0. Info startweek
Inhoud en eXplore miles
Waar gaat deze quest over?
Bij deze quest leer je over de belangrijke nieuwschierige mensen, namelijk de ontdekkingsreizigers. Vanuit het oogpunt van geschiedenis ga je kijken naar [...in te vullen door Jasmijn...]. Bij biologie ligt de focus meer op waar ons eten eigenlijk vandaan komt, waarom we ziek worden en hoe soorten veranderen.
Hij hoort bij de domein Mens en Maaschappij (bij het vak geschiedenis) en bij Mens en Natuur (bij het vak biologie).
Welke producten moet je leveren?
Voor deze quest moet je de volgende producten leveren:
- Geschiedenis:
- Biologie:
- Vragen.
- Wereldkaart met ingrediënten
- Verhaal/strip/video over afweer
- Poster over evolutie
VERWACHTING VOORDAT JE BEGINT
Deze quest wordt ondersteund met een bloX en een chatgroep via Teams.
-
Zorg dat je jezelf inschrijft voor de bloX (soms gebeurt dit automatisch, maar niet altijd)
-
De coach die deze quest begeleidt nodigt jou uit voor de chatgroep in Teams.
eXplore miles
Deze quest levert jou 15 eXplore miles op als je hem helemaal doorloopt, alle stappen zet en alle deliverables op tijd levert.
1. Jij begint
Let op: deze quest die je dus alleen voor 15XM of 5XM met zijn tweeën.
Motivatiemotor
➜ Maak een tegel aan in Egodact. Beschrijf daarin waarom je deze quest tot een goed einde zou willen brengen.
Rubric
| |
Beginnend |
Ontwikkelend |
Expert |
| Begrippen |
De leerling gebruikt weinig tot geen begrippen die horen bij het vak. |
De leerling gebruikt wel regelmatig begrippen, maar dit gebeurt nog niet altijd correct. |
De leerling gebruikt regelmatig de begrippen op een correcte manier (bv door begrippen die je niet kent even op te zoeken). |
| Geschiedenis |
De leerling beschrijft niet wat de gevolgen waren van de ontdekkingsreizen. |
De leerling kan een gevolg noemen van de ontdekkingsreizen |
De leerling kan drie gevolgen voor de Europeanen en voor de inheemse bevolking door de ontdekkingsreizen benoemen |
| Biologische vakkennis |
De leerling begrijpt regelmatig nog niet hoe biologische systemen werken. |
De leerling kan uitleggen hoe biologische systemen werken, maar is nog niet in staat om het grotere geheel te zien. |
De leerling begrijpt de biologische systeem en hoe deze overlappen in het grotere geheel. |
Tijdsplan
Geschiedenis (Ca. 5-5,5h)
- Lezen van alle teksten: 3 uur
- Schrijven van je logboek 2 uur
Biologie (Ca. 6-6,5h)
-Inleidende opdracht: 30 minuten.
-Opdracht 1: 1 uur.
-Opdracht 2: 2,5 uur.
-Opdracht 3: 2-2,5 uur.
Verderkijker
Dit is inleidende tekst. Gebruik niet meer tekst dan strikt noodzakelijk is. Formuleer in actieve zinnen.
Dit is een leestekst, die doen we in een ander kleurtje.
➜ Maak deze opdracht. Opdrachten beginnen met een gebiedende wijs: 'maak', 'lees', ...
➜ Geef ook aan wat er met het resultaat van de opdracht moet gebeuren. Bijvoorbeeld: zet je resultaat in seesaw en zet een link daar naartoe in je logboek van je tegel in egodact.
➜ Zet opdrachten in een 'special container'.
➜ Begin elke stap van je opdracht met een ➜ (kopieer en plak).
2. De ontdekkingsreizigers
Voor dit onderdeel van deze quest ga je meer leren over de zo genoemde ontdekkingsreizigers. We gaan kijken naar de eerste bewoners van Amerika voor dat de Europeanen daar hun nederzettingen gingen plaatsen. Dat betekend dat we ook zullen stil staan bij de kolonisatie van Amerika door de Spanjaarden en de Portugezen. Er zal één persoon in het bijzonder worden uitgelicht, namelijk Charles Darwin.
Columbus: de man die Amerika 'ontdekte'
2.1 Inheemse bevolkingen
De Spanjaarden waren niet de eerste mensen die Amerika hebben bevolkt. Voor dat zij voor het eerst voet aan wal hadden gezet waren er al verschillende stammen die dit grondgebied bevolkte. In dit hoofdstuk staan jullie stil bij de Azteken en de Inca's in Midden-Amerika en de volken in Noord-Amerika.
Azteken en Inca's
Als we spreken over Midden-Amerika kijken we bijvoorbeeld naar het gebied dat nu Mexico is. Het is daarom ook niet gek dat de volken die hier woonden de Mexica werden genoemd. De Mexica hadden een bondgenootschap (samenwerkingsverband) met kleinere volken die rondom dit grondgebied woonden. Deze bondgenootschap wordt de Aztecen genoemd, naar het rijk dat in de 15e eeuw werd gevormd.
Deze Mexica zijn niet zomaar in het gebied van het huidige Mexico gekomen. Zij hebben voor een lange tijd in dit gebied rond getrokken en verschillende dorpen geplunderd. Dit bracht alleen niet altijd genoeg eten op, waardoor ze soms voor langere periodes alleen maar eitjes van vliegen en slangen aten. Maar rond 1345 begonnen de Mexica zich te vestigen rondom het meer de Texoco. De stad werd Tenochtitlan genoemd.
Dit is iets dat we veel terug zien in het verleden, veel steden ontwikkelde zich rondom water. Dit kwam door de vele voordelen die het heeft voor het verbouwen van gewassen.
Hoe weten wij dit nou? Deze volken hadden zelf geen schrift, wat betekend dat er geen directe geschreven bronnen (bronnen die door de Aztecen zelf zijn geschreven). Wel hebben we uitgebreidde beschrijvingen die de priesters uit Spanje hebben gemaakt. Hier hebben we veel informatie uit kunnen halen.
Bijvoorbeeld over hoe de indeling van de sociale lagen was! We spreken hier dan vooral over status en voordelen van de sociale posities. Bij de Mexica hadden militairen met een hoge functie het voor het zeggen. Zij kregen de beste posities binnen het bestuur en konden genieten van de beste producten. Vlak achter deze mannen kwamen de priesters. Zij hadden de taak om de goden goed te stemmen, goden waren namelijk van belang voor het voortzetten van de wereld. Hiervoor werden vaak bloedoffers gedaan om de goden goed te stemmen. De slachtoffers waren vooral mensen. Het gewone volk werkte als boeren op het platteland in een soort dorpen die calpulli werden genoemd. Ook konden zij werken voor projecten die vanuit het bestuur werden opgezet. Slaven hadden ook een rol in de samenleving, zij waren vaak Mexica die vanwege geld problemen of criminaliteit zich zelf tot slaaf maakte. Vrouwen in de samenleving hadden geen positie, zij werden gezien als bezit van hun vaders, broers of echtgenoten. Zij kregen wel een vorm van status wanneer zij een zoon ter wereld brachten, aangezien het enige doel voor hen was om kinderen te baren. Deze jongens konden krijgers worden in de legers, dat werd gezien als erg waardevol.
De Inca's kwamen na het verdwijnen van de Azteken. Zij hadden veel overeenkomsten met de Azteken als we kijken naar de leiders. Het belangrijkste verschil was dat de leiding lag bij één persoon. Deze leider werd gezien als een vertegenwoordiger van de god van de zon. Dat betekende dat wanneer deze leider werd gemummificeerd als hij was overleden (dat zien we ook terug bij de Egyptenaren).
Ook in het geloof zien we overeenkomsten. Elke god had een eigen functie en ritueel. Zij waren van belang voor het welzijn van de mensen op aarden en het voortbestaan van de wereld. Ook hier waren aderlatingen daarom normaal, maar de Inca's offerde vooral mensen.
2.2 Spanjaarden en Portugezen
12 oktober 1492, zeven weken na vertrek, bereiken de drie schepen van Christoffel Columbus een eiland in het Caribisch gebied. Het eiland wat hij had gevonden noemde hij San Salvador (Heilige Verlosser), ook wel de naam voor het Spaanse koningspaar waarvoor hij deze reis had gemaakt. Hij aanschouwde de paradijselijke natuur die voor hem vreemd was.
De 'ontdekking' van Columbus wordt gezien als de ontdekking van Amerika. Dit is niet helemaal juist, voor dat Columbus aankwam in Amerika hadden de Vikingen eeuwen daarvoor al een keer het continent bezocht. Daarnaast dacht Columbus dat hij Indië (het huidige Indonesië) had bereikt. Vandaar dat Amerika eerst 'Nieuw-Indië' werd genoemd. Later toen Florentijn Amerigo Vespucci ontdekte dat het continent niet Indië was, werd het Amerika genoemd.
De Portugezen
De Spanjaard Columbus was niet de eerste die op ontdekkingsreis ging. De Portugezen waren namelijk al bijna een eeuw bezig met het ontdekken van de kust van West-Afrika. Het doel van de ontdekkingsreizen had als eerste doel het bestrijden van de Moslims die vanuit Marokko probeerde delen van Portugal te veroveren. Rond 1450 behaalde de Portugezen hun doel en hield de strijd met de Moslims op.
Het werd voor de Portugezen aantrekkelijker om een zeeroute te vinden naar Indië. Voorheen kwamen de producten uit Indië via de Zijderoute in Europa (een route over land). Dit kostte veel tijd, waardoor de prijzen voor de exotische producten erg hoog lag. Een route over zee zou een hoop geld en tijd besparen. Op 20 mei 1488 bereikte de Portugezen Calicut in West-India.
In West-India gingen de Portugezen hard handig te werk voor de verovering. Zij wilde namelijk het alleen recht op de handel in peper. Eenmaal na de verovering werd Portugees als hoofd taal ingevoerd. Ook werden er missionarissen (mensen van de kerk die op missie gingen om volkeren te bekeren tot het Christendom) naar dit gebied gestuurd om de Indiaase bevolking te laten bekeren tot het Christendom.
De ontdekkingsreizen van de Portugezen waren de start van een uitgebreidde zoektocht naar een weg naar Indië. Deze werd uiteindelijk gevonden door Nederlanders. Nederland heeft eeuwen lang Indonesië als kolonie gehad. Hier zal je meer over leren in de loop van het schooljaar. Voel je vooral vrij om een vrije quest te beginnen over de VOC als je dat leuk lijkt!
De Spanjaarden
Zoals we in het verhaal van Columbus hebben gelezen begonnen de Spanjaarden met de verovering van Amerika. Zij pakte dit anders aan dan de Portugezen, namelijk met meer geweld. De Spaanse koning liet de verovering ook vooral over aan de avonturiers, zij hadden vrij spel in Amerika. Binnen een halve eeuw waren de vruchtbaarste gebieden van Midden- en Zuid-Amerika in bezit genomen.
De meest sensationele gebeurtenis van de veroveringen was de vernietiging van het rijk van de Azteken in Mexico door Hernan Cortés en dat van de Inca's in Peru door Francisco Pizarro. De legers van deze inheemse volkeren waren niet opgewassen tegen de legers van de Spanjaarden. Daarnaast brachten de Europeanen ook veel ziektes met zich mee die zich in Amerika nog niet hadden ontwikkeld, zoals de pokken en de pest. Dit was wederzijds, veel Europeanen hebben geleden aan syfilis door de ontdekkingsreizen.
In de loop van de eeuwen groeide de invloed van de Europeanen in Amerika. Dit leidde uiteindelijk tot slavenhandel en de stapelmarkt in Amsterdam. De WIC van Nederland heeft ook een rol hierin gespeeld. Ook hier ga je later in het schooljaar meer over leren. Als je graag meer wilt weten hierover kan je een vrije quest starten.
Voorbereidende opdracht
Je hebt nu kort wat geleerd over de eerste ontdekkingsreizen. Om de stof eigen te maken ga je een logboek stuk schrijven.
Waar moet je logboek aan voldoen?
- Je kiest om vanuit een Spaans OF een Portugees standpunt te schrijven.
- Beschrijf wat de ontdekkingsreizigers aantroffen in het onbekende gebied.
- Doe dit in een lopend verhaal van minimaal 10 regels.
Plaats je logboek in Seesaw en in Egodact.
3. Biologie
Inleidende opdracht
In het biologiegedeelte van deze quest staan vooral afweer en evolutie centraal. Noteer voor zowel afweer als evolutie 5 begrippen (moeilijke woorden) die je verwacht te leren bij dat onderwerp. Noteer achter ieder begrip natuurlijk ook een korte definitie.
Voorbeeld met het onderwerp ecologie (jullie moeten dus hetzelfde doen voor afweer en voor evolutie):
- Planteneter = een dier dat voornamelijk planten eet.
- Vleeseter = een dier dat voornamelijk vlees eet.
- Alleseter = een dier dat zowel planten als vlees eet.
- Biotische factor = invloed uit de levende natuur.
- Abiotische factor = invloed uit de levenloze natuur.
Opdracht 1 Hollandse kost
Als je aan iemand zou vragen wat typisch Nederlands eten is, zou hij/zij waarschijnlijk erwtensoep, stamppot of drop noemen. Maar wist je dat veel van de ingrediënten in deze recepten eigenlijk helemaal niet zo Nederlands zijn?
Aardappelen komen bijvoorbeeld oorspronkelijk uit Zuid-Amerika vandaan. Hier wordt deze groente al ruim 12.500 jaar gebruikt als voedingsmiddel. Wij Europeanen eten ze pas sinds de 15e eeuw, toen de Spaanse ontdekkingsreizigers ze meenamen.
Ook erwten en drop komen hier niet vandaan, al waren ze wel dichterbij dan de aardappels. Zo komen erwten namelijk uit het oostelijke Middellandse-Zeegebied, Tibet, Afghanistan en Iran. De drop werd uitgevonden door Giorgio Amarelli in Italië.
-
Wat is jouw lievelingsgerecht?
-
Welke ingrediënten heb je daarvoor nodig?
-
Teken een wereldkaart of kopieer er een van het internet. Geef per ingrediënt duidelijk aan waar het vandaan kom op de kaart (creativiteit mag, mits ik maar goed kan zien welk gebied je bedoelt). Als je meer dan 6 ingrediënten nodig hebt, kies er dan 6 uit om te gebruiken bij deze opdracht. Let op: sommige ingrediënten zijn iets moeilijker dan anderen-> zoek bijvoorbeeld bij eieren niet naar de oorsprong van het ei, maar naar die van de kip (die maken namelijk de eieren die je nodig hebt).
Opdracht 2 Nieuwsgierigheid leidt niet altijd tot iets goeds
Bekijk de video op https://youtu.be/-w2SBgKj21w over de Columbiaanse uitwisseling (als de link het niet doet, kopieer en plak hem dan in Chrome).
Er is dus veel meer dan alleen voedsel uitgewisseld tussen de continenten. Bij deze opdracht gaan we in op afweer.
-
Een van de woorden uit de video ken je misschien al, namelijk ‘antistoffen’. Dat woord is in de coronapandemie veel gebruikt, net als het woord ‘antigenen’. Leg het verschil in je eigen woorden uit (een plaatje ter ondersteuning mag).
-
Lees de tekst op https://wikikids.nl/Immuunsysteem en beantwoord daarna de volgende vragen.
Wat is de functie van het afweersysteem?
-
Wat is het verschil tussen lichaamseigen en lichaamsvreemd?
-
Wat is het verschil tussen algemene en specifieke afweer?
-
Wat betekent immuun zijn?
-
Wat gebeurt er in je lichaam als je een vaccin krijgt met daarin dode ziekteverwekkers?
-
Leg uit waarom de bewoners van de Nieuwe Wereld wel massaal ziek werden van de pokken, griep, etc. en de Spanjaarden niet.
-
Creëer een verhaal over een infectie. Kies uit de volgende vormen: tekst, stripverhaal of video. Gebruik in je verhaal minimaal de volgende begrippen:
-MAVO: fysiek barrière, witte bloedcellen, lymfocyten en immuun.
-HAVO/VWO: fysieke barrière, macrofagen (begrip eerst opzoeken), T-cellen, B-cellen, antigenen, antistoffen en immuun.
Opdracht 3 Darwin awards en natuurlijke selectie
Naast Columbus is de bioloog Darwin ook op ontdekkingsreizen geweest. Bekijk de video op https://youtu.be/jRmzmYmMTKk (als het Engels te moeilijk is, lees dan de tekst op deze website Charles Darwin - Wikikids).
Zoals we net hebben ontdekt (opdracht 2g) leidde nieuwsgierigheid/ontdekken niet altijd tot goede dingen. Soms is het 2x nadenken over een op het eerste gezicht briljante ingeving toch wel handig…
-
Noem 2 dingen die je ouders/docenten/etc. je wel eens verboden hebben (voor een goede reden natuurlijk), waar jij het eigenlijk niet mee eens was (omdat je het wel een goed/leuk idee vond). Als je niks weet, bedenk dan zelf iets.
-Voorbeeld: niet zomaar alle honden aaien op straat.
-
Waarom hebben sommige mensen een Darwin award gewonnen?
-
Beschrijf kort waarom Darwin awards naar Darwin vernoemd zijn. Gebruik het begrip ‘natuurlijke selectie’ (als dit begrip nieuw voor je is: https://nl.wikipedia.org/wiki/Natuurlijke_selectie).
-
Er bestaan meer soorten selectie. Maak een poster waarin je duidelijk de verschillen laat zien.
-MAVO: Natuurlijke selectie en kunstmatige selectie.
-HAVO/VWO: Natuurlijke selectie, seksuele selectie en kunstmatige selectie.
4. Afronding
In de eXpoweek lever je bewijs door de antwoorden op de vragen en de opdrachten in te leveren via Egodact.
Je hebt nu zowel over het verleden van de ontdekkingsreizen geleerd als over evolutie. Deze twee zaken zijn hand in hand gegaan bij de kolonisatie van Amerika door de Europeanen. Nu is het aan jou om deze verbinding te maken.
Hoe ga je dat nou doen? Ontdekkingsreizigers hielden een logboek bij, hierin schreven zij tijdens hun tocht op wat zij zien en waar zij zijn. Wij weten nu achteraf wat de gevolgen zijn geweest voor de lokale bevolkingen van de landen die de Europeanen bezochten. In die tijd waren die inzichten er nog niet, dat komt ook doordat de evolutieleer nog niet zo ver was ontwikkeld als dat het nu is.
Jij hebt nu wel die inzichten! Het is nu aan jou om zelf jouw ontdekkingsreis te plannen. Hier zitten natuurlijk een aantal eisen aan vast.
Wat moet er in jouw logboek?
- Een kaart van de wereld/ruimte/oceaan/andere planeet. (Je mag zelf de locatie bedenken en maken).
- Een uitgebreidde beschrijving van de voorbereiding voor jouw ontdekkingstocht (waar ga je heen, waarom ga je daarheen, wat heb je nodig, hoeveel mensen gaan er mee en wat is je doel voor je reis).
- Wat tref je aan op de locatie (inheemse bevolking, eten, cultuur en dieren).
- De gevolgen van jouw komst (voor de inheemse bevolking, de dieren, natuur en voor Europa).
- Was deze reis het waard als je kijkt naar de gevolgen? Leg dit uit aan de hand van gevolg in het ontdekte gebied en voor Europa. Gebruik hiervoor je kennis van biologie en van het verleden.
- Wat heb je geleerd van jouw reis?
5. Reflective journal
Reflective journal
➜ Werk je
reflective journal bij door in je logboek in Egodact antwoord te geven op de volgende vragen:
- Vraag 1. Wat vond jij het interessants om te leren? Zou je daar meer quests over willen of misschien zelfs een vrije quest over willen doen?
- Vraag 2. Als jij op ontdekkingsreis zou gaan. Wat zou jij dan willen ondekken/onderzoeken?
- Vraag 3. Scoor jezelf op de rubric die aan het begin van deze quest staat.
Bronnen
Aanvullende bronnen, links enz. horend bij het onderwerp worden hier op een volgende pagina geplaatst
