welkom allen bij deze digitale les. de bedoeling is dat na het doornemen van deze les je meer weet van hoe dieren, planten en micro-organismen met elkaar omgaan in een ecosysteem. vele termen zullen voorbij komen en de allerbelangrijkste zijn dik gedrukt, deze moet je dus goed weten!
dit leerarrangement is op deze manier opgebouwd:
- leerdoelen van de paragraaf staan aangegeven.
- je leest de informatie door.
- je maakt de opdrachten. Begin eerst bij beginner, deze vragen kan je vaak letterlijk uit de tekst halen. wanneer je deze begrijp maak je de gemiddelde vragen, dit is het niveau dat je moet kunnen voor de toets. Als laatst maak je de expert vragen zodat je zeker weet dat je de toets met een voldoende gaat afronden!
- maak de test jezelf op google forms.
- eenmaal als alles onder de knie is begin je aan het hoofdstuk ''koolstofkringloop''
als aller eerste zal het onderwerp ingeleid worden met een filmpje, succes en veel leerplezier!
(Schooltv: Het ecosysteem - Een hecht netwerk van eten en eters NederlandsOmroep NTRSchoolTV)
In dit filmpje zijn vele termen voorbij gekomen die waarschijnlijk nieuw voor je zijn en dat is geen probleem want we gaan er nog heel veel mee oefenen. deze les is verdeeld in verschilende delen. Elk deel bevat stukken tekst en een informatieve video waarin ik uitleg geef. Uiteindelijke eindigt elk deel met een paar kleine vragen die variëren van reproductie tot toepassing.
De leefomgeving
leerdoelen:
- de leerling weet aan het einde van deze paragraaf wat het verschil is tussen biotische en abiotische factoren en kan deze verschillen toepassen op voorbeelden.
- de leerling snap hoe dieren met elkaar samen leven en kan de begrippen concurentie en symbiose omschrijven en herkennen in de praktijk.
-de leerling weet wat een leefomgeving is en kan verschillende leefomgeving benoemen.
In Nederland kennen we vele mooie natuurgebieden, hierbij kan je denken aan: duinen, meren, weilanden, bossen en heien. In al deze natuurgebieden zie je verschillende planten en dieren. Voor deze organismes is dit natuurgebied zijn leefomgeving.
de leefomgeving is erg belangrijk voor het organisme en dus moeten verschillende factoren kloppen om daar te kunnen overleven. Je zult waarschijnlijk geen wolf in de duinen van Zandvoort tegenkomen. Dat komt omdat wolven bepaalde factoren nodig hebben om te overleven. Het zijn echte predators en dat wilt zeggen dat ze andere dieren opjagen en opeten. De wolf heeft voor het jagen veel beplanting nodig zodat hij niet opvalt en in de duinen is dit erg weinig aanwezig. dit is een van de factoren waardoor een wolf niet in de duinen kan overleven.
In de biologie zijn er twee verschillende soorten factoren namelijk biotische factoren en abiotische factoren. deze twee factoren bepalen of een organisme wel of niet in een bepaalde leefomgeving voor kan komen. In de kennisclip hieronder leg ik uit wat de verschillen tussen deze twee factoren zijn.
Wolven. (2022). WUR. Geraadpleegd op 1 maart 2022, van https://www.wur.nl/nl/Dossiers/dossier/Wolven-1.htm
in een leefomgeving leven vele dieren en planten met elkaar samen. Deze dieren kunnen op verschillende manieren met elkaar te maken krijgen:
eten of gegeten worden. Dit wilt zeggen dat dieren elkaar of planten op eten (hier komen we in het volgende deel nog op terug).
concurentie. Dit wilt zeggen dat twee soorten vechten voor hetzelfde eten om te overleven. zowel vossen als wolfen vinden bijvoorbeeld een konijn heel lekker.
symbiose. de twee diersoorten zijn afhankelijk van elkaar. DIt is een principe die we veel zien in de natuur. een mooi voorbeeld hiervan is de relatie tussen de annemoonvis en annemoon. De annemoon vis eet heel graag kleine diertjes die het annemoon kapot maken en kan goed jagen tussen het annemoon. De uitwerpselen die de vis uitscheidt door het eten van die diertjes zijn juist weer erg voedzaam voor het annemoon. op deze manier hebben de twee organismes elkaar nodig.
Wikipedia-bijdragers. (2022, 31 januari). Symbiose. Wikipedia. Geraadpleegd op 1 maart 2022, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Symbiose
voedselketen
Leerdoelen:
- de leerling weet wat een voedselketen is en kan de producenten en consumenten er in benoemen.
- de leerling kan benoemen wat autotroof is en autotrofe organismes benoemen.
- de leerling kan benoemen wat herbivoren, carnivoren en omniovoren zijn.
- de leerling kent de verschillende kiezen en koppelen met de juiste eter.
- de leerling kan vertellen hoe het komt waarom de spijsvertering bij een herbivoor langer is dan bij een carnivoor.
-leerling kan benoemen hoe het dynamische evenwicht werkt
Zoals in het vorige deel al aangegeven was komen vele organismes met elkaar in contact en dit kan op verschillende manieren. In dit deel gaan we het specifiek hebben over eten en gegeten worden en hoe dieren zijn aangepast aan hun eetgedrag.
voedselketen
Omdat er in werkelijkheid enorm veel interactie is in een leefomgeving als het gaat om eten en gegeten worden, maken biologie vaak voedselketens. Deze zorgen namelijk voor veel meer duidelijkheid. In voedselketens komen zowel dieren al planten voor. planten vallen in de meeste gevallen onder producent en dat komt omdat ze zelfvoedend zijn. Dat wilt zeggen dat planten geen ander organisme nodig heeft om zijn eigen voedsel te maken, we noemen dit autotroof. Dit komt omdat planten doormiddel van fotosynthese zijn eigen suikers kan maken uit water en koolstofdioxide.
De pijlen in de afbeelding hiernaast geven aan waar de energie van de plant naartoe gaat doormiddel van eten. consument 1e orde eten planten. De voedingstoffen van de plant (zoals suikers) komen dan terecht in deze consument. de pijl wijst dus naar het organisme dat eet!
consument 2e orde is in de meeste gevallen geen planteneter, maar een vlees eter. In het geval van de afbeelding hiernaast is dat dus het koolmeesje. Het koolmeesje krijgt zijn voedingstoffen door de worm op te eten.
Er bestaan ook nog concumenten van hogere ordes. In de video die bij dit deel staat laat ik een andere voedselketen zien en ga ik daar verder op in!
verschillende soorten eters:
herbivoren. Dit zijn dieren die leven van planten, oftewel planteneters.
carnivoren. Dit zijn dieren die alleen maar vlees eten en erg veel van jagen houden.
omnivoren. Dit zijn dieren die zowel van vlees of planten kan leven, hieronder vallen wij.
Dieren zijn door evolutie heel erg goed aangepast aan hetgene dat ze eten. hieronder zijn daar twee mooie voorbeelden van te zien.
het gebit
herbivoren, carnivoren en omnivoren hebben allen een ander eetgedrag en dat zie je goed terug in hun gebit. de herbivoor heeft plooikiezen, deze zijn nodige om de planten die ze eten goed kapot te malen. Plantencellen zijn moeilijker te verteren dan dierencellen doordat ze een celwand hebben. de plooikiezen moeten ervoor zorgen dat deze celwanden kapot gaan.
Vleeseters of carnivoren hebben snijkiezen, deze kiezen zijn scherp zodat ze het vlees kapot kunnen ''knippen''. Ook hebben vleeseters vaak slagtanden die ze gebruiken om hun prooi te doden.
De omnivoren hebben knobbelkiezen. dit is eigenlijk een vorm tussen de plooikies en snijkies. Hij kan zowel planten als vlees vermalen, maar is nergens echt in gespecialiseerd. Ook hebben sommige omnivoren slagtanden voor het jagen.
dieren welzijn en voeding. (z.d.). https://wiki.groenkennisnet.nl. Geraadpleegd op 1 maart 2000, van https://wiki.groenkennisnet.nl/display/cd04/Spijsvertering
spijsverteringsstelsel
Zoals al eerder vernoemd was zijn plantencellen vele malen moeilijker te verteren dan dierlijke cellen door de celwanden. dit principe is terug te zien in het spijsverteringsstelsel. Carnvioren (en ook de meeste omnivoren) hebben een maag, een dunne darm en een dikke darm. herbivoren hebben tussen de dikkedarm en dunnedarm de appendix zitten. De appendix is beter bekend als de blindedarm. Deze extra darm bij herbivoren is nodig om de moeilijke verteerbare plantencellen alsnog te verteren. Ook zie je vaak bij planteneters dat ze meerdere magen hebben (zoals bij een koe). Deze aanpassingen zijn allemaal gebeurd zodat deze dieren efficient de plantencellen kunnen afbreken voor energie.
- de leerling kan omschrijven hoe de koolstofkringloop werkt
- de leerling weet wat reducenten zijn en wat hun rol is in de koolstofkringloop.
de koolstofkringloop is een heel belangrijk iets in de natuur, het houdt namelijk alles in leven. in het filmpje hieronder leg ik uit hoe deze precies in zijn werking gaat.
Het arrangement Dieren en hun samenhang is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Bradley Deen
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2023-06-25 15:28:35
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
in deze les gaan we het hebben over dieren, planten en micro-organismen die samen leven en afhankelijk van elkaar zijn in een leefomgeving. we leren de eetpatronen van dieren en hoe dieren hun lichamen daarop aangepast zijn
de leerdoelen zijn als volgd:
Je benoemt en herkent levende en niet-levende factoren.
Je legt uit hoe de tanden van dieren zijn aangepast aan hun voedsel.
Je tekent en je interpreteert een voedselketen en een voedselweb.
Je legt uit hoe de voedselkringloop eruit ziet.
Je beschrijft de kringloop van fotosynthese en verbranding.
je beschrijft de manier waarop dieren met elkaar kunnen leven.
in deze les gaan we het hebben over dieren, planten en micro-organismen die samen leven en afhankelijk van elkaar zijn in een leefomgeving. we leren de eetpatronen van dieren en hoe dieren hun lichamen daarop aangepast zijn
de leerdoelen zijn als volgd:
Je benoemt en herkent levende en niet-levende factoren.
Je legt uit hoe de tanden van dieren zijn aangepast aan hun voedsel.
Je tekent en je interpreteert een voedselketen en een voedselweb.
Je legt uit hoe de voedselkringloop eruit ziet.
Je beschrijft de kringloop van fotosynthese en verbranding.
je beschrijft de manier waarop dieren met elkaar kunnen leven.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
kunnen overleven. Je zult waarschijnlijk geen wolf in de duinen van Zandvoort tegenkomen. Dat komt omdat wolven bepaalde factoren nodig hebben om te overleven. Het zijn echte predators en dat wilt zeggen dat ze andere dieren opjagen en opeten. De wolf heeft voor het jagen veel beplanting nodig zodat hij niet opvalt en in de duinen is dit erg weinig aanwezig. dit is een van de factoren waardoor een wolf niet in de duinen kan overleven.
planten op eten (hier komen we in het volgende deel nog op terug).
Omdat er in werkelijkheid enorm veel interactie is in een leefomgeving als het gaat om eten en gegeten worden, maken biologie vaak voedselketens. Deze zorgen namelijk voor veel meer duidelijkheid. In voedselketens komen zowel dieren al planten voor. planten vallen in de meeste gevallen onder producent en dat komt omdat ze zelfvoedend zijn. Dat wilt zeggen dat planten geen ander organisme nodig heeft om zijn eigen voedsel te maken, we noemen dit autotroof. Dit komt omdat planten doormiddel van fotosynthese zijn eigen suikers kan maken uit water en koolstofdioxide.
uitleg voedselketen
