Inleiding
Beste bezoeker,
Welkom bij deze Wikiwijs over het ademhalingsstelsel waarin ik je doormiddel van theorie en opdrachten meeneem in de anatomie, fysiologie en pathologie van het ademhalingsstelsel.
Aan het eind van deze wikiwijs kan je de onderdelen van het ademhalingsstelsel benoemen en kan je de symptomen, oorzaken en behandelingen benoemen van COPD, de klaplong (pneumothorax) en longontsteking (pneumonie).
Deze wikiwijs maak ik in opdracht van de HAN te Nijmegen voor de opleiding Leraar Gezondheidszorg & Welzijn (LGW).
Veel plezier met het doorlopen en maken van deze wikiwijs!
Karin Klooster
Handleiding
Deze Wikiwijs over het ademhalingsstelsel is een E-learning die zelfstandig doorgelopen kan worden wanneer het jou uitkomt.
Het is een interactief programma over de anatomie, fysiologie en pathologie van het ademhalingsstelsel. Zo wordt de tekst ondersteund door afbeeldingen en filmpjes en kunnen er (digitale) oefenopdrachten gemaakt worden.
Bij de toetsen staat een duidelijke beschrijving hoe deze te starten, alleen bij kruiswoordpuzzel moet je je gratis inschrijven op de site van Educaplay waarna de toets zal starten.
De studiebelasting voor deze E-learning is ongeveer 3 uur afhankelijk van hoe snel je werkt en wat je kennis al is.
Lesdoelen
Aan het eind van deze wikiwijs kan jij als student:
- De onderdelen van het ademhalingsstels in volgorde van boven naar beneden benoemen;
- De functie van de onderdelen van het ademhalingsstelsel benoemen;
- Drie pathalogische aandoeningen benoemen;
- De symptomen van deze pathalogische aandoeningen benoemen;
- De oorzaak van deze pathalogische aandoeningen benoemen;
- De behandeling van deze pathalogische aandoeningen benoemen.
1. Anatomie en fysiologie van het ademhalingstelsel
1.1 Anatomie en fysiologie
Het ademhalingsstelsel (Tractus Respiratorius) bestaat uit de bovenste en onderste luchtwegen en heeft een belangrijke functie in ons lichaam. Het zorgt ervoor dat door de inademing zuurstof (O2) wordt aangevoerd en door de uitademing kooldioxide (CO2) wordt afgevoerd. Zuurstof hebben we nodig om brandstoffen te verbranden die ons lichaam energie leveren en koolzuur is de afvalstof die daarbij vrijkomt.
De bovenste luchtweg bestaat uit:
- De neusholte (cavitatis nasi);
- De keelholte (farynx);
- Het strottenhoofd boven de stembanden (larynx).
De onderste luchtweg bestaat uit:
- Het strottenhoofd onder de stembanden (larynx);
- De luchtpijp (trachea);
- De luchtwegvertakkingen (bronchi of bronchus) naar de linker en de rechter long die zich in de long steeds verder vertakken;
- De longblaasje (alveolen) (Kirchmann et al., 2015).
In onderstaande video van het longfonds volgt er een uitleg over het ademhalingsstelsel en de daarbij behorende onderdelen.
Nearpod
Om erachter te komen of je de theorie die in hoofdstuk 1.1 behandeld is hebt begrepen staan er in Nearpod een aantal vragen voor je klaar. Mocht je niet alle vragen goed hebben kan je het hoofdstuk over het ademhalingsstelsel nogmaals doornemen.
De vragen beginnen als je op de startknop druk. 
Succes!
https://app.nearpod.com/?pin=LY53A
1.2 De neusholte
De neusholte (cavitas nasi) is het begin van de luchtwegen en is een holle ruimte. Deze holle ruimte wordt door een neustussenschot (septum nasi) in twee helften verdeeld. De neusschelpen (conchae nasalis) vormen de zijwanden van de neusholten.
De neusingang die omgeven is door de neusvleugels bevat haren die een grove filter is voor de ingeademde lucht via de neus. De neusholte is bekleed met slijmvlies met trilharen en slijmproducerende cellen die kleine stofdeeltjes en ziektekiemen via de keelholte naar de slokdarm verplaatsen. Het slijmvlies van de neus bevat veel bloedvaatjes die ervoor zorgen dat de ingeademde lucht zowel bevochtigd als verwarmd wordt.
De functie van de neus bij de ademhaling is:
Filteren;
Bevochtigen;
Verwarmen (Kirchmann et al., 2015).
Bron: Gezondheidsplein.nl
1.3 De keelholte
De keelholte (farynx) ligt tussen de neusholte en het strottenhoofd (larynx). In de keelholte passeert het voedsel richting de slokdarm (oesophagus) en de ingeademde lucht via zowel de neus als de mond richting de luchtpijp (trachea).
De keelholte wordt onderverveeld in drie delen:
- De neus-keelholte (nasofarynx) dit deel ligt boven de zachte gehemelte en direct onder de neusholte hierin bevindt zich de neusamandel.
- De mond-keelholte (orofarynx) dat direct achter de mondholte ligt en waarin zich de achterste deel van de tong en de keelamandelen (tonsillen) bevindt.
- De strottenhoofdkeelholte (laryngofarynx) ligt tussen de neus-keelholte, de mond-keelholte en het strottenhoofd (larynx) (Kirchmann et al., 2015).
Bron: LUMC.nl
1.4 Het strottenhoofd
Het strottenhoofd (larynx) vormt de verbinding tussen de keelholte en de luchtpijp. Bovenin het strottenhoofd zit het strottenklepje (epiglottis) dat de luchtpijp afsluit als je eten of drinken doorslikt, om te voorkomen dat dit in de luchtpijp beland in plaats van in de slokdarm (oesophagus).
In onderstaande video volgt er een uitleg wat de rol is van je strottenhoofd bij het slikken.
Bron: ALS centrum Nederland
Ook bevinden zich bovenin het strottenhoofd de stembanden in de vorm van 2 slijmvliesplooien. De stembanden vormen de stemspleet, dit is een kleine opening die breder en smaller gemaakt kan worden met behulp van spiertjes. Door de stemspleet stroomt lucht waardoor de stembanden gaan trillen en er geluid ontstaat waarna de keel, tong en lippen het geluid omzet in taal. Onder de stembanden begint de onderste luchtweg (Kirchmann et al., 2015).
Bron:LUMC.nl
1.5 De luchtpijp
De luchtpijp (trachea) is een holle pijp van ongeveer vijftien cm lang en ongeveer twee cm in doorsnede. De luchtpijp is de verbinding tussen het strottenhoofd en de longen.
De luchtpijp splits zich in twee hoofdluchtwegvertakkingen (hoofdbronchi) de linker vertakking gaat naar de linker long en ander naar de rechter long.
Om te zorgen dat de luchtpijp opengehouden wordt is deze opgebouwd uit hoefijzervormige kraakbeenringen. Aan achterzijde van de luchtpijp, aan de kant van de slokdarm, bevind zich geen kraakbeen zodat voedsel makkelijker in de slokdarm kan passeren.
De binnenzijde van de luchtpijp is, net als de binnenkant van de neus, bekleed met slijmvlies met trilhaarepitheel. Dit epitheel zorgt ervoor dat stoffen richting de keelholte en slokdarm worden afgevoerd (Kirchmann et al., 2015)
Wil je meer weten over wat epitheel is, lees dan de volgende alinea.
1.5.1 Trilhaarepitheel
Trilhaarepitheel is een laag cellen met kleine trilhaartjes (Gezondheidsnet.nl, 2014).
Bron: Wikipedia.org
Bekijk onderstaande filmpjes over het trilhaarepitheel in de luchtpijp.
Bron: (Functions of Cilia and Goblet Cells - CSTSGLOBAL, 2008)
Bron: (Tracheal cilia, 2015)
1.6 De longen en het longvlies
In onderstaande video volgt er een uitleg over de werking van de longen.
De longen (pulmoni) liggen in de borstholte (thorax) en worden omringd door de ribben en bestaat uit:
- Een rechter long die bestaat uit 3 kwabben (lobi)
- Een linker long die bestaat uit 2 kwabben, deze long is iets kleiner dan je rechterlong, doordat het hart deze ruimte nodig heeft (Gezondheidsplein.nl, z.d.).
Bron: AVL.nl
Tussen je borstwand en je longen liggen twee longvliezen, dit zijn twee dunne lagen weefsel die je longen beschermen. De ene laag (longvlies) zit strak om de longen heen, de tweede laag (borstvlies) zit strak tegen de binnenkant van je borstholte. De holte tussen deze vliezen heet de pleurale ruimte. Deze ruimte is gevuld met vocht. Dit vocht zorgt ervoor dat de vliezen soepel langs elkaar bewegen tijdens het ademen (Börger, z.d.).
Bron: Biologielessen.nl
1.7 De luchtwegvertakkingen
De luchtpijp splitst zich in 2 luchtwegvertakkingen deze noemen we de hoofdbronchus (enkelvoud is hoofdbronchi) die zich steeds verder tot kleinere bronchi vertakken.
Zowel je luchtpijp als je grootste bronchiën hebben kraakbeenringen om te zorgen dat ze open blijven staan en enigszins beschermd zijn.
De wanden bestaan uit stevig, elastisch weefsel met gladde spiercellen. Aan de binnenzijde bevindt zich net als in de neusholte en de luchtpijp slijmvlies dat bedekt is met trilhaar en slijmproducerende cellen die kleine stofdeeltjes en ziektekiemen via de keelholte naar de slokdarm verplaatsen (Kirchmann et al., 2015).
Bron: Zoutkamer-halotherapie.nl
1.8 De longblaasjes
Aan de uiteinde van de kleinste vertakkingen van de luchtwegen zitten de longblaasjes (alveoli) Het zijn een soort bolvormige zakjes met een zachte wand. In totaal hebben de longblaasjes een oppervlak van zo’n zeventig tot honderd vierkante meter. Dat is bijna zo groot als een half tennisveld.
De longblaasjes zijn door een uiterst dicht en fijn haarvatennet omgeven. De binnenzijde van de bloedvaatjes rond de longblaasjes en de binnenzijde van de longblaasjes zelf zijn zeer dun. Omdat deze wanden zo dun zijn kan gaswisseling gemakkelijk plaatsvinden. De ingeademde zuurstof gaat via de longblaasjes naar de bloedvaatjes en koolzuur de tegengestelde weg, dus vanuit de bloedvaatjes naar de longblaasjes (Kirchmann et al., 2015).
1.9 Het middenrif
Het middenrif (diafragma) is de belangrijkste ademhalingsspier van alle ademhalingsspieren. Het vormt de scheiding tussen de borstholte en de buikholte. De bolle kant van het middenrif is de vloer van de borstholte en de holle kant is het plafond van de buikholte.
Wanneer de spiervezels in het middenrif zich samentrekken, wordt het middenrif, dat in ontspannen toestand bol staat, platter. Hierdoor ontstaat er meer ruimte in de borstkas, waardoor de longen zich kunnen vullen met zuurstof (Kirchmann et al., 2015).
In onderstaande video is duidelijk weergegeven wat de functie is van het middenrif bij de ademhaling.
Kruiswoordpuzzel
Kruiswoordpuzzel
Inmiddels heb je enige kennis opgedaan over het ademhalingsstelsel. Via bovenstaande link staat er een kruiswoordpuzzel voor je klaar om te toetsen wat jouw kennis is over het ademhalingsstelsel.
Als je op de link klikt krijg je het verzoek om je gratis in te schrijven, als je dat hebt gedaan start de kruiswoordpuzzel automatisch.
Succes!
Bron: pixabay.com
2. Ademhaling
2.1 Ademhaling
De ademhaling kan informatie geven over iemands situatie of zijn gezondheid.
Ademfrequentie
Ademfrequentie is het aantal ademhalingen per minuut. Een normale ademfrequentie bij een volwassene in rust is 15-20 ademhalingen per minuut .
Afwijkende ademfrequenties:
Normopneu is een normale ademfrequentie in rust (bij een volwassene 12-15/minuut)
Tachypneu is een hoge ademfrequentie in rust (bij volwassenen > 20/minuut). Tachypneu komt onder andere voor bij inspanning, koorts, een sterk werkende schildklier, een heel laag hemoglobinegehalte en bepaalde vergiftigingen.
Bradypneu is een lage ademfrequentie in rust (bij volwassenen < 10/minuut). Bradypneu komt voor bij bepaalde vergiftigingen. Opioïden leiden tot een lage ademfrequentie.
Apneu betekent dat er geen ademhaling is.
Dyspnoe betekend dat je kortademigheid wanneer je het gevoel hebt dat je moeilijk kunt ademen. Er komt dan niet genoeg zuurstof in je lichaam. Dyspnoe komt voor bij aandoeningen van de luchtwegen zoals onder andere covid-19, longontsteking of een klaplong. Ook hart-en vaatziekten zoals hartfalen, hartinfarct of hartritmestoornissen kunnen klachten van dyspnoe veroorzaken.
Hyperventilatie is een versnelde of diepe ademhaling bij weinig of lichamelijke inspanning hierdoor wordt het zuurstofgehalte in het bloed hoger en het koolstofdioxidegehalte te laag. Een te laag koolstofdioxide kan klachten veroorzaken als:
- Ademhalingsklachten: kortademigheid, beklemmend gevoel op de borst, veel zuchten;
- Hartklachten: hartkloppingen, pijn of steken op de borst, hartbonzen;
- Krampklachten: stijfheid van de spieren, trillen en kramp in de handen, tintelingen in handen of rond de mond;
- Klachten van het centrale zenuwcentrum: duizeligheid, zwart worden voor de ogen, gevoel van flauwvallen, droge mond, transpireren, koud of warm worden, hoofdpijn;
- Maag-darmklachten: misselijkheid, buikpijn, opgeblazen gevoel, overgeven;
- Algemene klachten: gespannenheid, angst, paniek, vermoeidheid, slaapproblemen.
Cheyne-Stokes is een onregelmatige ademhaling waarbij diepe ademhalingen worden afgewisseld met tussenpozen van vrijwel volledige ademstilstand als gevolg van verminderde prikkelbaarheid van het ademcentrum in de hersenen. Dit type ademhaling ontstaat vaak in de stervensfase. Maar kan ook voorkomen bij ernstig hartfalen, overdosis drugs of hersenoedeem.
Ademdiepte
Bij de ademdiepte gaat het om de hoeveelheid lucht die iemand per keer in- en uitademt: een ademteug of het ademvolume.
Regelmaat
Bij regelmaat gaat het om het ritme: een vaste tijd tussen twee ademhalingen.
Adembewegingen
Bij een normale ademhaling in rust zijn de ademhalingsbewegingen vrijwel onzichtbaar. De ademhaling gaat automatisch, moeiteloos, rustig en regelmatig (Noordhoff ZorgPad Zorg & Welzijn Voor Middelbaar Beroepsonderwijs, z.d.).
2.2 Inademing
In hoofdstuk 1 is al benoemd dat de Ademhaling het proces is waarin zuurstof wordt aangevoerd en opgenomen in het lichaam en koolzuur wordt afgevoerd. Dit gebeurt door afwisseling van in- en uitademing.
Voor inademen gebruik je spieren. Inademing kost dus energie. Het is een actief proces. Om lucht in de longen te krijgen, moet je longweefsel uitrekken. Dit gebeurt door de ruimte in de borstholte (thorax) te vergroten. Dat doen de ademhalingsspieren.
Longweefsel is elastisch. Dat wil zeggen dat het longweefsel na uitrekken bij inademing weer terugveert tijdens de uitademing.
Ademcentrum en ademprikkel
Ademen wordt geregeld door het ademhalingscentrum in de hersenstam. Het ademhalingscentrum regelt de in- en uitademing, de ademfrequentie en de ademdiepte. Het ademhalingscentrum stuurt zenuwprikkels naar de ademhalingsspieren en zorgt er dus voor dat het middenrif (diafragma) en de tussenribspieren samentrekken. Het ademhalingscentrum geeft deze prikkels af als het CO2 -gehalte in het bloed stijgt. Een verhoogd CO2-gehalte is de prikkel om te gaan ademen (ademprikkel). Het ademhalingscentrum kan zelf deze stijging niet signaleren, maar krijgt een signaal daarover vanuit chemosensoren (receptoren) in de bloedvaten (Noordhoff ZorgPad Zorg & Welzijn Voor Middelbaar Beroepsonderwijs, z.d.).
2.3 Buikademhaling
Buikademhaling vindt plaats door het middenrif ( diafragma) samen te trekken. Het middenrif staat normaal bol, als een soort koepel, met de bolle kant naar boven. Als je de spieren in het middenrif aanspant, wordt het middenrif platter en gaat het wat naar beneden. Daardoor wordt de ruimte in de thorax groter en stroomt er lucht van buiten via de luchtwegen de longen in.
Doordat het middenrif naar beneden gaat, wordt de druk in de buikholte hoger. Je ziet dan ook dat de buik wat uitzet. Daarom noemen we dit de buikademhaling. Maar een betere benaming is diafragma-ademhaling (Noordhoff ZorgPad Zorg & Welzijn Voor Middelbaar Beroepsonderwijs, z.d.).
2.4 Borstademhaling
Je kunt de ruimte in de thorax ook groter maken door borstademhaling. Borstademhaling vindt plaats door de ribben naar voren en opzij te tillen. Dat doe je door tussenribspieren aan te spannen. Je ziet de thoraxwand daarbij meer naar voren komen. Daarom wordt dit de borstademhaling genoemd.
Bij een rustige ademhaling is er vooral buikademhaling. Bij inspanning komt daar de borstademhaling bij (Noordhoff ZorgPad Zorg & Welzijn Voor Middelbaar Beroepsonderwijs, z.d.).
Hulpademhalingsspieren
Bij extra diepe inademing en bij flinke inspanning worden de hulpademhalingsspieren gebruikt. Dit zijn de spieren van de hals en de schoudergordel. De hulpademhalingsspieren in de hals kun je zien. Wanneer een zorgvrager de schouderspieren gebruikt om beter te kunnen ademen, houdt hij vaak met zijn handen de bedrand of een stoel vast of hij leunt met zijn armen op zijn bovenbenen. De hulpademhalingsspieren trekken de eerste ribben omhoog. Zo komt er meer ruimte in de thorax.
2.5 De uitademing
Passieve uitademing
Uitademen (expiratie) is in principe een passief proces. Het ontspannen van de ademhalingsspieren kost namelijk geen energie. De zwaartekracht zorgt ervoor dat de thorax weer zakt. De ruimte in de thorax wordt dan kleiner en de lucht uit de longblaasjes stroomt naar buiten.
Actief uitademen
Soms gebruik je wel spierkracht om uit te ademen. Bijvoorbeeld na inspanning (sporten), bij blazen en zingen. Je spant de buikspieren aan. Dan kost het uitademen dus wel energie. Als de luchtwegen vernauwd zijn, kost uitademen ook energie (Noordhoff ZorgPad Zorg & Welzijn Voor Middelbaar Beroepsonderwijs, z.d.).
Oefening
Toets: Opdracht ademhaling
Start
3. Gaswisseling
3.1 Gaswisseling
Transport zuurstof (O2)
Zuurstof wordt vervoerd in het bloed door de rode bloedcellen. In die bloedcellen zit hemoglobine. Hemoglobine bindt zuurstof en zorgt voor het vervoer van zuurstof door het lichaam. In het weefsel van de longen heeft hemoglobine een grote affiniteit voor zuurstof. Hemoglobine zal de zuurstof zoveel mogelijk aan zich binden. Eenmaal bij weefsel aangekomen die zuurstof nodig heeft voor verbranding, laat de hemoglobine de zuurstof los. Als de rode bloedcel met het hemoglobine weer terug komt in de longen gaat hemoglobine weer zuurstof aan zich binden.
Koolstofdioxide (CO2)
Nog steeds lijkt het hier of koolstofdioxide een afvalproduct is en geen enkele functie heeft. Dat is verre van waar. In het bloed moet namelijk altijd een percentage koolstofdioxide aanwezig zijn. De perfecte verhouding tussen zuurstof en koolstofdioxide in je bloed is 3:2. Deze verhouding noemen we de zuurstofverzadiging. Als er te weinig koolstofdioxide in je bloed aanwezig is kan dit o.a. leiden tot een vernauwing van de bloedvaten en een minder goede doorbloeding. Hierdoor zorgt dit er dus voor dat de zuurstof juist niet overal goed kan komen. Dat kan komen door een snelle of diepe ademhaling, waarover straks meer.
Zuurstofverzadiging (SaO2)
Dit is dus de verhouding tussen zuurstof die in het bloed aanwezig is en de maximale hoeveelheid zuurstof die die door het bloed opgenomen kan worden. Als je in rust ongeveer 5 liter lucht inademt, dan is die zuurstofverzadiging vrijwel altijd tussen de 95-99%. Er wordt namelijk altijd wel wat zuurstof afgegeven, waarmee 100% nauwelijks mogelijk is. Bloed moet zuurstof namelijk afstaan en niet vasthouden. Als dat wel het geval is, zou het kunnen dat er een verminderd vermogen van het bloed is om zuurstof af te staan aan weefsel (De Jong, 2022).
In onderstaande video volgt een uitleg over de gaswisseling.
Oefening
Toets: Oefening gaswisseling
Start
Begrippenlijst Latijnse benamingen
Ademhalingsstelsel : Tractus Respiratorius
Apneu : Geen ademhaling
Borstholte : Thorax
Lage ademfrequentie : Bradypneu
Keelholte : Farynx
Klaplong : Pneumothorax
Longen : Pulmoni
Longblaasjes : Alveolen
Longontsteking : Pneumonie
Luchtpijp : Trachea
Luchtwegvertakkingen : Bronchi of bronchus
Middenrif : Diafragma
Mond-keelholte : Orofarynx
Neusholte : Cavitatis nasi
Neus-keelholte : Nasofarynx
Neusschelpen : Conchae nasalis
Neustussenschot : Septum nasi
Slokdarm : Oesophagus
Strottenhoofd boven de stembanden : Larynx
Strottenhoofdkeelholte : Laryngofarynx
Strottenklepje : Epiglottis
Hoge ademfrequentie : Tachypneu
Nearpod memorie
Door op onderstaande link te klikken kan je inloggen op een memorie spel in Nearpod. Door dit spel te spelen kan je toetsen of je de Latijnse benamingen al weet voor de verschillende onderdelen van het ademhalingsstelsel.
https://app.nearpod.com/?pin=X83DE
4. Pathologie COPD
4.1 Wat is COPD
De afkorting COPD staat voor Chronic Obstructive Pulmonary Disease, is sprake van een chronische obstructieve longziekte. Bij COPD zijn de longen beschadigd, je hebt minder zuurstof en ademen is moeilijker. Hierdoor heeft iemand minder energie. Normale dingen zoals traplopen, boodschappen doen of je aankleden kunnen lastig zijn.
COPD is een verzamelnaam voor:
- Chronische bronchitis
Bij chronische bronchitis zijn je bronchiën steeds ontstoken. De bronchiën zijn de vertakkingen van je luchtpijp naar je longen. Daardoor maakt je lichaam meer slijm aan en is ademhalen lastiger.
- Longemfyseem
Bij longemfyseem of emfyseem gaan er langzaam longblaasjes verloren. De longblaasjes zorgen ervoor dat zuurstof na het inademen in je bloed komt. En dat je afvalstoffen weer kunt uitademen. Hoe minder longblaasjes er zijn, hoe moeilijker dit wordt. Hierdoor kun je het benauwd krijgen (Longfonds, z.d.).
In onderstaande video wordt een duidelijke uitleg gegeven over wat COPD is.
4.2 Oorzaken COPD
Meestal is roken de oorzaak van COPD. Roken of meeroken beschadigt de longen ernstig. Daardoor kunnen longziekten zich gemakkelijker ontwikkelen. Maar COPD kan ook komen door een erfelijke ziekte of moeilijk te behandelen astma. De meeste mensen krijgen pas na hun veertigste COPD.
Andere oorzaken van COPD
Ongeveer één op de vijf mensen met COPD heeft nooit gerookt. Bij hen heeft COPD een andere oorzaak, zoals:
- Astma, longontsteking en andere longziekten
- Erfelijke ziekten
- Schadelijke stoffen, zoals houtstof, lijm en verfdampen
- Luchtvervuiling, bijvoorbeeld door fijnstof (Longfonds, z.d.)
Bron: mijninhalator.be
Drie elementen spelen een rol bij COPD: (nummer bij plaatje)
- het progressief vernauwen van de bronchiën als gevolg van ontsteking
- het toenemen van slijmafscheiding uit de bronchiën zodat deze verstopt raken
- het vernietigen van de wanden van de longblaasjes waardoor emfyseem ontstaat
Bij COPD is de obstructie onomkeerbaar, en als de oorzaak (bijvoorbeeld roken) niet verdwijnt zal de obstructie verergeren (Mijn inhalator, z.d.).
4.3 Symptomen COPD
Als je COPD hebt, kom je vaak adem tekort. Door ontstekingen in je longen gaan je longblaasjes langzaam kapot. Hierdoor kan krijg je klachten als:
- Hoesten
- Benauwdheid
- Slijm ophoesten
- Kortademigheid
- Vermoeidheid
- Weinig spierkracht
- Gewichtsverandering (Longfonds z.d.).
Bron: Isala.nl
4.4 Diagnose COPD
Als je al een tijdje hoest en je bent vaak benauwd probeert je huisarts vast te stellen waar deze klachten vandaan komen.
Als je huisarts denkt aan COPD dan onderzoekt hij je om de diagnose COPD te stellen via een longfunctietest. Dit wordt ook wel een spirometrie genoemd. Als je huisarts dit onderzoek niet zelf uitvoert, verwijst hij je door naar het ziekenhuis of een laboratorium.
De longfunctie test of spirometrie
De longfunctietest (spirometrie) is een blaastest waarbij wordt onderzocht wat je longinhoud is. Is de longinhoud veel minder dan normaal? Dat kan betekenen dat je COPD hebt. Een longfunctietest of spirometrie is een eenvoudige, pijnloze en een betrouwbare manier om de diagnose COPD vast te stellen en duurt ongeveer 45 minuten.
In onderstaande video wordt er uitgelegd hoe een longfunctietest gaat.
Bron: Westfriesgasthuis.nl
CT-scan
Soms is naast de spirometrie aanvullend onderzoek nodig, bijvoorbeeld een foto van je borstkas of een CT-scan. Dit is een onderzoek waarbij gebruik wordt gemaakt van röntgenstraling. Met een CT-scan zijn afwijkingen in je longweefsel goed te zien. Een CT-scan is pijnloos en vindt altijd plaats in het ziekenhuis.
Uitgebreid onderzoek
Je arts kan ook meten hoe je ademhaling reageert op inspanning, bijvoorbeeld na lopen of fietsen. Röntgenfoto’s, een inspanningstest, een allergietest of een uitgebreidere spirometrie geven soms meer informatie over hoe het gaat met je longen (longfonds,z.d.)
4.5 Behandeling COPD
COPD is een blijvende longziekte die niet te genezen is. Met de juiste behandeling en aanpassingen in je leven is het verloop van de ziekte wel te beïnvloeden.
Stoppen met roken
Roken is ongezond, verslavend en kan longziekten veroorzaken. Dat weten we allemaal. Blijven roken bij COPD of meeroken is nog schadelijker voor je longen. Als je COPD hebt, is stoppen met roken het beste wat je voor je longen kunt doen. En het is nooit te laat.
Medicijnen bij COPD
Medicijnen zijn erg belangrijk bij de behandeling van COPD. Daardoor verbetert je longfunctie. De meeste mensen met COPD gebruiken medicijnen. Er zijn helaas geen medicijnen die je kunnen genezen, maar er zijn wel medicijnen waarmee je je minder benauwd voelt en minder hoest. Ze helpen om je klachten te verminderen en vertragen het verloop van de ziekte. En ze maken de kans kleiner dat je klachten opeens erger worden.
De meeste mensen met COPD gebruiken luchtwegverwijders en ontstekingsremmers. Dit zijn bijna altijd medicijnen die je inademt via een inhalator, ook wel puffer genoemd. Het is belangrijk dat je op de juiste manier inhaleert. Dan komen je medicijnen op de goede plaats in je longen en hebben zij het meeste effect.
In onderstaande video staat een uitleg over het gebruik van inhalers bij COPD.
Longrevalidatie
Bij longrevalidatie leer je wat je longziekte met je lichaam doet en hoe je er beter mee om kunt gaan. Ook leer je lichamelijke oefeningen om je conditie te verbeteren, zoals fietsen of wandelen, en is er aandacht voor beter omgaan met je energie en ademhalings- en ontspanningstechnieken. Je krijgt ook tips voor aanpassingen in je leven, waardoor je weer dingen kunt doen die je belangrijk vindt.
Zuurstof
Je lichaam heeft zuurstof nodig om goed te kunnen werken. Als je COPD hebt, gaat er minder zuurstof via de longen naar je bloed. Daardoor word je benauwd en moe. Het tekort aan zuurstof kan ervoor zorgen dat de bloeddruk in je longen hoger wordt. Hierdoor neemt de hoeveelheid zuurstof in je bloed nog verder af. Dan kunnen het hart en andere organen in de problemen komen. Om dit te voorkomen krijg je extra zuurstof. Dit kan even wennen zijn. Doordat je zuurstof gebruikt kun je minder makkelijk ergens zomaar heen (Longfonds, z.d.).
Oefening
Toets: oefening COPD
Start
5. Pathologie klaplong
5.1 Wat is een klaplong
Een klaplong is een longziekte waarbij je long voor een deel of helemaal is ingeklapt. Je kunt een klaplong krijgen door een verwonding. Een klaplong kan ook zonder aanleiding ontstaan. De arts noemt een klaplong een pneumothorax.
Is je long voor een deel, of helemaal ingeklapt? Dan kan hij zuurstof niet goed opnemen. Hierdoor kun je benauwd zijn en last hebben van pijn op de borst (Longfonds, z.d.).
5.2 Oorzaken klaplong
Een klaplong is een vervelende ervaring. Het kan op twee manieren ontstaan: zonder en met aanleiding. Bij een klaplong zonder aanleiding is de oorzaak niet duidelijk. Het wordt een spontane klaplong genoemd. Een klaplong met aanleiding ontstaat door een verwonding, zoals een gebroken rib.
Spontane klaplong
Een spontane klaplong komt vaak door een scheurtje in een zwakke plek in de longblaasjes Een ontsteking, een afwijking of een longziekte kunnen voor zo’n zwakke plek zorgen. Door hoogte- en drukverschillen kan daar een scheurtje ontstaan. Op die momenten wordt de druk op je longen groter. Je lichaam ervaart hoogte-en drukverschillen bijvoorbeeld wanneer je duikt of in het vliegtuig zit.
Klaplong door verwonding
Een klaplong door verwonding noemt je arts een ‘penetrerend trauma’. Dit ontstaat bijvoorbeeld als een scherp voorwerp de long doorboort, zoals bij een steekwond of een ongeluk met een gebroken rib.
Je kunt ook een klaplong krijgen door ‘stomp trauma’. Er is dan geen voorwerp dat de long doorboort. Toch kan er een opening ontstaan in een van de vliezen. Bijvoorbeeld doordat er tijdens een medische ingreep een longvlies wordt geraakt.
Spanningsklaplong
Bij een spanningsklaplong kan de lucht die ingeademd wordt niet meer uit de borstholte komen. Als de lucht niet weg kan, wordt de druk in de borstkas steeds groter. Dat drukt de long en aderen weg. De huid wordt vaak blauw. De arts laat dan met een naald via de borst lucht uit de long lopen. Een spanningsklaplong is gevaarlijk, maar komt gelukkig zelden voor.
Een klaplong komt vaker voor
- Als je rookt
- Bij drukverschillen die ontstaan door vliegen of duiken
- Bij lange en magere mannen tussen de 20-40 jaar
- Als het erfelijk is in je familie
- Wanneer je longblaasjes verzwakt zijn, door bijvoorbeeld astma of COPD
- Wanneer je beademd wordt in het ziekenhuis
- Als je al eerder een klaplong hebt gehad (longfonds, z.d.).
Bron: Antoniusziekenhuis.nl
5.3 Symptomen klaplong
Een klaplong kan een of meer van de volgende klachten geven:
- Een korte, scherpe pijn die verergert bij het ademhalen.
- Pijn bovenin de rug of schouderbladen waardoor je het gevoel hebt niet goed te kunnen zuchten.
- Benauwdheid (afhankelijk van hoe ver de long is ingeklapt; dit wordt vaak vanzelf minder).
- Soms onstaat een zwelling in de huid van de borst, rug, armen of gezicht. Als je hier op
drukt geeft dit een ‘knisperend’ gevoel. Dit komt doordat er lucht uit de long in het onderhuidse weefsel wordt geperst; ook wel 'subcutaan emfyseem' genoemd. Dit is pijnloos en gaat vanzelf over.
- kortademigheid;
- hoesten (zonder slijm);
- zuurstoftekort en zelfs blauw worden.
Soms geeft een klaplong nauwelijks klachten en blijft de patiënt er een poos mee rondlopen (Antoniusziekenhuis,z.d.).
Bron: Rodekruis.nl
5.4 Diagnose klaplong
De arts stelt je een aantal vragen waarmee hij probeert te achterhalen waar je symptomen vandaan komen. Daarna doet hij een lichamelijk onderzoek om de diagnose te stellen. Hierbij luistert hij met een stethoscoop naar je longen. Vermoedt hij dat je een klaplong hebt? Dan laat hij meestal een röntgenfoto maken. Hierop is goed te zien of een long is ingeklapt. Soms wordt er nog een CT-scan gemaakt. Hiermee kan de arts de longen vanuit verschillende hoeken bekijken (Longfonds,z.d.).
Bron: simpto.nl
5.5 Behandeling klaplong
Er zijn verschillende behandelingen:
- Is je long niet ver ingeklapt, dan is rust meestal voldoende om je klaplong te genezen. Je lichaam zorgt zelf dat de klaplong goed geneest. Heb je pijn? Vraag je arts dan gerust om pijnstillers.
- Soms krijg je als behandeling extra zuurstof. Je lichaam neemt de lucht tussen de longvliezen sneller op. Zo neemt je long sneller weer zijn normale vorm aan.
- Is je long ver ingeklapt, dan plaatst de arts een drain. Dat is een plastic buisje dat via je borst wordt aangebracht. Het voert lucht en vloeistof uit je borstholte af en blijft drie tot vijf dagen zitten. Voor deze behandeling moet je naar het ziekenhuis. Je krijgt een lokale verdoving. De arts kan ook met een naald eenmalig lucht of vloeistof uit de holte halen. Het ‘lek’ in de vliezen herstelt meestal vanzelf.
Hieronder een video over het plaatsen van een drain in de borstholte (thoraxdrain)
- Als het lek niet vanzelf overgaat of om een volgende klaplong te voorkomen, worden de longen soms aan elkaar ‘geplakt’. Dit gebeurt via de drain met behulp van steriele talkpoeder. Door dit talkpoeder plakken de longvliezen aan elkaar. Deze behandeling wordt pleurodese genoemd. Voor deze behandeling krijg je pijnstilling.
- Soms is een operatie nodig.
Wanneer krijg je een operatie?
Herstelt het lek niet met rust of met een drain? Dan is een operatie nodig om het lek te dichten. Dit is een kleine ingreep waarbij geen grote littekens ontstaan. Denkt de arts dat er een kans bestaat dat je opnieuw een klaplong krijgt? Dan zal hij tijdens een kijkoperatie het longvlies in de borstkas ‘opruwen’. Hij behandelt daarbij de longvliezen zó dat ze aan elkaar gaan kleven. Dat maakt de kans dat je een nieuwe klaplong krijgt heel klein (Longfonds, z.d.).
Oefening
Toets: Oefening klaplong
Start
6. Pathologie longontsteking
6.1 Wat is een longontsteking
Wanneer je inademt, gaat de lucht via de luchtpijp en de kleine vertakkingen van de longen naar de longblaasjes. Daar neemt het lichaam zuurstof op. Bij een longontsteking (pneumonie) zijn de kleine vertakkingen - de bronchiën - en de longblaasjes ontstoken.
Meestal is een bacterie de oorzaak, soms een virus. Een combinatie is ook mogelijk (Longfonds, z.d.)
6.2 Oorzaken longontsteking
De oorzaak van een longontsteking is een bacterie, een virus of een combinatie daarvan.
In de meeste gevallen is een bacterie de oorzaak van een longontsteking. Maar ook een virus, schimmel of parasiet kan de boosdoener zijn. De precieze oorzaak is vaak niet te achterhalen.
De bacterie komt je lichaam binnen als je inademt. Als je afweer minder goed werkt, kan deze zorgen voor een ontsteking van je longblaasjes en het weefsel eromheen. Dat noemen we een longontsteking.
Aanmaak van slijm
Het lichaam wil de bacterie of het virus opruimen en reageert hierop met een ontsteking. Hierdoor kan slijm in de longen ontstaan. Dit slijm zorgt ervoor dat zuurstof moeilijker in het bloed wordt opgenomen. Het slijm en de irritatie in de longen zorgen ervoor dat je gaat hoesten. Dat hoesten is goed, want zo verdwijnt de bacterie of het virus uit het lichaam. Maar het is wel vervelend. Meestal zit de ontsteking in een deel van een long.
Grotere kans op longontsteking
In ieder geval deze groepen mensen hebben meer kans om een longontsteking te krijgen:
- Kinderen en volwassenen met astma, COPD, bronchiëctasieën
- Mensen met diabetes mellitus
- Ouderen
- Rokers
- Meerokers
- Mensen die regelmatig alcohol drinken
- Mensen die langdurig op bed liggen
- Mensen met minder weerstand door ziekte of medicijngebruik
- Mensen met hartfalen
- Jonge kinderen
Ook bij slikstoornissen, verlamming of ondervoeding en bij luchtverontreiniging heb je een grotere kans op een longontsteking (Longfonds, z.d.).
Bron: degezondheidswinkel.be
6.3 Symptomen longontsteking
Je voelt je vaak erg ziek en beroerd bij een longontsteking. Heb je een benauwd gevoel, koorts en spierpijn? Hoest je en ben je vermoeid? Dat zijn vervelende symptomen die horen bij longontsteking. Gelukkig is een longontsteking vaak goed te behandelen. De ontsteking zelf doet geen pijn, maar de spieren rond de borst en rug kunnen pijn doen door het vele hoesten.
Word je na een verkoudheid niet beter maar juist zieker?
Dan heb je mogelijk een longontsteking. Ga bij de volgende klachten zo snel mogelijk naar een arts, zodat die kan vaststellen of er sprake is van een longontsteking.
- Pijn bij ademhalen
- Benauwd zijn
- Ophoesten van geel of groen slijm, soms met wat bloed
- Vermoeidheid
- Een hogere of juist een lagere lichaamstemperatuur
- Spierpijn en pijn bij de longen
- Rillen en klappertanden
- Minder eetlust
- In ernstige gevallen, verwardheid (Longfonds, z.d.).
Bron: gezondheid.be
6.4 Diagnose longontsteking
De arts stelt je vragen om er achter te komen waar je klachten vandaan komen. Daarna doet hij lichamelijk onderzoek. Hierbij luistert hij met een stethoscoop naar jouw longen. Hij vraagt naar de klachten en hoe lang je er al last van hebt. Om zeker te zijn dat je inderdaad een longontsteking hebt, kan er een röntgenfoto worden gemaakt. Hierop is goed te zien of er een ontsteking zit, hoe groot die is en waar die zit.
De arts kan jouw bloed of slijm testen om de oorzaak van de longontsteking vast te stellen. Hij onderzoekt of er een virus of bacterie aanwezig is, of allebei. De arts bepaalt hiermee hoe hij jouw longontsteking behandelt. Is bij jou een bacterie de oorzaak? Dan krijg je antibiotica. Het is belangrijk om de volledige antibioticumkuur af te maken (Longfonds, z.d.).
Bron: rivm.nl
6.5 Behandeling longontsteking
Vaak schrijft de arts je bij een longontsteking antibiotica voor. Bij een ernstige longontsteking word je soms opgenomen in het ziekenhuis.
Antibiotica helpen alleen tegen bacteriën en niet tegen virussen. Toch zal de arts bij een longontsteking je bijna altijd een kuur voorschijven. Het is voor een arts namelijk moeilijk om te achterhalen of een bacterie, een virus of een combinatie ervan de longontsteking veroorzaakt. Heb je last van pijn en koorts? Neem dan gerust een pijnstiller, zoals paracetamol.
Heb je een ernstige longontsteking en worden de klachten na drie dagen antibiotica niet minder of voel je je zieker ondanks de antibiotica? Bel dan de huisartsenpraktijk:
Als het nodig is word je opgenomen in het ziekenhuis. Dat is niet prettig, maar wel nodig. Hier krijg je namelijk een antibioticum via een infuus. Hierdoor komt het snel in het bloed en werkt het eerder. Vaak krijg je daarnaast tijdelijk extra zuurstof (Longfonds, z.d.).
Hieronder een video over het gebruik van antibiotica bij bacteriële infecties.
Oefening
Toets: Opdracht longontsteking
Start
Eindtoets
Toets: Eindtoets van het ademhalingsstelsel
Start
Bronnenlijst
Website/boeken:
Börger, B. (z.d.). Longvliezen. www.biologielessen.nl. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://biologielessen.nl/index.php/a-7/2027-longvliezen
De Jong, M. (2022, 21 april). Ademhaling. EnergizeMe. Geraadpleegd op 22 mei 2022, van https://energizeme.nl/energie-encyclopedie/ontspanning/ademhaling/
Kirchmann, L. L., Geskes, G. G., & Groot, R. P. (2015). Anatomie en fysiologie van de mens (18de editie) [E-book]. Bohn Stafleu van Loghum.
Klaplong | Longfonds. (z.d.). Longfonds. Geraadpleegd op 22 mei 2022, van https://www.longfonds.nl/longziekten/klaplong
Klaplong. (2022a, april 5). St. Antonius Ziekenhuis. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://www.antoniusziekenhuis.nl/klaplong
Longen - Menselijk lichaam | Gezondheidsplein.nl. (z.d.). www.gezondheidsplein.nl. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://www.gezondheidsplein.nl/menselijk-lichaam/longen/item45076
Longontsteking | Longfonds. (z.d.). Longfonds. Geraadpleegd op 22 mei 2022, van https://www.longfonds.nl/longziekten/longontsteking
Luchtpijp, toegang tot de longen. (2014, 1 september). Gezondheidsnet. Geraadpleegd op 31 mei 2022, van https://www.gezondheidsnet.nl/astma-en-copd/luchtpijp-toegang-tot-de-longen
Mijn inhalator. (z.d.). mijninhalator. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://www.mijninhalator.be/nl/home/copd-rokerslong.html
Noordhoff ZorgPad Zorg & Welzijn voor middelbaar beroepsonderwijs. (z.d.). Zorgpad. Geraadpleegd op 22 mei 2022, van https://www.noordhoff.nl/middelbaar-beroepsonderwijs/beroepsgericht/zorgpad-zorg-en-welzijn
Wat is COPD? | Longfonds. (z.d.). www.longfonds.nl. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://www.longfonds.nl/longziekten/copd/wat-is-copd
Afbeeldingen:
Ademhalingsproblemen. (2022, 20 januari). Rode Kruis Nederland. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://www.rodekruis.nl/ehbo/ehbo-tips/ademhalingsproblemen/
Anatomie van de luchtwegen. (z.d.). www.zoutkamer-halotherapie.nl. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://www.zoutkamer-halotherapie.nl/ziektebeelden/anatomie-van-luchtwegen/
Börger, B. (z.d.). Longvliezen. www.biologielessen.nl. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://biologielessen.nl/index.php/a-7/2027-longvliezen
Chirurgie bij longkanker | AVL. (z.d.). AVL. Geraadpleegd op 22 mei 2022, van https://www.avl.nl/alles-over-kanker/overzicht-van-alle-behandelingen/chirurgie-bij-longkanker/#Informatie
COPD (PID): H2 COPD en onderzoek. (z.d.). Isala. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://www.isala.nl/patientenfolders/7062-copd-pid-h2-copd-en-onderzoek/
D. (2019, 18 december). Longontsteking: beter voorkomen dan genezen. Gezondheidswinkel. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://degezondheidswinkel.be/blog/longontsteking-besmettelijkheid-symptomen-behandeling-en-preventie/#gref
Klaplong. (2022a, april 5). St. Antonius Ziekenhuis. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://www.antoniusziekenhuis.nl/klaplong
Klaplong. (2022b, mei 21). Simpto.nl. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://www.simpto.nl/diagnose/klaplong/
LUMC. (2021, 1 februari). Commando | LUMC. Www.LUMC.Nl. Geraadpleegd op 4 mei 2022, van https://www.lumc.nl/patientenzorg/praktisch/patientenfolders/commando?setlanguage=English&setcountry=en
Mijn inhalator. (z.d.). mijninhalator. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://www.mijninhalator.be/nl/home/copd-rokerslong.html
Neus - Menselijk lichaam | Gezondheidsplein.nl. (z.d.). www.gezondheidsplein.nl. Geraadpleegd op 3 mei 2022, van https://www.gezondheidsplein.nl/menselijk-lichaam/neus/item45079
Nv, G. (2016, 11 oktober). Acute bronchitis. gezondheid.be. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=6940
Longontsteking | RIVM. (2021, 12 april). RIVM. Geraadpleegd op 22 mei 2022, van https://www.rivm.nl/longontsteking
Filmpjes:
_ D. (2020, 30 december). Biologie Ademhaling. YouTube. Geraadpleegd op 22 mei 2022, van https://www.youtube.com/watch?v=Qk_MIOROB4A&feature=youtu.be
Ademhaling. (2013a, december 7). YouTube. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://www.youtube.com/watch?v=-OpKoSGv0IM
Ademhaling. (2013b, december 7). YouTube. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://www.youtube.com/watch?v=-OpKoSGv0IM
Ademhaling - Longblaasjes. (2020, 18 februari). YouTube. Geraadpleegd op 22 mei 2022, van https://www.youtube.com/watch?v=u2rKlLfXVqI
Functions of Cilia and Goblet Cells - CSTSGLOBAL. (2008, 5 februari). YouTube. Geraadpleegd op 31 mei 2022, van https://www.youtube.com/watch?v=miEEluVlemQ&t=12s
Het ademhalingsstelsel (luchtpijp - bronchiën - longblaasjes) longfonds. (2016a, november 4). YouTube. Geraadpleegd op 1 mei 2022, van https://www.youtube.com/watch?v=wBdhlM5W-yQ
Het ademhalingsstelsel (luchtpijp - bronchiën - longblaasjes) longfonds. (2016b, november 4). YouTube. Geraadpleegd op 2 mei 2022, van https://www.youtube.com/watch?v=wBdhlM5W-yQ
Het goed innemen van antibiotica. (2021, 13 september). Medicijnen. Geraadpleegd op 22 mei 2022, van https://www.medicijnen.nl/het-goed-innemen-van-antibiotica
Chest tube insertion for pneumothorax or hematothorax. (2016, 18 juli). YouTube. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://www.youtube.com/watch?v=rhN_QgKvTkE
Hoe werken de longen? (2013, 4 januari). YouTube. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://www.youtube.com/watch?v=4vCnpkwcr1Y
Hoe werken de longen: longblaasjes. (2013, 4 januari). YouTube. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://www.youtube.com/watch?v=VJtWHQaGLLc&t=16s
Hoe werken de longen: luchtpijp. (2013, 4 januari). YouTube. Geraadpleegd op 2 mei 2022, van https://www.youtube.com/watch?v=RVfP02bl1-8
Longfunctieonderzoek bij het Westfriesgasthuis. (2016, 21 januari). YouTube. Geraadpleegd op 21 mei 2022, van https://www.youtube.com/watch?v=HHe03xO3DXs
De normale slikbeweging. (2015, 18 december). YouTube. Geraadpleegd op 2 mei 2022, van https://www.youtube.com/watch?v=YU7JB3zog5s
Tracheal cilia. (2015, 10 juli). YouTube. Geraadpleegd op 31 mei 2022, van https://www.youtube.com/watch?v=X6s3Xb0yUXM&t=3s
