een boek? Boeken op je boekenlijst zijn al beoordeeld door je opleiding. Waarschijnlijk is de auteur bekend en gewaardeerd en sluit dit boek perfect aan bij de lessen. Maar hoe beoordeel je nu zelf een boek? Zoals eerder genoemd let je op relevantie en betrouwbaarheid.
Relevantie
|
Aansluiting bij vraag en doel
|
- Sluit de informatie aan bij de vragen die je hebt en/of bij de doelgroep waarvoor je schrijft?
- Is een boek als informatiedrager geschikt voor je informatiebehoefte?
- Geeft het boek een algemeen beeld weer?
- Voldoet het niveau aan je eisen? Let hierbij ook op autoriteit.
|
| Volledigheid |
- Geeft het boek een volledig beeld of zijn meer bronnen nodig?
|
| Actualiteit |
- Is actuele informatie van belang voor jouw onderzoek?
- Wat is het jaar van uitgave?
- Is dit de meest recente druk?
- Zou je kunnen verwachten dat er inmiddels recentere ontwikkelingen zijn?
- Als er verwezen werd naar andere bronnen, hoe recent zijn deze?
|
Betrouwbaarheid
| Autoriteit |
- Wie is de auteur en welke autoriteit heeft deze persoon?
- Wat is de achtergrond van de auteur en deze al vaker iets gepubliceerd?
- Is er sprake van een redactie of redacteur?
- Met welke bedoeling heeft de auteur het boek geschreven?
|
| Juistheid |
- Kloppen de feiten in het boek?
- Worden meningen onderbouwd met feiten?
|
| Objectiviteit |
- Wordt de informatie objectief weergegeven?
- Bevat het boek vooral feiten of meningen?
- Wat is het doel van het boek? Informatief, opiniërend, amusement...
|
| Kwaliteit boek |
- Ziet het boek er professioneel uit? Wie heeft het uitgegeven?
- Heeft de auteur gebruik gemaakt van wetenschappelijke bronnen? Een boek met een korte literatuurlijst zonder wetenschappelijke bronnen is waarschijnlijk niet geschikt
|
| Controleerbaarheid |
- Zijn de feiten of gegevens controleerbaar?
- Kloppen de bronvermeldingen? Wat zijn de bronnen?
|
Voorbeeld
Je schrijft een verslag over toerisme. Je hebt het boek An introduction to the geography of tourism van Velvet Nelson uit 2021 gevonden.
Relevantie
- Dit overzichtsboek legt begrippen en theorieën uit. Verschillende hoofdstukken en paragrafen sluiten goed aan bij je vragen. Ook het niveau sluit goed aan.
- De informatie in het boek lijkt vrij volledig en geeft veel achtergrondinformatie.
Betrouwbaarheid
- De auteur is een wetenschapster die aangesteld is bij een universiteit. Ze heeft meerdere boeken en artikelen geschreven en wordt goed door anderen geciteerd. Het boek zelf is ook een aantal keer geciteerd.
- Het is een leerboek, speciaal geschreven voor studenten. Dat is niet erg, maar zorg wel dat je in je verslag andere bronnen opneemt die meer gericht zijn op andere wetenschappers. De uitgever is geen hele bekende uitgever, maar het is wel een wetenschappelijke uitgever. Als je op hun website kijkt, zie je onder andere dat ze samenwerken met universiteiten, en ook de opmaak en indeling van het boek zien er professioneel uit.
- De literatuurlijst ziet er grondig uit met boeken van wetenschappelijke uitgevers, en recente peer reviewed artikelen. In de tekst wordt verwezen naar deze lijst, controle van de tekst is dus mogelijk.
Conclusie
Het is op alle punten een goed boek om te gebruiken.
Artikelen beoordelen
Het beoordelen van een artikel lijkt erg op het beoordelen van een boek. Het belangrijkste verschil is dat de onderzoeksvragen die behandeld worden in een artikel, vaak specifieker dan bij een boek.
Relevantie
|
Aansluiting bij vraag en doel
|
- Geeft de informatie antwoord op de vragen die je hebt?
- Sluit de informatie aan bij de vragen die je hebt en/of bij de doelgroep waarvoor je schrijft?
- Sluit een artikel als informatievorm aan op je informatiebehoefte?
|
| Volledigheid |
- Geeft het artikel een volledig beeld. Zijn meer bronnen nodig?
|
| Actualiteit |
- Hoe actueel moet de informatie zijn, gezien je onderzoek?
- Wat is het jaar van uitgave?
- Kun je verwachten dat er inmiddels recentere ontwikkelingen zijn?
- Als er verwezen wordt naar andere bronnen; hoe recent zijn deze?
|
Betrouwbaarheid
| Autoriteit |
- Wie is de auteur en welke autoriteit heeft deze?
- Wat is de achtergrond van de auteur?
- Heeft de auteur al vaker iets gepubliceerd?
- Hoort de auteur bij een onderzoeksinstelling of organisatie?
- Met welke bedoeling heeft de auteur het artikel geschreven?
- Heeft het artikel peer review ondergaan?
- Wordt het artikel door andere wetenschappers geciteerd?
|
| Juistheid |
- Kloppen de feiten in het artikel?
- Worden meningen onderbouwd?
|
| Objectiviteit |
- Wordt de informatie objectief weergegeven
- Bevat het artikel vooral feiten of meningen?
- Wat is het doel van het artikel? Informatief, opiniërend, amusement, commercie...
|
| Kwaliteit tijdschrift |
- Hoe ziet het eruit, door wie is het uitgegeven?
|
| Controleerbaarheid |
- Zijn de feiten of gegevens controleerbaar?
- Kloppen de bronvermeldingen? Wat zijn de bronnen?
|
Voorbeeld
Je schrijft een verslag over voorlichtingsmateriaal voor jongeren. Je hebt het artikel ‘Gedrag veranderen? Verstop je boodschap’ met daarin een interview met een hoogleraar jongerencommunicatie gevonden in het tijdschrift Jeugd en Co uit April 2016 (Volume 10, Issue 2, pp 16–19).
Relevantie
- Het artikel sluit goed aan bij je vraag, het geeft een interessante kijk op het onderwerp.
- Voor een vollediger beeld van je onderwerp en andere invalshoeken ga je nog op zoek naar aanvullende informatie.
- Het artikel komt 2016 en is dus recent.
Betrouwbaarheid
- Dit tijdschrift is een vakblad, bedoeld voor mensen uit de praktijk. Het is waarschijnlijk beter om bronnen te gebruiken die bedoeld zijn voor andere wetenschappers, tenzij de praktijk relevant is voor je onderzoeksvraag.
- Het artikel heeft geen literatuurlijst
- De auteur is een journalist die gespecialiseerd is in onderwerpen als jeugdzorg en opvoeding
- Aan de opmaak van het artikel kan je ook zien dat dit geen wetenschappelijke publicatie betreft
Conclusie
Als je voor je verslag gebruik moet maken van wetenschappelijke bronnen, dan voldoet dit artikel niet aan die eis. Het bevat wel interessante informatie dus als je er ideeën uit overneemt voor in je verslag, zorg dan wel dat je er netjes naar verwijst, anders is er sprake van plagiaat.
Websites beoordelen
Iedereen kan op internet publiceren. Dat betekent dat er veel betrouwbare maar ook veel onbetrouwbare informatie te vinden is. Er is vaak geen kwaliteitscontrole door een redactie of vakgenoten. Bij informatie die je van internet haalt, moet je dus extra kritisch zijn (zie kies informatiebronnen).
Op internet kunnen commerciële belangen een rol spelen. Daarom moet je goed letten op de onafhankelijkheid van websites.
Relevantie
|
Aansluiting bij vraag en doel
|
- Geeft de informatie antwoord op de vragen die je hebt?
- Sluit de informatie aan bij de vragen die je hebt en/of bij de doelgroep waarvoor je schrijft?
- Geeft de informatie op de website een algemeen beeld weer?
- Is een website of artikel op die site als bron geschikt voor jouw onderzoek?
|
| Volledigheid |
- Geeft de gevonden informatie een volledig beeld. Zijn meer bronnen nodig?
|
| Actualiteit |
- Hoe actueel moet de informatie zijn, gezien je onderzoek?
- Wanneer is de tekst online geplaatst?
- Wanneer is de site voor het laatst bijgewerkt?
- Zou je kunnen verwachten dat er inmiddels recentere ontwikkelingen zijn?
- Indien er verwezen werd naar andere bronnen, hoe recent zijn deze?
Hieronder bij Nice to know: Actualiteit websites vind je een trucje om te controleren wanneer een site voor het laatst is geüpdatet.
|
Betrouwbaarheid
| Autoriteit |
- Is het duidelijk wie de informatie heeft geschreven? Welke autoriteit heeft deze persoon?
- Wat is de achtergrond van de auteur en heeft deze al vaker iets gepubliceerd?
- Is de website gemaakt door een persoon of in opdracht van een organisatie of bedrijf?
- Staan er contactgegevens? Wordt er iets gezegd over doel en totstandkoming van de website?
|
| Juistheid |
- Kloppen de feiten?
- Worden meningen onderbouwd met feiten en/of verwijzingen?
|
| Objectiviteit |
- Wordt de informatie objectief weergegeven?
- Bevat de informatie vooral feiten of meningen?
- Wat is het doel van de website? Informatief, opiniërend, amusement, commercie...
Welke belangen hebben de auteurs?
Als je dit wilt controleren, zoek dan op de website naar onderdelen zoals Over deze site, Disclaimer of Colofon.
Ook uit het webadres kun je informatie halen:
.org = non-profit organisatie
.gov = government (overheid)
.edu of .ac.uk = education (onderwijs, vaak een universiteit)
.com = company (bedrijven, commercieel)
.info = voor bedrijven (non-profit of commercieel)
members.chello.nl/ ; geocities.com/users/ (persoonlijk)
|
| Kwaliteit website |
- Ziet de website er professioneel uit, werken de hyperlinks, zitten er veel fouten in?
|
| Controleerbaarheid |
- Zijn de feiten of gegevens controleerbaar?
- Zijn er professionele organisaties / websites die verwijzen naar deze site? Veel zoekmachines hebben de mogelijkheid dit op te zoeken.
- Kloppen de bronvermeldingen? Wat zijn de bronnen?
|
Samenvatting
Kijk kritisch en systematisch naar de informatie die je vindt. Beoordeel niet alleen de individuele artikelen, boeken en websites die je vindt, maar probeer ook in te schatten of je zoekactie goed was.
Relevantie
Relevantie is de mate waarin de informatie toepasbaar is in jouw verslag.
- Beantwoordt de informatie (een deel) van je vraag?
- Is dit de beste vorm van informatie om de vraag te beantwoorden?
- Sluit de informatie goed aan bij de doelgroep?
Betrouwbaarheid
De mate waarin je erop kunt vertrouwen dat de informatie klopt.
Als meerdere bronnen de informatie bevestigen is dit een teken dat de informatie waarschijnlijk klopt. Wanneer een bron niet betrouwbaar lijkt, kun je twee dingen doen:
- Overweeg deze bron niet te gebruiken.
- Plaats een kritische opmerking.
Actualiteit
Een actueel boek of artikel hoeft niet altijd recent te zijn. Kernpublicaties blijven door de jaren heen hun waarde houden.
