In deze lessenreeks kom je meer te weten over de politiek zoals wij die in Nederland kennen. Door middel van leesteksten, filpmjes, opdrachten en testen worden de belangrijke onderwerpen binnen de politiek aangeboden.
Lees de leerdoelen goed door, neem alle informatie dat wordt aangeboden in je op en neem de opdrachten geconcentreerd door zodat je weet wat er verwacht wordt.
Als je vragen hebt, stel je die aan de docent.
Wat is politiek en welke rol heeft dat op de maatschappij?
In dit hoofdstuk wordt er antwoord op de vraag gegeven: Wat is politiek en welke rol heeft dat op de maatschappij?
Om hier antwoord op te kunnen geven zijn de volgende leerdoelen opgesteld:
- Kunnen benoemen wie betrokken zijn in de politiek en welke invloed zij hebben.
- Kunnen benoemen uit welke drie bestuurslagen de Nederlandse politiek bestaat.
- Kunnen herkennen van een maatschappelijk probleem.
- Kunnen beschrijven welke rol belangen en macht spelen in de aanpak van een maastchappelijk probleem.
Voorkennis
Om te meten wat je al weet is deze test opgesteld. Maak deze test voor jezelf om te kunnen bepalen aan welke leerdoelen je extra aandacht moet besteden.
In deze test krijg je per goed antwoord 1 punt. Je kan een maximale score van 8 punten halen. Tel aan het einde van de test de punten bij elkaar op om tot je score te komen. Wanneer je een score van 5 of minder hebt ga je door naar herhaling. Wanneer je een score van 6 of meer hebt ga je door naar Maatschappelijk probleem.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De verantwoordelijk voor het beleid waarmee wordt geregeerd ligt bij de politiek. Politiek is het maken van regels en het nemen van besluiten die te maken hebben met het besturen van een land, provincie of gemeente.
Politici
Om een heel land te besturen kunnen we niet alle inwoners altijd laten meedenken en meebeslissen over nieuwe regels en besluiten. Daarom worden er politici gekozen die dat voor hun doen. Zij vertegenwoordigen de bevolking bij het nemen van politieke besluiten. Politici kan je daarom ook volksvertegenwoordigers noemen. Zij nemen besluiten in het algemeen belang voor het land. Dit betekent dat de politiek zich bemoeit met zaken die voor heel veel inwoners belangrijk zijn omdat zij er afhankelijk van zijn of voordeel van hebben.
De overheid
Om nieuwe regels en besluiten uit te kunnen voeren worden politici geholpen door ambtenaren. Dit zijn mensen in dienst van de overheid die veel verstand hebben van de onderwerpen waarover politici beslissingen nemen. Denk aan leraren in het onderwijs, politieagenten op straat en artsen in het ziekenhuis. Volksvertegenwoordigers worden ook geholpen door plannenmakers die onderzoek doen en informatie geven over al die onderwerpen om zo goede regels en besluiten te kunnen maken.
Alle politici en ambtenaren bij elkaar worden de overheid genoemd. Zij maken samen alle wettelijke regels en afspraken. Ook wel het overheidsbeleid genoemd
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Je weet als het goed is nu dat de overheid regels maken en besluiten nemen die van algemeen belang zijn. Dat beleid is gericht op belangrijke onderwerpen die voor veel mensen aan gaan. Dit kan zijn omdat zij daar afhankelijk van zijn of voordeel van kunnen hebben. Het algemeen belang heeft te maken met maatschappelijke thema's die invloed hebben op de samenleving. Denk hierbij aan het opnieuw asfalteren van een snelweg en het zorgen voor voldoende scholen, ziekenhuizen en brandweerkazernes.
Maar burgers verwachten ook dat de overheid maatschappelijke problemen aanpakt en oplost. Een maatschappelijk probleem kan in vier onderdelen gekenmert worden. In het volgende filmpje wordt uitgelegd welke dat zijn. Probeer tijdens het bekijken van het filmpje de volgende vraag te beantwoorden:
Welke vier kenmerken van een maatschappelijk probleem worden benoemd?
Probeer ook de vragen in het filmpje te beantwoorden.
Ga na het bekijken van het filmpje door met de opdracht.
Waarden en normen spelen een belangrijke rol in de manier waarop iemand naar de maatschappij kijkt. Waarden zijn principes of uitgangspunten die je belangrijk vindt in het leven. Vrijheid, gelijkheid en eerlijkheid zijn van die waarden. Normen zijn regels die bepalen hoe jij en anderen zich moeten gedragen. Voor iedereen zijn de normen die we aan bepaalde waarde hechten anders.
Belangen
Belangen spelen bij het oplossen van een maatschappelijk probleem een grote rol. Een belang is het voordeel dat je ergens bij hebt. Lang niet idereen heeft dezelfde belangen. Zo heeft een werkgever belang bij een hoog loon, maar wil een werkgever de loonkosten liever laag houden. Dit noem je belangentegenstellingen. Dat is wanneer het belang van de één botst met het belang van een ander. Bij het oplossen van een maatschappelijk probleem kan je dus voorstellen dat het moeilijk is om tot een oplossing te komen. Dit kan lijden tot een dilemma. Een dilemma is een lastige keuze tussen twee dingen die allebei voordelen of nadelen hebben.
Een voorbeeld van een dilemma kan zijn: een gemeente kan delen van de stad aflsuiten voor vervuilende vrachtwagens om de luchtkwaliteit te verbeteren. Maar dit kan er voor zorgen dat meer bedrijven uit de stad vertrekken omdat zij zonder goed transport van hun producten zitten. Hierdoor kunnen zij failliet gaan. Wat is dus belangrijker: schone lucht of economische groei?
Macht en machtsmiddelen
Om een maatschappelijk probleem op te lossen is het handig wanneer zoveel mensen daar aan meewerken. Om dat voor elkaar te krijgen helpt het wanneer je macht hebt om dat te kunnen doen. Macht is de mogelijkheid hebben om het gedrag van een ander te kunnen beïnvloeden. Om mensen te kunnen beïnvloeden wodt gebruik gemaakt van machtsmiddelen. Dit zijnmiddelen die het gedrag van een ander kunnen beïnvloeden. Denk aan de macht die de docent heeft om jou na te laten blijven wanneer jij je hebt misdragen. Door de functie als docent mag diegene dat over jou beslissen.
Dit zijn de belangrijkste machtsmiddelen:
Je functie en beroep (De directeur van een school die beslist welke docenten worden aangenomen)
Je kennis en vaardigheden (Een chirurg die beslist of iemand geopereerd moet worden of niet)
Je overtuigingskracht, gezag en charisma (Je beste vriend die je overtuigd om samen te spijbelen)
Je wettelijke bevoegdheden (De politie die jou een boete mag geven)
De hoeveelheid geld dat je bezit (Een bedrijf die jou een baan wilt aanbieden)
Het aantal mensen dat samen iets wil (Met een groep demonstreren of handtekeningen verzamelen)
Het contact met de media (Het programma BOOS krijgt sneller meer aandacht)
Contact hebben met invloedrijke personen (Mensen met meer macht vragen om mee te helpen)
Deel uitmaken van een adviesorgaan (Het RIVM informeert het kabinet over nieuwe coronamaatregelen)
Tim Hofman zorgt er met zijn programma BOOS voor dat er aandacht wordt besteed aan problemen in de maatschappij.
Bij het analyseren van een maatschappelijk vraagstuk wordt er op het eindexamen van je verwacht dat jij uit een stuk tekst de kenmerken van een maatschappelijk probleem kan halen. Het analyseren doe je door middel van de vier benaderingswijze. Daar horen enkele vragen bij
Politiek-Juridische wijze:
Welke wetten en regels zijn er al voor dit maatschappelijke vraagstuk?
Zijn er nieuwe wetten of regels nodig om het probleem op te lossen?
Waarom is het vraagstuk een politiek probleem?
Wat zijn de machtsmiddelen van de overheid en de verschillende maatschappelijke groepen?
Welke groepen hebben veel macht om het probleem op te lossen?
Welke mogelijkheden hebben groepen om het beleid te beïnvloeden
Sociaaleconomische wijze
Wat zijn de (financiële) belangen van de betrokken?
Door welke belangentegenstellingen ontstaan conflicten tussen belangengroepen?
Wat is de maatschappelijke positie van de groep waar het om gaat?
Wat heeft maatschappelijke ongelijkheid met het vraagstuk te maken?
Sociaalculturele wijze:
Welke ideeën, waarden en normen spelen een rol bij dit vraagstuk?
Welke culturele kenmerken van de betrokken groepen spelen een rol bij dit probleem?
Welke rol spelen de media bij het ontstaan van meningen over dit probleem?
Veranderings- en vergelijkingswijze
Hoe kijkt men in andere samenlevingen tegen het vraagstuk aan?
Hoe keek men in het verleden tegen het vraagstuk aan?
Welke sociale, culturele, politieke en sociaaleconomische veranderingen zijn van invloed geweest?
In de volgende opdracht ga je een van de onderstaande maatschappelijke vraagstukken kiezen en analyseer je dit probleem vanuit de vier benaderingswijzen.
De vraagstukken:
(Zwarte) Pietendiscussie
Klimaatverandering
Seksuele intimidatie
Beantwoord hieronder de vragen over de analyse maatschappelijk vraagstuk. Druk aan het eind op bewijs van deelname om een opstel van jouw analyse te krijgen.
Let op! Je antwoorden zullen fout gerekend worden. Echter zijn de antwoorden wel belangrijk voor je docent om jouw analyse maatschappelijk vraagstuk te kunnen zien.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Je bent klaar met dit deel. Als het goed is kan je nu beantwoorden wat politiek is en welke rol heeft dat op de maatschappij? Test voor jezelf of je nu antwoord kan geven op de volgende leerdoelen:
- Kunnen benoemen wie betrokken zijn in de politiek en welke invloed zij hebben.
- Kunnen benoemen uit welke drie bestuurslagen de Nederlandse politiek bestaat.
- Kunnen herkennen van een maatschappelijk probleem.
- Kunnen beschrijven welke rol belangen en macht spelen in de aanpak van een maastchappelijk probleem.
Als laatste wil ik vragen of je deze enqûete wilt invullen.
Nederland is een democratie. Dat houdt in dat het volk invloed heeft op politieke besluiten. Deze besluiten worden genomen door een meerderheid van gekozen volksvertegenwoordigers. In Nederland kennen wij een indirecte democratie. Dat wilt zeggen dat burgers volkvertegenwoordigers kiezen die voor hun politieke besluiten nemen.
In Nederland de volksvertegenwoordigers in het Parlement. Het parlement neemt al deze belangrijke politieke besluiten. Nederland kan daarom een parlementaire democratie genoemd worden. Later lees je meer over de kenmerken van een parlementaire democratie.
Anders dan in Nederland zijn er ook landen die geen democratie kennen. Daar is vaak één persoon of één partij de baas. Dat noemen we ook wel een dictatuur. De macht licht dan in handen van deze persoon of personen. Zij maken alle belangrijke politieke besluiten zonder het volk te vragen wat zij er van vinden. De bevolking heeft dus niks te zeggen als het gaat om de ontwikkeling van het land. En niemand die er wat over kan en durft te zeggen. Persvrijheid is er niet. In de media is veel censuur om de bevolking te kunnen manipuleren. Dat wil zeggen dat alle berichten vooraf worden gecontroleert door de staat, zodat zij zelf kunnen bepalen welke informatie het volk krijgt te zien en horen.
Maak nog eens de test op Socrative om te kijken of je het nu beter begrijpt.
Vul de volgende code in: 0958251
Noteer je naam en begin de test.
Om uit te kunnen leggen hoe een rechtsstaat werkt is het belangrijk om te weten wat een rechtsstaat is. Een staat kan worden beschreven als een land dat politieke beslissingen kan nemen die voor al haar burgers gelden. Een rechtsstaat is een land waar de rechten en de plichten van de burgers en de overheid zijn vastgelegd. Deze staan beschreven in de grondwet. De rechten en plichten van de burgers en de overheid zorgen er voor dat een land bestuurt kan worden. Rechten geven aan wat je mag doen of waar je recht op hebt, een plicht bepaalt wat je moet doen.
Een rechtsstaat heeft 5 belangrijke kenmerken:
Er is een grondwet die voorschrijft hoe de overheid en de burgers met elkaar om moeten gaan. Daarin staan de belangrijkste rechten en plichten van de burgers. Er staat ook in hoe een regering gekozen moet worden en wat de overheid wel en niet mag doen.
In de grondwet staan grondrechten, de belangrijkste rechten die in de wetgeving gelden. Voorbeelden van grondrechten zijn vrijheid van meningsuiting, persvrijheid en het recht op privacy. Een overzicht van de grondrechten in Nederland zie je in bron 3.
Een belangrijke grondrecht staat beschreven in artikel 1 van de Grondwet: allen die zich in Nederland voordoen, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Volgens dit artikel zijn alle burgers voor de wet gelijk. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke voorkeur, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is verboden. Als je je schuldig maakt aan discriminatie kun je veroordeeld worden door de rechter.
Grondrechten zijn niet alleen van belang voor de rechtsstaat, maar ook voor de democratie.
De overheid moet zich houden aan wat in de wet staat. In de wet ligt vast welk gedrag strafbaar is en ook hoe crimineel gedrag wordt opgespoord en vervolgd. Daardoor weet je als burger dat je door de overheid op dezelfde manier wordt behandeld of bestraft als de ander. We noemen dit ook wel rechtsbescherming, burgers worden beschermd tegen een te grote overheidsmacht en tegen willekeur door de overheid.
De macht binnen een land mag niet in handen zijn van één persoon of van een kleine groep. Dan bestaat de kans dat de overheid haar macht gaat misbruiken. Daarom is er een onafhankelijke en onpartijdige rechterlijke macht. Dat betekent dat een rechter ook iets kan beslissen tegen een minister of andere bestuurders. Als een gemeente bijvoorbeeld een weg naast jouw huis wil aanleggen, kun je protest aantekenen en zelfs een rechtzaak tegen de gemeente beginnen. Als de rechter je gelijk geeft, dan moet de gemeente de weg ergens anders aanleggen. De rechter geeft dus niet altijd de gemeente of een minister gelijk.
Burgers hebben invloed op de manier waarop het land wordt geregeerd. Dit betekent dat een rechtsstaat ook altijd een democratie is, een staatsvorm waarin burgers invloed hebben op de besluiten van de politici.
Het arrangement Maatschappijkunde vmbo-tl Politiek is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Remco Meulemans
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2023-05-16 14:57:49
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
In dit digitaal leerarrangement worden de onderwerpen van het thema politiek op een interactieve manier aangedragen. Dit arrangement is gericht op leerlingen van het vmbo theoretische leerweg voor het vak maatschappijkunde.
De leerlingen kunnen op drie niveaus leren over het thema politiek.
In dit digitaal leerarrangement worden de onderwerpen van het thema politiek op een interactieve manier aangedragen. Dit arrangement is gericht op leerlingen van het vmbo theoretische leerweg voor het vak maatschappijkunde.
De leerlingen kunnen op drie niveaus leren over het thema politiek.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Test je voorkennis!
Test jezelf!
Maatschappelijk probleem
Begrippen
Analyse maatschappelijk vraagstuk
Rechtsstaat
Maatschappelijk probleem
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
