In deze digitale leeromgeving herhalen we de theorie omtrent het onderwerp ambulante compressietherapie.
De handeling die daarbij hoort is het aan,-en uittrekken van steunkousen.Mensen die steunkousen dragen zal je vaak tegenkomen in je werk, vooral ouderen. Het is dus dan ook essentieel om je hierin goed te verdiepen en te weten wat je doet en vooral waarom je iets doet.
Je gaat nu dan ook bezig met de theorie over steunkousen waarna je een diagnostische toets maakt om je eigen kennis te toetsen.
bij het doorlopen van deze wiki werk je aan de volgende doelen:
* Je kan uitleggen wat steunkousen zijn
* Je kan benoemen waarvoor steunkousen worden gebruikt
* Je kan uitleggen hoe steunkousen werken
* Je kan verklaren wat er mis kan gaan als je geen steunkousen zou dragen.
Zoals de naam al doet vermoeden bieden steunkousen (ook wel compressiekousen genoemd) ondersteuning aan de benen. Het zijn elastische kousen die druk uitoefenen op het been. De meeste druk wordt uitgeoefend bij de enkels. Verder omhoog neemt de druk steeds meer af. Het gevolg van deze druk: het bloed in de benen wordt omhooggeduwd, richting het hart. Oftewel, de bloedsomloop krijgt wat hulp. Vocht dat zich ophoopt in de onderbenen wordt dankzij de steunkousen weer afgevoerd, waardoor eventuele zwellingen zullen verminderen. In samenhang met activeren van spieren verhinderen steunkousen dus zo de verdere ontwikkeling van vaataandoeningen.
Als zorgverleners over steunkousen spreken, bedoelen ze meestal ‘therapeutische elastische kousen’ (TEK).
Test je kennis
Wanneer heeft iemand steunkousen nodig
Elastische steunkousen zijn speciale kousen die worden gebruikt door mensen met bijvoorbeeld spataderen, trombose of vocht in de benen. Ook zwangere vrouwen kunnen elastische kousen worden aangeraden om spatadervorming te voorkomen.
Veel mensen hebben last van vocht dat zich ophoopt in de weefsels. Dat vocht gaat niet meer terug de bloedbaan in en blijft achter. Dit veroorzaakt een verdikking van het weefsel. Ophoping van vocht (oedeem) komt vaak voor in de onderbenen. Een steunkous geeft druk op het weefsel waardoor het vocht als het ware de bloedbaan weer terug wordt ingeperst en zo wordt afgevoerd. Ook kun je steunkousen gebruiken als je spataders hebt of aanleg daarvoor. De steunkous drukt het bloed dat in de aders blijft staan naar boven, zodat het de benen verlaat richting het hart. Indien je dit niet doet, ontstaan kronkelachtige spataders op de benen. Je kunt steunkousen ook preventief gebruiken, als je bijvoorbeeld een staand beroep uitoefent, zoals kapster of verpleegkundige. Als je veel staat heeft het bloed meer moeite om omhoog gestuwd te worden, doordat de zwaartekracht tegenwerkt. Je kunt hierdoor vermoeide of onrustige benen hebben
Oedeem
Oedeem is de aanwezigheid van vocht op plaatsen in het lichaam waar vocht normaal niet of nauwelijks aanwezig is. Voorbeelden zijn de enkels, armen, de buik of de longen.
Waarom is het belangrijk dat vocht wegblijft?
Als vocht (oedeem) langdurig blijft zitten kan het de bloedcirculatie in de huid en het onderhuids bindweefsel belemmeren. Hierdoor kunnen blijvende veranderingen optreden van het weefsel. Eerst ontstaan verkleuringen van de huid, later verharding van het bindweefsel en een permanente slechte bloedvoorziening van de huid. Dit is vooral goed zichtbaar in het gebied rond de enkels.
Spataderen
In de aderen van de benen zitten een soort klepjes. Als aderen wijder worden, sluiten de klepjes niet goed meer. Dat geeft weer meer ophoping van bloed; de aderen zetten nog verder uit. Zo ontstaan geleidelijk spataderen. Spataderen zien eruit als kronkelende, blauwpaarse bloedvaten. Het kunnen hele kleine bloedvaatjes zijn of grotere opgezwollen vaten. De grote spataderen zien eruit als knobbels. Spataderen zitten meestal in de benen. Ongeveer 25 van de 100 mensen krijgen spataderen.
Waarom helpen steunkousen ertegen?
Bij spataderen zijn de klepjes in de aders stuk. Deze klepjes moeten voorkomen dat het bloed door de zwaartekracht weer naar beneden in de benen zakt. Als dit over een lang stuk van het been bestaat kunnen er vermoeidheidsverschijnselen ontstaan en later zelfs ook vocht in de benen. Door kousen te dragen ontstaat er een tegendruk waardoor bloed door de aders weer makkelijker naar het hart wordt teruggevoerd. Door de druk van de kousen wordt ook voorkomen dat er vocht uit de aders treedt. Door de verminderde druk van de aders in de benen neemt ook de vermoeidheid af die veel voorkomt bij spataderproblemen.
Trombose
Bij trombose raakt een bloedvat verstopt door een bloedstolsel. Als dit stolsel losschiet, kan het in de longen terecht komen. Dat heet een longembolie.
Waarom is een elastische kous belangrijk?
Het dragen van steunkousen is -naast antistolling- een belangrijk onderdeel van de behandeling van het trombosebeen. Bij trombose is een deel van de hoofdader van het been afgesloten door een bloedstolsel. Hierdoor wordt het been dik en rood. Immers het bloed komt wel het been in (via de slagader) maar kan er niet meer goed uit (door de opstopping in de hoofdader). De zwelling kan worden tegengegaan door druk van buiten. Dit gebeurt aanvankelijk door zwachteltherapie en later door het dragen van een elastische kous. Gelukkig is het been voor de afvoer van bloed en vocht niet helemaal afhankelijk van het diepe adersysteem alléén: er zijn ook veel oppervlakkige aders die via omwegen het bloed alsnog kunnen afvoeren. De kous ondersteunt dit proces.
Zwangerschapsvarices
Tijdens de zwangerschap hebben de bloedvaten in de benen het zwaar te verduren om verschillende redenen: door de hormonen worden de bloedvaten slapper waardoor makkelijker spataderen kunnen ontstaan, door de groeiende baarmoeder (met baby) neemt de druk op de aders in het bekken toe waardoor de bloedafvoer vanuit de benen wordt belemmerd en er dus een verhoogde druk (stuwing) in de beenaders ontstaat. Ook is er tijdens de zwangerschap meer circulerend bloed in de aders waardoor de druk op de beenaders ook toeneemt. De elastische kousen kunnen door de tegendruk veel problemen voorkomen: de kans op spatadervorming wordt aanzienlijk verkleind!
Steunkousen worden gebreid. Dit kan op twee manieren gebeuren; vlakbrei of rondbrei. Vlakbrei kousen zijn steviger en geven meer druk, maar hebben als nadeel dat ze een naad hebben op de achterkant. Rondbrei kousen zijn minder stevig, maar hebben geen naad.
Confectiekousen zijn voorgefabriceerde kousen waarbij de verschillende breedte- en lengtematen vastliggen. Maatwerkkousen (‘op maat’ gemaakte kousen) worden per stuk, naar de maten van een individuele cliënt, op maat gemaakt.
Steunkousen kunnen om (delen van) de handen, armen en benen worden gedragen. Er zijn korte kousen en lange kousen. De meeste kousen die worden voorgeschreven zijn kousen tot de knie (AD-kousen) lange kousen zijn AG kousen (tot bij de lies). Het voordeel van lange kousen is dat ze ook druk geven aan het bovenbeen; nadeel is dat ze makkelijker afzakken en huidklachten geven in de plooi bij de knieholte.
Steunkousen moeten precies om het lichaam passen. Daarom moeten ze worden aangemeten door mensen die hiervoor zijn opgeleid. De arts bepaalt hoeveel druk de kous moet geven.
Eens in de twaalf of veertien maanden mag je nieuwe steunkousen aan laten, die geheel vergoed worden door de zorgverzekeraar. Je krijgt dan twee paar. Je hebt hiervoor echter wel een doorverwijzing van je huisarts of specialist nodig. Als je steunkousen wilt zonder dat je een doorverwijzing van de huisarts heb gekregen, kun je ze zelf ook kopen. Anno 2020 kostten de kousen 66 euro per paar, dit kan echter verschillen per jaar of verkoper.
Compressieklassen
Kousen zijn in te delen in vier compressieklassen: hoe hoger de klasse hoe hoger de compressie. Een kous in klasse vier geeft dus de meeste druk. De compressieklasse wordt in principe door de behandelend arts bepaald, maar er wordt ook naar persoonlijke omstandigheden van de cliënt gekeken. Om te voorkomen dat een kous niet wordt gedragen, wordt er soms een lichtere compressieklasse voorgeschreven. Dit wordt altijd door, of in overleg met de arts vastgesteld. Steunkousen worden aangemeten door professionals die hiervoor een speciale opleiding hebben gehad.
Compressieklasse: de druk die wordt uitgeoefend wordt aangegeven in millimeter kwikdruk (mmHg)
Een probleem bij steunkousen vormt het aan- en uittrekken ervan. Met name vlakbreikousen met een hoge drukklasse zijn soms moeilijk aan te trekken, vooral door oudere patiënten. Er zijn weliswaar allerlei aan- en uittrekhulpjes bedacht (plastic puntzakjes, beugels etc.) maar toch blijft het voor veel ouderen (en jongeren!) en verzorgenden het dagelijks kousenritueel, een hele opgave.
Een zorgvrager vindt het dragen van steunkousen vaak niet prettig wanneer het warm weer is. Maar als de kous bij warm weer wordt uitgetrokken of niet gedragen wordt, kan er snel zwelling optreden. Daarna lukt het niet meer om de steunkous aan te krijgen omdat de arm of het been te dik is geworden. Er moet dan eerst weer worden gezwachteld totdat de steunkous weer past. Juist bij warmte is het dragen van een steunkous heel belangrijk.
Het slimste is om je steunkousen om de dag of elke dag even in lauw water uit te spoelen. Zo blijven ze het langst goed, omdat het elastiek zijn rek dan niet verliest, dit kan wel gebeuren als je de kousen op een te warme temperatuur in de wasmachine doet. Daarnaast is het verstandig om over de steunkous een gewone kous in de schoen te dragen om slijtage aan de voet van de kous te voorkomen. De levensduur van een steunkous is 4 tot maximaal 9 maanden.
Aandachtspunten
Tijdens de behandeling met een steunkous kan de zwelling verder afnemen. Dan is een andere maat nodig. Ook verliest elke steunkous na verloop van tijd zijn elasticiteit, zodat de kous regelmatig vervangen moet worden. Gebruik van bodylotion kan de elasticiteit ook aantasten. Gebruik daarom bij voorkeur Ph-neutrale bodylotion en gebruik deze dan gelijk na het uitrekken zodat de bodylotion de gehele nacht de tijd heeft om goed in de huid te trekken. Bij vervanging moet de steunkous altijd weer opnieuw worden aangemeten en een regelmatige controle door een deskundige is van belang.
Gebruik van steunkousen aandachtpunten;
Zorg voor voldoende ruimte om de kousen aan te trekken.
Zorg voor een goede werkhouding.
De kousen voor het rechter- en linkerbeen kunnen verschillend zijn, let op het merkteken.
Smeer de benen niet in voor het aantrekken van de kousen. Doe dit na het uittrekken.
Als de cliënt moeite heeft met het heffen van het been, kan het aantrekken van de elastische kous in een relaxfauteuil een oplossing zijn.
Het arrangement Basiszorg, steunkousen is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Eudaimonia Care & Education jolanda Vermeulen
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2021-11-26 16:08:41
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Powerpoint ACT
