Welkom in deze digitale leeromgeving. Deze leeromgeving is gemaakt voor vmbo bovenbouw met als eindexamen profiel zorg en welzijn.
In deze digitale lessenserie leer je alles over het spijsverteringsstelsel
Deze leeromgeving bestaat uit 3 verschillende lessen:
Les 1 spijsverteringskanaal
Les 2 spijsverteringsklieren en galwegen
Les 3 ziektebeelden
Na les 3 kun je oefenen met de geleerde stof. Er zijn verschillende oefeningen toegevoegd.
De lessenserie wordt afgesloten met een minitoets en een schriftelijke opdracht.
Leerdoel
Deze lessenserie heeft als doel:
Door het volgen van deze lessenserie weet je hoe het spijsverteringsstelsel er uit ziet. Je kunt organen benoemen die betrokken zijn bij de spijsvertering en je kunt aangeven welke functies zij hebben. Je weet welke darmziektes betrokken zijn bij de spijsvertering en je kunt benoemen welke klachten hierbij het meest voorkomen.
Les 1 spijsverteringskanaal
De mond en keelholte
De mondholte is het begin van het spijsverteringskanaal. De mondholte is niet alleen belangrijk bij de spijsvertering, maar ook belangrijk bij de ademhaling. Daarom is de mond ook een multifunctioneel orgaan, het heeft dus meerdere functies.
De structuren die betrokken zijn bij de spijsvertering zijn:
Kauwspieren
Gebit
Speekselklieren
Tong
Kauwspieren
De kauwspieren zijn erg sterke spieren en zorgen ervoor dat je je onderkaak naar je bovenkaak kan duwen. Je kunt verschillende bewegingen maken met je kaakspieren, van onder naar boven, van links naar rechts en van voor naar achteren.
Gebit
Alle tanden en kiezen vormen samen het gebit. Tanden en kiezen hebben een eigen functie. Zo heb je snijtanden die het voedsel snijden. Met de hoektanden kun je het voedsel afhappen. De kiezen zorgen ervoor dat je het voedsel kunt pletten en vermalen. Een volwassen gebit bestaat uit 32 gebitselementen (tanden en kiezen)
Speekselklieren
Speekselklieren zitten verspreid door je mond. De speekselklieren maken speeksel. Speeksel kan slijmerig of waterig zijn. Dit heeft te maken met het soort voedsel wat je eet. Per dag produceer je ongeveer 1,5L speeksel. Het voedsel wordt door het speeksel verdund en gedeeltelijk opgelost. Het verteringsproces is begonnen.
Tong
De tong is een spier. De tongpunt is naar alle kanten te bewegen. Dit is belangrijk bij het eten van voedsel, want door de tong kun je het voedsel verplaatsen tussen je kiezen. Daarnaast bevat de tong ook veel smaakpapillen. Hiermee kun je het eten proeven
Nu zijn de belangrijkste onderdelen van de mond besproken, maar wat gebeurt er nu met het voedsel?
Om het voedsel verder te 'vervoeren' moet het voedsel worden doorgeslikt. Dit word ook wel de slikreflex genoemd. Door middel van de tong wordt het voedsel naar achteren verplaatst. Zodra het voedsel met de keelwand in aanraking komt, start de slikreflex. Tijdens het slikken gebeuren er een aantal dingen. De huig wordt naar boven getrokken en sluit daarmee de neusholte af en de luchtpijp wordt afgesloten. Zo komt het voedsel in de slokdarm terecht.
In onderstaand filmpje zie je hoe de slikbeweging er uit ziet.
Als het slikken niet goed gaat, kan het zijn dat het eten in de luchtpijp terecht komt. Dit noem je ook wel verslikken. Als reactie daarop moet je hoesten. Je probeert het eten wat in de luchtpijp is gekomen uit te hoesten.
Slokdarm
De slokdarm (oesophagus) is een gespierde buis van ongeveer 30 centimeter lang.
De slokdarm vervoert het voedsel van de mond naar de maag. Dit vervoeren van voedsel gaat door middel van peristaltiek. De spieren in de wand van de slokdarm trekken zich samen achter het voedsel, waardoor het voedsel naar voren wordt gestuwd.
Maag
Vanuit de slokdarm komt het eten in de maag (gaster)
De maag ligt links van het midden, hoog in de buikholte.
De maag kan je opdelen in 4 verschillende onderdelen.
Cardia
Hier komt de slokdarm de maag binnen.
Fundus
Dit is het gedeelte links boven de cardia. Hier komen alle ingeslikte gassen samen. Wanneer deze gasbel groter wordt, en zich onder de cardia bevindt, kan dit gas ontsnappen. Doordat het gas ontsnapt moet je dus een boer laten.
Corpus
Dit is het verticale gedeelte van de maag.
Antrum
Dit vormt de overgang naar de maag uitgang.
In de wand van de maag bevinden zich veel klieren. Deze speciale maagsapklieren produceren ongeveer 2,5 tot 3 liter maagspap per dag. Deze maagsappen zijn nodig voor de vertering van het voedsel. Door de toevoeging van maagsappen aan de voedselbrij wordt de zuurgraad van het voedsel teruggebracht tot een pH van 1,5.
Het is belangrijk dat al die maagsappen goed worden vermengd met het voedsel. De maag gaat de voedselbrij "kneden". Ongeveer 15 minuten nadat je hebt gegeten begint de maag de peristaltische bewegingen, het kneden. De maag doet er ongeveer 3 uur over om een standaard warme maaltijd te verwerken. Bij vettige maaltijden is deze tijd langer.
De maag wordt afgesloten door de maagportier
Dunne darm
Nadat het voedsel in de maag gekneed en vermengd is met maagsappen, komt het voedsel aan in de twaalfvingerige darm. De twaalfvingerige darm dankt zijn naam aan de lengte van 12 vingerbreedtes.
In de twaalfvingerige darm worden verteringssappen van de galblaas en van de alvleesklier toegevoegd. De verteringssappen uit de galblaas zijn belangrijk voor het afbreken van vetten. De verteringssappen uit de alvleesklier zijn belangrijk voor de afbraak van suikers, eiwitten en vetten.
De nuchtere darm
De nuchtere darm is ongeveer 2,5 meter lang. Hier wordt een groot deel van de voedingsstoffen opgenomen in het bloed.
De kronkeldarm
De nuchtere darm gaat over in de kronkeldarm. Vertoont zoals de naam als zegt vele kronkels. Dit is ook het langste gedeelte van de dunne darm, ongeveer 3,5 meter.
De wand van de dunne darm
Er is iets opmerkelijks aan de wand van de dunne darm. Naast dat de dunne darm erg lang is, vertoont de dunne darm ook veel plooien. Die plooien zorgen voor oppervlaktevergroting. In die plooien bevinden zich de darmvlokken. Hier vindt de opname van voedingsstoffen in het bloed plaats.
Dikke darm en endeldarm
Dikke darm
De dunne darm loop over in de dikke darm. Dit is het laatste gedeelte van het spijsverteringsstelsel. De dikke darm is ongeveer 1,5 meter lang. In dit laatste gedeelte van het spijsverteringsstelsel worden de laatse "onderdelen" uit de voeding gehaald. Er wordt water en zout uit de voedselbrij gehaald, waardoor er ontlasting overblijft.
Endeldarm
Door peristaltiek van de darmen komt de ontlasting in het laatste s-vormige deel , de endeldarm aan. De endeldarm wordt afgesloten en eindigt in de anus. Hierna verlaat het niet verteerde voedsel het lichaam.
Doordat er geen vertering meer plaatsvindt in de dikke darm is dit een goede voedingsbodem voor bacteriën. Deze bacteriën worden darmflora genoemd. Deze bacteriën hebben een belangrijk afvalsstof die wij als mens goed kunnen gebruiken, namelijk vitamine K. Ieder mens heeft zijn eigen darmflora, en kan ziek worden van andermans bacteriën. De bacteriën leveren vitamine K, maar ook gasvorming als afvalstof. Wanneer je een wind laat ontsnappen deze gassen.
Les 2 spijsverteringsklieren en galwegen
In dit hoofdstuk leer je over de spijsverteringsklieren en galwegen. Deze zijn belangrijk bij de vertering van voedsel.
Alvleesklier
De alvleesklier
De alvleesklier heeft een belangrijke functie bij het regelen van de bloedsuikers en de spijsvertering.
De alvleesklier levert per dag ongeveer 1,5 liter per dag pancreassap. Pancreas is de Latijnse benaming voor alvleesklier. Dit pancreassap bevat enzymen die helpen bij het afbreken van bepaalde stoffen zoals vetten, suikers en eiwitten. Pas als dit zijn werking heeft gedaan, kunnen vitamines en voedingsstoffen worden opgenomen door de darmwand.
Lever en galblaas
De lever
De lever is een groot orgaan en weegt ongeveer anderhalve kilo. De lever heeft meerdere functies en daarom is dit ook van de belangrijkste organen die we hebben. De lever is een detoxmachine voor je lichaam. De lever zorgt voor omzetting, afbraak, productie en opslag van verschillende stoffen. Omdat deze leeromgeving gaat over spijsvertering, ga ik verder niet in op alle andere functies van de lever.
De galblaas
De lever produceert gal, ongeveer een liter per dag. Gal bevat water, slijm, zouten en bilirubine (zorgt voor de bruine kleur in je ontlasting).
Via galwegen komt het gal in de galblaas. Hier wordt het gal tijdelijk opgeslagen.
Klik op onderstaande link voor een filmpje over de werking van de lever en galblaas
In de vorige lessen heb je geleerd over de organen en de ligging daarvan in het menselijk lichaam. In deze les leer je over ziektes en aandoeningen die zich voor kunnen doen bij organen van de darmen. Je leert over wat deze aandoening inhoudt, en wat dit voor de patiënt betekent in het dagelijks leven. Lees de informatie goed door, dit heb je straks nodig voor de eindopdracht.
Ziektebeelden
In dit hoofdstuk ga je leren over 4 verschillende ziektebeelden in de darmen.
1. Ziekte van Crohn
2. Colitis ulcerosa
3. Coeliakie
4. Prikkelbaardarmsyndroom
Ziekte van Crohn
De ziekte van Crohn
Wat is het?
De ziekte van Crohn is een ontstekingsziekte wat zich voor kan doen in het hele spijsverteringskanaal. De ziekte kan ontstekingen veroorzaken in de darmwand. Deze onstekingen kunnen zich langzaam uitbreiden en veroorzaken littekenweefsel. Dit littekenweefsel zorgt voor vernauwing van de darm.
De ziekte heeft een wisselend karakter. Dit kan betekenen dat een patiënt de ene periode meer last heeft dan in een andere periode.
Wat is de oorzaak?
De oorzaak van deze ziekte is nog niet bekend. Wel is bekend dat de ziekte van Crohn een auto-immuunziekte is. Dit betekent dat het afweersysteem van het lichaam niet goed werkt en waarbij het lichaam zichzelf als het ware aanvalt. Hierdoor krijg je ontstekingen. De ziekte wordt meestal ontdekt tussen het 15e en 30ste levensjaar. De ziekte komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.
Wat zijn de klachten
De klachten die horen bij de ziekte van Crohn zijn:
Diarree vaak in combinatie met bloed, slijm en pus
Buikpijn
Verstopping in je darmen
Moeheid
Bloedarmoede (door bloedingen in de darmen)
Gewichtsverlies
Wondjes rondom de anus
Koorts
Behandeling
De ziekte van Crohn is niet te genezen. Behandeling bestaat vooral uit gebruik van medicatie. Medicatie om ontstekingen te verminderen en te voorkomen. Soms moet een patient geopereerd worden.
Er is ook op dit moment geen dieet dat de ziekte kan genezen of wat ontstekingen voorkomt. De patiënt mag in principe alles eten. Wel is het belangrijk dat de patiënt een zo gezond mogelijk eetpatroon heeft.
Colitis ulcerosa
Colitis ulcerosa
Wat is het?
Colitis ulcerosa is een chronische ontsteking van de dikke darm. Het verschil met de ziekte van Crohn is dat bij colitis ulcerosa de gehele dikke darm ontstoken is. De ontstekingen beginnen vaak bij de endeldarm.
Wat is de oorzaak?
Er zijn verschillende factoren die een oorzaak kunnen zijn van colitis ulcerosa. Deze factoren zijn:
Erfelijkheid (als een van je ouders dit heeft, dan is de kans ook groter dat de patient dit ook heeft)
Opbouw van de darmflora
Roken.
Wat zijn de klachten?
De klachten van colitis ulcerosa lijken veel op die van de ziekte van Crohn.
Diarree met slijm en bloed
Vermoeidheid
Gewichtsverlies
Bloedarmoede
Ontstekingen in andere gewrichten
Koorts
Moeite met ophouden van ontasting (poepen)
Behandeling
De ziekte kan niet worden genezen. De behandeling bestaat uit medicatie of operatie. Het doel hierbij is om de klachten te verminderen.
Coeliakie
Coeliakie.
Wat is het?
Coeliakie spreek je uit als seulieakie. Coeliakie is een auto-immuunziekte waarbij het lichaam sterk reageert op gluten.
Wat is de oorzaak?
Het lichaam ziet gluten als een ziekteverwekker en valt dus gluten aan. Hierbij raakt de binnenkant van de dunne darm beschadigd. Het gevolg hiervan is dat de dunne darm niet alle voedingsstoffen meer goed kan opnemen die je nodig hebt.
Wat zijn de klachten?
Diarree
Verstopping
Buikpijn
Overgeven
Minder eetlust
Opgezette buik
Stinkende, vettige ontlasting die niet goed doorspoelt.
Klachten op langer termijn
Doordat de dunne darm op langer termijn voeddingsstoffen niet meer goed kan opnemen ontstaan er ook andere klachten. Deze klachten zijn:
Ondergewicht
Vermoeidheid
Depressiviteit
Onvruchtbaarheid
Botontkalking (je breekt sneller je botten)
Groeiachterstand
Te late puberteit
Behandeling
Coeliakie is niet te genezen. De behandeling is met name gericht op een glutenvrij dieet. Elke keer als de patient in aanraking komt met gluten dan heeft dit gevolgen. Het is dus noodzakelijk om geen gluten binnen te krijgen. Gluten zitten met name in producten zoals brood en andere tarwesoorten. Vaak worden gluten ook gebruikt als bindmiddel bij soepen en sauzen. Je ziet vaak op een product dat dit sporen van gluten kan bevatten. Dit is voor een patiënt niet veilig om te eten.
Prikkelbaardarmsyndroom
Prikkelbaardarmsyndroom
Wat is het?
Prikkelbaardarmsyndroom, ook wel afgekort als PDS is een aandoening waarbij patiënten regelmatig last hebben van hun buik of ontlasting. De klachten wisselen van plek.
Wat is de oorzaak?
Het is niet duidelijk wat de oorzaak van PDS is. Het lijkt erop dat het iets te maken heeft met de communicatie tussen de hersenen en de darmen. Mogelijk reageren de darmen sterk op prikkels die naar de hersenen worden gestuurd. Ook werd eerder gedacht dat PBS een ziekte was dat "tussen de oren" zat, omdat het moeilijk is om de ziekte aan te tonen.
Wat zijn de klachten?
Opgeblazen gevoel
Krampen
Verstoppingen
Diarree
De klachten kunnen wisselend zijn. De klachten zoals buikpijn kunnen verminderen na de ontlasting, of zelfs heviger worden. Ook situaties die bepaalde stress met zich meenemen kunnen bijdragen aan de toename van klachten.
Behandeling
Er zijn vele soorten behandelingen mogelijk. Behandeling zijn gericht op medicatie, leefstijl interventie en eventueel psychische ondersteuning. Het is voor de patient belangrijk om goed te kijken welke behandeling het beste bij hem of haar past. Ook zijn er behandelingen gericht op dieet. Behandeling met medicatie is gericht op de klachten zoals diarree of verstopping of bij pijn.
Oefeningen
Op deze pagina vind je een aantal oefeningen. Deze oefening gaan over het spijsverteringskanaal.
Woordzoeker
Word connector
Plaatjes
Combineer de juiste afbeelding met de juiste woorden
Dit is het laatste hoofdstuk van deze leeromgeving. In dit hoofdstuk ga je de theorie die je hebt geleerd toepassen in de praktijk. De afsluiting van dit thema bestaat uit een toets en een eindverslag. De toets bestaat uit 15 verschillende soorten vragen.
Toets
De toets bestaat uit 14 verschillende soorten vragen over de theorie uit deze lessenserie.
Het is dus belangrijk dat je alle theorie hebt doorlopen voordat je de toets gaat maken.
Het arrangement Spijsvertering is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Annelies Boelens
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2022-05-16 22:27:27
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Spijsvertering
Toets spijsvertering
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Werking van de lever en galblaas
Casus Emma.docx
