een wikiwijs pagina over Sprookjes. Het onderwerp Sprookjes is een onderdeel van de werkplaats Verhalen vertellen. Deze werkplaats is bedoeld voor studenten met de opleiding: Gespecialiseerd Pedagogisch Medewerker, omdat de gerichte doelgroep voor deze opleiding overeenkomt met de doelgroep voor de opdrachten van deze werkplaats. Deze wikiwijs pagina zal één les vervangen van de werkplaats.
Misschien vraag je je af waarom we het over sprookjes gaan hebben. Het lezen en voorlezen van verhalen aan kinderen stimuleert de ontwikkeling van het kind. Vaak worden er dan sprookjes voorgelezen aan kinderen. Aangezien dit jullie doelgroep is, is het handig om te weten waar sprookjes vandaan komen en waar deze uit bestaan. Het is daarnaast ook een leuke manier om de dag af te sluiten met de kinderen. Dus mocht je geen idee hebben wat je de overgebleven 5 minuten moet gaan doen? Lees een sprookje voor!
In deze wikiwijs vind je informatie over allerlei interessante onderdelen van sprookjes die je kunt gebruiken voor je eigen verhalen op je stage. Volg deze les in de juiste volgorde. Je begint bij de inleiding en loopt de onderwerpen door naar beneden. Zo volg je bijvoorbeeld bij 'Geschiedenis van Sprookjes' alle onderdelen af die daaronder vermeldt staan. Je gaat dan dus van 'Geschiedenis van sprookjes algemeen' door naar '17e eeuw' en zo verder.
Bij deze onderdelen zitten soms ook linkjes naar andere websites voor extra informatie of oefeningen. Sommige hiervan zijn filmpjes, doe hiervoor dus even je oortjes in om de rest niet te storen. Mocht je tussendoor vragen hebben kan je zachtjes overleggen met je buren of hulp vragen aan de docent.
Je hebt voor deze hele pagina (inclusief eindtoets) 50 minuten de tijd.
Aan het einde van deze pagina is er een eindtoets over alle besproken onderwerpen in deze pagina.
We gaan aan de slag met de volgende lesdoelen:
- Aan het einde van deze les kan de student minimaal twee kenmerken van sprookjes herkennen en beschrijven.
- Aan het einde van deze les kan de student twee schrijvers van sprookjes herkennen.
- Aan het einde van deze les kan de student twee ontwikkelingen van sprookjes herkennen en beschrijven in eigen woorden.
- Aan het einde van deze les kan de student de structuur van verhalen herkennen en benoemen door middel van een voorbeeld.
- Aan het einde van deze les kan de student 30 minuten zelfstandig, met overleg met de buren en hulp van de docent, aan de slag.
Hieronder vind je een kort introductiefilmpje over het sprookjes. Bekijk het filmpje aandachtig; een aantal elementen komen terug in de leertekst voor deze les.
Geschiedenis van sprookjes
Geschiedenis van sprookjes algemeen
Mensen verzonnen vroeger verhalen over het leven, waarin een laag fantasie toegevoegd werd. De verhalen werden verteld rond het kampvuur aan jong en oud. De sprookjes werden verteld en gezongen op rijm, zodat de verhalen makkelijk te onthouden waren. Vooral in de middeleeuwen, waarin heksen en tovenaars erg populair waren, ontstonden veel sprookjes. De belangrijkste onderwerpen van deze sprookjes waren normen, waarden, goed, kwaad, rijk en arm. Na de uitvinding van de boekdrukkunst zijn mensen sprookjes op gaan tekenen. Omdat dit door verschillende mensen werd gedaan, zitten er in sommige versies verschillen tussen de sprookjes.
Het woord 'sprookje' komt van het woord Sproke, wat vertelling/verhaal betekent. In sprookjes zitten veel levenslessen, omgangsvormen, aanmoedigingen en waarschuwingen.
17e eeuw
Giambattista Basile, een Italiaanse schrijver, was een van de eerste vijftig mensen die sprookjes op papier zette. Zijn bekenste verhaal is Belle en het Beest, ook wel De dochter en de koopman genoemd. Ook verzamelde hij de sprookjes Petrosinella (Repunzel), De domoor, Het sprookje van de reus (Tafeltje-dekje), De twee gebroeders en de zoons van de koopman.
Charles Perrault tekende een aantal sprookjes die bij ons erg bekend zijn. Voorbeelden hiervan zijn De sprookjes van moeder gans, Doornroosje, De gelaarse kat, Assepoester en Klein Duimpje. Deze sprookjes zijn ook te bezoeken in de Efteling.
Jean de la Fontaine schreef fabels over dieren met menselijke eigenschappen. Bekende fabels hiervan zijn De raaf en de vos, De haas en de schildpad en De spin en de zwaluw.
De gebroeders Grimm
In de negentiende eeuw trokken taalgeleerden Jacob en Wilhem Grimm door Duitsland om volksverhalen en volkssprookjes op te schrijven. In dertien jaar verzamelde ze zo een 200 verhalen. Katharina Dorothea Viehman leverde zo 37 sprookjes voor de verhalenbundel van Grimm. De verhalen van Grimm zijn bij ons zeer bekend. Dit zijn verhalen zoals: Sneeuwwitje, Hans en Grietje, De kikkerkoning en Repelsteeltje.
Hans Christian Andersen
Hans Christian Andersen kwam uit een arm gezin, toch kon hij later naar een goede school. Al was school voor hem niet echt een gelukkige tijd omdat hij gepest werd, Andersen was een romanticus en wilde eigenlijk acteur worden. In tegenstelling tot de gebroeders Grimm, die verhalen verzamelden, komen de sprookjes van Andersen uit zijn eigen fantasie. Het sprookje wat volgens zeggen autobiografisch is ‘Het lelijk eentje’, vertelt over het leven van Andersen, dat ongelukkig begon maar veranderde in een beroemde schrijver. Bekende sprookjes van Andersen zijn; De prinses op de erwt, De kleine zeemeermin, Het meisje met de zwavelstokjes, De nieuwe kleren van de keizer, De Chinese nachtegaal, De sneeuwkoningin en De Rode schoentjes. Ook veel van deze sprookjes kun je terugvinden in de Efteling.
Niveau's
De volgende deelonderwerpen zijn verdeeld in drie verschillende niveau's: beginner, gemiddeld en expert. Hierbij zijn de onderwerpen hetzelfde, maar verschilt de uitleg en verschillen de voorbeelden die hierbij gegeven worden in moeilijkheidsgraad. Denk dus na bij jezelf welk niveau het beste aansluit bij jou. Misschien heb je al veel kennis over sprookjes en wil je daarom een hoger niveau proberen. Mocht je er halverwege achterkomen dat je toch liever een hoger of lager niveau wilt, kan je altijd nog wisselen en verdergaan bij het onderwerp waar je gebleven was.
Je hoeft deze onderwerpen maar één keer door te lopen. Je kiest dus een niveau, bijvoorbeeld Beginner. Je hoeft hierna niet door te gaan naar Gemiddeld. Je gaat dan door naar het volgende onderwerp, Structuur.
(Bravo & The Noun Project, 2015)
Beginner
Kenmerken van sprookjes
In sprookjes zitten een aantal terugkomende kenmerken waaraan je een sprookje kan herkennen. De bekendste kenmerken zijn:
Openings- en afsluitingszin: er was eens... en ze leefden nog lang en gelukkig
Tijd en plaats worden niet genoemd. Dit laat zien dat het om een verzonnen verhaal gaat (fictie)
Hoofdrolspelers zijn verzonnen personen (fictief)
Sprookjes behandelen vaak een conflict of opdracht in een reeks van avonturen vol hindernissen
Uitgangspositie van de held(in) ziet er vaak niet goed uit
Meestal positief einde: eind goed, al goed
Het 'normale' kan overgaan in het bovennatuurlijke: niet normale vijanden (tovenaars, reuzen, duivels, draken, heksen), tovervoorwerpen, helpende/pratende dieren
Leugens en geweld worden gebruikt om vijanden te verslaan. Bijvoorbeeld tijdens het gevecht tussen Joris en de Draak om de draak te kunnen verslaan. Of de ouders van Hans en Grietje die hun kinderen later in het bos weer op zouden halen, terwijl ze dat niet gingen doen.
Held of heldin is vaak een jongere die uiteindelijk een plaats in de wereld verovert
Vaak is er een ‘drieslag’: een herhaling in drieën (bijvoorbeeld drie beproevingen)
die oploopt tot een hoogtepunt. Het hoogtepunt komt nog terug in het deelonderwerp 'structuur'. Een voorbeeld van de drieslag is bij de Boze Wolf van de Drie Biggetjes. Deze wilt de biggetjes graag opeten en moet hiervoor hun huizen omver blazen. Dit lukt de eerste twee keer, maar het derde huis is gemaakt van steen. Het lukt de Wolf niet om dit huis omver te blazen.
Om te oefenen met de kenmerken van sprookjes kan je de volgende quiz maken om te zien of je het onder de knie hebt.
Na het beantwoorden van de vragen komt er een laadscherm in beeld. Als je dit ziet, kan je weer terug naar deze pagina en verder gaan met de wikiwijs.
Ontwikkeling van sprookjes
Heel veel dingen veranderen in de loop van jaren, zo ook sprookjes. Sprookjes zagen er vroeger heel anders uit dan nu. Dit komt door twee verschillende ontwikkelingen: Verhamlosung en Canonvorming. Hieronder worden deze twee begrippen uitgelegd.
Verharmlosung: Dit woord bestaat eigenlijk uit drie woorden; ver-harm-losung. 'Harm' komt van het Engelse woord voor leed/pijn. 'Losung' komt van het Duitse woord voor einde. Deze woorden samen betekent dus dat het leed of de pijn steeds minder wordt. Omdat dit natuurlijk gaat over sprookjes laat het zien dat de sprookjes steeds minder pijn, oftewel minder heftig worden.
Vroeger waren sprookjes erg wreed en bloederig. De sprookjes waren namelijk ook bedoeld voor volwassenen, in plaats van alleen kinderen. Om het sprookje dus ook leuk te houden voor volwassenen, waren de sprookjes erg heftig. Door de jaren heen zijn de sprookjes steeds minder wreed geworden en steeds meer gericht op jonge kinderen. Hieronder staat een voorbeeld van Verhamlosung bij het sprookje van Sneeuwwitje.
In het bekende verhaal van Sneeuwwitje vlucht ze voor haar jaloerse stiefmoeder en komt te wonen bij de zeven dwergen. De stiefmoeder vergiftigd haar met een appel, waardoor ze in een diepe slaap valt. Later wordt ze gekust door haar prins op het witte paard en leven zij nog lang en gelukkig.
In het originele verhaal van Sneeuwwitje wilt de stiefmoeder dat de jager Sneeuwwitje neerschiet en haar longen en lever meeneemt als bewijs. De jager kon dit niet aan en schoot in de plaats een zwijn neer. De stiefmoeder at de lever en de long van het zwijn omdat ze dacht dat dit van Sneeuwwitje was. Als ze ontdekt dat Sneeuwwitje nog leeft, besluit ze haar zelf te doden. Dit doet ze met een appel waar Sneeuwwitje in stikt en bewusteloos raakt. Op een dag wordt Sneeuwwitje meegenomen door een prins. Hij struikelt, Sneeuwwitje valt en het stukje appel schiet uit haar keel waardoor ze weer bij komt. Niet veel later trouwen Sneeuwwitje en de prins. De stiefmoeder is ook uitgenodigd, maar moet dan op gloeiend hete schoenen dansen tot ze erbij neer valt.
(Overvelde, 2020)
Heb je ooit gehoord van deze sprookjes?
• De zes wonderbaarlijke helpers (waaronder Langnek)
• De appelvangproef
• De dans in de doornstruik
• Dokter Weet-Al
• Falada
De kans is groot dat je hier nog nooit over gehoord hebt. Dit komt namelijk door de canonvorming. Dit betekent dat er maar een aantal sprookjes bekend zijn bij de meeste mensen. Er zijn veel verhalen verloren gegaan omdat deze bijvoorbeeld niet op zijn geschreven, waardoor ze vergeten zijn. Ook worden er in sprookjesboeken maar een aantal sprookjes beschreven. Dit zijn ook vaak de bekendste sprookjes. In bijvoorbeeld de Efteling zien we in het sprookjesbos ook alleen maar voor ons bekende sprookjes zoals Roodkapje en Doornroosje. Door de tijd heen zijn we dus heel veel sprookjes kwijtgeraakt omdat deze niet meer verteld worden.
Gemiddeld
Kenmerken van sprookjes
In sprookjes zitten vaste kenmerken waaraan je een sprookje kan herkennen. De bekendste kenmerken zijn hierbij:
Openings- en afsluitingszin: er was eens... en ze leefden nog lang en gelukkig
Tijd en plaats worden niet beschreven. Dit laat zien dat het om een verzonnen verhaal gaat (fictie). Jouw eigen fantasie kan dan hierbij een eigen wereld creëren.
Hoofdrolspelers zijn fictieve personen
Sprookjes behandelen vaak een conflict of opdracht in een reeks van avonturen vol hindernissen
Uitgangspositie van de held(in) ziet er vaak niet goed uit. Het verhaal lijkt dramatisch te eindigen voor de hoofdpersoon.
Meestal optimistisch einde. Uiteindelijk komt het vaak toch wel goed.
Het 'normale' kan overgaan in het bovennatuurlijke: ongewone tegenstanders (tovenaars, reuzen, duivels, draken, heksen), tovervoorwerpen, helpende/pratende dieren
List en geweld wordt gebruikt om tegenstanders te verslaan. Bijvoorbeeld tijdens het gevecht tussen Joris en de Draak om de draak te kunnen verslaan.
Held of heldin is vaak een jongere die uiteindelijk een plaats in de wereld verovert
Vaak sprake van ‘drieslag’: een herhaling in drieën (bijvoorbeeld drie beproevingen)
die oploopt tot een hoogtepunt. Het hoogtepunt komt nog terug in het deelonderwerp 'structuur'.
Om te oefenen met de kenmerken kan je de volgende quiz maken.
Na het beantwoorden van de vragen komt er een laadscherm in beeld. Als je dit ziet, kan je weer terug naar deze pagina en verder gaan met de wikiwijs.
Ontwikkeling van sprookjes
Sprookjes zijn door de tijd heen veranderd. Deze zagen er vroeger heel anders uit dan nu. Dit komt door twee verschillende ontwikkelingen: Verhamlosung en Canonvorming. Hieronder worden deze twee begrippen uitgelegd.
Verharmlosung: Dit woord bestaat eigenlijk uit drie woorden; ver-harm-losung. 'Harm' komt van het Engelse woord voor leed/pijn. 'Losung' komt van het Duitse woord voor einde. Het woord betekent dus dat sprookjes minder pijnlijk, oftewel heftig worden.
Vroeger waren sprookjes erg wreed en bloederig. De sprookjes waren namelijk ook bedoeld voor volwassenen, in plaats van alleen kinderen. Om het sprookje dus ook leuk te houden voor volwassenen, waren de sprookjes erg heftig. Door de jaren heen zijn de sprookjes steeds minder wreed geworden en steeds meer gericht op jonge kinderen. Hieronder staat een voorbeeld van verharmlosung van het sprookje 'Assepoester'.
Het bekende verhaal van Assepoester is dat het een jong meisje is die hard moet werken van haar stiefmoeder en zussen. Stiekem gaat ze naar het bal van de prins met de betovering van de goede fee. Ze danst daar met de prins, maar vergeet helemaal de tijd voordat de betovering is uitgewerkt. Ze haast zich naar de koets en verliest daarbij een glazen muiltje. De prins zoekt vervolgens het hele land af, op zoek naar Assepoester. Uiteindelijk past het muiltje alleen Assepoester, en ze leefden nog lang en gelukkig.
Het originele verhaal van Assepoester is een stuk minder sprookjesachtig. In het originele verhaal worden de stiefzussen van Assepoester namelijk gedwongen door de stiefmoeder om hun tenen eraf te snijden om zo te passen in het glazen muiltje. Uiteindelijk vindt de prins dan toch Assepoester en trouwen ze. Op deze bruiloft werd het de stiefzussen toch teveel en prikten ze hun ogen eruit.
(Boterkooper, 2016)
Komen deze sprookjes je bekend voor?
• Houten Peter
• Koning Lijsterbaard
• Lange winter
• De magische vlucht
Waarschijnlijk zeggen deze sprookjes je niet zo veel. Dit komt door de ontwikkeling: canonvorming. Dit betekent dat er maar een aantal sprookjes bekend zijn bij de meeste mensen. Dit komt omdat er veel verhalen verloren zijn gegaan omdat deze vroeger niet zijn opgeschreven. Ook worden er maar een aantal verhalen gezet in sprookjesboeken, waardoor de kinderen deze het meeste meekrijgen. In bijvoorbeeld de Efteling zien we ook maar een aantal sprookjes in het sprookjesbos.
Expert
Kenmerken van sprookjes
In sprookjes zijn vaste kenmerken te vinden waaraan wij een sprookje kunnen herkennen. De bekendste kenmerken hiervan zijn:
Openings- en afsluitformule: er was eens... en ze leefden nog lang en gelukkig
Tijd en ruimte worden niet benoemd. Dit laat zien dat het verhaal fictie is. Omdat dit niet benoemd wordt, moeten je hersenen een eigen wereld vormen waar het verhaal zich afspeelt.
Hoofdrolspelers zijn fictieve personen. Bij een sage (een bekend volksverhaal, besproken in de eerste les) en een legende (een traditioneel christelijk verhaal) zijn dit non-fictieve personen.
Sprookjes behandelen vaak een conflict of opdracht ingebed in een reeks van avonturen vol hindernissen
Uitgangspositie van de held(in) is vaak niet positief. Het verhaal lijkt dramatisch af te lopen voor de hoofdrolspeler
Meestal optimistisch einde
Het 'normale' kan overgaan in het bovennatuurlijke: bovennatuurlijke tegenstanders (tovenaars, reuzen, duivels, draken, heksen), tovervoorwerpen, helpende/pratende dieren. Bijvoorbeeld Roodkapje die een gesprek voert met de Boze Wolf.
List en geweld is toegestaan om tegenstanders te verslaan
Held of heldin is vaak een adolescent (beginneling) die uiteindelijk een plaats in de wereld verovert.
Vaak sprake van ‘drieslag’: een herhaling in drieën (bijvoorbeeld drie beproevingen)
die oploopt tot een climax. De climax wordt nog besproken in het deelonderwerp 'structuur'.
Ontwikkeling van sprookjes
Door de jaren heen zijn sprookjes er anders uit gaan zien. Dit heeft te maken met twee ontwikkelingen: Verharmlosung en canonvorming.
Verharmlosung: Dit houdt in dat sprookjes door de jaren heen minder wreed zijn geworden. Vroeger waren de sprookjes wreed omdat deze ook bedacht waren voor volwassenen, en niet alleen voor kinderen. Door de jaren heen zijn de sprookjes dus wat braver en meer gericht voor kinderen geworden. Hieronder staat een voorbeeld van verharmlosung met het sprookje van de Klokkenluider van de Notre Dam.
In het bekende verhaal is de Klokkenluider van de Notre Dam, ook wel Quasimodo genoemd, een jongen met een fysieke afwijking die verborgen wordt gehouden voor de buitenwereld. Als hij dan stiekem toch naar buiten gaat, ziet hij het zigeunermeisje Esmeralda en wordt verliefd op haar. Tegelijkertijd worden de zigeuners verjaagd uit de stad, omdat ze zouden zorgen voor onrust. Uiteindelijk redt Quasimodo Esmeralda als ze ter dood wordt veroordeeld door de kerk.
In het originele verhaal lukt het Quasimodo niet om Esmeralda te redden en moet toekijken hoe Esmeralda opgehangen wordt. Hij gaat naar haar graf en hongert zichzelf uit tot de dood. Als het graf wordt geopend, worden botten van hen beide gevonden. Wanneer ze deze willen pakken, veranderen de botten in stof.
(Boterkooper, 2016)
Ken je het verhaal van deze sprookjes?
• De meesterdief
• Het schip van Sinternuit
• De stenen gast
• De zingende doodsbeentjes
Waarschijnlijk heb je nog nooit van deze sprookjes gehoord, dit komt door canonvorming. Dit betekent dat er door de jaren heen maar een aantal sprookjes bekend zijn gebleven bij de meeste mensen. Dit komt omdat de verhalen van vroeger niet opgeschreven werden en er in sprookjesboeken maar een aantal boeken beschreven worden. Dit zijn dan vaak de bekende sprookjes, waardoor kinderen vaak alleen deze verhalen kennen.
Dit is ook een filmpje, dus doe even je oortjes in.
Sprookjes in het heden
Niet alleen in verhalen, maar ook in alledaagse dingen komen sprookjes voor. Misschien wel meer dan dat je nu denkt. Om je een aantal voorbeelden hiervan te geven, kun je klikken op de onderstaande link.
Je hoeft hierbij alleen door de slides heen te gaan door op de pijltjes te klikken. Je hoeft de les dus niet te starten. Als je deze slides hebt bekeken, kan je weer verder gaan op deze pagina.
Om te controleren of je de leerstof van deze pagina goed begrijpt, is het maken van een controletoets erg handig. In deze toets komen alle onderdelen van deze wikiwijs pagina terug. De toets bestaat uit 10 vragen. Je maakt deze toets individueel, dus ook zonder te overleggen. Klik op de onderstaande link om naar de toets te gaan:
Je bent bij het einde van deze wikiwijs pagina aangekomen. Bedankt voor je inzet en aandacht.
Volgende week gaan we oefenen met het vertellen van een verhaal. Tot volgende week!
Bronnenlijst
Bertron, L. (2009, 21 mei). Musicals (3557198016). Wikimedia Commons. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Musicals_%283557198016%29.jpg
Boterkooper, G. (2016, 22 november). Het gruwelijke (echte) verhaal achter deze 7 Disney-sprookjes. LINDA.nl. Geraadpleegd op 13 maart 2023, van https://www.linda.nl/persoonlijk/het-gruwelijke-echte-verhaal-achter-deze-7-disney-sprookjes/
Bravo, J. P. & The Noun Project. (2015, 19 juni). Noun 76041 - Different Ways. Wikimedia Commons. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Noun_76041_-_Different_Ways.svg
Fantasy tabletop role playing game at RopeCon 2019. (2019, 28 juli). Wikimedia Commons. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Fantasy_tabletop_role_playing_game_at_RopeCon_2019.jpg
Het allereerste sprookjesboek | Dat-kan-toch-anders-man | Het Klokhuis. (2018, 21 november). [Video]. Youtube. Geraadpleegd op 1 maart 2023, van https://www.youtube.com/watch?v=VwHPzLS9R-4
Jones, R., Horizon Forbidden West review, & Bithrey, R. (2022, 30 september). Horizon Forbidden West Horizon Forbidden West. Trusted Reviews. https://www.trustedreviews.com/best/best-rpg-3523043
Kransen, J. (2008, 14 juni). Dragon Efteling. Wikimedia Commons. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dragon_Efteling.jpg
Overvelde, B. (2020, 10 september). De verhalen achter deze zoete Disneyfilms zijn niet zo geschikt voor kinderen. Quest. Geraadpleegd op 8 maart 2023, van https://www.quest.nl/maatschappij/cultuur/a33977019/de-verhalen-achter-deze-zoete-disneyfilms-zijn-niet-zo-geschikt-voor-kinderen/#:~:text=lang%20en%20gelukkig.-,Het%20echte%20verhaal,de%20lever%20van%20een%20zwijn.
Ryles, G., & Bithrey, R. (2022, 30 september). Pokémon Legends: Arceus. Trusted Reviews. https://www.trustedreviews.com/best/best-rpg-3523043
Van Beem, A. (2014, 11 april). Biscottes Corvisart blik met afbeeldingen van sprookjes, foto 2. Wikimedia Commons. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Biscottes_Corvisart_blik_met_afbeeldingen_van_sprookjes,_foto_2.JPG
West, E. (2019, 9 april). Iron, Fire and Ice: The Real History that Inspired Game of Thrones. Goodreads. https://www.goodreads.com/book/show/36563378-iron-fire-and-ice
Het arrangement Leerarrangement ICT Didactiek N2 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Madelon van Es
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2023-04-08 22:39:01
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Kennisclip Structuur Verhalen
