Titelblad
Ethiek
Lieke Bokma (s1146174
Ethiek
Lerarenopleiding gezondheidszorg en welzijn
BO-LGW2
Erik Veenstra
28 juni 2021
Inleiding
In deze ELO over ethiek wordt er ingegaan op vijf verschillende ethische stromingen. Deze zijn: deugdethiek, plichtethiek, utilisme, medische ethiek/pricipe ethiek en zorgethiek. Per ethische stroming is er een link aanwezig naar de uitleg over de theorie. Daarnaast is de casus aanwezig met de bijbehorende opdrachten en losse opdrachten gekoppeld aan de theorie. Tot slot wordt er aan het eind van elke ethische stroming aangegeven wat de koppeling is met de beroepspraktijk.
Het is handig om de theorie goed door te nemen voordat je begint met het maken van de opdrachten. Alle opdrachten die in de ELO onder de kopjes 'opdrachten' staan, voeg je toe in het eindportfolio. Je verwerkt zowel de opdrachten als antwoorden in je eindportfolio. Deze lever je na de module in als afronding voor een cijfer.
Veel succes!
Deugdethiek
Inleiding + leerdoelen
In deze les wordt er ingegaan op de deugethiek. De les is hier op de ELO te bekijken en te beluisteren aan de hand van een ingesproken PowerPoint. Daarnaast zijn er zowel opdrachten gekoppeld aan de casus als aan de theorie. De opdrachten zijn te vinden onder het kopje 'opdrachten'. Deze verwerk je in je portfolio.
Leerdoelen les deugethiek
•Aan het einde van de les kun je….
- Benoemen wat ethiek inhoud;
- Beschrijven wat kenmerken zijn van een dilemma;
- Uitleggen wat deugdethiek inhoud;
- Vertellen wat eudaimonia te maken heeft met deugethiek;
- Uitleggen wat de begrippen poiesis en praxis betekenen;
- Beschrijven wat de relatie is tussen deugethiek en beroepsethiek.
Theorie
PowerPoint les deugdethiek
Casus
Dhr. Ossenkamp is 61 jaar. Hij is gehuwd. Zijn vrouw is 3 jaar jonger en het stel heeft 3 uitwonende kinderen in de leeftijd van 32, 34 en 37 jaar. Het oudste kind heeft zelf 3 kinderen. Het echtpaar was dit jaar 40 jaar getrouwd. In verband met de hieronder beschreven omstandigheden is dit niet gevierd.
Het gezin omschrijft zichzelf als warm. Opvoeding en omgangsvormen waren open, maar wel streng vanuit normen die men vond horen bij het dorp en de PKN kerk. Het gezin was altijd actief in dorpsverenigingen en kerk. Hun huwelijk was stabiel en beiden gingen volledig voor elkaar. Dit hoorde ook bij hun normen en waarden. “Je belooft niet voor niets trouw aan elkaar”. Ook qua intimiteit pasten ze goed bij elkaar en beiden genoten van intimiteit en seks.
Dhr. Ossenkamp heeft een ernstige progressieve vorm van preseniele dementie. Rond zijn 55e kreeg hij geheugenstoornissen en begon hij vreemd en onverwacht geïrriteerd gedrag te vertonen. De prognose lijkt slecht en de verwachting is dat dhr. nu nog een levensverwachting heeft van maximaal drie jaar.
Sinds een half jaar is dhr. opgenomen in een verpleeghuis. Hij herkent zijn vrouw en kinderen nog wel, maar bij bezoek is er geen echt warm contact en je ziet vooral angst bij dhr. over alle onzekerheid om hem heen. Een keer per maand gaat hij een zondag naar huis. Meer dan dat is niet haalbaar in verband met de stress die dit oplevert bij hem.
Al 5 jaar lang heeft het echtpaar niet meer een huwelijkse relatie zoals ze die eerder hadden. Mw. had vooral een zorgrelatie. Voor zijn opname was zij vier jaar lang zijn begeleider in alles wat moest gebeuren. Zij heeft mede door de agressieve buien die dhr. kon hebben en door de onmacht die zij ervoer bij de aftakeling van haar man een dysthyme stoornis ontwikkeld. “Ik kan niet meer” zegt ze vaak tegen haar kinderen. Kinderen zien ook dat hun vlotte moeder is veranderd in een sombere, passieve vrouw. De kinderen hebben een goed contact met hun moeder.
Bij een gespreksgroep vanuit de patiëntenvereniging voor jong dementerenden heeft mw. een jaar geleden een man ontmoet waar ze goed haar verhaal bij kwijt kan. Deze man is sinds kort weduwnaar van een vrouw die op haar 58e aan een vorm van preseniele dementie is overleden. Sinds haar man in het verpleeghuis is opgenomen merkt mw. Ossenkamp dat ze meer is gaan voelen voor deze man. Dit geldt ook voor hem. Ze komen wekelijks bij elkaar op bezoek en kunnen alles aan elkaar kwijt. Mw. merkt dat ze eigenlijk meer voelt dan alleen vriendschap en dat geldt ook voor deze man. Ze willen niet samenwonen, maar eigenlijk zou mw. Ossenkamp wel eens bij hem blijven slapen. “ik ga echt niet met hem naar bed hoor, dat kan ik niet maken tegenover papa” heeft ze haar kinderen gezegd.
Twee kinderen zijn erg boos en vinden dat hun moeder hun vader verraadt. Bovendien vinden ze het niet passen bij de normen en waarden die vader en moeder beiden uitdroegen. Ze gunnen moeder de vriendschap, maar vinden echt dat moeder moet stoppen met bezoek aan zijn huis. Eén kind ziet dat zijn moeder opknapt en dat ze niet meer zo somber is en weer kan lachen en spelen met haar kleinkinderen.
Moeder voelt zich schuldig: Zij vraagt jouw hulp als ethisch expert: “wat moet ik doen, help me om een goede keuze te maken” “ik hield van mijn man en ik houd van mijn man zoals hij was in mijn herinnering, maar de man die ik bezoek is niet de man die hij was, hij heeft niet meer de ziel die hij had” “ik blijf hem bezoeken en voor hem zorgen, maar ik wil zo graag ook de extra steun van mijn vriend en dan meer dan alleen als kennis”
Opdrachten
Portfolio opdrachten deugdethiek
Literatuurlijst
Wat-is.nl (2021). Wat is ethiek? Opgehaald van Wat is ethiek? - Vind het antwoord en meer op wat-is.nl
Siebers, R. (2021) wat is een dilemma? Opgehaald van Wat is een dilemma? (zelfvertrouwen.com)
Mens-en-samenlevin-infonu.nl (2021) Wat is deugdethiek? Opgehaald van Wat is Deugdenethiek? | Mens en Samenleving: Filosofie (infonu.nl)
Mens-en-samenlevin-infonu.nl (2021) Wat is deugdethiek? Opgehaald van Wat is Deugdenethiek? | Mens en Samenleving: Filosofie (infonu.nl)
Veenstra, E. (2021) online workshop 1. Opgehaald van ELO Windesheim
Mens-en-samenlevin-infonu.nl (2021) Wat is deugdethiek? Opgehaald van Wat is Deugdenethiek? | Mens en Samenleving: Filosofie (infonu.nl)
Veenstra, E. (2021) online workshop 1. Opgehaald van ELO Windesheim
Nicole (2019) Praxis loper of poiesis loper. Opgehaald van Praxis loper of poiesis loper - Ren mama, ren! (renmamaren.com)
Plichtethiek
Inleiding + leerdoelen
In deze les wordt er ingegaan op de plichtethiek. De theorie is uitgelegd aan de hand van een Lessonup en is te vinden onder het kopje 'theorie'. Daarnaast zijn er zowel opdrachten gekoppeld aan de casus en zijn er een aantal losse opdrachten. Deze opdrachten verwerk je in het portfolio.
Leerdoelen les plichtethiek
Aan het einde van de les:
- kun je beschrijven wat plichtethiek inhoud;
- kun je benoemen welke drie formuleringen van belang zijn in de plichtethiek;
- kun je benoemen wat een maxime, een plicht en een rede zijn;
- kun je het begrip categorisch imperatief uitleggen;
- kun je de relatie beschrijven tussen plichtethiek en beroepsethiek.
Theorie
Lessonup over plichtethiek
Casus
Een verzorgende hoort van een patiënt in het verpleeghuis dat een collega de slaappillen van deze patiënt, oxazepam 10mg (ongeveer 20 tabletten) mee heeft genomen om retour apotheek te sturen. De patiënt had deze niet meer nodig. Bij controle blijkt dat de collega deze medicijnen niet in de retourbak heeft gedaan en niet heeft afgetekend. Bij navragen begint de collega te huilen en geeft toe dat ze de medicijnen mee naar huis heeft genomen, omdat ze de laatste tijd onder enorme druk staat en niet naar haar huisarts durft te gaan. Ze heeft een slechte relatie met de huisarts. Als verantwoordelijke voor de medicijnen moet de verzorgende bijhouden welke medicijnen door patiënten retour zijn aangeboden. Zij is specifiek verantwoordelijk hiervoor. Als er sprake is van een incident moet de verzorgende dit melden op een incidentenformulier. Dat hoort bij haar rol. De collega vraagt haar smekend niet te noteren op het incidentenformulier dat de medicijnen niet zijn ingeleverd, omdat dit grote consequenties kan hebben. Op ontvreemden van eigendom van patiënten staat onmiddellijk ontslag, op sjoemelen met medicatie staat mogelijk ontslag. Dit wordt dan beoordeeld door de directie. De collega van 46 jaar is sinds drie jaar weduwe. Zij heeft ondanks haar verdriet altijd geprobeerd alles te geven in haar werk. Patiënten waarderen haar zeer. Ook door collega’s wordt ze gewaardeerd. Ze is altijd bereid een dienst over te nemen als dit zo uitkomt en ze is een voorbeeld van een goede zorgverlener. Haar twee kinderen doen het goed op school en haar oudste zoon kan waarschijnlijk na zijn Vwo naar de Universiteit en haar jongste zoon gaat volgend jaar naar de 2e klas van het MBO. Mocht zij worden ontslagen dan kan dit grote consequenties hebben. Ze zal dan uit haar koophuis naar een klein huurhuis moeten en het is dan ook de vraag hoe het met de studie van haar oudste zoon moet. Hij heeft al eens naar zijn moeder aangegeven dat hij bij financiële problemen van zijn moeder eerst HBO gaat doen en daarna werken en zelf voor zijn studie sparen.
Opdrachten
Portfolio opdrachten plichtethiek
Literatuurlijst
Educatie-en-school.infonu.nl. (2011). Plichtethiek: een stroming binnen de ethiek. Opgehaald van Educatie-en-school.infonu.nl: https://educatie-en-school.infonu.nl/diversen/86691-plichtethiek-een-stroming-binnen-de-ethiek.html
Fransen, P. (2015, Januari 29). Toelichting: plichtethiek – Geld terug brengen. Opgehaald van ethiekblog.wordpress.com: Toelichting: plichtethiek – Geld terug brengen
Mens-en-samenleving.infonu.nl. (2015). De plichtethiek van Kant. Opgehaald van Mens-en-samenleving.infonu.nl: https://mens-en-samenleving.infonu.nl/filosofie/164063-de-plichtethiek-van-kant.html
Utilisme
Inleiding + leerdoelen
In deze les wordt er dieper ingegaan op utilisme. De theorie wordt uitegeld aan de hand van een Prezi. Na deze uitleg kun je zelfstandig aan de slag gaan met de opdrachten. Let op: want opdracht 5 maak je in tweetallen. Ook deze opdrachten verwerk je weer in je eindportfolio
Leerdoelen les utilisme
Na de les..
- kun je beschrijven wat het utilisme is;
- kun je het verschil tussen het utilisme van Bentham en Mill uitleggen;
- kun je de begrippen hard- en zwak paternalisme beschrijven;
- kun je de relatie uitleggen tussen beroepsethiek en het utilisme.
Theorie
Prezi over utilsme
Casus
Meneer Broere woont in een aanleunwoning van een zorgcomplex waar hij samen met zijn vrouw heeft gewoond. Zijn vrouw is 3 maanden geleden overleden. Meneer Broere is 89 en hij heeft een redelijke gezondheid. Hij voelt zich, ondanks het gemis van zijn vrouw erg thuis in de woning. De woning is op de begane grond met een klein tuintje. Formeel zou hij nu naar een eenpersoonsappartement 1 hoog moeten, maar hij geeft aan dat hij dat echt niet meer kan op zijn leeftijd. Hij durft niet met de lift en hij geniet enorm van zijn tuintje. “Als ik hier weg moet, ga ik dood”. Verzorgenden die hem goed kennen geven aan dat meneer Broere sterk gehecht is aan zijn eigen huis, verhuizing zal hem veel stress en verdriet opleveren. Op de wachtlijst staat het echtpaar Beuning. Zij is beginnend dement en moet binnen redelijke tijd uit huis omdat er brandgevaar bestaat doordat ze vergeet dat het eten opstaat. Bovendien biedt het huis de nodige risico’s op vallen. Mevrouw Beuning kan naar een verpleeghuis, maar de aanleunwoning biedt meer kans om nog langer samen te kunnen wonen. Mevrouw Beuning wil absoluut niet weg, maar haar dochter heeft al aangegeven dat zij onder druk haar moeder wel meeneemt naar het nieuwe huis. Moeder wil misschien wel mee als dochter belooft dagelijks een paar uur langs te komen. De dochter voelt zich snel verantwoordelijk om als vrouw te zorgen voor anderen. En zeker voor haar ouders. Ze doet dit overigens uit schuldgevoel, niet uit eigen keuze. Het echtpaar Beuning heeft een slechte relatie. Ze maken veel ruzie, maar ja, ze zijn nu eenmaal lang samen en “wat je samen begint, maak je ook samen af”. Ze kunnen niet met en niet zonder elkaar. Als mw. Beuning zou worden gescheiden van haar man, dan zal haar angst waarschijnlijk toenemen. Ook meneer Beuning wil liever samen met zijn vrouw verhuizen.
Opdrachten
Portfolio opdrachten utilisme
Literatuurlijst
Educatie-en-school.infonu.nl. (2011). Utilisme: een stroming binnen de ethiek. Opgehaald van Educatie-en-school.infonu.nl: https://educatie-en-school.infonu.nl/diversen/86689-utilisme-een-stroming-binnen-de-ethiek.html
Mens-en-samenleving.infonu.nl. (2017). Het utilisme van John Stuart Mill. Opgehaald van Mens-en-samenleving.infonu.nl: https://mens-en-samenleving.infonu.nl/filosofie/186082-het-utilisme-van-john-stuart-mill.html
vfvo.nl. (2021). lessenserie ethiek. Opgehaald van vfvo.nl: https://vfvo.nl/lesmateriaal/complete-lessenserie-ethiek/
yestherapyhelps.com. (2021, Juni 24). Ulitarisme: een filosofie gericht op geluk. Opgehaald van yestherapyhelps.com: https://nl.yestherapyhelps.com/utilitarianism-a-philosophy-centered-on-happiness-11450
Principe ethiek / Medische ethiek
Inleiding + leerdoelen
In deze les wordt er ingegaan op medische/principe ethiek. Deze theorie wordt uitgeled aan de hand van een PowerPoint. Daarnaast is er een voorbeelduitwerking te vinden in een word-document over het Utrechts stappenplan. Na de uitleg kunnen jullie aan de gang met de opdrachten. Sommige doe je zelfstandig en sommige in een twee of drietal. Vul de uitwerkingen van de opdrachten aan in je portfolio.
Leerdoelen les medische/principe ethiek
Na deze les kunnen de leerlingen..
- uitleggen wat medische/principe ethiek inhoud;
- de vier principes beschrijven;
- de stappen benoemen van het Utrechts stappenplan en deze toelichten;
- de relatie beschrijven tussen medische/principe ethiek en beroepsethiek.
Theorie
PowerPoint les medische/principe ethiek
Casus
Emre is een meisje van 17 jaar. Zij volgt sinds een half jaar een intensieve groepsbehandeling in een psychiatrische jeugdzorginstelling voor zorgvragers met een persoonlijkheidsstoornis met ernstige gedragsproblematiek. Doel van de opname is het leren reguleren van de gedragsproblemen en meer zelf verantwoordelijk te leren zijn voor eigen gedrag. Daarnaast is er aandacht voor een gezonde leefstijl en voor scholing. De behandeling duurt ongeveer twee jaar en doel is om daarna zelfstandig of begeleid te kunnen wonen en werk of studie te kunnen doen. Om afhankelijk en manipulerend gedrag te doorbreken wordt de eigen verantwoordelijkheid voor gedrag van zorgvragers dermate belangrijk gevonden dat zelfbeschadigend gedrag of suïcidaal gedrag wel steeds wordt besproken en in acute situaties ook directief aangepakt, maar dat hierbij de verantwoordelijkheid steeds bij de zorgvrager zelf ligt. Dit wordt in de intake ook besproken met de zorgvrager en familie. Emre heeft zich de afgelopen week drie keer gesneden met een scheermes. Een keer in haar borst en twee keer in haar arm. De wonden waren zo diep dat zij hiervoor verbonden moest worden. Zij snijdt zich in andere weken ongeveer een keer per week. Drie dagen geleden heeft Emre 30 tabletten paracetamol 500 mg geslikt. Nadat zij dit heeft verteld is meteen haar maag gespoeld en heeft zij noritdrank gekregen. Dit is de tweede overdosis medicatie tijdens de opname. “Ik wil niet echt dood, maar ik wil ook dit kutleven niet”, zegt ze. De moeder van Emre gaat in gesprek met de psychiater en de verpleegkundig contactpersoon. Zij is erg boos en ontdaan dat Emre vrijheid krijgt om buiten de instelling te zijn en dat zij op deze manier scheermesjes kan kopen en paracetamol. Zij wil dat Emre zoveel mogelijk binnen blijft en dat er ook regelmatig controle is welke spullen zij heeft. “Thuis pakte ik ook spullen van haar af, dat doe je toch als je om iemand geeft!” “Jullie leveren geen zorg en stellen geen grenzen.” “Zij is nog maar een kind.” “Straks gaat ze dood door jullie schuld.” De verpleegkundige en psychiater leggen nog een keer uit waarom zij dit op deze manier doen. Ook zij erkennen de risico’s, maar dat risico is nodig om de toekomst voor Emre mogelijk beter te maken. Juist bescherming zal op langere termijn haar nog afhankelijker maken en het nog moeilijker maken een eigen leven te kunnen leiden. Een van de collega’s op de afdeling ergert zich regelmatig aan het bemoederende gedrag van moeder als moeder op bezoek is bij Emre en de collega geeft ook eerlijk aan dat hij regelmatig doet alsof hij niets ziet als moeder het even te kwaad heeft met het gedrag van Emre en dat moeder dan stilletjes zit te huilen.
Utrechts stappenplan
Het Utrechtse stappenplan
Opdrachten
Portfolio opdrachten medische/principe ethiek
Literatuurlijst
Veenstra , E. (2021). Online workshop 4 principe-ethiek. Opgehaald van Elo Windesheim: https://elo.windesheim.nl/Start.aspx#-210
Vries, D. d. (2016). vormen van ethiek. Opgehaald van www.ethicas.nl: https://www.ethicas.nl/1/2/vormenvanethiek.html
Zorgethiek
Inleiding + leerdoelen
De laatste les gaat over zorgethiek. De theorie die hoort bij deze ethische stroming wordt gegeven aan de hand van een Lessonup. Ga daarna tijdens of na de les aan de slag met de opdrachten. Kijk goed naar hoe de opdrachten uitgevoerd moeten worden en vul je portfolio hiermee aan.
Leerdoelen les zorgethiek
Aan het einde van de les ...
- kun je beschrijven wat zorgethiek inhoud;
- kun je vertellen hoe zorgethiek is ontstaan;
- kun je het verschil benoemen tussen medische- en zorgethiek;
- kun je de begrippen hermeneutische- en narratieve ethiek uitleggen.
Theorie
Lessonup over zorgethiek
Casus
Een echtpaar van beiden 86 jaar woont in een eengezinswoning in een groot dorp. De man wil graag voor zijn demente vrouw zorgen (helpen bij wassen, helpen bij eten, ingaan op de angst en onzekerheid van zijn vrouw, regelmatig verschonen als ze, ondanks incontinentiemateriaal, natte kleren heeft). Zijn eigen gezondheid is broos. Hartklachten, rugproblemen en oververmoeidheid omdat zijn vrouw ’s nachts vaak gaat dwalen. Zijn vrouw heeft altijd voor hem gezorgd en hij wil dit terug doen voor haar. Hij offert zich min of meer op. Huisarts acht de kans op opbranden of hartaanval bij deze man binnen korte termijn groot. Er is thuiszorg, zij doen twee keer daags de zorg rond opstaan en naar bed gaan. Eén keer per week gaat mw. naar de dagbesteding, maar hier is ze regelmatig angstiger dan thuis. Huisarts adviseert dat mw. wordt opgenomen in een verpleeghuis. Het echtpaar wil dit niet. Twee zoons komen regelmatig langs en willen ook graag opname van moeder, maar zij vinden dat vader hierin moet beslissen. Het echtpaar is altijd zelfstandig geweest. Moeder deed alles in huis en heeft ervoor gezorgd dat vader een drukke succesvolle carrière kon opbouwen. Beiden zijn altijd voor zelfstandigheid geweest en je laat niet zomaar anderen voor je zorgen. Er is financiële ruimte om zelf extra thuiszorg in te kopen, maar de man wil toch zelf de directe zorg voor zijn vrouw doen en hij wil op dit moment geen extra mensen in huis.
Opdrachten
Portfolio opdrachten zorgethiek
Literatuurlijst
KNMG. (2021). Ethische theorieën. Opgehaald van KNMG.nl: https://www.knmg.nl/advies-richtlijnen/ethische-toolkit/verdiepen/welke-ethische-theorieen-en-stromingen-zijn-er-1.htm
Veenstra, E. (2021). Online les 5 zorgethiek. Opgehaald van Elo Windesheim: https://elo.windesheim.nl/Start.aspx#-210
Zorgethiek.nu. (2021). Zorgethiek. Opgehaald van Zorgethiek.nu: https://www.zorgethiek.nu/over-zorgethiek
Afsluitende opdracht
Vijf ethische stromingen
Als afsuitende opdracht ga je aan de slag in een groepje met het maken van toetsvragen over één van de vijf ethische stroming, er zijn dus vijf groepjes. In de laatste les wordt er duidelijk gemaakt wie een groepje vormt en over welke ethische stroming vragen gemaakt moeten worden. Als digitaal hulpmiddel kun je gebruik maken van een Kahoot of Socrative. Je maakt minimaal tien vragen en maximaal vijftien vragen.
De uiteindelijke oefentoets presenteer je en geef je met het hele groepje aan de klas. Daarbij ga je ook in op de antwoorden die worden gegeven van je medestudenten en verbeter je waarnodig.
De link van het digitale hulpmiddel waarin je de vragen maakt verwerk je allemaal in het eindportfolio.
