Doelen
Aan het einde van de les:
Kan je vier aardrijkskundige dimensies benoemen
Kan je vier aardrijkskundige dimensies toepassen op het onderwerp water
Kan je vier aardrijkskundige dimensies toepassen op het onderwerp duurzame energie
Natuurlijke hulpbronnen
Om het onderwerp ''Water als (natuurlijke) hulpbron'' in te leiden, moet er worden kort gesloten water we hier mee bedoelen.
Als we praten over de woorden ''Natuurlijk hulpbron'' dan praten wij over: Een economische winbaar middel, wat beschikbaar is zonder toevoeging van een mens
Om dit te verduidelijken: we praten dan over een bruikbaar iets voor de mens, wat al beschikbaar was voor gebruik zonder toevoeging van de mens. Natuurlijke hulpbronnen als kool, zuurstof, maar ook water waren al beschikbaar voordat de mens uberhaupt bestond.
Wanneer we praten over ''economisch winbaar'' praten we vooral of het winstgevend genoeg is om ergens te graven of te delven. Een bedrijf kan er voor kiezen om een goud ader te zoeken 11 kilometer onder de grond, maar dit proces zal te kostbaar zijn. Hierdoor is dit goud niet haalbaar, dus ook geen hulpbron.
Dimensies
Een aardrijkskundige dimensie is een ander benaming voor een aardrijkskundig onderwerp. Wanneer wij praten over dimensies, dan kijken wij specifiek naar één tak van aardrijkskunde. Voorbeelden hiervan zijn:
Economisch
Politiek
Cultureel
Demografisch
Fysisch
Wanneer wij als docenten een vraag aan jou stellen, dan kunnen wij eisen om antwoord te geven in een specifieke tak van aardrijkskunde. Om dit te verduidelijken kan je naar de volgende kopjes gaan.
Economische dimensie
Binnen de economische dimensie praten we simpelweg over alles wat invloed heeft op geld. Kijkend naar de samenleving, dan weten we hoezeer ons leven om geld draait. Zo kopen we geregeld een frikandel broodje in de supermarkt, of nieuwe schoenen in de Westfield Mall. Alles wat uiteindelijk invloed heeft op deze aankoop, behoort tot de economische dimensie. Hierbij praten we dus bijvoorbeeld over:
Belasting
Inflatie
Salaris
Hierbij praten we echter over harde cijfers. Je kan daarentegen ook een economische beschrijving maken via tekst. Zo zou je kunnen vertellen over:
De ligging van de Rotterdamse haven (En waarom juist daar).
Waar je schoenen gemaakt zijn (En waarom juist daar).
Waar de koffie bonen vandaan komen (En waarom juist daar).
Met de economische dimensie beschrijf EN onderbouw je waarom iets plaatsvindt, met economische onderbouwing. Zo praten we voornamelijk over kosten of omzet.
Je schoenen worden bijvoorbeeld gemaakt in China, door de lage arbeidskosten.
Je koffie bonen komen bijvoorbeeld uit Ethiopië, door de lage productiekosten
Politieke dimensie
Binnen de politieke dimensie praten we voornamelijk over de structuur van de maatschappij. Hierbij moet je dus denken aan:
Wie hebben er de macht
Is er veel corruptie
Is er oorlog of onrust
Maar voornamelijk:
Waardoor komt het en wat zijn de gevolgen?
We willen graag met deze dimensie een beschrijving maken van hoe de maatschappij politiek is opgebouwd. Wanneer wij kunnen beschrijven dat een land in oorlog zit, of niet democratisch is, kunnen wij gaan beschrijven hoe dit komt en welke gevolgen er zijn.
Een land als bijvoorbeeld Rusland is nu in oorlog met Oekraïne, waardoor komt dit en wat zijn de gevolgen zijn dan vragen die gesteld kunnen worden.
Fysische dimensie
De fysische dimensie heeft alles te maken met al het fysieke in de wereld, wat geen onderdeel is van de maatschappij. Hierbij praten we dus simpel gesteld over de natuur.
In deze paragraaf kijken we bijvoorbeeld naar de ligging van water. In paragraaf 3 kijken we bijvoorbeeld naar de ligging van delfstoffen.
Hierbij gaan we dus beschrijvend te werken. We kunnen bijvoorbeeld de ligging van de Noordzee beschrijven. Daarbij zou je ook eventuele gevolgen (of oorzaken) van die ligging kunnen benoemen. Je zou bijvoorbeeld kunnen afvragen welk effect de Noordzee heeft op onze geliefde Katwijkse duinen.
Demografische dimensie
De demografische dimensie is in andere woorden de kennis over de mens in de maatschappij. Zo hebben wij al eerder een beschrijving gemaakt van het bestuur van de maatschappij, maar nog niet over de inhoud. We praten dan bijvoorbeeld over:
Hoeveelheid vrouwen en mannen in de maatschappij
De geletterheid van de mensen in de maatschappij
Hoeveelheid miskramen, diefstal, zelfmoorden of ziektes in een maatschappij
Hoeveelheid doktoren, verpleegkundige, leraren, bouwvakkers in een maatschappij
We beschrijven hierbij dus de maatschappij, en kunnen daaruit een conclusie trekken. Zo zou je kunnen beschrijven dat in Mexico het aantal moord en diefstal 10x zo hoog ligt als in Nederland. Hierbij zou je de conclusie kunnen trekken dat Mexico niet veilig is, of meer aardrijkskundige: een onder ontwikkeld land.
Sociaal - Culturele dimensie
De laatste dimensie, sociaal- culturele dimensie is een tak binnen aardrijkskunde die we dit hoofdstuk weinig gaan gebruiken. Dit komt voornamelijk volgend hoofdstuk terug.
Binnen deze dimensie praten we over de gewoontes en kenmerken van een samenleving. Zo praten we bijvoorbeeld over:
Taal en dialecten
Normen en waarden
Tradities (Zoals Sinterklaas en Zwarte Piet)
Water als hulpbron
Kostbaarheid van water
Vorig hoofdstuk hebben we het onderwerp ''Vraag en aanbod'' gehad. Dit hoofdstuk gaan we er verder op in. Dit komt bijvoorbeeld terug in de kostbaarheid van water. Zo zijn er 2 redenen waarom water kostbaar is:
1. De bruikbaarheid
2. De bereikbaarheid
1. Bruikbaarheid
Water kan voor vele dingen gebruikt worden. Meestal zijn de eerste dingen die bij ons opkomen vaak douchen of water drinken. Daarentegen is water veel breder en kijken we ook naar bijvoorbeeld:
Water als energiebron (Hydro-Energie)
Water als voedsel producent.
Dit laatst benoemde is hetgeen wat veel over het hoofd wordt gezien. Water wordt bij al het voedsel wat jij en ik eten, gebruikt tijdens de productie ervan. Kroppen sla en aardappelen groeien niet zonder voedingsstoffen. Jij en ik hebben water nodig, maar ook jouw groentes en vlees. Zie voor referentie de bijgevoegde foto.
2. Bereikbaarheid
Zoals op het plaatje te zien is, is er maar een beperkt hoeveelheid water beschikbaar op aarde. Aller eerst moet een onderscheid worden gemaakt tussen zoet- en zoutwater. Als wij in deze paragraaf praten over water, of voornamelijk water als hulpbron, dan praten wij enkel over zoetwater. Zoutwater is namelijk schadelijk voor zowel de mens als dieren en planten. Wij kunnen niet leven op zoutwater, wat dus betekent dat dit voor ons momenteel nog geen hulpbron is.
Daarbij zien we op het plaatje dat er veel meer zoutwater is dan zoetwater. Hierbij komt ook nog eens kijken dat een groot gedeelte van zoetwater zit opgeslagen in ijskappen. Zoet water is dus niet alleen heel beperkt, maar voor veel mensen ook onbereikbaar. IJskappen zitten op hele beperkte plekken op de aarde, waardoor dit onbereikbaar is voor bijvoorbeeld Afrikaanse landen.
3. Conclusie
Hierdoor ontstaan een simpel vraag en aanbod probleem. Water is enorm bruikbaar en gewild bij ieder mens, maar water is ook enorm beperkt. De vraag is dus vaak veel hoger dan het aanbod van goed bruikbaar zoetwater. Dit zorgt ervoor dat het een kostbare hulpbron is.
Voorbeeld 1: Het Aralmeer
Het Aralmeer is een meer in Kazachstan dat voorheen viel onder de USSR, oftwel het huidige Rusland. Dit meer werd gebruikt als zoetwater voorraad om katoenplanten te voorzien van water. De USSR heeft namelijk grote katoenplantages neergezet voor de kledingproductie. Deze planten hebben veel water nodig, waardoor het Aralmeer met 60% is afgenomen in grootte. Zie hiervoor het plaatje van het Aralmeer.
Voorbeeld 2: De Nijl
De Nijl is een rivier die stroomt door Ethiopië, Soedan en eindigt in Egypte. De Nijl is een zoetwater rivier en voor het land Egypte extreem belangrijk. De Nijl zorgt ervoor dat het woestijn achtige egypte:
1. Landbouw kan uitvoeren door water en vruchtbaar land.
2. Eigen water kan drinken.
3. Dagelijks huiselijk gebruik zoals douchen en wassen.
Daarbij is de Nijl ook belangrijk voor Ethiopië, maar dan voornamelijk voor energie productie. Zoals al eerder werd gesteld is water zeer divers in gebruik, en dat zien we terug in Ethiopië. Ze willen een dam bouwen om energie te produceren, maar hierdoor valt de Nijl voor een gedeelte droog. Dit betekent dat zowel Soudan als Egypte minder water ter beschikking krijgt.
Oefenen
Oefening: Niveau 2; Aardrijkskundige dimensies en water
Goed zo!
Je hebt alle vragen beantwoord. Je kunt je
antwoorden bekijken door terug te gaan naar
de vragen.
Oefening: Niveau 2; Aardrijkskundige dimensies en duurzame energie (paragraaf 1)
Start
