De Verenigde Naties

De Verenigde Naties

Inleiding

Inleiding

Beste leerlingen,

De vorige lessen zijn jullie dieper ingegaan op de Koude Oorlog. Daarin hebben jullie gezien hoe de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie, die als supermachten uit de Tweede Wereldoorlog kwamen, lijnrecht tegenover elkaar stonden. De Sovjet-Unie breidde haar invloedssfeer uit in Oost-Europa door het verwerven van satellietstaten, terwijl West-Europa uit angst voor het communisme haar berscherming zag in de Verenigde Staten. Het wantrouwen tussen beide machtsblokken leidde tot regionale oorlogen, zoals in Vietnam of Cuba. Hoewel de wereld een aantal keer op de rand van nieuwe wereldwijde oorlog schommelde, was er ook een lichtpuntje. Na de Tweede Wereldoorlog krijgen we voor het eerst een doeltreffende poging om een internationale vredesorganisatie op te richten, de Verenigde Naties. Jullie gaan in deze wikiwijs deze internationale organisatie verder verkennen.

 

Succes!

Lesdoelstellingen

Tijdens deze les gaan jullie de volgende doelstellingen behalen:

  • Je kunt de begrippen 'intergouvermentele organisatie', 'soevereine staten', 'vetorecht', 'resolutie' en 'bestuursorganen' verklaren.
  • Je kunt het ontstaan van de VN uitleggen.
  • Je kunt de symboliek achter de VN-vlag in verband brengen met haar grondbeginsel.
  • Je kunt de vier doelstellingen van VN opnoemen en die op hedendaagse voorbeelden toepassen.
  • Je kunt de vijf bestuursorganen en haar belangrijkste taken opnoemen.
  • Je kunt een voorbeeld geven van een kritiek aan het adres van de VN.

 

Deze lesdoelen moeten jullie na het doornemen van deze les onder de knie hebben.

Het ontstaan van de Verenigde Naties

Waarom ontstond de Verenigde Naties?

Na de Eerste Wereldoorlog ontstond de Volkenbond met als hoofddoel een nieuwe wereldoorlog te vermijden. Door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog viel de Volkenbond uiteen.  Al tijdens de Tweede Wereldoorlog werden er plannen gemaakt voor de wereld na de oorlog. De Verenigde Naties als naam voor een nieuwe intergouvernementele organisatie werd bedacht door de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt en voor het eerst gebruikt in 1942. In 1943 tekenden de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, de Sovjet-Unie en China er een gezamenlijke verklaring over. In 1945 werd er een nieuwe poging ondernomen om tot duurzame wereldvrede te komen. Zo ondertekenden 51 lidstaten in San Francisco een nieuw internationaal verdrag: Het Handvest van de Verenigde Naties. Hierin werden o.a. afspraken over internationale betrekkingen vastgelegd. De Verenigde Naties (VN) waren op 24 oktober 1945 een feit.

Het Palais des Nations in de stad Genève is het grootste VN hoofdkwartier in Europa.
Het Palais des Nations in de stad Genève is het grootste VN hoofdkwartier in Europa.

De vlag als belangrijk symbool

De Vlag van de Verenigde Naties is hemelsblauw en beeld de wereld af omsloten door twee olijftakken, die de vrede symboliseren. Links is de vlag afgebeeld die de organisatie gebruikte bij haar oprichting. Rechts staat de vlag die de organisatie vanaf 1947 ging gebruiken.  

Eerste versie van de vlag (1945-1947)
Eerste versie van de vlag (1945-1947)
Huidige versie van de vlag (sinds 1947)
Huidige versie van de vlag (sinds 1947)

De doelstellingen van de Verenigde Naties

Hoeveel impact heeft de VN?

De huidige VN-secretaris António Guterres
De huidige VN-secretaris António Guterres

Tegenwoordig telt de organisatie 193 lidstaten. De Verenigde Naties zijn een intergouvermentele organisatie. Dit betekent dat besluiten niet bindend zijn voor de landen, maar ze vertegenwoordigen wel het gewicht van de wereldmonopolie en daarmee het morele gezag van de internationale gemeenschap. De leden zijn soevereine staten die ongeacht hun grootte, rijkdom of politieke ideologie één stem bezitten bij de besluitvorming. De VN is dus geen wereldregering die internationaal geldende wetten kan opleggen

Vier doelstellingen staan centraal

De verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog vormden de voornaamste drijfveer om een internationale organisatie op te richten die ditmaal wel in staat was de internationale vrede te bewaren en de samenwerking tussen landen net te bevorderen. De VN stelt dan ook vier streefdoelen centraal:

  • De handhaving van de internationale vrede en veiligheid
  • Relaties tussen landen bevorderen op grond van het beginsel van gelijke rechten en het recht op zelfbeschikking van volkeren
  • Samenwerken bij het oplossen van internationale problemen
  • Respect afdwingen voor de mensenrechten en harmonisch optreden naar de buitenwereld

Inzetten voor de mensenrechten

Het verklaarde doel van de VN is om vrede te brengen in alle naties van de wereld. Na de Tweede Wereldoorlog schreef een comité van personen onder leiding van mevrouw Eleanor Roosevelt, de vrouw van de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt, een speciaal document waarin de rechten die iedereen in de hele wereld zou moeten hebben, worden ‘verklaard’ – de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948). Vandaag zijn er 192 lidstaten van de VN, die allemaal dit document hebben ondertekend.  De UVRM is tot op heden van grote betekenis als algemene morele en juridische standaard, als vaak gebruikte bron voor een nieuwe internationaal verdrag of een nationale grondwet en als basis van het werk van mensenrechtenactivisten en -organisaties.

Palais de Chaillot in Parijs, 10 December 1948
Palais de Chaillot in Parijs, 10 December 1948

Inzetten voor een duurzamere wereld

De Verenigde Naties stelt daarnaast ook 17 Duurzame ontwikkelingsdoelstellingen centraal die de leden tegen 2030 moeten bereiken. Die doelstellingen, bedoelt om de welvaart te bevorderen en tegelijkertijd de planeet te beschermen tegen klimaatverandering, zijn op 1 januari 2016 in werking getreden. Hieronder kunnen jullie de zeventien doelstellingen terugvinden:

de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen.
de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen.

De bestuursorganen van de Verenigde Naties

De vijf bestuursorganen van de VN

Op het eerste zicht lijkt de Verenigde Naties een gigantisch onoverzichtelijke organisatie, maar dat is het niet. Zoals je in de video zal ontdekken wordt deze organisatie in verschillende bestuursorganen en nevenorganisaties opgedeeld. En aan het hoofd van deze gigantische organisatie staat misschien wel de echte leider van de Vrije Wereld, neen niet de Amerikaanse president, de Britse eerste minister of de Duitse Bondskanselier, maar de secretaris-generaal van de Verenigde Naties. 

De secretaris-generaal wordt normaal gesproken aangesteld voor een termijn van vijf jaar, welke meestal verlengd wordt tot tien jaar. Hij of zij wordt gekozen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties op aanbeveling van de Veiligheidsraad. 

Hoe werkt de Verenigde Naties?

Kritiek op de Verenigde Naties

Naast de vele verwezenlijkingen van de Verenigde Naties luiden er ook vele kritische stemmen ten aanstaande van de werking van de Verenigde Naties. Bekijk de onderstaande cartoons en achterhaal welk bestuursorgaan scherp onder vuur ligt. 

Het vetorecht op de helling

De Verenigde Naties werden na de Tweede Wereldoorlog vooral opgericht om de vrede in de wereld te bewaken. Maar daar lijkt de VN in veel conflicten juist in conflict met zichzelf te raken. De ene oorlog is de andere niet, maar als één van de vijf permanente leden een ander belang heeft dan de andere, rest er weinig anders dan een bepaalde resolutie via een vetostem weg te stemmen. Dat vetorecht is bovendien enkel voor de vijf permanente leden, dus niet voor de tien roterende landen. Toch is het het gebruik van het vetorecht die voor de grootste kritiek zorgt. Het maakt de Verenigde Naties heel inefficiënt en maakt dat vaak niet kan optreden bij geschillen waar één van de vijf belangen bij heeft, zoals we vandaag kunnen zien in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Vooral tijdens de Koude Oorlog vormde dit een groot probleem.

Het gebruik van het vetorecht bij de vijf permanente leden
Het gebruik van het vetorecht bij de vijf permanente leden

Begrippen

Begrippen Verenigde Naties

Begrippen in verband met de Verenigde Naties:

Volkenbond: Een intergouvermentele organisatie, opgericht in 1919, met als doel een einde te maken aan alle oorlogen. De organisatie had echter enkele gebreken: De Verenigde Staten was geen lid, terwijl de Sovjet-Unie pas in 1934 toetrad. Japan, Italië en Duitsland verlieten de organisatie dan weer in de Jaren 30', vanwege meerdere veroordelingen aan hun adres.

Intergouvermentele organisatie: de lidstaten zijn gebonden aan het verdrag van de internationale organisatie als zij er uitdrukkelijk mee hebben ingestemd.

Soevereine staten: zelfstandige en onafhankelijke landen.

Resolutie: beslissing of overeenkomst die tijdens een politieke vergadering wordt genomen.

Vetorecht: de mogelijkheid om een bepaald besluit (zelfs van een meerderheid) te verwerpen.

 

Bronnen

NOS op 3. (25 april 2017). Dit doet de Verenigde Naties [video] https://www.youtube.com/watch?v=kqLMEw7OHyM&t=12s

Altena, Bas (7 maart 2022). Wat is het nut van de VN-Veiligheidsraad en het vetorecht in oorlogstijd? 'Het land dat dwarsligt moet iets toegeven'. https://eenvandaag.avrotros.nl/item/wat-is-het-nut-van-de-vn-veiligheidsraad-en-het-vetorecht-in-oorlogstijd-het-land-dat-dwarsligt-moet-iets-toegeven/

Regionaal informatiecentrum van de Verenigde Naties. 17 doelstellingen om onze wereld te transformeren. https://unric.org/nl/duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen/

Handboek Storia 6 TSO p. 44 (bron over het vetorecht)

Nelsson, Richard (28 november 2018). UN adopts Universal Declaration of Human Rights – archive, December 1948. https://www.theguardian.com/law/from-the-archive-blog/2018/nov/28/un-adopts-universal-declaration-human-rights-paris-1948

Dewereldmorgen.be. UN Security Council a world dictatorship (2 augustus 2014). https://www.dewereldmorgen.be/community/un-security-council-a-world-dictatorship/

Salvador, Xavier (27 oktober 2009). UN Veto Power: 64 Years of Injustice. https://cartoonmovement.com/cartoon/un-veto-power-64-years-injustice

Geerick, Niels (16 mei 2021). Secretaris-Generaal van VN roept op tot staak-het-vuren tussen Israël en Palestina. https://palnws.be/2021/05/secretaris-generaal-van-vn-roept-op-tot-staak-het-vuren-tussen-israel-en-palestina/

Het Nieuwsblad (31 december 2022). VN vragen Internationaal Gerechtshof om Israëlische bezetting te onderzoeken. https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20221231_92299426

VRT Nieuws (28 december 2022). VN-Veiligheidsraad roept taliban op om nieuwe beperkingen voor Afghaanse vrouwen op te heffen. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/12/28/veiligheidsraad-vn-veroordelen-beperkingen-vrouwen-door-taliban/

De Morgen (13 oktober 2022). Overweldigende steun VN-veroordeling Russische annexatie Oekraïense gebieden. https://www.demorgen.be/nieuws/overweldigende-steun-vn-veroordeling-russische-annexatie-oekraiense-gebieden~bf611106/

Het Laatste Nieuws (22 december 2022). Historische deal op VN-top: over paar jaar moet 30 procent van de aarde beschermd gebied zijn. https://www.hln.be/wetenschap-en-planeet/historische-deal-op-vn-top-over-paar-jaar-moet-30-procent-van-de-aarde-beschermd-gebied-zijn~a8877e8f/

  • Het arrangement De Verenigde Naties is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Robbie Denolf
    Laatst gewijzigd
    2023-01-31 19:02:05
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    De Verenigde Naties (VN) of United Nations Organisation (UNO) komen regelmatig in het nieuws met acties van de blauwhelmen of met humanitaire hulpprogramma's. De VN houdt nochtans veel meer in dan dat. Deze les staat stil bij wat de Verenigde Naties inhoudt en welke taken ze op zich neemt.
    Leerniveau
    SO;
    Leerinhoud en doelen
    Wereldoriëntatie; Geschiedenis;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    0 uur 50 minuten

    Bronnen

    Bron Type
    Hoe werkt de Verenigde Naties?
    https://www.youtube.com/watch?v=kqLMEw7OHyM     		Video

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van