Inleiding

Doel van deze Wikiwijs:

Het vergroten van de basiskennis over Open Leermateriaal bij Collectiespecialisten, Embedded Librarians en Adviseurs/Experts en het onderwijs.
Te gebruiken als naslagwerk bij de advisering en ondersteuning van Open Leermateriaal.

Deze Wikiwijs zal continu worden bijgewerkt al naar gelang de ontwikkelingen op het gebied van Open Leermateriaal.

Waarom gaan we hiermee aan de slag?

We nodigen je uit om met elkaar het onderwijs te versterken door open leermaterialen opnieuw te gebruiken. Onze expertise staat tot jouw beschikking om deze materialen effectief in te zetten, wat bijdraagt aan de verbetering en vernieuwing van het onderwijs en de ontwikkeling van Blended Learning

Dit initiatief sluit aan bij de nationale en internationale ambitie om leermaterialen breed toegankelijk te maken. Bestuurders van Universiteiten van Nederland, de Vereniging Hogescholen en SURF hebben gezamenlijk de Verklaring Nationale aanpak digitale en open leermaterialen ondertekend. Hiermee committeren de Nederlandse hogeronderwijsinstellingen zich aan het gezamenlijk creëren, delen, hergebruiken en inkopen van leermaterialen.
Klik hier voor meer informatie over deze verklaring.

Bron: Regie op leermaterialen

Wat zijn Open Leermaterialen?

Digitale Open Leermaterialen (DOL) of de internationale aanduiding OER (Open Educational Resources) zijn, in de brede zin, vrij toegankelijke digitale materialen die beschikbaar zijn voor hergebruik binnen het onderwijs. Open Leermaterialen vormen een belangrijk onderdeel van Open Onderwijs.

Open Onderwijs is het produceren, delen en voortbouwen op kennis, met als doel wereldwijde participatie in Open Onderwijspraktijken en gratis toegang tot Open Leermaterialen van hoogwaardige kwaliteit. Om dit te realiseren, wordt ernaar gestreefd om barrières die de samenwerking tussen wetenschappers, onderwijsgevenden en anderen in de weg staan te verwijderen. Denk hierbij aan zaken als hoge kosten, gedateerde en overbodige materialen en wettelijke regels. Samenwerking is hierbij het sleutelwoord, omdat het delen van kennis, inzichten en informatie waarop nieuwe kennis, vaardigheden en ideeën gebaseerd kunnen worden de basiskarakteristiek van onderwijs is.

Kenmerk van Open Leermaterialen is dat deze vrij toegankelijk zijn. Toestemming voor hergebruik en de voorwaarden voor hergebruik zijn vaak vastgelegd in licenties.

Welke Open Leermaterialen zijn er?

Aan de vorm van Open Leermaterialen zitten geen restricties. Je kunt denken aan: Open Leermaterialen (in de enge zin), Open Access Publicaties, Open Data, Weblectures, Open Creative Content, Open Courseware en MOOC’s.

In dit hoofdstuk een toelichting op deze genoemde materialen.

Voor voorbeelden van open leermaterialen, ga naar de verschillende onderdelen bij de tab Zoeken naar Open leermaterialen.

Open Leermaterialen (enge definitie)

Open Leermaterialen, in de enge zin, zijn digitale onderwijsmaterialen die speciaal voor het onderwijs gecreëerd of bewerkt zijn en worden aangeboden aan studenten en collega’s voor het gebruik binnen het onderwijs en ter ondersteuning van het leerproces. Voorbeelden hiervan zijn:

Informatiebronnen: kennisclips, vlogs, blogs, presentaties, boeken, artikelen, documenten, afbeeldingen, infographics
Gesloten en open opdrachten
Evaluatie- en toetsmaterialen: quizzen, tests, toetsvragen
Verkennings- en onderzoeksmaterialen
Handleidingen

Open Access Publicaties

Open Access Publicaties zijn online publicaties, zowel tijdschriften als boeken, waarop geen financiële, wettelijke of technische belemmeringen zitten voor het verkrijgen van toegang en waarvan iedereen de inhoud kan lezen, downloaden, delen en printen. Er zijn verschillende varianten van Open Access Publicaties die de herbruikbaarheid ervan bepalen. De meest gebruikte zijn de Gold Open Access en de Green Open Access. Green Open Access publicaties kunnen niet zonder meer hergebruikt worden (CC-BY-NC-ND).

Open Data

Open Data zijn onderzoeksdata. Door deze open aan te bieden wordt onderzoekers de mogelijkheid gegeven om voort te bouwen op eerder onderzoek.

Open Data is een onderdeel van Open Science. Onder Open Science verstaan we de beoefening van wetenschap op een manier die anderen de kans geeft om mee te werken, bij te dragen aan en gebruik te maken van het wetenschappelijke proces. Er is voor gekozen om Open Science niet als koepelterm te gebruiken, omdat het doet vermoeden dat het enkel wetenschappelijke informatie betreft. Bovendien gaat het als er internationaal over Open Science wordt gesproken vaak enkel over Open Data.

Weblectures

Weblectures zijn video-opnames van instructies, workshops, hoorcolleges of lezingen. Deze opnames kunnen aangevuld zijn met presentaties, websites of publicaties.

Open Creative Content

Open Creative content is de verzamelnaam voor creatieve werken gepubliceerd onder een licentie die het hergebruik ervan toestaat. Dit kunnen bijvoorbeeld teksten, afbeeldingen, geluidsfragmenten of videobeelden zijn. Het betreft hier geen werken waar auteursrecht op rust, zoals bijvoorbeeld filmfragmenten of (foto's van) beeldhouwwerken en schilderijen, maar creative werken zoals bijvoorbeeld een tekening of geluidsfragment dat open gedeeld is door de maker zelf.

Open Courseware

Open courseware is een complete cursus bestaande uit een samengestelde set van Open Leermaterialen waarvan het hergebruik onder voorwaarden is toegestaan via een licentie. Het bevat geen begeleiding en het is niet mogelijk om er studiepunten voor te behalen.

MOOC's

MOOC’s (Massive Open Online Course) zijn gratis online cursussen voor een onbeperkt aantal deelnemers waarvan het hergebruik onder voorwaarden is toegestaan via een licentie. Aan MOOC’s gekoppelde certificaten zijn vaak alleen tegen betaling verkrijgbaar. Bij MOOC’s bestaat de mogelijkheid van begeleiding, maar het is niet mogelijk er studiepunten voor te ontvangen.

Open Textbooks

Open textbooks zijn gratis online verkrijgbare studieboeken met een open licentie, waarbij de gebruiker het recht heeft de inhoud aan te passen in een eigen kopie. In open textbooks staan links naar ander onderwijsmateriaal, er zijn vaak video’s ingebed en er zijn doorverwijzingen naar interactieve elementen, zoals simulaties en animaties. Deze ‘navigatiemogelijkheid’, de koppeling met externe bronnen, is een ander belangrijk voordeel van open textbooks boven reguliere studieboeken.

Een Nederlandse variant van een open textbook is Wikiwijs Maken. Dit is een tool voor docenten om eigen leermiddelen te maken van teksten, afbeeldingen en ingebedde materialen. (Bron: https://www.surf.nl/files/2019-02/thema-uitgave-open-textbooks.pdf)

Wat is de meerwaarde van Open Leermaterialen?

De meerwaarde die het (her)gebruik van Open Leermaterialen voor het onderwijs oplevert zit in:

Kennisvalorisatie
Het publiek toegankelijk maken van kennis zodat onderwijs en maatschappij deze kennis kunnen benutten
Tijdwinst
Open Leermaterialen kunnen een goede basis vormen voor de ontwikkeling van lesmateriaal (“het wiel hoeft niet opnieuw uitgevonden te worden”), waarmee veel tijd bespaard kan worden door de docent
Kostenbesparing

Volgend uit de tijdswinst bij de ontwikkeling van leermaterialen.
Kostenverlaging voor studenten, doordat er minder tekstboeken gekocht hoeven te worden

Kwaliteitsverbetering
Bij delen van Open Leermaterialen op een “gezamenlijk” platform treedt kwaliteitsverbetering op doordat:

Gegeven feedback de kwaliteit van het leermateriaal kan verhogen.
Docenten en onderwijsondersteuners in staat worden gesteld te leren van het werk van anderen en vice versa.
Samenwerking tussen professionals mogelijk wordt gemaakt.
Uitwisseling van leermaterialen binnen én buiten de eigen organisatie de samenwerking vergemakkelijkt.

Onderwijsinnovatie
Het gebruik van Open Leermaterialen kan ook bijdragen aan onderwijsinnovatie doordat het docenten bij het creëren van leermaterialen de ruimte geeft elkaar te inspireren, van elkaar te leren, samen te werken en voor te bouwen op de meest recente wetenschappelijke kennis en maatschappelijke ontwikkelingen. Onderwijsinnovatie is namelijk de poging om het onderwijs, met name de kwaliteit ervan, doelgericht te verbeteren, onder andere doormiddel van nieuwe technologieën.
Zie ook: Onderwijsinnovatie & vernieuwing. 5 voorbeelden & kansen | Peter Joosten
Onderwijsdifferentiatie
Open Leermaterialen maken het mogelijk en makkelijker om onderwijs te differentiëren en op maat te maken.
Een leven lang leren
De toegang tot Open Leermateriaal biedt iedereen die zelfstandig kwalitatief hoogwaardige kennis op wil doen de kans dit te doen.
Grotere studenttevredenheid
Door een bredere toegang tot leermaterialen kunnen studenten zich makkelijker verdiepen en voorbereiden op opdrachten en toetsen. Studenten kunnen niet alleen kiezen welke materialen ze gebruiken, maar ook waar en wanneer ze dit willen doen. Dit laatste is ook van belang voor het succes van Blended Learning.
De profilering als expert / zichtbaarheid
Door Open Leermaterialen zowel landelijk als wereldwijd te delen kunnen docenten en onderwijsinstellingen zich nationaal en internationaal profileren door te laten zien welke onderwijskwaliteiten ze in huis hebben en op welk onderwerp ze expertise bezitten.

Zoeken naar Open Leermaterialen

In dit onderdeel vind je per type Open Leermateriaal waar je deze kunt vinden. De beste bronnen hiervoor zijn verzameld door de collectiespecialisten en embedded librarians van de bibliotheek. Zij adviseren en ondersteunen docenten en studenten bij het zoeken naar Open Leermaterialen.

Afbeeldingen

Database	Toelichting	Taal	Onderwerpen
Flickr: Search	Flickr is een website voor het delen van foto’s. Bij het uploaden van foto’s kunnen de gebruiksvoorwaarden worden opgegeven. Er kan op deze gebruiksrechten gefilterd worden.	Meertalig	Multidisciplinair
Google Afbeeldingen	Via Google afbeeldingen kun je zoeken naar afbeeldingen met een CC-licentie. Selecteer, na het opgeven van de zoekopdracht, “Tools”, klik op “Gebruiksrechten” en zet deze op “Creative Commons-licenties”. ! Bij elke nieuwe zoekopdracht moet dit opnieuw gedaan worden!	Meertalig	Multidisciplinair
Skuawk \| Curated public domain photos	Fotografiewebsite met afbeeldingen uit het publieke domein. Geen zoekfunctie, alleen browsen mogelijk.	Meertalig	Multidisciplinair
The Met collection	De collectie van het Metropolitan Museum of Art. Bevat meer dan 5.000 jaar kunst van over de hele wereld.	Engels	Kunst
The Noun Project	Gratis pictogrammen & stockfoto's.	Engels	Multidisciplinair
Openverse	Het Openverse team (voorheen CC Search) identificeert systematisch providers die CC-gelicenseerde inhoud hosten en maakt de kwalitatief goede bronnen vindbaar via CC Search.	Engels	Multidisciplinair
Pexels	Gratis stockfoto's, royalty-vrije stockafbeeldingen & auteursrechtvrije foto's.	Meertalig	Multidisciplinair
Pixabay	2.6 miljoen+ gratis afbeeldingen.	Engels	Multidisciplinair
Unsplash \| Business & Work	Onderdeel van Unsplash. Afbeeldingen m.b.t. werk	Meertalig	Werk
Unsplash \| Free Images & Pictures	Unsplash verleent een onherroepelijke, niet-exclusieve, wereldwijde auteursrechtlicentie om foto's gratis te downloaden, te kopiëren, te wijzigen, te verspreiden, uit te voeren en te gebruiken, ook voor commerciële doeleinden, zonder toestemming van of naamsvermelding aan de fotograaf of Unsplash.	Meertalig	Multidisciplinair
Vecteezy \| Stock Photos, Images and Backgrounds	Vrij beschikbare afbeeldingen. Naamsvermelding verplicht.	Meertalig	Multidisciplinair

Collecties

Link	Toelichting	Taal	Onderwerpen
Biblioteca Digital Hispánica	Digitale bibliotheek van de Nationale Bibliotheek van Spanje. Biedt gratis toegang tot duizenden gedigitaliseerde documentens, waaronder boeken gedrukt vanaf de 15e tot de 20ste eeuw,, manuscripten, tekeningen, etsen, pamfletten, posters, foto's kaarten, atlassen, muziek historische nieuwsbladen en tijdschriften en audio-opnames.	Meertalig	Cultureel erfgoed (kunst en geschiedenis)
The BNF digital library – Gallica	Digitale bibliotheek van het Franse erfgoed. Omvat allerlei soorten materialen.	Meertalig	Cultureel erfgoed (kunst en geschiedenis)
British Library Digital Collections	De digitale manuscripten zijn i.i.g. gratis toegankelijk. Ook veel content alleen in de leeszalen van de BL beschikbaar - tijdelijk niet toegankelijk vanwege cyber attack dd 18-7-24	Meertalig
Europeana \| European cultural heritage	Europeana werkt samen met Europese archieven, bibliotheken en musea om cultureel erfgoed te delen voor o.a. onderwijs en onderzoek. Deze website bied geavanceerde zoek- en filtermogelijkheden.	Meertalig	Cultureel erfgoed
Open corporates	Bedrijfsinformatie	ENG	Economie
Open culture-collectie.	Open Culture collection	ENG	Multidisciplinair

Let op: de meest aanbevolen database staat vetgedrukt

Complete cursussen & OER

Database	Toelichting	Taal	Onderwerpen
AnatomyTOOL	Platform voor open anatomische leermiddelen	ENG	Gezondheid
Case Studies \| MIT Sloan	Deze business cases betreffen de onderwerpen entrepreneurship, leiderschap/ethiek, operationeel management, strategie, duurzaamheid en "system dynamics". Voor het stimuleren van discussies in de klas.	ENG	Entrepreneurship, leiderschap/ethiek, operationeel management, strategie, duurzaamheid en "system dynamics"
Circulair Design Europe	Verzameling van tools en materialen voor onderwijs op het gebied van circulaire economie/duurzaamheid	ENG	Duurzaamheid/circulaire economie
Class Central	Hieronder ook courses van Harvard University en Stanford University	ENG	Multidisciplinair
EconBiz	EconBiz biedt: Een literatuuronderzoek in belangrijke Duitse en internationale databanken, met inbegrip van de holdings van ZBW; Toegang tot gratis en gelicentieerde volledige teksten op het internet; Een evenementenkalender voor wetenschappelijke conferenties en zomercursussen; De referentiedienst Onderzoeksgids EconDesk die uw vragen over het zoeken naar literatuur en statistische gegevens beantwoordt.	Meertalig	Economie
Grasple	Open interactieve wiskunde- & statistiekoefeningen	ENG	Wiskunde en statistiek
Howard College Libguides: Discipline Specific - OER	Opleidingsspecifieke Open Leermaterialen.	ENG	Multidisciplinair
Khan Academy	Khan Academy biedt praktijkoefeningen, instructievideo's en een gepersonaliseerd leer-dashboard. We behandelen wiskunde, wetenschap, informatica, geschiedenis, kunstgeschiedenis, economie, en meer.	ENG	Multidisciplinair
OERcommons	OER commons is een openbare bibliotheek van open leermaterialen, waaronder complete cursussen	ENG	Multidisciplinair
OpenLearn \| Open University	OpenLearn is een gratis leerplatform van The Open University van de UK als onderdeel van haar Royal Charter verplichting om het welzijn van de gemeenschap te ondersteunen.	ENG	Multidisciplinair
Open Social Work	Open leermaterialen, open onderwijspraktijken & open onderzoek	ENG	Sociale wetenschappen
Saylor Academy	Saylor Academy biedt veel zelfstandig te doorlopen cursussen.	ENG	Multidisciplinair
SUNY OER Ready-To-Adopt Courses	SUNY OER Services (SOS) biedt o.a. een kant-en-klare cursuscatalogus aan. Zoeken op titel, niet op content-onderdelen. Tot nu toe 124 cursussen, veelal Amerikaans	ENG
TU Delft OpenCourseware	OpenCourseWare (OCW) : digitale publicatie van onderwijsmateriaal van hoge kwaliteit op universitair niveau. Deze materialen zijn georganiseerd als cursussen, en bevatten vaak cursusplanningsmateriaal en evaluatie-instrumenten, evenals thematische inhoud. OpenCourseWare is gratis en open gelicenseerd, toegankelijk voor iedereen.	ENG, NL	Energy; Environment; Health; Infrastructures & Mobility; Sustainability; Water
VO Content Stercollecties	Met de Stercollecties kun je als docent direct aan de slag. Het online lesmateriaal is flexibel en actueel. Teksten, opdrachten en toetsen zijn naar eigen inzicht aan te passen, te combineren en aan te vullen.	NL	De vakken uit het voortgezet onderwijs
Wikiwijs HBO Verpleegkunde	15 bachelor Verpleegkunde opleidingen hebben samengewerkt om leermaterialen te verzamelen. Diverse zoekmogelijkheden waaronder de CanMedsrollen en trefwoorden	NL	Verpleegkunde

Data

Link	Toelichting	Taal	Onderwerpen
DANS \| KNAW	DANS begeleidt onderzoekers, dataprofessionals, andere data-archieven, onderzoeksinstellingen en onderzoeksfinanciers bij vragen op het gebied van datamanagement, certificering en onderwerpen zoals FAIR, open access en software sustainability.	ENG, NL	Social Sciences & Humanities; Archeology; Life, Health & Medical Sciences; Physical and Technical Sciences
DANS \| DataverseNL	Door DANS aangeboden (gecertificeerde) dienst. Al tijdens onderzoek kunnen onderzoeksdata opgeslagen, gedeeld en gepubliceerd worden via DataverseNL	ENG, NL	Social Sciences & Humanities; Archeology; Life, Health & Medical Sciences; Physical and Technical Sciences
4TU.ResearchData \| TU.ResearchData	4TU.ResearchData is een internationale data repository voor de natuurwetenschappen, techniek en ontwerp. De diensten omvatten beheer, delen, langdurige toegang en opslag van onderzoeksdata.	ENG, NL	Natuurwetenschappen; Techniek; Ontwerp [Science, Engineering; Design]
OpenAIRE	Nederlands research portaal dat de publicaties, datasets en projecten van de Nederlandse onderzoeksinstellingen bevat	ENG, NL	Multidisciplinair
OpenAIRE \| Search for Research Outcomes	OpenAIRE is een Europees project ter ondersteuning van Open Science. Het is onder andere een technische infrastructuur die onderzoeksdata verzamelt. Het doel van OpenAIRE is het neerzetten van een open en duurzame communicatie infrastructuur omtrent het management, de analyse, het gebruik, de beschikbaarheid, de monitoring en het verbinden van onderzoeksuitkomsten.	Meertalig	Multidisciplinair
Mendeley Data	Mendeley Data is een cloud-gebaseerde opslagplaats waar gegevens opgeslagen kunnen worden, zodat ze gemakkelijk gedeeld, geopend en geciteerd kunnen worden. Wanneer er onderzoeksgegevens op Mendeley Data geplaatst worden, krijgen deze een Digital Object Identifier, zodat ernaar kan worden verwezen en ze kunnen worden geciteerd. Elsevier zorgt ervoor dat deze gegevens veilig en blijvend beschikbaar zijn via het partnerschap met Data Archiving and Networked Services (DANS).	Meertalig	Multidisciplinair
Home \| re3data.org	NEW: Registry of Research Data Repositories. "Re3data is a global registry of research data repositories that covers research data repositories from different academic disciplines. It includes repositories that enable permanent storage of and access to data sets to researchers, funding bodies, publishers, and scholarly institutions. re3data promotes a culture of sharing, increased access and better visibility of research data. The registry has gone live in autumn 2012 and has been funded by the German Research Foundation (DFG)."	ENG; Meertalig?	Engineering; Humanities and Social Sciences; Life Sciences; Natural Sciences

Interactieve simulaties

Link	Toelichting	Taal materialen	Onderwerpen
https://phet.colorado.edu/	NEW: Phet Interactive Simulations bevat 2993 Interactieve Simulaties voor Science en Math.	ENG	Physics, Chemistry, Math, Earth Science, Biology

Muziek

Link	Toelichting
ccMixter	Muziek(fragmenten) gepubliceerd onder een Creative Commons-licentie. De muziek op deze site is vrij te downloaden en te samplen en de resultaten kunnen met iedereen, overal en altijd gedeeld worden. Sommige nummers kunnen bepaalde beperkingen hebben, afhankelijk van hun specifieke licenties. Elke inzending is duidelijk gemarkeerd met de licentie die erop van toepassing is.
FMA - Free Music Archive	The Free Music Archive biedt gratis downloads onder Creative Commonsen andere licenties.
Freesound	Gratis registratie is nodig om muziek te downloaden. Muziek onder verschillende CC-licenties beschikbaar. Afhankelijk van de licentie mag de muziek alleen gedownload of ook (her)gebruikt, bewerkt of gedeeld worden.
Incompetech \| Music and Graph Paper	Muziek gratis te downloaden en hergebruiken met naamsvermelding. Bij een betaalde licentie zijn meer formaten beschikbaar en mag de muziek hergebruikt worden zonder naamsvermelding van de maker.

Proefschriften

Link	Toelichting	Taal	Onderwerpen
DART-Europe E-theses Portal	DART-Europe werd in 2005 opgericht als een samenwerkingsverband van nationale en universiteitsbibliotheken en consortia om de wereldwijde toegang tot Europese onderzoeksscripties te verbeteren. Het DART-Europe E-theses Portal is een doorzoekbare database van elektronische onderzoeksthesissen in Europese repositories. De vermelde scripties zijn Open Access.	Meertalig	Multidisciplinair
OpenAIRE	OpenAIRE biedt toegang tot wetenschappelijke informatie waaronder (Open Access) publicaties afkomstig uit de repositories van alle Nederlandse universiteiten, KNAW, NWO en diverse wetenschappelijke instellingen.	ENG, NL	Multidisciplinair

Repositories

Link	Toelichting	Taal materialen	Onderwerpen
Edusources \| SURF	Bevat leermaterialen, zoals kennisclips, PowerPoint-presentaties en oefentoetsen. Er kan gezocht worden in de collecties van verschillende vakcommunity’s. Beschikbare filters: onderwijsniveau, taal, type leermateriaal, onderwijsinstelling en vakgebied.	ENG, NL	Multidisciplinair
TGO leermaterialen	Bevat verschillende soorten leermaterialen. Beschikbare filters: onderwijsniveau, type leermateriaal en vakgebied.	NL	Techniek en Gebouwde Omgeving
Wikiwijs \| Vind, maak en deel lesmateriaal	Wikiwijs is een initiatief van Stichting Kennisnet en is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij het kiezen en inzetten van leermiddelen in de dagelijkse lespraktijk. Wikiwijs bestaat uit twee onderdelen: * Lesmateriaal zoeken: Met Wikiwijs Zoeken kan voornamelijk leermaterialen voor po, vo en mbo gevonden worden, maar ook voor hbo en wo. De meeste lesmaterialen zijn gratis en vrij in het onderwijs te gebruiken. * Lesmateriaal maken: Op Wikiwijs Maken kan er zelfstandig of samen met collega’s gewerkt worden om online lesmateriaal te maken. Deze lesmaterialen kunnen eenvoudig gedeeld worden met anderen. Hierbij kan ingelogd worden met een HR-account.	ENG, NL	Multidisciplinair

(Text)books

Link	Toelichting	Taal	Onderwerpen
CORE Econ	Tekstboeken met bijbehorende toetsvragen en slides (registratie verplicht voor docenten).	ENG	Economie
Directory of open access Books	Wetenschappelijke, peer-reviewed open access-boeken.	Meertalig	Multidisciplinair
Feedbooks: Public Domain	Auteursrechtvrije fictie, klassiekers.	ENG, IT, SP	Fiction; Non-fiction
Intech Open	Open access-boeken	ENG
LibriVox \| free public domain audiobooks	Luisterboekversie van klassiekers die auteursrechtenvrij zijn	Meertalig	Fiction; Non-fiction
OERcommons	OER commons is een openbare bibliotheek van open leermaterialen, waaronder open tekstboeken	EN	Mutidisciplinair
Online Library of Liberty \| libertyfund.org	Liberty Fund biedt een rijke collectie aan boeken en online bronnen over het begrijpen en waarderen van de complexe natuur van een maatschappij van vrije en verantwoordelijke individuen.	ENG+	Multidisciplinair - History
Open Library	Het doel van de Open Library is om alle gepubliceerde werken beschikbaar te maken voor iedereen in de wereld. Registratie verplicht. Boeken beschikbaar via uitleensysteem		Fiction; Non-fiction
Pressbooks	Platform van hoofdzakelijk Engelstalige open access-boeken die zijn gepubliceerd via netwerken die gebruikmaken van Pressbooks.	Meertalig	Multidisciplinair
START: Search Hogeschool Rotterdam (worldcat.org)	Te filteren op ‘open access'	ENG, NL	Multidisciplinair

Let op: de meest aanbevolen database staat vetgedrukt

(Open) tijdschriften

Link	Toelichting	Taal materialen	Onderwerpen
BioMed Central \| BMC, research in progress	Vakspecifiek – Biomedisch is uitgangspunt, maar ze zijn aan het uitbreiden naar de andere genoemde discipline. Bevat > 300 peer-reviewed tijdschriften.	ENG	Biomedicine; physical sciences; mathematics; engineering
DOAJ \| Directory of Open Access Journals	De DOAJ omvat zo’n 15.000 peer-reviewed Open Access tijdschriften over een breed scala aan onderwerpen.	Meertalig	Multidisciplinair
Elsevier Open \| Open Access Journals List	Peer-reviewed Open Access tijdschriften die van Elsevier, gratis te lezen en downloaden voor iedereen. De gepubliceerde artikelen: * Zijn direct gratis toegankelijk en te downloaden van ScienceDirect * Toegestaan hergebruik gedefinieerd door de keuze van de auteur van Creative Commons-gebruikerslicenties * Gepubliceerd met CrossMark® om het publicatierecord te behouden	ENG
Hindawi: Journals \| Peer Reviewed Open Access Journals	Een van 's werelds grootste uitgevers van open tijdschriften.	ENG	Biological Science; Medicine; Physical Sciences; Social Sciences and Education; Mathematics, Engineering and Computer Sciences
OpenAIRE \| Search for Research Outcomes	OpenAIRE is een Europees project ter ondersteuning van Open Science. Het is zowel een netwerk toegewijd aan de promotie van en training omtrent Open Science als een technische infrastructuur die onderzoeksdata verzamelt. Het doel van OpenAIRE is het neerzetten van een open en duurzame communicatie infrastructuur omtrent het management, de analyse, het gebruik, de beschikbaarheid, de monitoring en het verbinden van onderzoeksuitkomsten.	Meertalig	Multidisciplinair
Open Journals	Op het Openjournals platform staat een ruime collectie wetenschappelijke tijdschriften, veelal Nederlandstalig. Uitgegeven door Nederlandse universiteitsuitgeverijen, onderzoeksinstituten, wetenschappelijke verenigingen en andere academische organisaties.	Meertalig	Multidisciplinair
Public Library of Science (PLOS)	Vakspecifiek. Titels: PLOS Biology, PLOS Climate, PLOS Computational Biology, PLOS Digital Health, PLOS Genetics, PLOS Global Public Health, PLOS Medicine, PLOS Neglected Tropical Diseases,PLOS ONE,PLOS Pathogens,PLOS Sustainability and Transformation,PLOS Water	ENG	Natuurwetenschap, Geneeskunde
SpringerOpen	Tijdschriften en boeken van SpringerOpen worden bij publicatie vrij en permanent online toegankelijk gemaakt. Zowel de tijdschriften als de boeken zijn peer-reviewed en alles is gepubliceerd onder een Creative Commons-licentie.	ENG	Multidisciplinair
Wiley Open Access	Wiley Open Access publiceert peer-reviewed tijdschriften op het gebied van biologie, chemie en geneeskunde.	ENG,?	Biologie, Chemie, Geneeskunde

Video

Link	Toelichting	Taal	Onderwerpen
Mediasite: Hogeschool Rotterdam (hr.nl)	Via de Showcase kan -een deel van het- videomateriaal gevonden worden dat is ontwikkeld door Hogeschool Rotterdam.	ENG, NL	nvt
TED Ed: Lessons Worth Sharing	Het educatiekanaal van TED (Technology, Entertainment, Design).	ENG	Technology; Entertainment; Design
Videolectures Net	Een repository voor onderwijsgerelateerde video lezingen. De lezingen zijn gegeven door gerenomeerde wetenschappers op onder andere conferenties, summer schools en workshops. Het doel is het promoten van wetenschap, het uitwisselen van ideeën en het uitwisselen van kennis met het algemene publiek. Alle lezingen en begeleidende documenten en informatie zijn systematisch geselecteerd en geclassificeerd.	ENG	Multidisciplinair
Vimeo: Watch free videos	Platform voor het beheer van video’s. Een deel ervan is vrij toegankelijk.	Meertalig	n.v.t
YouTube Learning	Het educatieve kanaal van YouTube.	Meertalig	n.v.t.

Zoekmachines (geavanceerd zoeken)

Link	Toelichting	Taal materialen
Mason OER Metafinder (MOM)	Open Leermaterialen Metafinder. Mason OER Metafinder voert real-time simultane zoekacties uit in 23 verschillende bronnen met open leermaterialen. Mason OER metafinder doorzoekt: American Memory Project (Library of Congress); AMSER – Applied Math and Science Education Repository; BC Campus:Open Ed; Digital Public Library of America; Directory of Open Access Books (DOAB); HathiTrust – Full View Available; JSTOR Open Access Books; Library of Congress (limited to available online); LibreTexts; Merlot.Org; MIT OpenCourseware; New York Public Library Digital Collections; OAOpen.org; OASIS; OER Commons; OERs at Internet Archive; Open Michigan; Open Research Library; Open Textbook Library; OpenStax CNX; Project Gutenberg; Teaching Commons; World Digital Library	ENG
DuckDuckGo : Privacy, simplified.	Zoekmachine waarmee anoniem gezocht kan worden. Bij afbeeldingen en video’s kan er op licentie gefilterd worden.	Meertalig
Google Geavanceerd zoeken	Hier kan op gebruiksrechten gefilterd worden.	Meertalig
OASIS	OASIS voert real-time simultane zoekacties uit in 97verschillende bronnen met open leermaterialen. Doorzoekt o.a. PBC Campus, Directory of Open Access Books (DOAB), OpenStax, Open Textbook Library, Suny OER Services, TU Delft Open Course Ware, TU Delft Open Books	Meertalig
Open Economics Guide	In Open Economics kan er naar Open Acces Publicaties, Open Data en Open Leermaterialen m.b.t. economie worden gezocht.	ENG

Let op: de meest aanbevolen database staat vetgedrukt

(Her)gebruiken van Open Leermaterialen

Wil je Open Leermateriaal dat je hebt gevonden (her)gebruiken, dan zijn er de volgende aandachtspunten:

Controleer de voorwaarden voor (her)gebruik / Creative Commons-licenties
Beoordeel de kwaliteit en toepasbaarheid
Bronvermelding

De Embedded librarians adviseren en ondersteunen docenten bij het (her)gebruiken en bewerken van bestaande Open Leermaterialen.

Controleren

Heb je Open materiaal gevonden dat je wilt gebruiken? Dan is de eerste stap nagaan wat je precies met dit materiaal mag doen. De licentie van een materiaal geeft aan wat toegestaan is. Met betrekking tot het gebruik van Open Leermateriaal wordt er internationaal vaak verwezen naar de 5 R'en van David Wiley:

Retain > Opslaan
Reuse > Identiek hergebruiken
Revise > Hergebruik met aanpassing
Remix > Herschikken en combineren met ander open materiaal
Redistribute > Opnieuw delen (aangepast) materiaal

Zoals het 5R Model laat zien, kan wat mogelijk is bij (her)gebruik variëren. Controleer daarom, voordat een werk wordt hergebruikt, altijd onder welke licentie het valt. De licentie staat in de meeste gevallen bij het materiaal vermeld. Vind je geen licentie, dan kan er niet zonder toestemming worden hergebruikt. Is het materiaal online toegankelijk, dan is linken naar het materiaal wel toegestaan.

Copilot. (2025). Copilot [Generatieve AI]. https://copilot.cloud.microsoft/

Creative Commons-licenties

De meeste Open Content heeft een Creative Commons (CC) licentie. Deze licenties hebben als doel het delen, kopiëren en bewerken van een werk te vergemakkelijken. Door het gebruik van een CC licentie kan flexibeler omgegaan worden met auteursrecht. De maker van een materiaal kan kiezen uit 6 verschillende Creative Commons-licenties. Hiermee bepaalt de maker hoe het materiaal gebruikt en verspreid mag worden.

Creative Commons-licenties zijn opgebouwd uit vier bouwstenen. Ken je deze bouwstenen dan is de betekenis van een Creative Commons-licentie eenvoudig te achterhalen. De bouwstenen staan voor vier verschillende gebruiksvoorwaarden:

Bouwsteen	Verklaring
Naamsvermelding: BY	Het is toegestaan het werk te kopiëren, delen, vertonen, op te voeren, en materiaal te maken dat op het werk gebaseerd is, maar uitsluitend onder vermelding van de maker.
Niet-commercieel: NC	Het is toegestaan het werk te kopiëren, delen, vertonen, op te voeren, en materiaal te maken dat op het werk gebaseerd is, zolang het niet voor commerciële doeleinden gebruikt wordt. Regulier onderwijs mag hier gebruik van maken, een commerciële opleiding of training niet.
Afgeleide Werken: ND	Het is toegestaan het werk te kopiëren, delen, vertonen en op te voeren, daarbij moet het in de originele staat blijven. Het is dus niet toegestaan het werk te gebruiken als basis voor nieuw materiaal.
Gelijk Delen: SA	Het is toegestaan het werk te kopiëren, delen, vertonen, op te voeren, en materiaal te maken dat op het werk gebaseerd is. Het afgeleide werk moet onder dezelfde licentie worden gepubliceerd.

Bovenstaande bouwstenen vormen gecombineerd de zes Creative Commons licenties die je kan tegenkomen. Op volgorde van minst naar meest beperkend:

Symbool	Verklaring
	Naamsvermelding
	Naamsvermelding-GelijkDelen
	Naamsvermelding-NietCommercieel
	Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen
	Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken
	Naamsvermelding-NietCommercieel-GeenAfgeleideWerken

NB Je ziet in iedere licentie het onderdeel ‘BY’, dat geeft aan dat naamsvermelding een verplicht onderdeel is van elke Creative Commons-licentie.

Naast de zes licenties zijn er nog twee andere labels binnen Creative Commons:

Symbool	Verklaring
	Publieke domein dedicatie (CC0) > De maker heeft afstand gedaan van het auteursrecht.
	Public Domain Mark (PDM) > Er rust geen auteursrecht op het werk, of auteursrecht is verlopen.

NB CC0 en PDM geven aan dat er géén auteursrecht op een werk rust. Iedereen mag het werk daarom zonder restricties hergebruiken, wijzigen en (aangepast) delen.

Beoordelen

Beoordeel het werk op zowel kwaliteit als toepasbaarheid (passend bij de doelen en de vorm van het onderwijs).

Sommige platformen hebben een kwaliteitskeurmerk dat aangeeft of het werk aan de eisen van een (vak)community voldoet. Wanneer een (vak)community een kwaliteitsmodel heeft ontwikkeld kan je deze ook gebruiken om de kwaliteit van het werk mee te beoordelen. Kijk voor meer informatie over kwaliteitsmodellen onder Delen van Open Leermaterialen-Kwaliteitsmodellen.

Bronvermelding

Correcte bronvermelding is verplicht als je materiaal gebruikt (of bewerkt). In de bronvermelding moet het volgende worden opgenomen:

auteur/maker
publicatiejaar en/of bezoekdatum
titel van het werk en/of de bron
link naar de bron

Delen van Open Leermaterialen

De adviseurs/experts adviseren over en faciliteren docenten bij het delen van Open Leermaterialen.

In het vorige onderdeel, over (Her)gebruik van Open Leermaterialen is aan bod gekomen waar je op moet letten wanneer Open materiaal wordt (her)gebruikt. Voor het delen van bewerkt, of eigen gemaakt Open Leermateriaal zijn er de volgende aandachtspunten:

Keuze voor de licentie
Keuze voor een platform
Kwaliteitsvoorwaarden
Kwaliteitsmodellen

Keuze voor de licentie

Voor het opnieuw delen van Open materiaal, of het Open delen van eigen materiaal moet het werk voorzien worden van een Creative Commons licentie. Zie onderdeel, ‘(Her)gebruiken van Open Leermaterialen’-Creative Commons Licenties voor meer informatie hierover.
Bij het kiezen van de licentie moet er rekening gehouden worden met het volgende:

Voorgeschreven licentie van de instelling
Instellingen kunnen een specifieke licentie voorschrijven. Bij Hogeschool Rotterdam bestaat hiervoor op dit moment nog geen publicatiebeleid.
Hergebruik van verschillende Open materialen
Als er binnen het materiaal dat je Open wilt delen materialen zijn hergebruikt met verschillende licenties, dan heeft dit gevolgen voor de nieuw toe te kennen licentie. Er zijn hierbij twee opties:
1. De licentie per opgenomen bron apart benoemen.
2. Moet het hele werk één licentie krijgen, dan moeten de licenties van opgenomen werken naast elkaar gelegd te worden om te bepalen wat er mogelijk is.

Advies bij de keuze voor een Creative Commons Licentie

Gebruik CC BY (Naamsvermelding) verplicht een (her)gebruiker tot naamsvermelding.
Voordeel: Het blijft het zichtbaar welke experts/instellingen aan het werk hebben bijgedragen.

Keuze voor een Platform

Leermateriaal dat men open wil delen kan formeel gedeeld worden via een repository/platform, daarmee wordt het bereik vergroot. Je kunt geheel open delen, waarmee het materiaal met de gehele wereld gedeeld wordt. Een andere optie is semi-open delen, dan wordt het materiaal enkel binnen de eigen instelling gedeeld.

Binnen de HR ontwikkelde Open Leermaterialen, onderzoekspublicaties en afstudeerproducten kunnen worden opgeslagen in een repository. Hogeschool Rotterdam gebruikt de repository SURFsharekit. Via SURFsharekit worden de materialen toegankelijk gemaakt voor platforms en databases, zoals:

Digitale (open) leermaterialen voor het Nederlandse onderwijs via Edusources, het zoekportaal van SURF
Praktijkgericht onderzoek en afstudeerproducten in de HBO Kennisbank
Praktijkgericht onderzoek en theses via Narcis
Open Leermaterialen via Wikiwijs

Een alternatief voor Sharekit is Edurep delen. HR heeft gekozen voor SURFsharekit.

Wat betekent edusources voor de docent?

Kwaliteitsvoorwaarden

Open Leermateriaal moet aan een aantal kwaliteitsvoorwaarden voldoen voordat deze gedeeld kunnen worden. Deze voorwaarden zijn:

Het materiaal heeft vakinhoudelijke kwaliteit
Het materiaal heeft open kwaliteit
Het materiaal heeft didactische-onderwijskundige kwaliteit
Het materiaal is leesbaar en, indien van toepassing, bewerkbaar door anderen [taal, vorm, inhoud]
Het materiaal is gepubliceerd in een aanpasbaar formaat, zodat anderen het makkelijk kunnen (her)gebruiken
Het materiaal voldoet aan de auteursrecht regels voor Open Leermateriaal
Het materiaal heeft een licentie met toestemming voor (her)gebruik. Maak hier bij voorkeur gebruik van een CC-licentie
Het materiaal moet gepubliceerd worden in een repository en voorzien worden van metadata zodat het goed terug te vinden is

Ad. 2: Het materiaal heeft open kwaliteit :

Noem in het materiaal geen onderwijsspecifieke gegevens zoals data, lesgegevens, de naam van het vak, etcetera.
Het materiaal dient vrij te zijn van reclame.
Indien het materiaal voorzien wordt van een (project)logo, zorg dan dat dit gemakkelijk aangepast/verwijderd kan worden.
Zorg dat het materiaal aantrekkelijk vormgegeven is.
Indien er sprake is van videomateriaal, zorg dan dat eventuele opdrachten aan het einde worden geplaatst, zodat deze er makkelijk uit te knippen zijn.
Plaats, bij videomateriaal, de contactgegevens van de makers in de aftiteling.
Zorg dat links zo betrouwbaar en duurzaam mogelijk zijn.
Het materiaal moet voldoen aan de A3C Accessibility-standaard voor het web, o.a. goed leesbaar: lettertype, lettergrootte, kleurencontrast. Zie Richtlijnen voor Toegankelijkheid van Webcontent (WCAG) 2.1
Zorg dat in het materiaal geen gebruik wordt gemaakt van jargon en onduidelijke afkortingen.
Zorg dat er in het materiaal een bewuste keuze is gemaakt voor formeel of informeel taalgebruik.
Zorg dat de taal in het materiaal helder en correct is.
Ontwikkel Open Leermaterialen in het Nederlands of Engels.

Ad. 5: Het materiaal is gepubliceerd in een aanpasbaar formaat, zodat anderen het makkelijk kunnen (her)gebruiken.

Denk hierbij ook na of het materiaal goed te bekijken is op een pc, Mac, tablet of telefoon. Het is verstandig om, indien er gebruik wordt gemaakt van een pdf, ook de teksten in .txt-format beschikbaar te stellen, zodat deze makkelijk te (her)gebruiken zijn. De aan te bieden formats zijn afhankelijk van de repository die gebruikt gaat worden.

Ad 6: Het materiaal voldoet aan de auteursrecht regels voor Open Leermateriaal

Wanneer je je werk vrijgeeft met een CC-licentie, moet je ervoor zorgen dat je werk vrij is van auteursrechten. Maak je werk daarom met origineel materiaal in combinatie met open content materiaal. Dat wil zeggen materiaal met een CC-licentie of uit het publieke domein en/of werk met materiaal waarvan je toestemming hebt om het opnieuw te gebruiken.

Ad. 8: Het materiaal moet gepubliceerd worden in een repository en voorzien worden van metadata zodat het goed terug te vinden is.

Voeg, indien van toepassing, ook docentenhandleidingen en dergelijke toe, dan is de herbruikbaarheid ervan optimaal.

Zie ook: https://www.surf.nl/zelf-leermaterialen-voor-hergebruik-ontwikkelen

Kwaliteitsmodellen

Kwaliteitsmodellen dragen bij aan het vertrouwen in de kwaliteit van het materiaal. Het is het overwegen waard om een keurmerk te koppelen aan materiaal dat aan een bepaald kwaliteitsmodel voldoet, zodat duidelijk is dat er een kwaliteitsmodel is gebruikt en welke criteria hieraan hangen. Keurmerken zijn geen vereiste, maar een optie, die helaas niet alle platforms bieden. Zowel binnen Wikiwijs als de SURFsharekit is het mogelijk een keurmerk toe te voegen.

Vakcommunities

Een vakcommunity is een groep vakgenoten van verschillende (onderwijs)instellingen, zowel nationaal als wereldwijd, die op hetzelfde vakgebied, domein of discipline werkzaam zijn en zich georganiseerd hebben rondom de gedeelde inhoudelijke expertise (SURF). Vakgenoten kunnen samen een vakcommunity beginnen, bijvoorbeeld in de vorm van een instellingsoverstijgend consortium, een vakvereniging of een landelijk (opleidings)overleg. Zo’n vakcommunity kan een rol spelen in het opbouwen en beheren van een collectie Open Onderwijsmaterialen.

Vakcommunity’s kunnen samen in kaart brengen waar behoefte aan is binnen het vakgebied. Ook het onderhouden van de collectie dient de community gezamenlijk te doen.

Bron: https://www.surf.nl/samenwerken-aan-leermaterialen-in-een-vakcommunity?dst=n5080

Om een collectie zo actueel mogelijk te houden is een levendige community nodig (SURF). Het is daarom verstandig te zorgen voor een communityplatform waar de leden elkaar online kunnen vinden en kennis en ervaring uitwisselen (SURF, idem). Bijvoorbeeld een instellingsoverstijgend Microsoft Team. Daarbij is het van de belang dat het voor de leden van de community zo gemakkelijk mogelijk is om samen te werken. Spreek hiervoor samen duidelijke en eenvoudige werkwijzen af en richt een goede samenwerkingsomgeving in.

Voorbeelden van materialen die verzameld zijn via communities: https://edusources.nl/communities/

Vakvocabulaires

Vakvocabulaires zijn een hulpmiddel die kunnen helpen bij het delen en vinden van Open Onderwijsmaterialen.

Een vakvocabulaire is een instellingsoverstijgende, vaak hiërarchische lijst met een taxonomiestructuur van begrippen die binnen het vakgebied zijn vastgelegd en die gebruikt worden om samenhangende vaktermen binnen een vakgebied of opleiding te beschrijven op basis van competenties of vakinhoud. Vakvocabulaires zorgen er ook voor dat het metadateren van Open Onderwijsmaterialen minder tijd kost en dat de kwaliteit ervan verbetert. De vakvocabulaires kunnen ook gebruikt worden om te analyseren aan welke Open Onderwijsmaterialen er behoefte is.

Kwaliteitsmodellen

Vakcommunity’s kunnen ervoor kiezen om gezamenlijk een kwaliteitsmodel op te stellen. Vervolgens kan er, vanuit een vakcommunity, ook een keurmerk ontwikkeld worden waarmee aangetoond kan worden dat onderwijsmateriaal aan de eisen van een vastgesteld kwaliteitsmodel voldoet.

Zie bijvoorbeeld de kwaliteitsmodellen van Information Literacy en Verpleegkunde.

Begrippenlijst

Creative Commons (CC)
Een initiatief om open licanties wereldwijd beschikbaar te maken. deze licenties hebben als doel het delen, kopiëren en bewerken van een werk te vergemakkelijken en bieden makers van auteursrechtelijke beschermde werken de vrijheid om op een flexibele manier met hun auteursrecht om te gaan. De maker van een werk kan kiezen uit 6 standaard Creative Commons-licenties opgebouwd uit vier bouwstenen. Hiermee bepaalt de maker onder welke voorwaarden het materiaal gebruikt en verspreid mag worden.
DOI (Digital Object Identifiers)
Een permanente digitale code toegekend door de International DOI Foundation (IDF) om een wetenschappelijk artikel of e-book te identificeren en op het internet terug te vinden.
DOL (Digitale Open Leermaterialen) [in de brede zin]
Vrij toegankelijke digitale materialen die beschikbaar zijn voor hergebruik binnen het onderwijs. Toestemming en voorwaarden voor hergebruik zijn veelal vastgelegd in licenties. Digitale Open Leermaterialen vormen een belangrijk onderdeel van Open Onderwijs.
Keurmerk of kwaliteitsmerk
Een instrument van en voor (vak)communities dat vakgenoten laat zien dat het gevonden leermateriaal van degelijke kwaliteit is en aan de eisen van een (vak)community voldoet.
Kwaliteitsmodel
Een model ontwikkeld door een (vak)community om de kwaliteit van een werk mee te beoordelen. Aan materiaal dat aan een bepaald kwaliteitsmodel voldoet kan een keurmerk gekoppeld worden, zodat duidelijk is dat er een kwaliteitsmodel is gebruikt en welke criteiria hieraan hangen.
Metadata
Gegevens die de karakteristieken van het materiaal beschrijven, zoals auteur, vakgebied, onderwijsniveau, bestandsformaat en dergelijke. Hierdoor is het materiaal vindbaar voor gebruikers en wordt voldaan aan internationale standaarden voor data-uitwisseling.
MOOC’s (Massive Open Online Course)
Gratis online cursussen met toegang tot Open Leermaterialen voor een onbeperkt aantal deelnemers waarvan het hergebruik onder voorwaarden is toegestaan via een licentie. Aan MOOC’s gekoppelde certificaten zijn vaak alleen tegen betaling verkrijgbaar. Bij MOOC’s bestaat de mogelijkheid van begeleiding, maar het is niet mogelijk er studiepunten voor te ontvangen.
Open Access Publicaties
Online publicaties, zowel tijdschriften als boeken, waarop geen financiële, wettelijke of technische belemmeringen zitten voor het verkrijgen van toegang en waarvan iedereen de inhoud kan lezen, downloaden, delen en printen. Er zijn verschillende varianten van Open Access Publicaties die de herbruikbaarheid ervan bepalen. De meest gebruikte zijn de Gold Open Access en de Green Open Access. Green Open Access publicaties kunnen niet zonder meer hergebruikt worden (CC-BY-NC-ND).
Open Courseware
Een complete cursus bestaande uit een samengestelde set van Open Leermaterialen waarvan het hergebruik onder voorwaarden is toegestaan via een licentie. Het bevat geen begeleiding en het is niet mogelijk om er studiepunten voor te behalen.
Open Creative Content
Verzamelnaam voor creatieve werken zoals teksten, afbeeldingen, geluidsfragmenten of videobeelden die zijn gepubliceerd onder een licentie die het hergebruik ervan toestaat.
Open Data
Open aangeboden onderzoeksdata die onderzoekers de mogelijkheid geven om voort te bouwen op eerder onderzoek. Open Data is een onderdeel van Open Science.
Open Leermaterialen (OER – Open Educational Resources) [in de brede zin]
Vrij toegankelijke digitale materialen die beschikbaar zijn voor hergebruik binnen het onderwijs. Toestemming en voorwaarden voor hergebruik zijn veelal vastgelegd in licenties. Open Leermaterialen vormen een belangrijk onderdeel van Open Onderwijs.
Open Leermaterialen [enge definitie]
Digitale onderwijsmaterialen die speciaal voor het onderwijs gecreëerd of bewerkt zijn en worden aangeboden aan studenten en collega’s voor het gebruik binnen het onderwijs en ter ondersteuning van het zelfstandige leerproces.
Open Onderwijs
Het produceren, delen en voortbouwen op kennis, met als doel wereldwijde participatie in Open Onderwijspraktijken, zowel online als face-to-face (blended) en gratis toegang tot Open Leermaterialen van hoogwaardige kwaliteit.
Open Science
De beoefening van wetenschap op een manier die anderen de kans geeft om mee te werken, bij te dragen aan en gebruik te maken van het wetenschappelijke proces.
Open Tekstboek
Gratis online verkrijgbare studieboeken met een open licentie welke aangeeft onder welke voorwaarden de gebruiker de inhoud mag downloaden, delen, adopteren en aanpassen. In Open Tekstboeken staan links naar ander onderwijsmateriaal, er zijn vaak video’s ingebed en er zijn doorverwijzingen naar interactieve elementen, zoals simulaties en animaties. Deze ‘navigatiemogelijkheid’, de koppeling met externe bronnen, is een ander belangrijk voordeel van open textbooks boven reguliere studieboeken.
Repository
Een digitale bewaarplaats voor materialen die via het internet toegankelijk zijn. Via een repository kunnen hogeronderwijsinstellingen hun (open) leermaterialen en onderzoeksresultaten intern en/of extern ontsluiten. Repositories bevatten metadata over de materialen waardoor deze vindbaar zijn voor gebruikers en waarmee een repository voldoet aan internationale standaarden voor data-uitwisseling.
Vakcommunity
Een groep vakgenoten van verschillende (onderwijs)instellingen, zowel nationaal als internationaal, die binnen hetzelfde vakgeboed, domein of discipline werkzaam zijn en zich georganiseerd hebben rondom de gedeelde inhoudelijke expertise in enige vorm georganiseerd hebben.
Vakvocabulaire
Een lijst met termen, gebaseerd op de gemeenschappelijke taal tussen vakgenoten, die binnen een vakgebied zijn vastgelegd en die gebruikt worden om samenhangende vaktermen binnen een vakgebied of opleiding te beschrijven. Vakvocabulaires zijn een hulpmiddel die kunnen helpen bij het delen en vinden van Open Onderwijsmaterialen.
Weblectures
Video-opnames van instructies, workshops, hoorcolleges of lezingen. Deze opnames kunnen aangevuld zijn met presentaties, websites of publicaties.

Bronnenlijst

Auteursrecht (openaccess.nl)

Auteursrecht Informatiepunt - Hogeschool Rotterdam

Benut de kansen van digitale leermaterialen | SURF.nl

Digitale leermaterialen | SURF.nl

edusources: landelijk platform met groot aanbod van digitale leermaterialen | SURF.nl

Financiering (openaccess.nl)

Homepage — Creative Commons Nederland

https://edusources.nl/en/

https://opencontent.org/definition/

Hulp op maat: Open onderwijs - Hogeschool Rotterdam

Jalyn E. Warren (2021) Open Educational Resources (CLIPP 45), Journal of Access Services, 18:2, 63, DOI: 10.1080/15367967.2021.1911661

Je eigen leermateriaal delen voor hergebruik | SURF.nl

Kennismaking open leermaterialen | SURF.nl

Kernbegrippen digitale leermaterialen | SURF.nl

Kwaliteit (openaccess.nl)

Onderwijsinnovatie & vernieuwing. 5 voorbeelden & kansen | Peter Joosten

Open Access |

Open access uitgevers

Open data (openaccess.nl)

Open Education - Open Universiteit - Open Universiteit (ou.nl)

Open Educational Resources (OER) (unesco.org)

Open leermaterialen gebruiken, juist nu een goed idee! | SURF Communities

Open leermaterialen van anderen gebruiken | SURF.nl

Open Onderwijs – Open Nederland

Open onderwijs (openaccess.nl)

Open publicaties (openaccess.nl)

Our work - SPARC Europe

Over edusources | SURF.nl

Repositories (openaccess.nl)

Samenwerken aan leermaterialen in een creativeunity | SURF.nl

Share your work - Creative Commons

Stappenplan Kwaliteitsmodel voor open leermaterialen | SURF.nl

Starten met open leermaterialen | SURF.nl

SURFsharekit: de online opslagplaats voor het hoger onderwijs | SURF.nl

Uitleg bij de Creative Commons-licenties — Creative Commons Nederland

Use & remix - Creative Commons

Visiedocument leermaterialen 2025 - Versnellingsplan.nl

Voor- en nadelen (openaccess.nl)

Waarom aan de slag met open leermaterialen? | SURF.nl

Wat is open access?

Wat zijn open leermaterialen? | SURF.nl

What is open education? | Opensource.com

What We Do - Creative Commons

When we share, everyone wins - Creative Commons

Zelf leermaterialen voor hergebruik ontwikkelen | SURF.nl

Extra info:

OER: A Field Guide for Academic Librarians | Editor's Cut – Simple Book Publishing (pressbooks.pub)

OER Myths | OER Mythbusting! (oerpolicy.eu)

Open Education – All kinds of information (robertschuwer.nl)

Bijlage: Kwaliteitstoets Open tijdschriften

De kwaliteit van een wetenschappelijk tijdschrift en de artikelen die daarin gepubliceerd zijn is van groot belang. Bij twijfel aan de kwaliteit van een Open tijdschrift is er een aantal punten waarop je kunt toetsen.

Is het onderwerpsgebied van het tijdschrift duidelijk vermeld en omschreven?
Zijn onderzoekers en (wetenschappelijke) docenten de doelgroep en worden ze op de website ook als zodanig benoemd?
Zitten er gerenommeerde en bekende onderzoekers uit het vakgebied in de redactieraad?
Is het tijdschrift verbonden aan, of wordt het gesponsord door, een wetenschappelijk instituut of een wetenschappelijke society?
Voldoet de inhoud van de artikelen aan het onderwerpsgebied van het tijdschrift en de standaarden van het vakgebied?
Hebben de artikelen in het tijdschrift een DOI (Digital Object Identifier)?
Worden de (her)gebruiksrechten per artikel duidelijk vermeld?
Heeft het tijdschrift een ISSN (International Standard Serial Number)?
Is de uitgever lid van de Open Access Scholarly Publishing Association? (https://oaspa.org/membership/members/)
Is het tijdschrift te vinden in de Directory of Open Access Journals (DOAJ)?

Bijlage 2: Menukaart open leermaterialen

PDF openen in nieuw tabblad

Het arrangement Open leermaterialen bij Hogeschool Rotterdam is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

Auteur: Team Informatievaardigheid Hogeschool Rotterdam
Laatst gewijzigd: 2025-09-04 08:23:00
Licentie: Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat

het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken

voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

Deze Wikiwijs is het resultaat van uitgebreid literatuuronderzoek naar Open Leermaterialen en gerelateerde onderwerpen (voorjaar 2021-voorjaar 2022) door Brenda Lems en Mariska Joan Schouten, werkzaam bij de mediatheek van Hogeschool Rotterdam.

Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

Toelichting: Informatieve module voor informatiespecialisten en het onderwijs op het HBO.
Leerniveau: HBO - Bachelor;
Eindgebruiker: leraar
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld
Trefwoorden: creative commons, oer, open leermaterialen, open onderwijs

Bronnen

Bron	Type
https://youtu.be/KrHt57wMf7k https://youtu.be/KrHt57wMf7k	Video
Wat betekent edusources voor de docent? https://youtu.be/S0Wakc1kIv8	Video

Download
Downloaden

Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

pdf

json

IMSCP package

Metadata

Metadata overzicht (Excel)

LTI

Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

Arrangement

IMSCC package

Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

IMSCC package

Voor developers

Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.
Sluiten
Opties
Gebruik
Weergave
Wikiwijs is een dienst van

Inleiding

Waarom gaan we hiermee aan de slag?

Wat zijn Open Leermaterialen?

Welke Open Leermaterialen zijn er?

Open Leermaterialen (enge definitie)

Open Access Publicaties

Open Data

Weblectures

Open Creative Content

Open Courseware

MOOC's

Open Textbooks

Wat is de meerwaarde van Open Leermaterialen?

Zoeken naar Open Leermaterialen

Afbeeldingen

Collecties

Complete cursussen & OER

Data

Interactieve simulaties

Muziek

Proefschriften

Repositories

(Text)books

(Open) tijdschriften

Video

Zoekmachines (geavanceerd zoeken)

(Her)gebruiken van Open Leermaterialen

Controleren

Creative Commons-licenties

Beoordelen

Bronvermelding

Delen van Open Leermaterialen

Keuze voor de licentie

Keuze voor een Platform

Kwaliteitsvoorwaarden

Kwaliteitsmodellen

Vakcommunities

Vakvocabulaires

Kwaliteitsmodellen

Begrippenlijst

Bronnenlijst

Bijlage: Kwaliteitstoets Open tijdschriften

Bijlage 2: Menukaart open leermaterialen

Downloaden

Metadata

LTI

Arrangement

IMSCC package

Voor developers

Gebruik

Weergave