Wat is ethiek; Inleiding
Wat is ethiek?
In je toekomstige werk zul je situaties tegenkomen waarin je voor een dilemma komt te staan. Dilemma's die je beroepsmatig doen twijfelen over wat juist is om te handelen. Twijfelen is een goede eigenschap omdat je even stilstaat en een weloverwogen beslissing kun gaan nemen. Een ethisch dilemma is vaak kiezen tussen twee kwaden en wat is dan de beste keuze?
Hiervoor ga je in gesprek met een (of meerdere) collega ('s). Dit wordt een moreel beraad genoemd en gebeurd aan de hand van een ethisch stappenplan.
Door dit spel te spelen maak je kennis met het voeren van een moreel beraad.
De 4 fasen van het ethisch stappenplan zijn leidraad. Spelers doen dit aan de hand van vragen op kaartjes. Het doel is om in een groepje al discusierend de vragen te beantwoorden. Op de achterkant van het kaartje is de uitwerking te lezen van de makers. Dit is bedoeld als suggestie en spelers kunnen hun eigen antwoorden hier aan spiegelen.
In een moreel beraad is er geen goed of fout: je kunt het er hooguit mee eens of oneens zijn. Leg aan elkaar uit waarom je het ergens mee eens of oneens bent.
introductie beroepsethiek in de zorg
Het spel
Tweedejaars studenten van de opleiding MVZ hebben een spel gemaakt om te oefenen met het voeren van een moreel beraad. Aan de hand van één algemene casus over ouderenmishandeling zijn vijf voorkomende vormen van ouderen mishandeling in dit spel uitgewerkt.
Je ziet een plattegrond van een huis. Dit is waar de casus zich afspeelt.
Zonder dat het expliciet in de casus staat zou je hier vijf verschillende vormen van ouderenmishandeling uit kunnen halen.
- Seksueel misbruik, ongelijk en onbegrepen seksueel gedrag van een partner.
- emotionele of geestelijke mishandeling: dit houdt is dat de persoon door woorden dus emotioneel de andere persoon probeert te vernederen/kleineren.
- lichamelijke mishandeling: wanneer bijvoorbeeld een oudere regelmatig wordt geknepen, geslagen of geschopt.
- Lichamelijke verwaarlozing: niet of nauwelijks lichamelijke en hychienische verzorging krijgen, te weinig (gezonde) voeding en drinken.
- Financieel misbruik
De bovenstaande vormen van mishandeling zijn als kamers in het huis weergeven.
Het spel kan tegelijkertijd met 5 groepjes worden gespeeld.
Lees de casus door voordat jullie starten.
In iedere kamer is een morele vraag te vinden waarover een moreel beraad gevoerd gaat worden over het desbetreffende misbruik. Voor iedere kamer is een envelop gemaakt met de benodigdheden om een moreel beraad te houden.
Leg de kaarten van de stappenuit het stappenplan in de plattegrond van de kamer. Leg de kaarten van de personen uit de casus naast de plattegrond op tafel. Hier kun je dan straks de kaarten naast leggen tijdens het moreel beraad om inzichtelijk te maken wat de rol en de argumenten - volgens jullie- van de personen zijn.
Start bij de eerste stap:
De morele vraag kun je vinden op de plattegrond van de kamer. Beantwoord de 10 vragen om helder te krijgen wat deze vorm van misbruik/mishandeling inhoudt.
Dan ga je verder met stap 2:
Bedenk wie er betrokken (kunnen) zijn bij deze vorm van misbruik/mishandeling en leg deze kaarten bij de kamer. Bedenk welke argumenten de betrokken personen kunnen hebben en lees dan het antwoord. Heb het er met elkaar over of dit overeenkomt met jullie antwoord. Ben je het ermee eens? Je kunt ook eerst de argumenten van de achterkant van het kaartje lezen ter inspiratie en discussieer hierover. Welke andere disciplines zouden hier verder bij betrokken kunnen zijn? Kies kaartjes van de instanties en/of bedenk welke instanties hulp en ondersteuning kunnen bieden.
Stap 3:
Bespreken en afwegen van de argumenten van de betrokken partijen. Bespreek hier de waarden van de argumenten. Rangschik hiervoor de argumenten van de betrokken personen van de casus door ze nummers te geven. 1 is het belangrijkste.............
Geef hier aan wat jullie het balangrijkste vinden om te handelen. Bespreek de gevolgen voor de betrokkenen. Welke gevolgen heeft dit voor jou als hulpverlener?
Stap 4:
Uit de discussie van stap 3 gaan jullie als werkgroep nu een conclusie trekken door antwoord te geven op de morele vraag.
De 4 fasen van het ethisch stappenplan zijn leidraad. Spelers doen dit aan de hand van vragen op kaartjes. Het doel is om in een groepje al discusierend de vragen te beantwoorden. Op de achterkant van het kaartje is de uitwerking te lezen van de makers. Dit is bedoeld als suggestie en spelers kunnen hun eigen antwoorden hier aan spiegelen.
In een moreel beraad is er geen goed of fout: je kunt het er hooguit mee eens of oneens zijn. Leg aan elkaar uit waarom je het ergens mee eens of oneens bent.
Ethisch stappenplan
De casus
Meneer en mevrouw Hogendoorn:
Meneer en mevrouw Hogendoorn zijn 80 en 78 jaar, ze zijn al 58 jaar gehuwd. Ze hebben 3 kinderen die allemaal een partner hebben. Ook hebben ze 5 kleinkinderen.
Meneer Hogendoorn is vroeger boekhouder geweest bij een groot bankfiliaal en is al 15 jaar met pensioen. Mevrouw Hogendoorn heeft voor de kinderen gezorgd en later ook op haar kleinkinderen gepast. Daarnaast is ze altijd actief geweest in het buurthuis totdat ze verhuisde naar het appartement en het buurthuis te ver weg was om naar toe te gaan
Meneer en mevrouw Hogendoorn wonen zelfstandig in een appartement vlak bij het winkelcentrum. Als het goed weer is vindt meneer Hogendoorn het fijn om een rondje te wandelen en het winkelcentrum is dan net een mooi en gezellig doel.
Twee kinderen, een zoon en hun dochter, wonen dichtbij, de andere zoon woont verder weg. Alle kinderen komen regelmatig bij hun ouders.
Gemaakte afspraken met elkaar als gezin:
Nu meneer en mevrouw Hogendoorn ouder worden signaleren de kinderen dat er meer hulp en ondersteuning nodig is om ervoor te zorgen dat hun ouders nog zo lang mogelijk samen zelfstandig kunnen blijven wonen.
Daardoor hebben ze de taken wat met elkaar verdeeld.
Een schoondochter doet nu wekelijks samen met mevrouw Hogendoorn de boodschappen in de supermarkt, soms doet ze gelijk ook boodschappen voor zichzelf. Andere boodschappen die er zijn wordt tussendoor door de andere schoondochter opgepakt. Een zoon helpt zijn vader met de administratie en de financiën. De andere zoon regelt alles rondom het appartement aan onderhoud. Daarvoor moet hij wel eens wat kopen en neemt voor het gemak de pinpas van zijn ouders mee. De dochter heeft alles rondom de gezondheid op zich genomen en gaat met haar ouders naar huisarts en ziekenhuis als dat nodig is. Zij is betrokken bij alle keuzes die er gemaakt worden rondom medicatie en behandeling.
De zorgen rondom meneer Hogendoorn worden groter:
Mevrouw Hogendoorn verteld aan haar dochter dat ze erg moe is en zich zorgen maakt om meneer Hogendoorn. Ze merkt dat ze steeds minder geduld heeft en dat ook afreageert op haar man.
Ze vertelt dat hij meer moeite heeft met de dagelijkse zelfzorg. Hij heeft daar erg veel tijd voor nodig. Hij kan lang voor de kledingkast staan en raakt soms in de war met kledingstukken. Hij aarzelt wat hij aan zal trekken. Meneer wordt volgens zijn echtgenote onredelijk en boos als zij hem wil helpen met kleden. Meneer houdt al jaren ‘s morgens nauwgezet de boekhouding bij van de gezinsuitgaven en inkomsten. Hij deed dat een jaar geleden nog in een uurtje, maar is daar nu vaak een halve ochtend mee bezig. Hij raakt dan bij momenten helemaal overstuur als hij merkt dat een eenvoudig sommetje niet meer lukt. Huilt dan vaak als hij vertelt dat hij ‘niets meer kan’. Als zijn echtgenote hem wat probeert op te monteren of af te leiden, ontstaan er ruzies die verbaal hoog kunnen oplopen. Meneer heeft zijn vrouw al enkele keren geslagen. Hij staat erop om ‘s middags zijn ‘ommetje’ te maken, maar is al meerdere keren verdwaald en thuisgebracht. Zijn vrouw ziet geen mogelijkheden om zonder slaande ruzie te voorkomen dat hij de deur uitgaat.
Ondanks dit alles weet meneer Hogendoorn de schijn te bewaren dat alles goed gaat als hij met familie in contact is. Dochter vindt dat er professionele hulp nodig is en jij komt als professional bij meneer en mevrouw Hogendoorn.
Stappenplan om een ethisch dilemma te analyseren in een moreel beraad
