Intro
Niet overal op de wereld is de temperatuur en de neerslag hetzelfde.
Waar neerlag valt en hoe warm het gemiddeld is, is afhankelijk van bepaalde factoren.
Leerdoelen
De lesdoelen van de afgelopen twee paragrafen die herhaalt zullen worden zijn:
-
Je weet het verschil tussen weer en klimaat uit te leggen;
-
Je kan een klimaatgrafiek aflezen;
-
Je kan in eigen woorden uitleggen waarom de temperatuur afneemt naarmate je verder van de evenaar komt.
-
Je kan het proces van stijgingsregen uitleggen en waarom dit zorgt voor de droge gebieden op aarde;
-
Wat de verschillen zijn tussen savanne, steppe en woestijn;
-
Wat de bedreigingen zijn voor het Amazone regenwoud en waarom het van belang is dat we het regenwoud beschermen;
-
Je kan uitleggen waarom in Australië extensieve en intensieve veeteelt plaatsvindt in de gebieden waar dit wordt gedaan;
-
Je kan in eigen woorden uitleggen wat het verschil is tussen een natuurlandschap en een cultuurlandschap.
Zelf genomen foto in de Peruaanse Amazone
Praktische informatie:
Je navigeert in de Wikiwijs via het menu aan links.
Deze Wikiwijs is als voorbereiding voor de toets.
Neem alles goed door. De dikgedrukte en onderstreepte woorden
zijn begrippen die je moet weten, deze kan je terugvinden in het menu
onder 'Bronnen'.
Bij sommige blokjes staan ook opdrachten/vragen die gemaakt moeten worden.
Heb je alles doorlopen? Dan maak je de eindtoets.
Temperatuurfactoren
Niet overal op aarde is de temperatuur en neerlsag gelijk. De gemiddelde
temperatuur en neerslag over een periode van 30 jaar noem je het klimaat.
De temperatuur en neerslag wordt gemeette per maand van het jaar en
kan vervolgens in een grafiek worden gezet. Zoals die hieronder van Tefé, Brazillië
en van De Bilt in Nederland.
De Geo
Klimaat grafiek van Tefé. Rood: temperatuur; Blauw: Neerslag in mm
Er zijn een aantal factoren die van invloed zijn wat het klimaat op een
bepaalde plaats is op aarde. We gaan het hier hebben over de factoren
die van invloed voor van de temperatuur van een bepaald gebied.
Deze factoren zijn: breedteligging; hoogteligging; ligging ten opzichte van
zee, invloed van wind en zeestromen, ligging van gebergte.
LET OP, deze factoren staan niet op zichzelf. Al deze factoren samen
bepalen mee aan de temperatuur van een bepaald gebied.
Breedteligging
Voor een groot gedeelte is de breedteligging van invloed op, hoe warm
of koud het ergens is. De vuist regel die hier geld is, hoe verder van de
evenaar hoe kouder het wordt.
Dit komt doordat de invalshoek van de zon groot is op lage breedtes,
en klein op hoge breedtes. Die zelfde zonnestraal verwarmd een kleiner
oppervlak op lage breedtes en een groot oppervlak op hoge breedtes.
Hoogteligging
Wellicht ben je wel is in de bergen geweest en merkte je dat het
boven op de berg kouder was dan beneden in het dal. Dan heb je helemaal
gelijk. Het is namelijk zo, hoe hoger je de lucht in gaat, des te kouder het wordt.
Per 1000 meter dat je omhoog gaat daalt de temperatuur 6 graden Celsius.
Of per 100 meter, 0,6 graden Celsius.
Hoogtegordels
Misschien heb je weleens gezien in de bergen dat er na een bepaalde
hoogte geen bomen meer groeien, enkel nog wat gras en rotsen. Hoe
hoger je komt hoe minder planten je vindt.
In de bergen vinden we iets dat hoogtegordels heten. Hoogtegordels
zijn zones van plantengroei in een gebergte. Omdat niet elk soort plantje
van kou houdt, en de temperatuur afneemt hoe hoger je gaat, zul je een
bepaalde planten soort niet meer tegen komen omdat het dan te koud is.
Er zijn vijf verschillende hoogtegordels, hieronder van hoog naar laag:
- Eeuwige sneeuw;
- Rotsgordel;
- Alpenweide;
- Naaldbomen;
- Loofbomen.
Hoogteverschillen in het landschap
We kunnen gebieden verdelen als we kijken naar de hoogte
van het landschap ten opzichte van het zeeniveau, dit zijn:
- Hooggebergte
Dit zijn de bergen met toppen hoger dan 1.500 meter.
- Middelgebergte
Dit landschap heeft bergtoppen tussen de 500 en 1.500 meter.
- Heuvelland
Dit landschap heeft heuvels tussen de 200 en 500 meter.
- Laagland.
Dit is land dat lager is gelegen dan 200 meter.
Ligging ten opzichte van de zee
De gemiddelde temperatuur is ook afhankelijk ten opzichte van
de nabijheid van de zee. De zee warmt minder snel op dan het
land. De zee geeft dus verkoeling in de zomer en heeft een
verwarment effect in de winter.
In Europa zorgt de Noordzee voor een verkoelend effect in
de zomer, en in de winter voor een mildere temperatuur, het is dan
niet zo koud als in Polen bijvoorbeeld. Zie de afbeeldingen hieronder.
Het verschil in temperatuur in zomer en winter door de ligging in de nabijheid van de zee.
Invloed van wind- en zeestromen
Bij de temperatuurfactor breedteligging hebben we gezien dat
de temperatuur op aarde niet gelijk verdeeld is. Wind- en zeestromen
zorgen ervoor dat warmte wordt verdeeld over de aarde. Van waar
veel warmte is (op lage breedtes) naar waar weinig warmte is (op hoge breedtes).
In de Noord-Atlantische oceaan is een zeestroom met warm water
uit de Golf van Mexico (de golfstroom). De, voornamelijk, westelijke
wind op deze breedtegraad zorgt ervoor dat de warmte van dat warme
zeewater richting Europa waait. De temperatuurfactoren 'invloed van
wind- en zeestromen' en 'ligging ten opzichte van zee' staan sterk met
elkaar in verband.
Ligging van gebergten
De laatste temperatuurfactor is de ligging van gebergten. Gebergten
vormen als het ware een muur in het landschap die ervoor zorgen
dat warmen of koude lucht wordt tegengehouden.
Neem bijvoorbeeld die westelijke wind in Noord-Europa die warmte
van de golfstroom naar het oostenblaast en hier in Nederland zorgt
voor milde zomers en winters. Dit gebeurd ook in Noorwegen. Omdat
er een gebergten ligt tussen Noorwegen en Zweden (het Scandinavisch Hoogland),
krijgt Zweden niet dat verkoelende effect in de zomer en verwarmde
effect in de winter zoals Noorwegen dat heeft omdat het Scandinavisch
Hoogland die lucht tegen houd. Het temperatuurverschil tussen zomer en
winter in Zweden is groter dan in Noorwegen.
Dit dankzij de ligging van gebergten, in combinatie met de wind- en zeestromen.
Check!
Oefening: Oefenvragen temperatuurfactoren
Goed zo!
Je hebt alle vragen beantwoord. Je kunt je
antwoorden bekijken door terug te gaan naar
de vragen.
Paragraaf 2.1 | Ontbossing in het Amazonegebied
Het Amazonegebied
Bekijk onderstaande video om een impressie te krijgen van het Amazone regenwoud.
Het Amazone regenwoud is een enorm regenwoud. Maar liefst
170x groter dan Nederland. Het beslaat mee dan 6 landen en heeft de op
1 na langste rivier ter wereld - de Amazone rivier. Het is het huis voor
ongeveer 30 miljoen mensen. Dit zijn vooral mensen die nog op
een 'primatieve' manier leven. Er zijn net zoveel soorten insecten
als dat er mensen zijn in de Amazone en 1/3 van de vogels op aarde leeft
in het Amazone regenwoud (https://sciencing.com/amazon-rainforest-kids-7923446.html).
Het Amazonegebied is belangrijk gebied op aarde omdat het volstaat
met planten die zuurstof produceren, het gene wat wij in ademen en
nodig hebben om te blijven leven. Daarnaast heeft het Amazonegebied
een grote biodiversiteit en is het herkomstgebeid van veel van onze dagelijkse
producten (zoals bananen, sinasappels, noten) en vormen verschillende planten
de basis van medicijnen.
Om deze redenen zijn veel mensen het er over eens dat het Amazonegebied
beschermd moet worden en dat we duurzaam omgaan met het gebied en
de grondstoffen. Duurzaam omgaan betekend dat er zuinig wordt omgegaan
met het regenwoud en dat we ervoor zorgen dat het blijft bestaan. In de Amazone
wordt namelijk veel bos gekapt voor landbouw (rundvlees en veevoer) en voor het
winnen van natuurlijke hulpbronnen zoals goud, uranium, hout en rubber.
Het kappen van bossen noemen we ontbossing.
Tropische regenwouden
Het Amazone regenwoud (of kortweg; De Amazone) is een
tropisch regenwoud. Een tropisch regenwoud is een dichtbegroeit
bos in de warme en vochitige tropen.
Tropische regenwouden bevinden zich overal rond de evenaar tussen
23,5 graden noorder- en zuiderbreedte. Het is hier altijd warm en er
valt veel regen. Alle regenwouden kennen een grote biodiversiteit
(bio = leven, diversiteit = verschillend); er zijn in tropische regenwouden
dus veel verschillende planten en dieren te vinden. Als je ze kan vinden in
dit dichtbegroeide bos xD.
Het bos is dichtbegroeit door de verschillende soorten etages in het bos.
Dit zijn de verschillende lagen van vegetatie.
De locatie van tropische regenwouden
De verschillende etages in een regenwoud
Stijgingsregens
We onderschijden drie manieren op hoe regen ontstaat, dit zijn; stuwingsregen, frontale regen & stijgingsregen.
In de video hieronder wordt stijgingsregen uitgelegd, de manier waarop regen ontstaat in de tropen.
B77 Cultuur- en natuurlandschap
Er zijn in de wereld als het ware 2 soorten landschappen; een cultuurlandschap en een natuurlandschap.
Cultuurlandschap
Dit is een landschap wat de mens heeft ingericht. Denk aan wegen, weilanden en akkers. Dit is vaak in dichtbevolkte gebieden waar veel mensen wonen. Er is hier dan vaak weinig over van de oorspronkelijke plantengroei (of natuurlijke vegetatie).
Natuurlandschap
Er zijn ook gebieden op de wereld waar de mens nauwlijks dingen heeft veranderd. Dit zijn vaak plekken waar niet veel mensen wonen omdat het, te koud, te heet of moeilijkbereikbaar en wonen is. Denk aan tropische regenwouden of woestijnen.
Check!
Klik op de onderstaande link en maak de vragen op Socrative.
Kom daarna terug naar de wikiwijs.
Had je alles goed of maar 1 fout? Ga dan links naar 'Verdieping'.
Had je twee of meer fout? Doorloop de stof van §2.1 nog een keer en doe vervolgens opnieuw de check!.
Check!
Verdieping
Paragraaf 2.2 | De outback in Australië
De Outback
De ongelijke verdeling van de Australische bevolking heeft te maken met de neerslag.
Aan de kust valt voldoende neerslag om veel planten te laten groeien. Er is genoeg water voor vee en akkers. Er vind hierveel intensieve veeteelt plaats. Dit zijn redenen waarom veel Australiërs aan de kust wonen.
Hoe verder je landinwaarts gaat, hoe minder neerslag er valt en dus hoe droger het landschap. Er wonen dan ook weinig mensen in het binnenland van Australië. Dit droge, bijna onbewoonde binnenland wordt de outback genoemd.
Droogte
Er zijn in Australië grote verschillen in de neerslag.
Zo valt op sommige plekken rond de 8.000mm (8 meter) regen per jaar, en diep in het binnenland (de outback) soms minder dan 250mm (2,5cm) per jaar.
Neerslag in Australië
Savanne
Savanne
Het noordelijke deel van Austalië ligt in de tropen. De neerslag valt hier vooral tussen november en april. Een periode waarin de voornaamste neerslag van het jaar invalt noemen we de regentijd. Omdat niet het hele jaar regenvalt, groeien er geen grote dichtbegroeide bossen meer. Het landschap bestaat uit lange grassen afgewisseld met bomen, dit landschap noemen we de savanne.
Savanne landschap
Steppe
Steppe
Een steppe is een drog gebied waar tussen de 250 en 500mm neerslag per jaar valt.
Er valt hier nog net genoeg regen dat hier grassen en kleine struiken kunnen groeien, maar bijna geen bomen.
Steppe landschap
Woestijn
Woestijn
In sommige gebieden valt bijna helemaal geen neerslag. Soms minder dan 250mm (2,5cm) per jaar! Deze gebieden zijn dus erg droog en hierdoor groeien er bijna geen planten. Deze gebieden noemen we woestijnen.
Het is niet zo dat er helemaal geen planten groeien in de woestijn. Vegetatie in woestijngebieden zijn vaak catussen. Waar meer water te vinden is in de woestijn is ook meer vegatatie te vinden, dit is een oase.
In woestijnen in het niet altijd warm. Want, een kenmerk van een woestijn is dat er weinig neerslag valt. Ook koude gebieden (Noord- en zuidpool) zijn woestijnen omdat er weinig neerslag valt.
Een woestijn bestaat niet altijd helemaal uit zand. Vaak zijn hebben woestijnen een rots of grindachtige bodem.
Leuk feitje: de Sahara, de grootste woestijn op aarde, bestaat maar voor 1/5 uit zand.
Ahaggar bergen in de Sahara
Check!
BLOOKET link
Eindtoets
Als je de wikiwijs hebt doorlopen en alle checks! hebt gedaan dan maak je onderstaande eindtoets.
Dit is als oefening, je krijgt hier geen cijfer voor.
Feedback
Geef hier je feedback over de les/wikiwijs.
Begrippen
Hier vind je alle begrippen die je moet weten die bij deze hoofdstukken horen.
Aanlandige wind
Wind vanaf zee. Kan ook zeewind worden genoemd.
Aflandige wind
Wind vanaf land naar zee.
Bevolkingsdichtheid
Het gemiddelde aantal inwoners per vierkante kilometer (inwoners/km²)
Bevolkinsspreiding
de verdeling van mensen over een land of gebied.
Biodiversiteit
De variatie aan levensvormen in de natuur.
Breedteligging
De afstand van een plaats tot de evenaar. Uitgedrukt in graden.
Droog klimaat
Klimaat met weinig of geen neerslag.
Duurzaam
Ervoor zorgen dat iets altijd blijft bestaan, of lang mee gaat.
Etage
Boomkruinen op verschillende hoogten in een bos.
Eeuwige sneeuw
Gebied waar altijd sneeuw ligt.
Evenaar
Lijn die de aardbol in twee helften verdeelt.
Extensieve veeteelt
Veeteelt met weinig vee per hectare.
Herbebossing
Het opnieuw aanplanten van jonge bomen na een houtkap.
Hoge breedte
De ligging van een plaats ver van de evenaar (meer dan 60º).
Gematigde zone
Gebied tussen de breete cirkels van 23,5º en 66,5º N.B. en Z.B. Gematigde wil zeggen: niet te heet en niet te koud.
Golfstroom
Zeestroom die warm water van de Golf van Mexico naar de westkust van Europa brengt.
Heuvelland
Gebied met een hoogteligging tussen 200 en 500 meter.
Hooggebergte
Berggebied met toppen die hoger zijn dan 1.500 meter.
Hooggebergteklimaat
Koud en nat klimaat. De temperatuur in de zomer is gemiddeld lager dan 10ºC.
Intensieve veeteelt
Veeteelt met veel vee per hectare.
Irrigatie
Het kunstmatig nathouden van landbouwgronden.
Jaaramplitude
Het verschil tussen de gemiddelde warmste en de gemiddelde koudste temperatuur van het jaar.
Klimaatscheiding
Verschijnsel dat de gebieden aan beide kanten van een berg andere neerslag- en temperatuurkenmerken hebben.
Laagland
Gebied met een hoogteligging lager dan 200 meter.
Landklimaat
Klimaat waarbij de gemiddelde temperatuur in de koudste maand lager is dan -3ºC.
Lijzijde
De kant van de berg die uit de wind ligt; waar er weinig neerslag valt.
Loefzijde
De windkant van een gebergte waar veel neerslag valt.
Luchtstreek
Temperatuurzone op aarde: tropen, gematigde zone en poolstreken.
Natuurlijke hulpbron
Product uit de natuur dat mensen goed kunnen gebruiken. Bijvoorbeeld, aardolie of hout.
Neerslag
Water dat in vaste (sneeuw of hagel) of vloeibare (regen) vorm uit de dampkring op aarde neerkomt.
Middellandse Zeeklimaat
Klimaat met hete, droge zomers en vochtige, zachte winters.
Heet ook wel mediterraan klimaat.
Midzomernacht
Periode in de zomer in de poolstreken waarin de zon niet ondergaat.
Ontbossing
Het kappen van bossen.
Poolcirkel
Breedtecirkel van 66,5º N.B. en Z.B.
Poollicht
Gekleurd lichtverschijnsel aan de hemel, veroorzaakt
door botsing van zonnedeeltjes en het aardmagnetisch veld.
Poolnacht
Periode in de winter in de poolstreken waarin de zon niet opkomt.
Regenschaduw
De lijzijde van een berg, waar de dalende en warme lucht weinig of geen neerslag brengt.
Regentijd
Jaarlijkse periode met veel neerslag in de tropen.
Reliëf
Hoogteverschilllen in het landschap.
Savanne
Landschap in de tropen met lange grassen, afgewisseld met groepjes bomen en struiken.
Sneeuwklimaat
Koud klimaat met een gemiddelde temperatuur die het hele jaar lager is dan 0ºC.
Steppe
Droog gebied waar net genoeg regen valt voor de groei van grassen en lage struikjes.
Stijgingsregen
Regen die ontstaat door opwarming van de lucht, waardoor die lucht gaat stijgen en afkoelen.
Vind alleen plaats in de tropen.
Stuwingsregen
Neerslag die ontstaat oor stijgende lucht teng een gebergte.
Subtropen
Deel van de gematigde zone dat het dichtst bij de tropen ligt (sub = onder).
Het is er minder warm dan de tropen, maar warmer dan de rest van de gematigde zone.
Temperatuurgradiënt
Het aantal graden Celsius temperatuurverandering over 100 meter
hoogteverandering in de dampkring.
Toendra
Boomloos gebied in de poolstreken met begroeiing van grassen, mossen en lage struikjes.
Toendraklimaat
Koud klimaat met 's zomers een gemiddelde dagtemperatuur die lager is dan 10ºC.
Tropen
Warme luchtstreek bij de evenaar tussen 23,5º N.B. en 23,5º Z.B.
Tropisch regenwoud
Dicht begroeid bos in de warme en vochtige tropen.
Woestijn
Een erg droog gebied waar bijna geen regen valt met heel weinig vegetatie.
Zeeklimaat
Klimaat met het hele jaar neeslag, 's zomers koel en 's winters niet heel koud.
Zeestroom
Stroming van zeewater.
Bronnen
