0. Info startweek
- Deze quest gaat over feesten in de 17de eeuw: wat voor feesten waren er, wat voor muziek, welk vermaak en hoe is dit door kunstenaars verbeeld.
- Deze badge valt onder Kunst en Cultuur Creator Beeldend en is geschikt voor 2e jaars Havo/Vwo niveau. Mocht je 1e jaars zijn en deze Quest willen doen laat het dan even weten, dan plannen we een vaste blox in om je te helpen.
- Je krijgt hier 10 XM voor.
- Deze quest wordt begeleid door mevrouw Best.
- Building Learning Power: voortbouwen en verbeelden zijn de leerspieren die je bij deze quest goed leert gebruiken!
- Belangrijkste opbrengsten: Jouw eigen feest zoals dat in de 17e eeuw eruit zou hebben gezien met een moodboard, playlist en film over vermaak en een kunstwerk waarin alles samenkomt.
Inhoud en eXplore miles
Waarom zou je voor deze quest willen kiezen?
- Je bent nieuwsgierig naar de geschiedenis van feesten in de 17e eeuw
- Je vindt het leuk om kunst, muziek en toneel te onderzoeken
- Je wil graag creatief bezig zijn en...
- ... daarmee laten zien dat jij weet hoe er in de 17e eeuw gefeest werd.
Leerdoelen van deze quest
- Je kunt uitleggen hoe kunstenaars, ambachtslieden en ontwerpers uit de 17e eeuw materialen, vormen en technieken gebruiken om uiting te geven aan hun gevoelens, waarnemingen en ervaringen (IMYC leerdoel 4.5).
- Je kunt een origineel kunstwerk creëren waarbij je verschillende processen, materialen, gereedschappen en media gebruik om uiting te geven aan mijn ideeën, gedachten, emoties en kijk op de wereld (IMYC leerdoel 4.7).
..
Waar gaat deze quest over?
Deze quest gaat over feesten in de 17e eeuw: welke feesten, welk vermaak (toneel en muziek) en hoe is dit door kunstenaars in beeld gebracht.
Deze quest hoort bij het domein Kunst & Cultuur
Welke producten moet je leveren?
Voor deze quest moet je de volgende producten leveren:
- mindmap Gouden eeuw
- collage 17e eeuwse feesten
- script sketch voor jouw 17e eeuwse feest
- playlist 17e eeuwse muziek voor op jouw feest
- kunstwerk/versiering voor jouw eigen 17e eeuwse feest
- moodboard voor jouw eigen feest in de 17e eeuw
➜ Zet in Egodact bij het onderdeel logboek deze onderdelen alvast neer zoals dit rijtje hierboven. Dan kun je als je een van deze onderdelen af hebt, hier de linkjes aan toevoegen uit Seesaw.
LET OP BELANGRIJK:
- Deze quest kun je zelfstandig maken.
- Als je kiest voor samenwerking, vermenigvuldigt de opdracht met het aantal leerlingen (dus 2 dan 2 keer zoveel voorbeelden enz.). De eindopdracht maak je allemaal individueel.
- Wil je extra begeleiding laat het dan tijdig weten aan mevrouw Best.
eXplore miles
Deze quest levert jou 10 eXplore miles op als je hem helemaal doorloopt, alle stappen zet en alle deliverables op tijd levert.
Planner en Rubric worden 30/10/'23 toegevoegd, sorry voor het ongemak!
1. Jij begint
Motivatiemotor
➜ Maak een tegel aan in Egodact. Beschrijf daarin waarom je deze quest tot een goed einde zou willen brengen.
Nachterlijk feest op de Grote Markt te Haarlem, Pieter de Molijn, c.1625
Verderkijker
De Gouden Eeuw viert FEEST is de titel van een tentoonstelling die in 2011 in het Frans Hals museum in Haarlem plaats vond. Of deze titel anno 2021 nog gekozen zou worden is de vraag.
➜ Waarom zou de tentoonstelling nu niet meer deze naam krijgen? Maak een mindmap Gouden Eeuw waarin je deze stelling onderzoekt. Een mindmap is ècht iets anders dan een woordweb. Tip: zoek even bij Youtube naar mindmap maken.
Post jouw mindmap in Seesaw en zet deze met een link in Egodact
- Lees onderstaand artikel en bekijk het filmpje voor je verder gaat met opdracht 2.
Het Amsterdam Museum gebruikt de term ‘Gouden Eeuw’ niet meer.BEELD AMSTERDAM MUSEUM
Na de straatnaambordjes en de standbeelden moeten nu ook woorden wijken: het Amsterdam Museum doet de term Gouden Eeuw als te rooskleurig in de ban. ‘Hier gaan mensen boos over worden.’
Marcel Wiegman13 september 2019, 11:40
Volgens het Amsterdam Museum dekt de term Gouden Eeuw niet de lading van de zeventiende eeuw. Hij zou eenzijdig zijn en routinematig worden gebruikt. Om te beginnen gaat het museum de titel van de permanente tentoonstelling Hollanders van de Gouden Eeuw in de Hermitage veranderen in Groepsportretten van de zeventiende eeuw.
“In de westerse geschiedschrijving neemt de Gouden Eeuw een belangrijke plek in die sterk is gekoppeld aan nationale trots,” zegt conservator Tom van der Molen. “Maar positieve associaties met termen als voorspoed, vrede, weelde en onschuld dekken de lading van de historische werkelijkheid in deze periode niet. De term negeert de vele negatieve kanten van de zeventiende eeuw als armoede, oorlog, dwangarbeid en mensenhandel.”
De term zou ook staan voor een geschiedschrijving vanuit het perspectief van de machthebbers. Verhalen van gewone mensen, vaak slachtoffers van de omstandigheden, komen daardoor in het gedrang. Door afstand te doen van de term Gouden Eeuw wil het museum ‘meerstemmig en inclusief’ worden. Een plek, aldus het museum, ‘die voor iedereen relevant is en waar alle mensen zich welkom voelen’.
Directeur Judikje Kiers: “Wij nemen belangrijke stappen in een lang proces. Maar we zijn er nog niet. Samen met mensen in de stad zullen we blijven werken om onderbelichte verhalen en perspectieven van onze gedeelde geschiedenis aan het licht te brengen.”
Mensen verleiden
De vraag is nu of het Amsterdam Museum daarmee niet het paard achter de wagen spant. “Gezien de samenstelling van de Amsterdamse bevolking is er best wat voor te zeggen om te kiezen voor een neutralere term voor de zeventiende eeuw, maar ik kan u voorspellen: veel mensen zullen hier heel boos over worden,” zegt Maarten Prak, hoogleraar economische en sociale geschiedenis aan de Universiteit Utrecht en deskundige op het gebied van de Gouden Eeuw. “Ze hebben het gevoel dat hun trots wordt afgepakt. Ook deze mensen zal het museum moeten bedienen. Ik ben benieuwd hoe ze dat gaan oplossen.”
De term Gouden Eeuw is een handige term om het ingewikkelde en lange verhaal van de zeventiende eeuw mee te vertellen, stelt Prak. “Een periode van voorspoed, waar natuurlijk ook een schaduwzijde aan zat: de slavernij. De slachtoffers daarvan hebben voor een deel de rekening betaald. Dat het museum daar aandacht voor vraagt, is terecht. Maar de term Gouden Eeuw kan ook dienen om mensen te verleiden. Als je eenmaal hun belangstelling hebt, kun je ook makkelijker over de donkere kant van de geschiedenis beginnen.”
Kwetsend voor bezoekers
Het Rijksmuseum is in elk geval niet van plan het Amsterdam Museum te volgen. In 2015 besloot het museum nog wel om woorden als neger, hottentot en eskimo te schrappen in de omschrijvingen van kunstwerken, omdat het die termen niet meer van deze tijd achtte en in veel gevallen kwetsend voor bezoekers.
“Maar wij nemen nu geen afstand van de term Gouden Eeuw,” zegt directeur Taco Dibbits. “Je moet niet proberen de geschiedenis uit te poetsen. De term Gouden Eeuw is in zichzelf al historie.”
Het wil niet zeggen dat er geen oog moet zijn voor de schaduwzijde, zegt Dibbits. Vandaar dat het museum volgend najaar ook een tentoonstelling heeft over de slavernij. “Wij willen de geschiedenis vanuit verschillende perspectieven laten zien. Net doen alsof er geen Gouden Eeuw is geweest, is net zo eenzijdig als uitsluitend de gloriekant ervan belichten.”
Rijkdom in de Gouden Eeuw
2. Kunst & Vermaak in de 17e eeuw
Feesten
17e eeuwse maaltijd verbeeld in het Frans Hals
Onderzoek
Boerenvastenavond, Adriaen van de Venne, c.1625
Op schilderijen komen de meest uiteenlopende feesten komen aan bod: chique buitenpartijen, kermissen, banketten en boerenbruiloften, naast Sinterklaas en religieuze feesten als Driekoningen en Pinksteren. Niet alle zeventiende-eeuwse feesten komen voor in schilderijen; uitbeeldingen van verjaardagsfeesten of kerstvieringen kennen we bijvoorbeeld niet. Andere feesten zijn uiterst zeldzaam zoals het Sinterklaasfeest. Opvallend is ook dat boerenbruiloften wel, maar bruiloften van de hogere klassen zo goed als niet voorkomen. Het lijkt erop dat schilders een voorkeur hadden voor feesten die gepaard gingen met een zekere losbandigheid.
OPDRACHT
Maak een collage met 3 afbeeldingen (die niet in de quest staan) van verschillende feesten uit de periode van de 17e eeuw. Beschrijf het feest dat afgebeeld is, met daarbij de maker en de datum van vervaardiging. Beschrijf ook waarin de manier waarop toen gefeest werd afwijkt van het huidige feest (als dit nog bestaat)?
Post jouw collage in Seesaw en link het in Egodact
Toneel
Onderzoek
-
Toneel was in de zeventiende eeuw een belangrijke vorm van amusement, maar had ook tot doel de kijkers te vormen tot goede burgers. Een belangrijke rol was weggelegd voor Amsterdam, waar de lokale rederijkerskamer concurrentie kreeg van vluchtelingen uit de Zuidelijke Nederlanden. Ondanks de economische malaise floreerde het toneel ook in Antwerpen, al duurde het tot 1660 voordat daar de eerste echte schouwburg geopend werd.
-
https://www.literatuurgeschiedenis.org/17e-eeuw/17e-eeuws-toneel-in-noord-en-zuid
-
Gysbreght van Aemstel en de Amsterdamse Schouwburg
In een tijdperk zonder wereldwijde media was het toneel een geschikt middel om ideeën te verspreiden. Stadsbesturen en predikanten hielden de theaterwereld dan ook scherp in de gaten.
Op 26 december 1637 zou in Amsterdam een nieuw theater geopend worden met Joost van den Vondels toneelstuk Gysbreght van Aemstel. Het gerucht ging echter dat in dit stuk propaganda werd gemaakt voor het katholicisme en de ongeruste calvinistische kerkenraad wilde dat het stadsbestuur de voorstelling verbood. De opening werd een week uitgesteld. Vondel moest intussen de katholieke scènes schrappen. Het stuk trok volle zalen en bleef tot diep in de twintigste eeuw Nederlands beroemdste drama.
Kijkplaats
Er werd al eeuwenlang toneel gespeeld, maar nog nooit was er in de Zuidelijke of Noordelijke Nederlanden een theater gebouwd. Voor Amsterdam ontwierp architect Jacob van Campen een gebouw met moderne snufjes, zoals draaibare decorschermen en een liftmachine. De naam Schouwburg werd door Vondel bedacht, een nieuw Nederlands woord dat letterlijk ‘kijkplaats’ betekende. Met dit theater kon de stad pronken. Er waren twee voorstellingen per week, die gemiddeld 500 mensen trokken. Een toegangskaartje kostte tussen zes en twaalf stuivers (nu zou dat ongeveer 10 tot 20 euro zijn); de opbrengst ging, na aftrek van de kosten, naar de armenzorg in de stad.
Nieuwsgierig kwam een groot publiek op het openingsstuk Gysbreght van Aemstel af. Vondel had een beroemd thema gekozen: de verwoesting van het, toen nog katholieke, Amsterdam rond 1300. Een groep edelen nam zo wraak op de Amsterdamse kasteelheer Gysbreght van Aemstel voor de moord op hun heer, graaf Floris V. Gysbreght was volgens hen een van de hoofdschuldigen, hoewel hij het daar niet mee eens was omdat hij ongewild bij de moord betrokken zou zijn geweest.
-
https://www.literatuurgeschiedenis.org/17e-eeuw/gysbreght-van-aemstel-en-de-amsterdamse-schouwburg
Lodewijk XIV als eerste balletdanser
Verwerking
Via de linkjes en de filmpjes ben je van alles te weten gekomen over allerlei vormen en uitvoeringsvarianten van toneel in de 17e eeuw. Nu is het tijd om ook voor dit onderdeel een voorstel te maken voor jouw feest. Wat voor vorm van toneel gaat onderdeel zijn van jouw feest? Gebruik ook de bronnen achterin deze quest!
OPDRACHT
Welk type toneel wil jij op jouw feest en waarom kies je hiervoor. Maak hierbij gebruik van de voorbeelden van toneel die je hierboven hebt bestudeerd (tekst, linkjes en filmpjes) en de bronnen achterin de quest. Waarover moet het toneelstuk gaan en geef een beeld hoe dat past op jouw feest.
Muziek
Onderzoek
- Gedurende de gehele 17de eeuw werd er in Nederland op grote schaal muziek gemaakt in alle lagen van de bevolking. Het zingen was een vanzelfsprekende manier van muziek maken die overal en op ieder niveau beoefend kon worden.
De belangrijkste getuigen van de bloeiende Nederlandse liedcultuur zijn de vele overgeleverde liedboeken. Ze werden ook eindeloos herdrukt en van elkaar overgeschreven. Veel steden en dorpen in de Nederlanden bezaten in de zeventiende eeuw hun eigen liedboeken.
Mopjes, liefdesliedjes en serenades
Verwerking
- Na jouw onderzoek naar muziek in de 17e eeuw is het nu tijd voor de verwerking. Welke muziek wil jij op jouw feest? Gebruik ook de bronnen achterin deze quest! En zeker onderstaande liederenbank of uit de top 40 van de gouden eeuw (tip van Lucas-Jan)
- http://www.liederenbank.nl/
- https://top40vandegoudeneeuw.nl/
OPDRACHT:
Maak een playlist van de 17e eeuwse muziek die jij op jouw feest wilt hebben. Neem in ieder geval 1 lied op uit de liederenbank en 1 uit de top 40 van de gouden eeuw.
Kunst & Vermaak verbeeld
Boerenkemis, David Vinckboons, c.1608
Onderzoek
Voor schilders uit de Gouden Eeuw waren feesten een geliefd onderwerp. Behalve dat dergelijke thema’s goed in de markt moeten hebben gelegen, boden ze schilders ook de mogelijkheid om hun artistieke grenzen te verkennen. De destijds toenemende populariteit van het thema is vooral te danken aan Jan Steen, dé zeventiende-eeuwse schilder van feesten bij uitstek. Hij bracht meer soorten feesten in beeld dan welke andere schilder dan ook, en blonk uit door zijn treffende gezichtsuitdrukkingen en humoristische composities.
Verkenning van artistieke grenzen
De feestelijkheden boden schilders een veelvoud aan artistieke uitdagingen. Het belangrijkste was – volgens de 17de-eeuwse kunsttheorie – om het geheel zo levensecht mogelijk weer te geven. Vooral Jan Steen blonk uit door zijn verhalende composities en treffende gezichtsuitdrukkingen; hij bracht dan ook meer soorten feesten in beeld dan andere schilders. Ook komt het ‘goeie goed’ van de feestvierders mooi uit de verf: er zijn prachtige staaltjes van stofuitdrukking te zien op deze tentoonstelling, onder andere bij de werken van Isaac Elias, Esaias van de Velde, Dirck Hals en Willem Buytewech.
Feesten verbeeld in het Rijksmuseum
Het schilderen van feesten was in de 17de eeuw een populair onderwerp geworden. Het was een thema bij uitstek waar de schilders hun kwaliteiten konden laten zien op het gebied van de uitbeelding van de expressie, kleding en houdingen. Schilders probeerden de feestvierders zo levendig mogelijk uit te beelden zodat de toeschouwers het gevoel kregen dat zij vanaf een afstandje toekeken.
Verwerking
Jouw onderzoek naar hoe feesten verbeeld werden heeft je uiteraard veel informatie opgeleverd.
Voor feesten werd ook veel tijdenlijke versiering ontworpen zoals poorten en decoratie. Nu ga jij voor jouw feest aan de slag!
OPDRACHT
Ontwerp versiering, een feestpoort of feestzaal voor jouw feest in 17e eeuwse stijl
3. Afronding
3a. Assessment
In de eXpoweek lever je bewijs door....
Alle onderdelen van de verwerking samen maken het beeld van jouw feest compleet: moodboard, playlist, script en toneel, kunstwerk van jouw feest. Voeg het samen tot een gesammt kunstwerk!
Verwerking
- Na jouw onderzoek naar feesten in de 17e eeuw is het tijd om jouw eigen feest te kiezen. Welk feest zou jij willen organiseren en hoe zou dat eruit zien. Wat zijn de 17e eeuwse kenmerken die jij meeneemt in jouw feest.
OPDRACHT
Maak een beschrijving en een moodboard van jouw feest. Vul dit aan met de elementen die je al gemaakt hebt voor muziek en toneel.
3b. Terugkijker
Zou jij in de 17de eeuw hebben willen leven? Leg uit waarom wel of niet?
Bronnen
https://www.dbnl.org/tekst/gouw002volk01_01/
Tweehonderd jaar Prinsjesdag?
Het ware verhaal van de derde dinsdag van september
https://anderetijden.nl/artikel/824/Tweehonderd-jaar-Prinsjesdag
Hofcultuur
https://www.expertisecentrum-kunsttheorie.nl/wp-content/uploads/02_Informatieboek-Hofcultuur.pdf
Feesten Christenen
https://www.beleven.org/feesten/christenen/
