Welkom. In deze wikiwijs leer je naar welke kenmerken er wordt gekeken om het dierenrijk in kleinere groepen (stammen) te kunnen verdelen. Hieronder zie je vier dieren. bekijk de dieren, bedenk welke kenmerken deze dieren zouden kunnen hebben. Aan het einde van deze les kun je ze indelen bij de juiste stam aan de hand van de kenmerken die je ziet.
Eekhoorn Zeester
(Mislevicha, 2017) (Z, 2020)
Zeekat Sprinkhaan
(Kers, 2010) (Pixabay, 2017d)
De opbouw van deze wikiwijs ziet er als volgt uit:
Eerst ga je kijken wat je nog weet van de voorgaande lessen van dit thema. Dat gebeurt doormiddel van leuke oefeningen. Daarna krijg je uitleg over symmetrie aan de hand van een filmpje. Je krijgt uitleg over het skelet en de verschillende klassen binnen het dierenrijk. Deze wikiwijs sluit je af met een oefentoets. Heel veel plezier met het werken via deze wikiwijs.
Terugblik
In de voorgaande lessen heb je geleerd wat ordening is en naar welke kenmerken er wordt gekeken. Ordening is organismen in steeds kleinere groepen verdelen op basis van hun kenmerken. Wat weet jij nog van de voorgaande lessen? Vul onderstaande oefening in om je kennis te testen. In de groene tekst kun je lezen hoe de oefening gaat. Succes!
Bij de onderstaande opdracht is het de bedoeling dat je de woorden invult op de juiste plekken in de tekst. Dit doe je door eerst op een leeg vakje te klikken en daarna te klikken op het woord uit de lijst dat je in dat lege vakje wilt hebben.
Bij de onderstaande oefening zie je steeds een plaatje. Spring met de kikker naar het blad waar het begrip op staat die je het beste bij het plaatje vindt passen.
Kenmerken binnen het dierenrijk
Symmetrie
Eén van de belangrijkste kenmerken voor de indeling van de dieren binnen hun rijk is symmetrie. De uitleg over symmetrie wordt gegeven in dit filmpje.
Bedenk nu zelf nog een paar dieren die geen, tweezijdig of veelzijdig symmetrisch zijn.
Skelet
Symmetrie is een belangrijk kenmerk om dieren op in te kunnen delen. Een ander kenmerk dat belangrijk is voor de indeling binnen het dierenrijk is het skelet.
Het skelet bestaat uit de stevige delen in of rondom het organisme. Deze delen geven stevigheid aan het organisme. Wanneer de stevige delen in het organisme zitten, hebben we het over een inwendig skelet.
Het inwendige skelet van een zeepaardje.
(Skelet zeepaard, 2017)
Wanneer de stevige delen om het organisme heen zitten, hebben we het over een uitwendig skelet. Het uitwendige skelet noem je ook wel een pantser. Je kunt dat vergelijken met een harnas dat de ridders in de middeleeuwen droegen.
Het uitwendige skelet van een krab.
(Pixabay, 2019)
Als je het moeilijk vindt om het inwendige skelet en uitwendige skelet uit elkaar te houden, kun je gebruik maken van dit ezelsbruggetje: inwendig heeft het woordje in. Als je ergens in gaat, ga je ook wel eens ergens naar binnen. Zo kun je onthouden dat INwendig binnen het organisme is. In uitwendig staat het woordje uit. Als je ergens uit gaat, ga je naar buiten. UITwendig is dus buiten het organisme.
Let op: er zijn ook dieren die geen skelet hebben. Een voorbeeld hiervan is de kwal.
De kwal, een organisme dat geen skelet heeft.
(Kalisinski, 2018)
Bedenk nu voor jezelf welke van organismen die je kent een inwedigskelet, welke een uitwendig skelet en welke geen skelet hebben.
Indeling dieren
Het dierenrijk kan in maar liefst 46 verschillende stammen worden onderverdeeld. Van deze 46 stammen hoeven jullie er maar 6 te weten. Dit zijn de sponsdieren, neteldieren, weekdieren, stekelhuidigen, geleedpotigen en gewervelden. Bij het onderverdelen van de dieren binnen het dierenrijk wordt er gekeken naar verschillende kenmerken, zoals het skelet, symmetrie en soms ook waar ze leven. De informatie die je nu gaat krijgen over de verschillende stammen kan je gebruiken voor de poster die je gaat maken.
(Pixabay, 2016b)
Sponsdieren
De kenmerken van sponsdieren zijn:
Het hebben van geen symmetrie.
Het dier krijgt zijn stevigheid doormiddel van de stevige hoornvezels die tussen de cellen zitten.
Deze dieren zitten meestal vast op de bodem van de zee.
Deze afbeeldingen geven je een beeld hoe sponsdieren eruit kunnen zien.
(Hobgood, 2009) (St. Jhon, 2004) (St. Jhon, 2009)
Een paar feiten over sponsdieren:
Sponsdieren zijn meestal hermafrodiet. dat wil zeggen dat één sponsdier zowel het mannelijke als het vrouwelijke geslacht heeft. Een spons zal dus zowel spermacellen (mannelijk) als eicellen (vrouwelijk) produceren.
Sponsdieren kunnen ook aan ongeslachtelijke voortplanting doen. Stel dat je een spons in stukjes scheurt. Dan kan elk stukje spons een geheel nieuw organisme worden.
Vroeger werd het skelet van een sponsdier gebruikt als een spons (waarmee je schoonmaakt).
Sponsdieren zijn filtervoeders. Daarmee wordt bedoeld dat de dieren kleine voedseldeeltjes uit het water opnemen. Dat gebeurt doordat de spons kleine openingen in zich heeft die poriën heten. Daardoor kan het water door de spons heen stromen en kan de spons de voedseldeeltjes uit het water filteren en opnemen.
Als je wilt weten hoe dit eruitziet, kun je het filmpje hieronder bekijken. In dit filmpje zie je dat er kleurstof in het water rondom de spons gespoten wordt. Het water waarin de kleurstof zit neemt de spons op en je ziet dat het de spons ook weer verlaat.
(BlueWorldTV, 2014)
Neteldieren
De kenmerken van neteldieren zijn:
Neteldieren zijn veelzijdig symmetrisch.
Neteldieren hebben geen skelet.
Ze leven in het water.
Ze gebruiken vangarmen (ook wel tentakels genoemd) om hun prooi te vangen.
Zee-anemoon Kwal
(Dids, 2022) (Li, 2019)
Een paar feiten over neteldieren:
In de cellen van de vangarmen/tentakels zitten organellen die ervoor zorgen dat de prooi die gevangen wordt verlamd raakt.
Neteldieren hebben geen hersenen.
Neteldieren die aan de bodem vastzitten, worden ook wel poliepen genoemd. Een zeeanemoon is hier een voorbeeld van.
Neteldieren die zich kunnen voortbewegen, worden ook wel medusa genoemd. Een voorbeeld hiervan is een kwal.
Sommige neteldieren kunnen per generatie afwisselen of het een poliep of een medusa is. Dat houdt in dat een poliep een kindje krijgt dat een medusa (lijkt op kwal) is en de medusa krijgt een kindje dat een poliep is (zit vast aan de grond.)
Hier zie je de generatie wisseling van een neteldier.
(Janoušková, 2021)
Weekdieren
De kenmerken van weekdieren zijn:
Weekdieren zijn tweezijdig symmetrisch.
Ze hebben meestal een schelp of huisje als skelet. Dit kan inwendig zijn zoals bij de inktvis, maar ook uitwendig zijn zoals bij de mossel.
Octopus Zeenaaktslak Slakken
(Pia, 2019) (Hobgood, 2006) (Dallel, 2016)
Een paar feiten over weekdieren:
Weekdieren hebben een zacht lichaam.
Weekdieren worden ook wel schelpdieren genoemd.
De meeste weekdieren zijn hermafrodiet. Dat betekent dat één organisme zowel het mannelijke als het vrouwlijke geslacht heeft.
voor voeding hebben de weekdieren verschillende manieren.
mosselen eten doormiddel van filtervoeding.
Slakken hebben op hun tong scherpe tandjes zitten. Daarom wordt dit ook wel een rasptong genoemd.
Inktvissen hebben een sterke snavelachtige bek waarmee ze hun prooi kunnen opeten
De rasptong van een slak
(Radula diagram, 2006)
Stekelhuidigen
De kenmerken van de stekelhuidigen zijn:
Ze hebben veelzijdige symmetrie.
Ze hebben een inwendig skelet van kalk.
De huid is bedekt met stekels of knobbels.
Ze leven op de bodem van de zee.
Zanddollar Zee-egel
(Ducarme, 2017) (Grandbois, 2022)
Een paar feiten over stekelhuidigen:
Ze zitten vast of bewegen zich langzaam.
Ze kunnen zich bewegen doormiddel van buisvoetjes. Dat zijn buisjes die onderdeel zijn van het organisme. doordat de buisvoetjes zich aan de bodem kunnen vastzetten, kunnen zij het organisme naar voren verplaatsen. Zie het filmpje hieronder waarin je ziet hoe een zeester zich verplaatst doormiddel van die buisvoetjes. Bekijk het filmpje vanaf 2.40.
(Deep Look, 2020)
Geleedpotigen
De kenmerken van geleedpotigen zijn:
Geleedpotigen zijn tweezijdig symmetrisch.
Ze hebben een uitwendig skelet. Bij sommige wordt dit een pantser genoemd.
Hun lichaam is opgebouwt uit segmenten. Dat zijn onderdelen van het lichaam die op elkaar lijken.
Deze stam kun je in de volgende klassen opdelen: Spinachtigen, insecten, kreeftachtigen en duizenpoten/veelpoten.
Spinachtigen
Kenmerken:
Ze hebben giftige hoektanden.
Ze hebben buikklieren waarmee ze spinnenrag maken.
Ze hebben vier paar poten (acht in totaal)
Weetje:
Wist je dat vrouwtjesspinnen groter zijn dan de mannetjes? Het komt ook wel eens voor dat het vrouwtje een mannetje opeet.
Voorbeelden van spinachtigen:
Springspin Vogelspin/tarantula
(Pixabay, 2016a) (Vogelspin, 2017)
Insecten
Kenmerken:
Ze ademen via tracheën. Dat zijn luchtkanalen die door het hele lichaam van het insect lopen.
Ze hebben drie paar poten (totaal zes poten).
Insecten hebben een complete metamorfose. Dat wil zeggen dat het volwassen diertje er anders uitziet dan de larve (baby).
Weetje:
Insecten spelen een grote rol bij de voortplanting van planten. Dit komt doordat ze zich voeden met planten. Tijdens dat ze bij de plant gaan eten, laat de plant stuifmeel (de mannelijke geslachtcellen) achter op het insect. Het insect vliegt door naar een andere plant en daar laat hij het stuifmeel van de vorige plant achter en kan er bevruchting plaatsvinden.
Voorbeelden van insecten:
Lieveheersbeestje Libelle
(Pixabay, 2017a) (Shastri, 2020)
Kreeftachtigen
Kenmerken:
Ze hebben tien poten.
Ze komen in het water voor.
Ze halen adem via kieuwen.
Weetje:
Wist je dat pissebedden ook onder de kreeftachtigen vallen? Dit komt doordat ze ademhalen via kieuwen. Daarom kom je pissebedden meestal voor op vochtige plekken tegen.
Voorbeelden van kreeftachtigen:
Heremietkreeft Kreeft
(Mann, 2021) (Ehlers, 2022)
Duizendpoten/veelpotigen
Kenmerken duizendpoten:
Ze hebben aan elk segment een paar poten zitten.
Ze zijn carnivoor (vleesetend).
Kenmerken miljoenpoten:
Ze hebben aan elk segment twee paar poten zitten.
ze zijn herbivoor (plantetend).
Weetje:
Een duizendpoot heeft helemaal geen duizend poten. In engeland worden ze 'centipede' genoemd, wat honderdpoot betekent. Datt komt er meer bij in de buurt.
Voorbeelden van veelpotigen:
Duizendpoot Miljoenpoot
(Luc.T, 2015) (Heinonlein, 2015)
Gewervelden
De kenmerken van gewervelden zijn:
Gewervelden zijn tweezijdig symmetrisch.
Ze hebben een inwendig skelet waarvan wervels een onderdeel zijn.
Deze stam kun je in de volgende klassen opdelen: beenvissen, amfibieën, reptielen en zoogdieren.
Beenvissen
Kenmerken:
Ze hebben een goed ontwikkeld skelet.
Ze hebben kaakbeenderen waarmee ze hun prooi kunnen vangen.
Dit organisme leeft in het water.
Ze halen adem via kieuwen.
Weetje:
Als vissen geen zwembeweging maken, blijven ze drijven. Dat komt doordat de meeste beenvissen een orgaan hebben dat de zwemblaas heet. Die blaas is gevuld met olie of lucht. Hierdoor blijft de vis dus drijven.
Voorbeelden van beenvissen:
Zeepaardje Siamese kempvis
(Lacob, 2021) (Chevanon Photography, 2021)
Amfibieën:
Kenmerken:
Ze kunnen zowel in het water als op het land leven.
Ze halen adem doormiddel van longen en hun huid. Soms ook doormiddel van kieuwen.
de eitjes hebben geen kalkachtige schaal.
Weetje:
Wist je dat kikkers hun eitjes in het water leggen om uitdrogen tegen te gaan?
Voorbeelden van amfibieën:
Kikker Axolotl
(Pixabay, 2017c) (Clare, 2009)
Reptielen:
Kenmerken:
Ze hebben schubben (uitzondering: vogels).
Ze leggen eieren met een schaal.
Ze zijn ectotherm. Dat wil zeggen dat hun lichaamstemperatuur zich aanpast aan de omgeving. Als de omgeving waar het organisme zich bevindt 4ºC is, dan zal het lichaam rond die temperatuur gaan zitten (uitzondering: vogels).
Weetje:
De dino's vielen ook onder de reptielen. Omdat vogels afstammen van de dino's, behoren zij ook tot de klasse reptielen. Verder hebben vogels ook het kenmerk van dat ze eieren leggen met een schaal.
Voorbeelden van reptielen:
Schildpad Leguaan
(Hedenborg, 2020) (Pixabay, 2017a)
Zoogdieren:
Kenmerken:
Ze zijn endotherm. Dat wil zeggen dat ze een eigen lichaamstempretuur hebben. Hun tempratuur past zich niet aan de omgeving aan. Een mens heeft bijvoorbeeld altijd een temperatuur rond de 37ºC.
Ze hebben nieren.
Ze hebben melkklieren.
Ze hebben tanden die zijn aangepast aan het voedsel dat ze eten.
Het kind groeit in de buik van de moeder.
Je ziet hier een baby aapje bij zijn moeder melk drinken.
(Nilov, 2022)
Weetje:
Ze heten zoogdieren omdat elke baby van deze stam bij zijn of haar moeder melk drinkt, een zogehete zogeling.
Voorbeelden van zoogdieren:
Dolfijn Ezel
(Dolfijn, 2017) (Nilina, 2017)
Oefentoets
Je mag nu de onderstaande oefentoets maken. Vergeet niet na het maken van deze oefentoets op verzenden te kliken. Heel veel succes!
Afsluiting
Dit was de les voor vandaag. De volgende lessen kun je gebruiken om aan je eigen stamboomposter te werken. Hoe vond jij het werken met deze wikiwijs? Geef je mening via onderstaande vragen.
(Roma, 2021)
Bronvermelding
BlueWorldTV. (2014, 16 juni). Amazing footage of sponges pumping! [Videobestand]. Geraadpleegd op 5 januari 2023, van https://www.youtube.com/watch?v=pTZ211cIjX8
Chevanon Photography. (2021). Close Up Van Een Red Siamese Fighting Fish. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/close-up-van-een-red-siamese-fighting-fish-325044/
Clare, J. P. (2009). Axolotl (Ambystoma mexicanum) - Leucistic. Geraadpleegd van https://www.flickr.com/photos/johnclare/6978007064
Dallel, R. (2016). 2 Slak Tegenover Elkaar. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/2-slak-tegenover-elkaar-183333/
Deep Look. (2020, 20 oktober). Ever Seen a Starfish Gallop? | Deep Look [Videobestand]. Geraadpleegd op 5 januari 2023, van https://www.youtube.com/watch?v=9rxf_2EgwfE
Dids. (2022). Rode zeeanemoon. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/rood-dieren-onderwater-zeeanemoon-11467950/
Dolfijn. (2017). Geraadpleegd van https://pxhere.com/nl/photo/743779
Ducarme, F. (2017). Clypeaster reticulatus. Geraadpleegd van https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Clypeaster_reticulatus.jpg
Ehlers, M. (2022). Kreeft. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/kreeft-onderwater-dieren-in-het-wild-exotisch-13191863/
Grandbois, C. (2022). Zee-egel. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/zee-egel-waterdier-verticaal-schot-detailopname-13425961/
Hedenborg, L. (2020). Bruine En Zwarte Schildpad Op Groen Gras. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/bruine-en-zwarte-schildpad-op-groen-gras-3652958/
Heinonlein. (2015). Miljoenpoot, Mantadia. Geraadpleegd van https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Miljoenpoot,_Mantadia_2.JPG
Hobgood, N. (2006). Nembrotha kubaryana. Geraadpleegd van https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nembrotha_kubaryana_%28Nudibranch%29.jpg
Hobgood, N. (2009). Aplysina fistularis (Yellow Tube Sponge). Geraadpleegd van https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Aplysina_fistularis_%28Yellow_Tube_Sponge%29.jpg
Janoušková, H. (2021). Cnidaria life cycle. Geraadpleegd van https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Cnidaria-life-cycle.svg
Kalisinski, P. (2018). Ondiepe Focus Foto Van Roze En Bruine Kwallen. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/ondiepe-focus-foto-van-roze-en-bruine-kwallen-1076758/
Kers, B. (2010). Gewone zeekat. Geraadpleegd van https://www.flickr.com/photos/21933510@N07/10876519326
Lacob, S. (2021). Zeepaardje. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/dier-onderwater-aquarium-zeepaardje-7868382/
Li, Z. (2019). Vier Oranje Kwallenbehang. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/vier-oranje-kwallenbehang-1784578/
Luc.T. (2015). Chilopoda. Geraadpleegd van https://www.flickr.com/photos/luctnl/18591981638
Mann, B. (2021). Heremietkreeft. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/zand-dier-schelp-dierenfotografie-7874690/
Mislevicha, N. (2017). Rode Eekhoorn Op Boomtak. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/rode-eekhoorn-op-boomtak-564065/
Nilina. (2017). Ezel. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/ezel-584177/
Nilov, M. (2022). Moeder aap met jong. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/dieren-apen-vasthouden-ouder-7709882/
Pia. (2019). Selectieve Focusfotografie Van Octopus. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/selectieve-focusfotografie-van-octopus-3046629/
Pixabay. (2016a). Bruine En Witte Spin. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/bruine-en-witte-spin-68186/
Pixabay. (2016b). Geel En Groen Gecoate Hagedis. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/geel-en-groen-gecoate-hagedis-62289/
Pixabay. (2017a). 2 Lady Bug Op Groen Blad. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/2-lady-bug-op-groen-blad-144243/
Pixabay. (2017b). Close Up Van Een Leguaan. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/close-up-van-een-leguaan-325946/
Pixabay. (2017c). Groenachtig Blauw Geel En Oranje Kikker Op Groen Blad. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/groenachtig-blauw-geel-en-oranje-kikker-op-groen-blad-76957/
Pixabay. (2017d). Groene Sprinkhaan. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/groene-sprinkhaan-76967/
Pixabay. (2019). Rode En Gouden Krab Op Rock Selective Focus Photography. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/rode-en-gouden-krab-op-rock-selective-focus-photography-76966/
Radula diagram. (2006). Geraadpleegd van https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Radula_diagram.svg
Roma, A. (2021). Have a good day. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/hart-koffie-creatief-kop-7319193/
Shastri, N. (2020). Libelle. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/vervagen-insect-libel-vleugels-10086697/
Skelet zeepaard. (2017). Geraadpleegd van https://pxhere.com/nl/photo/555622
St. Jhon, J. (2004). Orange sponge (Grand Cayman Island, Caribbean Sea). Geraadpleegd van https://www.flickr.com/photos/jsjgeology/50395211058
St. Jhon, J. (2009). Mycale laxissima (strawberry vase sponge) (Grand Cayman Island, Caribbean Sea). Geraadpleegd van https://www.flickr.com/photos/jsjgeology/50399521716
Vogelspin. (2017). Geraadpleegd van https://pxhere.com/de/photo/839914
Z, E. (2020). Zeester. Geraadpleegd van https://www.pexels.com/nl-nl/foto/kust-dierenfotografie-zeester-waterdier-4324773/
Het arrangement Thema 3 ordenen basisstof 3 dieren is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Simone Schippers
Laatst gewijzigd
2023-04-04 17:29:52
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0
Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of
bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
- Je kan de dieren indelen in groepen aan de hand van de kenmerken, het skelet en de symentrie
- Je kan van iedere stam (6 stammen) van het dierenrijk de kenmerken en een voorbeeld noemen.
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld
Studiebelasting
4 uur 0 minuten
Thema 3 ordenen basisstof 3 dieren
nl
Simone Schippers
Simone Schippers
2023-04-04 17:29:52
- Je kan de dieren indelen in groepen aan de hand van de kenmerken, het skelet en de symentrie
- Je kan van iedere stam (6 stammen) van het dierenrijk de kenmerken en een voorbeeld noemen.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
