In deze quest vind je alle basiskennis die je nodig hebt voor het vak aardrijkskunde. We zorgen ervoor dat de volgende onderdelen vertegenwoordigd zijn in de quests:
Werken met geografische gegevens en kaarten.
Geografische vragen stellen.
Geografische werkwijzen.
Geografisch onderzoek doen.
De ramptoerist
De badge 'De ramptoerist' bestaat uit twee delen, namelijk dat jij 'vulkanoloog' en 'seismoloog' wordt. Om vulkanoloog en seismoloog te worden moet je aan een aantal leerdoelen voldoen.
Er worden quests aangeboden om vulkanoloog en seismoloog te worden. Maar als jij een ander goed idee hebt om de leerdoelen te behalen is dat in overleg ook helemaal goed!
De leerdoelen zijn:
- Je kunt benoemen uit welke delen de binnenkant van de aarde is opgebouwd
- Je kunt verklaren hoe de processen binnenin de aarde het ontstaan van een vulkaan kunnen veroorzaken
- Je kunt benoemen welke verschillende typen vulkanen we onderscheiden en de gevolgen die een vulkaanuitbarsting kan hebben
- Je kunt verklaren hoe de processen binnenin de aarde het ontstaan van een aardbeving kunnen veroorzaken
- Je kunt benoemen welke gevolgen een aardbeving kan hebben
- Je kunt oplossingen bedenken tegen de gevolgen van een aardbeving (havo/vwo)
Uiteindelijk sluit jij deze badge af met het voldoende maken van het eindproduct. Het eindproduct bij deze badge is 'de wonderwall'.
Vulkanoloog
infographic
Om vulkanoloog te worden zal je een aantal stappen moeten doorlopen. Je maakt de volgende onderdelen:
1. Voorbereiding
2a. Structuur Aarde
2b. Typen vulkanen
2c. Gevolgen vulkaanuitbarsting
3. Eindopdracht om vulkanoloog te worden
Leerdoelen:
- Je kunt benoemen uit welke delen de binnenkant van de aarde is opgebouwd
- Je kunt verklaren hoe de processen binnenin de aarde het ontstaan van een vulkaan kunnen veroorzaken
- Je kunt benoemen welke verschillende typen vulkanen we onderscheiden en de gevolgen die een vulkaanuitbarsting kan hebben
1. Voorbereiding; beantwoord de volgende vragen:
1. Op welk ambitie niveau wil jij deze badge afronden?
2. Welke leerspieren wil jij extra gaan inzetten bij het maken van deze badge?
3. Maak een mindmap met daarin alle kennis die jij al hebt over vulkanen.
2a. Structuur Aarde
Vulkanen ontstaan doordat aardplaten continu in beweging zijn, maar waardoor bewegen de aardplaten nou eigenlijk?
Onder de aardkorst vinden convectiestromen plaats. Door de zwaartekracht kan een aardplaat naar beneden worden getrokken. Door opstijgend magma kan een aardplaat ook juist naar boven worden geduwd. Door deze verschillende bewegingen van de aardplaten kunnen vulkanen ontstaan.
Bekijk onderstaande video van minuut 0:30 tot minuut 2:30. Beantwoord daarna vraag 1 en vraag 2.
Vraag 1: Uit welke delen bestaat de binnenkant van de Aarde?
Vraag 2: Leg uit wat er wordt bedoeld met convectiestromen.
De meeste vulkanen ontstaan op een grens tussen twee aardplaten. Hierbij wordt er onderscheid gemaakt tussen continentale platen en oceanische platen. Deze aardplaten kunnen op drie verschillende manieren bewegen.
Vraag 3: Leg uit wat het verschil is tussen een continentale plaat en een oceanische plaat.
Vraag 4: Welke drie verschillende richtingen kunnen de platen op bewegen en hoe wordt dit genoemd? Maak hierbij gebruik van onderstaande kaart.
Vul 'divergerende' of 'convergerende' in.
Vraag 5a: De Zuid-Amerikaanse plaat en de Afrikaanse plaat zijn voorbeelden van ....... platen.
Vraag 5b: De Zuid-Amerikaanse plaat en de Nazca plaat zijn voorbeelden van ....... platen.
Vraag 6: Vul onderstaande tabel in met de juiste bewegingsrichting van de aardplaten.
Wanneer we inzoomen op het zuid-westen van de Euraziatische plaat en het noorden van de Afrikaanse plaat zie je veel gedetailleerder welke kant de aardplaten zich op bewegen (zie afbeelding hieronder).
Vraag 7: Welke kant beweegt de Euraziatische plaat op in het zuid-westen?
Vraag 8: Welk gevolg zal dit in de verre toekomst hebben voor de continenten Europa en Afrika?
2b. Typen vulkanen
Verspreid over de wereld komen verschillende typen vulkanen voor. Een vulkaan kan een 'effusief eruptietype' hebben of een 'explosief eruptietype'.
Vraag 9. Leg uit wat er wordt bedoeld met 'effusief eruptietype' en 'explosief eruptietype'.
De meest voorkomende typen vulkanen zijn:
- Schildvulkaan
- Stratovulkaan
- Caldera
- Hot spot
Vraag 10a. Zoek van alle vier de vulkaan typen een afbeelding op.
Vraag 10b. Leg uit hoe ieder vulkaan typen ontstaan.
Vraag 10c. Zoek van ieder vulkaan typen uit welk eruptietype erbij hoort.
Vraag 11. Vul onderstaande tabel in. Daarvoor moet je van de gegeven vulkanen opzoeken in welk werelddeel ze zich bevinden, in welk land of eiland ze liggen, de hoogte en welk type vulkaan het is.
Vraag 12: Leg uit wat de 'Ring of Fire' is?
2c. Gevolgen vulkaanuitbarsting
De volgende twee vragen gaan over de gevolgen die een vulkaanuitbarsting kan hebben.
Vraag 13. Vaak is het bekend dat vulkaanuitbarstingen veel nadelige gevolgen hebben. Noem drie nadelige gevolgen die een vulkaanuitbarsting kan hebben.
Vraag 14. Naast de nadelige gevolgen, hebben vulkaanuitbarstingen toch ook echt positieve gevolgen voor de omgeving. Noem minimaal twee voordelen van een vulkaanuitbarsting.
3. Eindopdracht om vulkanoloog te worden
Kies uit de volgende woorden en vul de tabellen correct in: Oceaan-oceaan (3x), continent-continent (3x), oceaan-continent (1x), Mid-Atlantische rug, mid-oceanische rug, gebergtevorming, San Francisco, IJsland, riftzone, subductiezone met vulkanische bergketen, subductiezone met vulkanische eilandenboog, Afrikaanse Riftvallei, Himalaya, Kleine Antillen, Japan
Divergerende plaatbeweging:
Soort aardplaat Gevolg Locatie
Convergerende plaatbeweging:
Soort aardplaat Gevolg Locatie
Transforme plaatbeweging
Soort aardplaat Locatie
Seismoloog
Infographic
Om seismoloog te worden zal je een aantal stappen moeten doorlopen. Je maakt de volgende onderdelen:
1. Voorbereiding
2a. Structuur Aarde
2b. Ontstaan aardbeving
2c. Oplossingen gevolgen aardbeving voorkomen
3. Eindopdracht om seismoloog te worden
Leerdoelen:
- Je kunt benoemen uit welke delen de binnenkant van de aarde is opgebouwd
- Je kunt verklaren hoe de processen binnenin de aarde het ontstaan van een aardbeving kunnen veroorzaken
- Je kunt benoemen welke gevolgen een aardbeving kan hebben
- Je kunt oplossingen bedenken tegen de gevolgen van een aardbeving (havo/vwo)
1. Voorbereiding; beantwoord de volgende vragen:
1. Op welk ambitie niveau wil jij deze badge afronden?
2. Welke leerspieren wil jij extra gaan inzetten bij het maken van deze badge?
3. Maak een mindmap met daarin alle kennis die jij al hebt over aardbevingen.
2a. Structuur Aarde
Onderzoek
Lees onderstaande tekst en bekijk het filmpje. Beantwoord daarna de vragen. Noteer het antwoord in je keynote.
Opbouw aarde
De aarde is, van binnen naar buiten, opgebouwd uit:
- de binnenkern
- de buitenkern
- de mantel
- de aardkorst
De kern van de aarde is heel heet, wel 5000 °C, en hij bestaat uit ijzer. In de binnenkern is de druk zo groot dat het ijzer daar een vaste bal vormt. In de buitenkern is de druk minder groot, waardoor het ijzer in deze laag vloeibaar is.
De aardmantel bestaat uit gesteente. Dat gesteente is zo heet, dat het ook vloeibaar is. De buitenste schil van de aarde is hard. Dit is de aardkorst.
De aardkorst is ongeveer 40 kilometer dik en bestaat uit twee soorten platen:
Continentale platen: deze platen liggen onder alles wat land is (continenten).
Oceanische platen: deze platen liggen onder de oceanen.
De aardkorst verandert door natuurkrachten voortdurend van vorm. Er zijn krachten die van binnenuit op de aardkorst inwerken, denk aan vulkanisme en aardbevingen. Deze krachten noem je endogene krachten. Er zijn ook krachten die van buitenaf op de aardkorst inwerken, denk aan planten, wind, regen, vorst en water. Deze krachten noem je exogene krachten.
De platen hebben de afgelopen 200 miljoen jaar over de aarde gezworven en bewegen nu nog. Het bewegen van die platen heet plaattektoniek.
De mantel bestaat uit een stroperige massa gesteente die magma heet. Omdat de temperatuur tussen de kern van de aarde en de aardkorst verschilt, beweegt het magma voortdurend. Die bewegingen heten convectiestromen.
De aardplaten drijven op het magma. Convectiestromen kunnen er dus voor zorgen dat aardplaten gaan schuiven.
Er zijn drie soorten bewegingen:
divergentie: platen gaan uit elkaar.
convergentie: platen worden tegen elkaar aan geduwd.
transforme beweging: platen schuiven langs elkaar.
Vraag 1: Op welke manier zijn de gevolgen van deze drie plaatbewegingen in de natuur zichtbaar? Laat dit voor iedere plaatbeweging aan de hand van een afbeelding zien.
Verwerking
Vraag 2. Zet alle kenmerken die je hierboven van de structuur van de aarde hebt gelezen/gehoord op een rijtje in je keynote. Tip: de eerste is: 'De kern van de aarde is 5000 graden Celsius'.
Vraag 3. Kopieer vervolgens dit plaatje naar je keynote en zet alle kenmerken die je hebt opgeschreven bij het juiste onderdeel van de aarde.
Vraag 4. Leg bij dit plaatje in je eigen woorden uit waar de energie vandaan komt die de platentektoniek aandrijft en hoe die naar de onderkant van de aardkorst wordt getransporteerd.
Vraag 5. Leg uit hoe de processen binnenin de aarde een aardbeving kunnen veroorzaken.
2b. Ontstaan aardbeving
Door het langdurig langs elkaar bewegen van twee platen ontstaat een grote spanning.
Die spanning kan zo hoog worden dat de platen ineens losschieten.
Zo'n plotselinge stap geeft soms een enorme schokgolf: een aardbeving.
Als twee platen langs elkaar heen bewegen, spreek je van transforme platen. Het langs elkaar bewegen van twee stukken aardkorst gaat niet geleidelijk, maar in schokken. Hierdoor ontstaan aardbevingen. De aardkorst scheurt en er ontstaan breuken. Langs de westkust van de Verenigde Staten (vlakbij San Francisco) vind je twee langs elkaar heen bewegende platen. Het gebied wordt regelmatig getroffen door aardbevingen. (San Andreasbreuk)
Verwerking
➜ Beantwoord de volgende vragen in een slide in keynote of pages document.
Vraag 9. Zoek op de kaart de westkust van de Verenigde Staten op. Welke twee platen zijn er verantwoordelijk voor de aardbeving in San Francisco?
Vraag 10. In de buurt van Japan (Sendai) vond in 2011 een zeebeving plaats.
a. Zoek op wat de kracht van deze beving was.
b. Wat veroorzaakte deze zeebeving?
➜ Beantwoord de volgende vragen in een slide in keynote of in je pages document.
Vraag 11. In Nederland vond in 1992 in de buurt van Roermond een aardbeving plaats.
- Zoek op wat de schade van deze aardbeving was.
- Zoek op internet hoe sterk deze aardbeving was op de schaal van Richter.
- Wat was de oorzaak van deze aardbeving?
Vraag 12. Welke vier soorten breuken zijn er? Omschrijf wat er gebeurt met de platen.
Vraag 13. Hoe wordt een aardbeving gelokaliseerd?
Vraag 14. Wat is volgens de website een van de grootste oorzaken dat er mensen overlijden tijdens een aardbeving?
2c. Oplossingen gevolgen aardbeving voorkomen
Alleen voor leerlingen met een havo/vwo ambitie.
Je gaat zelfstandig een onderzoekje uitvoeren waarbij je gaat uitzoeken welke oplossingen er zijn om grote gevolgen van een aardbeving te voorkomen.
De uitkomst van je onderzoek verwerk je in een pitch.
3. Eindopdracht om seismoloog te worden
De eindopdracht bestaat uit drie proeftoets vragen.
De aardkorst is niet één geheel, maar bestaat uit verschillende platen.
Die platen bewegen ten opzichte van elkaar.
Soms bewegen twee platen. Dat gebeurt niet geleidelijk maar in plotselinge stappen.
Zo'n plotselinge stap geeft soms een enorme schokgolf: een aardbeving.
Vraag 1. Lees de volgende stellingen en geef het juiste antwoord.
Op de grens van de schuivende platen in de aardkorst komen aardbevingen voor.
De plaats onder de aardkorst waar de aardbeving ontstaat noemen we het epicentrum.
A. Beide zijn waar.
B. I is waar, II is niet waar.
C. I is niet waar, II is waar.
D. Beide zijn niet waar.
Vraag 2. Zeebeving Indische Oceaan 2004
Op zondag 26 december 2004 vond een zeer zware ... 1 ... plaats in de Indische Oceaan, die een vloedgolf veroorzaakte die zich in verschillende richtingen over de Indische Oceaan verplaatste met ongeveer 230.000 doden als gevolg.
De catastrofe wordt gezien als een van de ergste natuurrampen in de recente geschiedenis.
Bij deze zware ... 1 ... ontstond een vloedgolf of ... 2 ... die zich in verschillende richtingen over de Indische Oceaan verplaatste met een snelheid tot 900 km per uur.
Waar de vloedgolf op land stuitte kon deze door het ondiepere water een hoogte van 10 meter bereiken.
A. 1 = aardbeving 2 = zeebeving
B. 1 = zeebeving 2 = tsunami
Vraag 3.
Sommige gebieden op de aarde zijn duidelijk niet stabiel en rustig, denk maar aan de aardbevingen in Turkije en Iran of de vulkaanuitbarstingen in Japan en Indonesië.
Deze gebieden liggen vaak aan de rand van 'platen', zoals de verschillende stukken van de aardkorst heten. Deze platen bewegen ten opzichte van elkaar en dat kan op drie manieren: uit elkaar, langs elkaar en tegen elkaar.
Aardbevingen hebben te maken met de beweging van breuken. Daarom vinden aardbevingen ook niet zo maar overal plaats. Een kaartje van de aardbevingen in Nederland en omgeving (zie hierboven) laat zien dat ze geconcentreerd voorkomen langs bepaalde zones: breukzones. Die breuken en aardbevingen hebben dus alles met de botsing van Europa en Afrika te maken.
In tegenstelling tot de bevingen in Groningen en rond Alkmaar: die worden veroorzaakt ……
A. doordat de spanning in de aardkorst zo hoog is dat breuken bewegen. Op het moment dat dat zo is, beweegt de breuk met een schok: er ontstaat een aardbeving.
B. doordat we gas uit de ondergrond pompen. Daardoor 'krimpt' de ondergrond een beetje en dat gaat met lichte (tot 3.0 op de schaal van Richter) aardbevingen gepaard.
Eindopdracht de ramptoerist
Eindopdracht wonderwall
Via deze link zul je twee afbeeldingen uitkiezen waar jij meer over te weten wilt komen en waar jij de verbanden tussen zult gaan uitzoeken.
Opdracht 1. Maak een mindmap waarin:
- Je thema's van de afbeeldingen die jij gekozen hebt in het midden centraal staan.
- Beschrijf wat je ziet op de foto's?
- Wat weet je al van de thema's?
- Welke verbanden zie jij nu tussen de twee afbeeldingen?
- Wat zou je nog willen weten over dit thema? Noteer tenminste 6 open vragen aan jezelf per afbeelding.
Voordat je doorgaat naar de volgende opdracht laat je opdracht 1 goedkeuren door de docent!
Opdracht 2. Vragen beantwoorden
Je zult nu de zes vragen die je bij opdracht 1 bedacht hebt gaan beantwoorden.
Maak hierbij gebruik van minimaal 3 van onderstaande websites en vermeld hierbij de bron op de juiste manier.
Algemene bronnen
Interview met Mr. Samwell, Mw. van der Reijden of Mr. Boll
www.wikipedia.nl
www.schooltv.nl
www.hetklokhuis.nl
Aardverschuivingen
www.vulkanisme.nl
www.natuurkunde.nl
www.natuurinformatie.nl
Vulkanen
www.vulkanisme.nl
www.wibnet.nl
www.nemokennislink.nl
www.natgeojunior.nl
vulkaan.startpagina.nl
Opdracht 3. Vragen uitwerken
Als laatste stap in deze eindopdracht zul je de antwoorden die je bij opdracht 2 gevonden hebt uitwerken op een grote A2 poster.
Het arrangement Aardrijkskunde basiskennis is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Onderzoek
Verwerking
