0. Info startweek
- 16 maart 2022 Gemeenteraadsverkiezingen! Of je nou jong of oud bent, de politiek heeft invloed op ons allemaal. Politiek gaat niet alleen maar over de economie, justitie en veiligheid. Maar ook over o.a. onderwijs, het minimumloon, de toekomstige werkgelegenheid en het klimaat. Omdat de politiek zo een grote invloed heeft op onze levens, is het belangrijk dat we ons allemaal gehoord voelen en zo goed mogelijk vertegenwoordigd worden.
- Aantal XM: 10
- Coaches die de quest begeleiden: mevrouw van Leeuwen
- Je wordt uitgenodigd voor een app groep in Teams, BloX komt later
- Building Learning Power: Empathie en Luisteren uit Interactie
- Belangrijkste opbrengsten: Verderkijker, opdracht geschiedenis vrouwen in politiek, opdracht vrouwen nu in politiek barrieres, opdracht hoe werkt de gemeenteraad, verwerkingsopdracht, terugkijker.
Inhoud en eXplore miles
Waarom zou je voor deze quest willen kiezen?
16 maart 2022 Gemeenteraadsverkiezingen! Of je nou jong of oud bent, de politiek heeft invloed op ons allemaal. Politiek gaat niet alleen maar over de economie, justitie en veiligheid. Maar ook over o.a. onderwijs, het minimumloon, de toekomstige werkgelegenheid en het klimaat. Omdat de politiek zo een grote invloed heeft op onze levens, is het belangrijk dat we ons allemaal gehoord voelen en zo goed mogelijk vertegenwoordigd worden.
Deze quest gaat over de gemeenteraadsverkiezingen en waarom het belangrijk is dat iedereen gehoord wordt.
Hij hoort bij het domein Mens & Maatschappij
Leerdoelen:
* Je kunt uitleggen wat politieke representatie inhoudt,
* Je kunt in eigen woorden uitleggen waarom vrouwen momenteel niet gelijk vertegenwoordigd zijn in de politiek,
* Je kent de beginselen van de geschiedenis van vrouwenkiesrecht in het Nederlands Koninkrijk,
* Je bent gemotiveerd om in de toekomst jouw stem geïnformeerd uit te brengen.
Welke producten moet je leveren?
Voor deze quest moet je de volgende producten leveren:
- Verderkijker,
- opdracht geschiedenis vrouwen in politiek,
- opdracht vrouwen nu in politiek barrieres,
- opdracht hoe werkt de gemeenteraad,
- verwerkingsopdracht,
- terugkijker.
VERWACHTING VOORDAT JE BEGINT
Deze quest wordt ondersteund met een chatgroep via Teams.
eXplore miles
Deze quest levert jou 10 eXplore miles op als je hem helemaal doorloopt, alle stappen zet en alle deliverables op tijd levert.
1. Jij begint
Motivatiemotor
➜ Maak een tegel aan in Egodact. Beschrijf daarin waarom je deze quest tot een goed einde zou willen brengen.
Verderkijker
Hoe word je Politicus? Er zijn vele wegen naar de Tweede Kamer. Van langstudeerders, tot mensen van het volk. Van vroeg politiek actief tot idealistisch actief. Een op jonge leeftijd afgeronde studie is geen noodzakelijk vereiste. Doorzettingsvermogen, maatschappelijk inzicht en communicatieve vaardigheden zijn dat wel. Wil jij jouw maatschappelijke idealen verwezenlijken via de politiek en waarom denk je ja/nee dat je hier geschikt voor bent?
➜ Beantwoord deze vraag
➜ Zet je resultaat in seesaw en zet een link daar naartoe in je logboek van je tegel in egodact.
2. Vrouwen in de Politiek
2a. Geschiedenis
Onderzoek
Geschiedenis van het Vrouwenkiesrecht
Tijdlijn vrouwenkiesrecht
100 Jaar Vrouwenkiesrecht
OPDRACHT
Zoek uit wie wie is. Post je antwoord in Seesaw met een link naar Egodact
2b. Vrouwen in de Politiek NU
Onderzoek
De cijfers
Hoe staat het ervoor met de representatie van vrouwen in de politiek? Nederland telt in totaal bijna 12.000 politici, waarvan 30 procent vrouw is. Het is in Nederland nog nooit voorgekomen dat er evenveel vrouwen als mannen in de politiek actief waren. Een opvallend bonus feitje: sinds 1945 kent Nederland minister-presidenten (voor 1954 kende Nederland ‘slechts’ voorzitters van de ministerraad) en sindsdien zijn er in totaal 15 minister-presidenten aan de macht geweest. Alle 15 zijn zij man2.
Daarmee loopt Nederland achter op veel andere landen; in vele landen is het percentage vrouwen in de politiek flink hoger. Ook hebben veel andere landen al wél een of meer vrouwelijke minister-presidenten gehad. Zo heeft Curaçao al vijf vrouwen als premier gekend.
In onderstaande tabel staat per politieke functie het aantal vrouwen in de politiek.
INVLOED VAN DE GESCHIEDENIS OP HET HEDEN: BARRIÈRES VOOR VROUWEN
Het verkrijgen van kiesrecht was geen wondermiddel; vrouwen hadden en hebben een flinke politieke achterstand doordat zij zo lang uitgesloten zijn van politiek. Ook nadat het algemeen kiesrecht werd ingevoerd, zijn er nog veel barrières die vrouwen weerhouden om politiek actief te worden. Deze barrières zijn:
1. Gebrek aan vrouwelijke rolmodellen;
2. Werkomstandigheden in de politiek;
3. Stereotypen over vrouwen in de politiek;
4. Seksisme en discriminatie in de politiek.
Waarom is het belangrijk vrouwen in de politiek te hebben?
OPDRACHT:
Kies een van de vier barrières. En leg uit wat hiermee bedoeld wordt.
1. Gebrek aan vrouwelijke rolmodellen;
2. Werkomstandigheden in de politiek;
3. Stereotypen over vrouwen in de politiek;
4. Seksisme en discriminatie in de politiek.
POST JE ANTWOOORD IN SEESAW MET LINK NAAR EGODACT
2c. Het belang van politieke representatie
Onderzoek
Representatie & representativiteit
Na de invoering van het vrouwenkiesrecht in 1919 kwamen er langzaam aan meer vrouwelijke politici, zoals Tweede Kamerleden, gemeenteraadsleden, ministers en burgemeesters. Vandaag de dag zijn vrouwen op vele verschillende posities in de politiek te vinden. Maar veel groepen vrouwen zien zichzelf helaas nog steeds nauwelijks terug in de politiek. En sommige politieke posities, zoals minister-president van Nederland, zijn zelfs nog nooit door een vrouw bezet.
Waarom is de representatie van vrouwen in de politiek belangrijk?
De Tweede Kamer zou een afspiegeling moeten zijn van de samenleving, maar is dat niet: vrouwen en mensen van kleur zijn zwaar ondervertegenwoordigd. Terwijl een diverser parlement discussies en besluitvorming beter maakt, en zorgt voor meer herkenbaarheid bij de bevolking. Hoe diverser de Tweede Kamer, hoe beter de besluiten – en hoe rechtvaardiger onze samenleving.
Toch is het voor mensen met een biculturele achtergrond en vrouwen niet makkelijk om tot het centrum van de macht door te stoten. Het aantal vrouwen in de Tweede Kamer daalt al jaren. Het aantal vrouwen in het parlement piekte in 2010, op ongeveer 42 procent, maar nam daarna met elke regeerperiode af. Terwijl vrouwen iets meer dan de helft van de totale Nederlandse bevolking uitmaken.
Hoe diverser de Tweede Kamer, hoe beter de besluiten - en hoe rechtvaardiger onze samenleving
Bij de laatste Tweede Kamer verkiezingen is er een recordaantal Kamerleden met een migratieachtergrond de Kamer in gestemd. Met 28 Kamerleden heeft straks 19 procent van de Tweede Kamer een migratieachtergrond. Ter vergelijking: bij de vorige verkiezingen was dat met 15 Kamerleden nog maar 10 procent. 23 van de politici met een migratieachtergrond (15 procent van de Kamer) heeft een niet-westerse afkomst volgens het CBS heeft van alle Nederlanders 14 procent een niet-westerse migratieachtergrond. Het aandeel Kamerleden met een niet-westerse migratieachtergrond ligt dus hoger.
https://www.oneworld.nl/lezen/politiek/hebben-we-wat-aan-een-superdiverse-maar-rechtse-kamer/
Het gebrek aan diversiteit in ons parlement reikt verder dan kleur en gender.
Verreweg de meeste Kamerleden hebben een hbo-opleiding of een universitaire studie genoten. Van de Kamerleden die in 2017 werden gekozen was maar liefst 90 procent ‘hoger’ opgeleid. Terwijl slechts 41 procent van de Nederlandse bevolking universitair of hoger beroepsonderwijs gevolgd heeft.
Je zou natuurlijk kunnen denken: prima. Laat de slimste koppen het land maar besturen. Maar volgens bestuurskundige Mark Bovens zijn er twee fundamentele problemen met deze ‘diploma-democratie’: allereerst vergroot het de symbolische kloof tussen burgers en politiek: ‘Je zegt eigenlijk dat 70 procent van de bevolking niet goed genoeg is om volksvertegenwoordiger te zijn, dat ze tweederangsburgers zijn.’
Voor mensen met een beperking is de politiek nauwelijks toegankelijk
Het aantal kandidaten met een beperking op de kandidatenlijsten van de partijen bij de afgelopen Tweede Kamer verkiezingen was vier.
Maar de politieke uitsluiting van Nederlanders met een beperking reikt verder dan hun afwezigheid in het parlement alleen.
Zo stelt het Kennisplein Gehandicaptensector dat de verkiezingen laakbaar ontoegankelijk zijn voor onder andere personen met een licht verstandelijke beperking. Om te kunnen stemmen moeten mensen met een verstandelijke beperking niet alleen weten wat stemmen precies inhoudt en hoe een stembiljet werkt, maar ook wat de standpunten van politieke partijen zijn en wat deze voor hen betekenen. Als politieke partijen hun verkiezingspunten toegankelijker en begrijpelijker zouden maken, levert dat volgens het Kenniscentrum twee miljoen (!) meer stemmers op.
Diversiteit: waar houdt het op?
En zo zijn er nog veel meer groepen burgers die nauwelijks meedelen in de macht. Ook lhbti’ers (met name transgender en non-binaire personen) vind je nog te weinig in Den Haag, net als mensen op het autismespectrum, of mensen van buiten de Randstad.
De grote vraag is natuurlijk: waar houdt het op? Hoeveel groepen moeten in de Tweede Kamer vertegenwoordigd zijn voordat we het parlement écht divers kunnen noemen?
Het is een goede vraag, die bovendien erg ingewikkeld te beantwoorden is. Mede omdat Nederland – in vergelijking met andere Europese landen – een heel klein parlement heeft. Eén enkel Kamerlid neemt in Nederland daarom meer ruimte in dan in andere parlementen het geval is. En daarmee wordt het des te lastiger om alle identiteiten die onze samenleving rijk is in de Tweede Kamer te krijgen.
Het gebrek aan diversiteit in ons parlement reikt verder dan kleur en gender
2d. Gemeenteraad
Onderzoek
Hoe werkt de gemeenteraad?
Opdracht:
Zoek het antwoord op de volgende vragen:
• Wie zijn de kiezers?
• Wie kiezen ze?
• Hoe kiezen ze die mensen?
• Wat doen die mensen?
• Hoe krijgt de gemeente wethouders?
• Wie kiest de burgemeester?
• Wie heeft de macht in de gemeente?
* In welke gemeente woon je en welke politieke partijen zitten er in de gemeenteraad van jouw gemeente?
* Welke dorpen en/of steden maken deel uit van jouw gemeente?
Post je antwoorden in Seesaw en link deze in Egodact
3. Afronding
3a. Assessment
Verwerking
VERWERKINGSOPDRACHT:
De politiek hoort een representatie van het volk te zijn. Als de mensen in de politiek meer op ons lijken, kunnen ze beter namens ons het land regeren.
1. Bedenk 3 redenen waarom iemand die zichzelf wel vertegenwoordigd voelt door de politiek, ook baat heeft bij een politiek die een betere weerspiegeling is van de samenleving.
2. Bedenk een leuke actie waarmee je aandacht kunnen trekken voor dit onderwerp bij jongeren van jouw leeftijd. Bijvoorbeeld een campagne met posters door de stad, informatieve Tik Tok filmpjes, of een podcast met interessante gasten. Schrijf zo concreet mogelijk op wat de actie inhoudt. Wees creatief en origineel in het overbrengen van de boodschap.
3. Werk je actieplan uit hoe ga je het uitvoeren? Wat is er nodig om de actie uit te voeren?
4. Presenteer je actie aan de groep en wat het plan is dat je hebt bedacht om het uit te voeren.
3b. Terugkijker
Reflective journal
➜ Werk je
reflective journal bij door in je logboek in Egodact antwoord te geven op de volgende vragen:
* Leg uit wat politieke representatie inhoudt,
* Leg in je eigen woorden uit waarom vrouwen momenteel niet gelijk vertegenwoordigd zijn in de politiek,
* Beschrijf de beginselen van de geschiedenis van vrouwenkiesrecht in het Nederlands Koninkrijk,
* Leg uit of en waarom jij gemotiveerd bent om in de toekomst jouw stem geïnformeerd uit te brengen.
Bronnen
BRONNEN
Voetnoten 1:https://www.rijksoverheid.nl/documenten/besluiten/2010/09/17/kerndoelen-onderbouw-voortgezet-on derwijs
2: https://www.rijksoverheid.nl/regering/over-de-regering/kabinetten-sinds-1945
Tabel 1:
https://www.parlement.com/id/vh8lnhrr6zzg/commissaris_van_de_koning_in https://kennisopenbaarbestuur.nl/thema/politieke-ambtsdragers/provincies/ https://kennisopenbaarbestuur.nl/thema/politieke-ambtsdragers/gemeenten/ https://www.trouw.nl/ts-b9f7db59 https://vng.nl/sites/default/files/2020-01/rapport_wethouders_2019_na_herindeling.pdf https://www.binnenlandsbestuur.nl/bestuur-en-organisatie/nieuws/meer-vrouwen-in-staten-en-watersc happen.9611821.lynkx
https://nl.wikipedia.org/wiki/Dijkgraaf_(waterschap)Strijd voor het vrouwenkiesrecht https://www.europarl.europa.eu/thenetherlands/nl/europarlementari%C3%ABrs https://www.parlement.com/id/vkhgcvk9dmyl/aantal_bewindspersonen
Voetnoten
3: https://historiek.net/mogen-vrouwen-naar-de-universiteit/50557/
4: https://atria.nl/nieuws-publicaties/mannenbond-goedgekeurd-bij-koninklijk-besluit/
5: https://www.parlement.com/id/vi6da99jvsh5/vrouwenkiesrecht 6:https://www.ingentaconnect.com/content/bup/ejpg/2020/00000003/00000002/art00006;jsessionid =7g659fsftg5m9.x-ic-live-03
7: https://www.groene.nl/artikel/misogynie-als-politiek-wapen
8: https://www.nrc.nl/nieuws/2018/09/28/tips-voor-vrouwen-in-de-politiek-a1877326
9: https://www.barbaraleefoundation.org/wp-content/uploads/The-Essential-Guide_20th-Anniversary.pdf 10: http://archive.ipu.org/pdf/publications/issuesbrief-e.pdf
11: https://www.groene.nl/artikel/misogynie-als-politiek-wapen
https://atria.nl/nieuws-publicaties/vrouwen-in-de-politiek/vrouwenkiesrecht-in-nederland/ https://www.parlement.com/id/vi6da99jvsh5/vrouwenkiesrecht https://www.womeninc.nl/knowledge/vrouwenkiesrecht-in-nederland?gclid=Cj0KCQiA6Or_BRC_ARIs APzuer-JxoJ9gHhy3me74YPfdkJHYVv-nuXWkzzvh-W7Nra3T39ZbZttZR0aApEgEALw_wc https://isgeschiedenis.nl/nieuws/invoering-van-het-vrouwenkiesrecht https://atria.nl/nieuws-publicaties/vrouwen-in-de-politiek/vrouwenkiesrecht-in-nederland/ https://www.oneworld.nl/lezen/opinie/hoera-100-jaar-vrouwenkiesrechtmaar-niet-voor-iedereen/ https://www.vvao.nl/maak-kennis/de-historie-van-100-jaar-vrouwenkiesrecht/ https://historiek.net/strijd-vrouwenkiesrechtbeweging-in-nederland-1882-1922/109345/ https://www.parool.nl/nieuws/strijd-voor-vrouwenkiesrecht-was-geen-braaf-dameskransje~b622c540/
http://www.eerstewereldoorlog.nu/blog/de-strijd-om-vrouwenkiesrecht/ http://www.eerstewereldoorlog.nu/blog/de-strijd-om-vrouwenkiesrecht/ https://www.kb.nl/themas/geschiedenis-en-cultuur/nederland-tijdens-de-eerste-wereldoorlog/wo-i-de monstratie-voor-algemeen-vrouwenkiesrecht-op-18-juni-1916 https://atria.nl/nieuws-publicaties/feminisme/feminisme-20e-eeuw/de-tweede-feministische-golf/ https://www.fiatjustitia.nl/archief/vrouwenemancipatie_een_overzicht/
Voetnoten
12: Reynolds, A. (2013). Representation and Rights: The Impact of LGBT Legislators in Comparative Perspective. The American Political Science Review, 107(2), 259-274.
13: Ibid.
14: Volden, Craig, Wiseman, Alan E, & Wittmer, Dana E. (2013). When Are Women More Effective Lawmakers Than Men? American Journal of Political Science, 57(2), 326-341.
15: Volden, Craig, Wiseman, Alan E, & Wittmer, Dana E. (2013). When Are Women More Effective Lawmakers Than Men? American Journal of Political Science, 57(2), 326-341.
16: Council on Foreign Relations. (n.d.). Why It Matters: Women’s Participation in Peace Processes. Retrieved January 4, 2021, from https://www.cfr.org/womens-participation-in-peace-processes/why-it-matters
17: Wolbrecht, Christina, Beckwith, Karen, & Baldez, Lisa. (2008). Political Women and American Democracy. Cambridge: Cambridge University Press.
18: Mügge, L., Runderkamp, Z., & Kranendonk, M. (2019, 17 december). Op weg naar een betere m/v-balans in politiek en bestuur. Universiteit van Amsterdam. https://www.uva.nl/shared-content/faculteiten/nl/faculteit-der-maatschappij-en-gedragswetenschappe n/nieuws/2019/12/hoe-verbeteren-we-de-positie-van-vrouwen-in-de-nederlandse-politiek.html?cb
https://www.cambridge.org/core/journals/american-political-science-review/article/representation-and -rights-the-impact-of-lgbt-legislators-in-comparative-perspective/E24FDB19C4F65129822660667C8442 D2 https://www.cambridge.org/core/books/political-women-and-american-democracy/009FAFA2EA5E4C 016CE506A7984C2F05
https://www.jstor.org/stable/23496600 https://www.uva.nl/shared-content/faculteiten/nl/faculteit-der-maatschappij-en-gedragswetenschappe n/nieuws/2019/12/hoe-verbeteren-we-de-positie-van-vrouwen-in-de-nederlandse-politiek.html?cb https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/ajps.12010 https://www.cfr.org/womens-participation-in-peace-processes/
Start van de moderne democratie
Het jaar 1848 wordt door veel historici gezien als de start van de moderne democratie in Nederland. In dat jaar werd de grondwet gewijzigd; niet de Koning maar de ministers werden nu politiek de baas. Drie procent van de bevolking verkreeg stemrecht op basis van censuskiesrecht: stemrecht dat is voorbehouden aan personen die vermogend genoeg zijn om minimaal een bepaald bedrag aan belastingen te betalen. In de praktijk kwam dit erop neer dat een selecte groep vermogende mannen vanaf toen naar de stembus kon. Er was niet specifiek in de wet aangegeven dat dit recht enkel mannen toekwam; dat sprak destijds voor de wetgever voor zich.
Eerste feministische golf
Vanaf ca. 1870 tot 1920 vond de eerste feministische golf plaats. In deze periode kwam een groeiende groep vrouwen in verzet tegen de achterstand en discriminatie van vrouwen in de maatschappij. Zo konden meisjes wel naar de basisschool en daarna naar de huishoudschool, maar niet naar de hogere burgerschool (de HBS, het voortgezet middelbaar onderwijs) en dus ook niet naar de universiteit. Daar kwam pas langzaam verandering in vanaf 1870, toen Aletta Jacobs naar de hbs wilde. Dat jaar werd zij als toehoorder toegelaten tot de hbs; zij mocht de lessen volgen maar mocht in eerste instantie niet actief meedoen. Het zou nog tot 1906 duren voordat alle meisjes algemeen toegelaten werden tot de hbs.
Na het afronden van de hbs schreef Aletta Jacobs een brief aan de toenmalige voorzitter van de ministerraad, minister Thorbecke, om toestemming te vragen om naar de universiteit te gaan om geneeskunde te studeren. Hij schreef een brief terug gericht aan haar vader (!), waarin hij daarvoor zijn toestemming gaf. Enkele jaren later vroeg Jacobs per brief toestemming om af te studeren, wat zij kreeg. Zo werd zij de eerste vrouw die in Nederland afstudeerde aan de universiteit en de eerste vrouwelijk arts3.
Als arts had Aletta Jacobs een goed inkomen. Genoeg om de belastingen te kunnen betalen die haar het kiesrecht gaven binnen het censuskiesrecht van die tijd. Daarom diende zij in 1883 een verzoek in om zichzelf verkiesbaar te stellen voor de gemeenteraadsverkiezingen in Amsterdam, ondanks dat vrouwen niet uitgesloten waren van het kiesrecht in de grondwet, zaten er tot die tijd nog geen vrouwen in de politiek. Helaas zou dat ook voor een lange tijd niet veranderen. Als reactie op het verzoek van Aletta Jacobs werd de grondwet herzien en het woordje “mannelijk” toegevoegd aan de kieswet, vanaf dat moment mochten alleen mannen officieel stemmen en verkozen worden. Dit was een startpunt van een actieve strijd voor vrouwenkiesrecht.
In 1889 ontstonden de eerste organisaties voor vrouwenkiesrecht. Zij hielden demonstraties en spreekbeurten over het belang van vrouwenkiesrecht, organiseerden bijeenkomsten en tentoonstellingen, gaven bladen uit en schreven artikelen. De beweging voor het vrouwenkiesrecht werd met name door vrouwen geleid, maar ook mannen steunden de zaak. Zo werd in 1909 de Vereeniging Mannenbond voor Vrouwenkiesrecht opgericht4. De Mannenbond voor Vrouwenkiesrecht richtte zich op het overtuigen van andere mannen over de wenselijkheid van vrouwenkiesrecht en wilde andere mannen actief te bewegen om zich hiervoor in te zetten.
Eerste vrouw in de Tweede Kamer
In 1916 gingen meer dan tienduizend mensen in Amsterdam de straat op om te demonstreren voor kiesrecht voor vrouwen, een hoogtepunt in de beweging voor vrouwenkiesrecht. Een duidelijk signaal dat steeds meer mensen vonden dat vrouwen het recht hoorden te hebben om politiek mee te beslissen. In 1917 werd het kiesrecht eindelijk deels uitgebreid; vanaf nu kregen alle volwassen mannen het actief kiesrecht; zij mochten zich verkiesbaar stellen én zelf stemmen. Het was het officiële einde van het censuskiesrecht dat in 1848 was ingevoerd, waarbij alleen een selecte groep mannen die genoeg belasting konden betalen mochten stemmen. Vrouwen kregen in 1917 passief kiesrecht. Dat hield in dat zij niet mochten stemmen, maar zich wel verkiesbaar mochten stellen.
Bij de daarop volgende Tweede Kamerverkiezingen werd de eerste vrouw in de Tweede Kamer verkozen: Suze Groeneweg. Let op: zij werd dus verkozen door mannelijke kiezers; vrouwen mochten tenslotte nog niet stemmen.
De vrouwenkiesrecht strijd was inmiddels volop aanwezig en in 1919 werd eindelijk het lang bevochten doel behaald: actief kiesrecht voor vrouwen. Op 10 juli 1919 nam de Eerste Kamer het initiatiefwetsvoorstel-Marchant over het vrouwenkiesrecht aan. Daardoor kregen vrouwen het recht om te stemmen voor de Tweede Kamer, Provinciale Staten en de Gemeenteraad. Vanaf 1 januari 1920 mochten vrouwen hun stem uitbrengen. Dit kon voor het eerst in mei 1920 bij de gemeentelijke verkiezingen5.
Vrouwen in de overzeese delen van Nederland
Toen het algemeen kiesrecht in 1919 werd ingevoerd, werd dit niet ingevoerd in heel Nederland. Enkel ingevoerd in het Europese deel van het Koninkrijk der Nederlanden kregen vrouwen kiesrecht. In de toenmalige koloniën - Nederlands Indië, Suriname en de Nederlandse Antillen - verkreeg de bevolking dit stemrecht niet. De strijd om het kiesrecht zou hier nog tientallen jaren voortgaan.
Toen Indonesië zich in 1945 onafhankelijk verklaarde, verkregen alle inwoners algemeen kiesrecht. Nederland heeft zich nog tot 1949 verzet tegen de onafhankelijkheid van Indonesië. Na deze onafhankelijkheidsoorlog kon de bevolking van Indonesië voor het eerst naar de stembus. Op de voormalige Antillen werd na jaren actievoeren het algemeen kiesrecht ingevoerd in 1948, bijna 30 jaar later dan in Nederland. Ook in Suriname mocht vanaf 1948 een groter deel van de bevolking - waaronder ook vrouwen - stemmen. Het kiesrecht gold echter in Suriname nog niet voor de inheemse bevolking en de marrons. Het zou nog tot 1963 duren voor ook zij stemrecht verkregen.
Lange tijd waren er dus geen vrouwen actief in de Nederlandse politiek. Zij mochten in dit deel van Nederland van 1848 tot 1919 niet volledig politiek participeren. In de overzeese delen van Nederland heeft de uitsluiting van vrouwen in de politiek nog tientallen jaren langer geduurd. Pas in 1963 was in het gehele Koninkrijk sprake van algemeen kiesrecht en dus ook van het vrouwenkiesrecht.
Wat is representatie?
In de politiek werken politici aan het besturen van ons land. Zij maken bijvoorbeeld keuzes over de zorg, economie, justitie en veiligheid, onderwijs, studentenhuisvesting, werkgelegenheid en het klimaat. De politiek maakt dus beslissingen die ons allemaal aangaan. Daarom is het belangrijk dat iedereen mee kan praten over deze beslissingen. Dat gebeurt via volksvertegenwoordigers: mensen die verkozen zijn in de politiek om samen, namens ons allemaal, beslissingen te maken over Nederland. We stemmen bijvoorbeeld voor de leden van de Tweede Kamer en het Europees Parlement en dichter bij huis voor de leden van de Gemeenteraad en de Provinciale Staten.
Een ander woord voor vertegenwoordigd worden - dat je gehoord wordt en dat jouw ervaringen en belangen meegenomen worden - is representatie. Representatie in de politiek betekent dat jouw stem in de politiek gehoord wordt en dat er rekening wordt gehouden met jouw belangen. Deze les gaat specifiek over de representatie van vrouwen in de politiek: worden vrouwen nu politiek genoeg gehoord? En waarom is het belangrijk dat vrouwen gelijk gerepresenteerd worden?
Bredere representatie
Nu we meer weten over het aantal vrouwen in de politiek, is het ook goed om te kijken hoe het zit met bredere representatie van Nederlanders in de politiek. Vrouwen zijn namelijk niet de enige groep waarbij de verhouding van mensen in de samenleving niet overeenkomt met de afspiegeling in de politiek. Veruitde meeste politici zijn man, etnisch wit, heteroseksueel, 45+ jaar oud, hoogopgeleid en hebben geen fysieke beperking. Vele groepen Nederlanders zien zichzelf daardoor op dit moment niet of weinig terugzien in de politiek. In onderstaande opsomming delen we wat achtergrondinformatie over de samenstelling van de politiek:
・De meeste Nederlanders hebben een mbo opleiding afgerond maar zij worden nauwelijks politiek vertegenwoordigd. Meer dan 90 procent van de politici heeft namelijk een wo of hbo opleiding gedaan versus maar 40 procent van de bevolking;
・Mensen van boven de 45 jaar zijn flink oververtegenwoordigd in de politiek; jongeren (18 - 35 jaar) vormen slechts een zeer klein deel van de politici;
・Nederland kent een grote culturele en etnische diversiteit. In de politiek zie je die echter veel minder terug. Met name op lokaal niveau is de politiek weinig cultureel en etnisch divers;
・Eén op de acht Nederlanders heeft een handicap; meer dan 2 miljoen mensen hebben bijvoorbeeld een lichte tot ernstige fysieke beperking. Denk dan bijvoorbeeld aan mensen met een chronische aandoening zoals diabetes, astma of reuma, aan dove en slechthorende mensen, blinde en slechtziende mensen, rolstoelgebruikers, enzovoorts. Je ziet deze groep echter nauwelijks terug in de politiek.
Gebrek aan vrouwelijke rolmodellen
Omdat vrouwen lang uitgesloten zijn van deelname aan politiek, zijn er over een lange periode van tijd in de geschiedenis geen vrouwelijke politieke rolmodellen geweest. Toen vrouwen wel actief mochten worden, was die achterstand niet zomaar ingehaald; sterker nog, de achterstand is er nog steeds. Dat heeft mede te maken met dat gebrek aan rolmodellen. Rolmodellen zijn mensen waarnaar zodat kinderen en volwassen kunnen opkijken; politieke voorbeelden die op hen lijken en/of opkomen voor waar zij voor staan6.
Een gebrek aan zichtbaarheid van een bepaalde groep, en dus een gebrek aan rolmodellen, zorgt er niet alleen voor die groep zich ondervertegenwoordigd voelt en kan het signaal afgeven dat de politiek geen plek voor hen is. Voldoende rolmodellen zien heeft een positief effect: rolmodellen zien die op je lijken heeft een positief effect op de ambitie van kinderen. Ook zorgt het hebben van rolmodellen uit ‘jouwgroep gemiddeld voor meer vertrouwen en betrokkenheid bij politiek. Een gebrek aan rolmodellen zorgt echter voor het tegenovergestelde effect; de politieke ambitie van kinderen wordt minder aangewakkerd wanneer zij hier vooral mensen zien die niet op hen lijken. Een gebrek aan rolmodellen leidt ook tot een lager vertrouwen en mate van betrokkenheid bij politiek.
Dat vrouwen zo lang zijn uitgesloten van politiek en dus structureel minder rolmodellen hebben, heeft dus een logische weerslag op dat er minder vrouwen dan mannen politiek actief worden. Die achterstand wordt nog steeds ingehaald.
Werkomstandigheden in de politiek
Wat de geschiedenis ons leert is dat onze democratie ooit is bedacht en vormgegeven door mannen. Zij hebben de spelregels en politieke cultuur vormgegeven waarin vrouwen mee moesten spelen. Dat heeft tot op de dag van vandaag gevolgen; in de politiek wordt vaak gesproken van een ‘haantjescultuur’ - zoals een harde debatcultuur waarin je moet vechten om er tussen te komen. Ook de werkomstandigheden zijn niet altijd ingericht op de levens van vrouwen. Denk dan bijvoorbeeld aan de vergadertijden; vaak wordt in de politiek lang en tot laat vergaderd. Veel vrouwen hebben echter thuis te maken met een scheve verdeling van zorgtaken; zij zorgen meer dan hun man voor huishouden, kinderen of ouders. Daardoor moeten zij vaker op tijd thuis zijn en hebben zij thuis meer werk te doen. Dat maakt een politieke baan voor sommige vrouwen moeilijker te combineren met andere taken dan voor mannen.
Verder is gebleken dat veel vrouwelijke politici discriminatie ervaren en dat ze het gevoel hebben dat ze zich moeten aanpassen aan een mannenwereld7. Zo ervaren velen dat ze niet vaak genoeg aan het woord komen, dat zij in de rede worden gevallen en dat er ongepaste opmerkingen over hen worden gemaakt. Dit soort werkomstandigheden zorgen ervoor dat vrouwen gemiddeld eerder dan mannen stoppen met hun politieke loopbaan.
Stereotypes over vrouwen in de politiek
Een stereotype is een vaststaand beeld of idee over (bijvoorbeeld) een groep mensen dat niet overeenkomt met de werkelijkheid, of dat een deel van de werkelijkheid buiten proportie uitvergroot. Veel vooroordelen zijn gebaseerd op stereotype beelden.
Omdat politiek al zo lang vooral door een meerderheid van mannen wordt geleid, heerst er het beeld - het stereotype - dat mannen beter zijn in politiek en dat vrouwen minder geschikt zouden zijn. Volgens politicoloog Julia Wouters komt dat mede doordat macht gezien wordt als onvrouwelijk. Over vrouwen die zich in een machtig veld bevinden zoals de politiek, wordt dan ook gezegd dat zij niet vrouwelijk (genoeg)8 zijn. En in 2019 bleek uit onderzoek9 dat de bevolking kritischer is op vrouwen die verkiesbaar zijn dan op mannen. Ook gaan we er bij mannen vaak automatisch vanuit dat zij geschikt zijn. Andere vooroordelen over vrouwen zijn bijvoorbeeld dat vrouwen te emotioneel zouden zijn of het liefst huisvrouw willen worden en voor de kinderen zorgen.
Dit soort aannames hebben we allemaal; denk je bijvoorbeeld aan een beroep zoals piloot, arts, president of directeur dan denken de meeste mensen onbewust het eerst aan een man en minder snel aan een vrouw. Dit soort bewuste en onbewuste vooroordelen worden gevormd door bijvoorbeeld films en tv, cultuur en tradities én door het uitvergroten van de werkelijkheid. Er is niets mis mee als een vrouw zich liever wil focussen op moeder zijn of liever niet politiek actief wil zijn, maar dat betekent niet dat alle vrouwen zo zijn. En er zijn ook mannen die het liefst huisvader willen worden, maar bij wie dat volgens hun omgeving niet past bij wat je als man hoort te doen. Mensen zijn allemaal verschillend, maar toch worden groepen mensen vaak in een hokje geplaatst. Zodra een groep minder macht heeft dan een andere groep, zoals dat vrouwen nu minder vaak op machtige posities zitten dan mannen, kunnen zij daar ernstige nadelen door ervaren zoals uitsluiting en discriminatie.
Seksisme en discriminatie in de politiek
Vrouwen in de politiek voelen zich vaak niet veilig. In een Europees rapport uit 201610 is te lezen dat vrouwelijke politici meer onder vuur liggen dan hun mannelijke collega’s. Ruim 80 procent meldt psychologisch geweld, bijna de helft heeft wel eens doodsbedreigingen en en andere bedreigingen gekregen. Jonge vrouwen en vrouwen van kleur in de politiek krijgen het meest van iedereen te maken met haat en bedreigingen online. Veel van die haat is online, maar ook op straat en op werk maken zij dit mee. In 2021 publiceerde Groene Amsterdammer een analyse van meer dan 300.000 tweets die gestuurd waren naar vrouwen die zich kandidaat hadden gesteld of in de politiek zaten. Het bleek dat maar liefst 10 procent van deze tweets haatdragend of zelfs bedreigend11 waren. De vrouwen die ‘opvielen’ omdat zij anders waren dan de meeste politici, bijvoorbeeld omdat ze jong waren, van kleur, LHBT+ of moslima, kregen het meeste haat te verduren.
Uit dezelfde analyse bleek ook dat journalisten andere vragen stelden aan vrouwen in de politiek dan aan mannen. Uit de bijna 250 onderzochte interviews waarin waarin vrouwelijke en mannelijke politici geïnterviewd werden, bleek dat in de media anders over vrouwelijke politici wordt gesproken. Aanspreekvormen zoals ‘vrouwtje’, ‘meid’ of ‘meisje’ werden regelmatig gebruikt, terwijl ‘jongetje’ of ‘kerel’ veel minder vaak voorkwamen. Vrouwelijke politici worden vaker bij hun voornaam en mannen vaker bij hun achternaam genoemd. En vrouwen krijgen veel vaker vragen over hun gezin.
Conclusie?
Waarom er weinig vrouwen in de politiek zitten is dus een vraag met een lang en ingewikkeld antwoord. Er is niet één oorzaak van waarom er minder vrouwen dan mannen in de politiek zitten. Dit heeft een lange geschiedenis die invloed heeft gehad op de politieke werkcultuur, het aantal rolmodellen voor vrouwen en hoe vrouwelijke politici online en door de media benaderd worden. Desondanks zijn er in Nederland vele vrouwen die wél politiek actief zijn of willen worden en die zich niet laten tegenhouden door de drempels. Het is belangrijk dat zij hierin ondersteund worden, zodat vrouwen niet langer eerder stoppen met politiek, veiliger zijn op de werkvloer en zodat de drempels in de toekomst lager worden voor iedereen die politiek mee wil doen.
8 vrouwen in de strijd voor kiesrecht
Vrouwenkiesrecht in Nederland
Antwoordmodel Wie ben ik?
Antwoordmodel De macht in de gemeente
• Kiezers: Iedere Nederlander mag meedoen aan de verkiezingen voor gemeenteraad (als je 18 jaar of ouder bent). • Gemeenteraad: Deze mensen zijn gekozen door de kiezers en nemen besluiten in opdracht van de kiezers. (een gemeenteraad bestaat uit 9 tot 45 personen, afhankelijk van het aantal inwoners in de gemeente). Wethouders: Deze mensen zijn gekozen door gemeenteraad om de besluiten van gemeenteraad uit te voeren. • Burgemeester: De regering benoemt de burgemeester. Als je dat wilt worden, moet je eerst solliciteren. De gemeenteraad geeft de regering altijd een advies over wie men graag wil hebben. Vaak luistert de regering daarnaar. * Kiezers -> gemeenteraad.
