Ruim drie miljoen mensen komen elk jaar naar de Nachtwacht in het Rijksmuseum in Amsterdam kijken. Uit alle hoeken van de wereld komen mensen om dit 3,6m bij 4,4m grote schilderij te bewonderen. Ook de andere schilderijen die in ongeveer dezelfde tijd geschilderd zijn worden door honderdduizenden bekeken.
Zoals je misschien al weet komen deze kunstwerken uit de tijd van de Nederlandse Gouden Eeuw, maar wellicht weten jullie nog niet veel over de kunsten van toen. Hoe komt Nederland aan die kunstwerken en kunstenaars? Wat betekenen ze en waarom worden deze nu zo bewnderd? Vragen zoals deze zullen in deze les duidelijk worden.
De Nachtwacht door Rembrandt van Rijn
Hoe komt Nederland aan zoveel kunst?
Als wij Nederland uit de 17e eeuw vergelijken met andere Europese landen valt het op dat ons landje opvallend veel kunst produceerden. Dat dit zo was heeft veel te maken met de gebeurtenissen uit de tijd van de Gouden Eeuw. Zo hebben de successen van de WIC en de VOC veel met de ontwikkeling van de kunst.
Opdracht 1
Twee dingen die ook een impact op de ontwikkeling van de kunst in Nederland hebben gehad is de Moedernegotie en de Blokkade van Antwerpen 1585.
Zoek eerst op waar deze twee gebeurtenissen over gingen en schrijf het op. Leg het in je eigen woorden uit en zet het in een Word bestand.
Opdracht 2
Lees het stukje 'uittocht van kooplieden' in de volgende link. Leg daarna kort uit wat 2 gevolgen waren voor Amsterdam na de val van Antwerpen.
Zoals je eerder gelezen heb trokken veel mensen naar Amsterdam, waarvan veel ook kunstenaars. Rijke handelaren trokken na de blokkadevanuit de zuidelijke Nederlanden naar onze hoofdstad. Nu de zeeporten van Antwerpen geblokkeerd waren was handel niet zo winstgevend.
De handelaren namen al hun handelscontacten en geld mee naar Amsterdam, waar zij rustig door gingen met het uitoefenen van hun beroep. Hierdoor groeide de stad uit tot een rijk handelscentrum in Europa. Veel mensen werden rijk en veel mensen hadden dus ook geld om zichzelf of iets wat van hun is (hun huis, boot, etc.) te laten afbeelden. Er was veel werk voor de kunstenaren en hierdoor kreeg Nederland in die tijd heel veel bijzondere kunst.
Een verandering in de kunst
In de 16e eeuw lag het centrum van de kunstwereld in Italie. Hoewel de renaissance zo goed als voorbij was bleven Italiaanse kunstenaren zulk soor werken creëren. Heel Europa keek ook naar hen voor inspiratie en vaak werden de werken ook gekopieerd. Nederland deed dit ook, een groot deel van onze kunstenaren van die tijd gebruikte de Italiaanse werken al een inspiratiebron. Soms reisde Nederlanders daar naartoe om daar de kunsten te leren.
In de tijd van de Gouden Eeuw was het heel anders voor Nederland. Het leek alsof de kunstenaren hier niet meer de oude renaissance voorbeelden nodig hadden. Hier, in de Lage Landen, ontwikkelde wij in de 17e eeuw onze eigen kunststijl. De werken die toen door de Hollandse meesters gemaakt worden zouden de nieuwe inspiratiebron van Europa worden.
De oude stijl
Wat je hier ziet zijn oude kunstwerken uit steden in Noord Italie die gemaakt zijn rond het jaar 1550. Bekijk het schilderij goed. Schrijf dan op wat je opvalt als je naar het kunstwerk kijkt. Schrijf kort wat je ziet op het gebeid van de volgende kenmerken.
Onderwerp/verhaal:
Diepte:
Hoe realistisch is het:
(Optioneel) Valt je nog iets op:
De nieuwe Nederlandse stijl
In de vroege 17e eeuw kwam Nederlandse kunst steeds meer op. Bij de oude Italiaanse kunsten zie je nog dat er niet veel diepte in de schilderijen zit. Bijna alle werken gaan over een bijbels verhaal en het ziet er niet realistisch uit.
De schilderijen die je hier onder ziet zijn Nederlandse kunsten. Wat opvalt is dat er veel diepte in zit. Door het plaatsen van de figuren en het werken met schaduw in licht komen sommige delen van het kunstwerk naar voren terwijl andere delen op de achtergrond vervagen.
Wat bijzonder is voor de Nederlandse kunst is dat de schilderijen niet over god of de bijbel gaan, zij hebben er zelfs vrij weinig mee te maken. Mensen met geld, die niet van adel of van de kerk waren, lieten zich afbeelden. Ook kozen de schilders een willekeurig moment om op doek vast te leggen. Zo heeft Rembrandt een les afgebeeld waarin de docent aan zijn leerlingen laat zien hoe een lichaam van binnen eruit ziet. Geen wonderbaarlijk goddelijk verhaal, maar een simpele les werd afgebeeld.
Als je kijkt naar de vorige schilderijen zie je dat deze veel realisticher is dan de oude kunsten. De figuren op de nieuwe Nederlandse schilderijen lijken net echt. Ook hun houding is niet zo stijf/still als op oude werken. De figuren zijn op een spontane manier afgebeeld en het lijkt alsof zij in beweging zijn.
In de Gouden Eeuw was ook een kemerk van de kunst het afbeelden hoe mensen echt zijn. Wat zou hiermee bedoeld worden? Hoe was dit vroeger anders?
De Gouden Eeuw op zijn top
Marten en Oopjen
De tachtigjarige oorlog liep goed voor de Nederlandse Republiek in de vroege 17e eeuw. Militair gezien werden veel overwinningen geboekt. Niet alleen deed het leger het goed, maar de ecomomie ook. Over heel de wereld werd door de Nederlanders gehandelt. Veel mensen werden rijk, en zoals je al eerder gelezen heb weet je dat als er meer rijkdom komt er ook meer kunst komt.
Hieronder zie je een kunstwerk uit 1934 gemaakt door Rembrandt. Het schilderij is een huwelijksportret van Marten en Oopjen. In het volgende videofragment zie je wie dit waren en op welke manier zij de top van de Gouden Eeuw vorstellen.
Leg uit op welke manier het portret van Marten en Oopjen het toppunt van de Nederlandse Gouden Eeuw kan laten zien. Beschrijf dit door uit te leggen hoe het portret het toppunt van de economie laat zien en beschrijf dit door aan te geven dat dit schilderij een toppunt is in de kunstwereld (denk aan de oude stijl kunst).
Zoek zelf nog een schilderij op uit de Gouden Eeuw. Beschrijf waarom jij vindt dat dit het toppunt van Nederland in de Gouden Eeuw laat zien.
Kunst uit Delft
Amsterdam was niet de einige plek waar kunst werd gecreëerd. Ook in ons eigen Delft zaten grote meesters die een bijdrage hebben geleverd aan de kunst uit de Gouden Eeuw. Zo komt de bekende schilder Vermeer uit Delft en heeft ook veel van zijn schilderijen hier gemaakt. Hieronder zie je een aantal van zijn werken.
Gezicht op Delft
Het melkmeisje
Het meisje met de parel
Oorlog en het einde van de Gouden Eeuw
Hoe machter de Republiek wordt, hoe meer concurrentie zij vormen voor andere landen. Engeland voelt deze concurrentie in de handel. Na pogingen van Engeland om Nederland dwars te zitten komt er oorlog tussen de twee landen. Hierna volgen nog vele oorlogen waaruit vele van onze zeehelden komen.
Een rampjaar
Johan en Cornelis
In 1672 kwam een harde klap voor de jonge Republiek. De vijand waar wij al lang tegen vochten, Engeland, viel aan, maar deze keer niet alleen. Frankrijk en twee Duitse deelstaten vielen tegelijkertijd Nederland aan. Al snel wist Nederland de Engelse op zee te verslaan. Pas na lang op lang gevochten te hebben en het land te laten overlopen met water kon de Republiek eindelijk de Franse en de Duitsers uit het land schoppen. Hoewel de strijd voorbij was had Nederland enorm geleden en zou niet herstellen van de harde klap van het Rampjaar.
Johan de Witt, de staatssecretaris van de Republiek, was toen aan de macht. Voor het rampjaar had hij vele oorlogen tegen de Engelse en ander landen gewonnen, maar nu was het voor hem voorbij. Vogens vele was de Nederlandse marine sterk genoeg, alleen het landleger niet. Vele gaven Johan de schuld voor het Rampjaar. Johan en zijn broer, Cornelis deden er nog alles aan om Nederland uit deze ramp te halen, maar het was te laat. Het volk was woest en vermoorde de broers in de straten van Den Haag.
De bedreigde zwaan
Hiernaat zie je een schilderij wat de gebeurtenissen voor en uitdelijke ook zelf de gebeurtenissen uit 1672 moet voorstellen.
De bedreigde zwaan
Bekijk de tweede afbeelding heel goed en kijk of je de twee teksten/woorden kan vinden die op twee plekken op het schilderij zij geschreven. Schrijf op wat er staat en wat ermee bedoelt wordt. (als je op de afbeeldingen drukt dan worden ze groter).
Schrijf daarna op waar het schilderij symbol voor staat. Leg uit in de antwoord wie de zwaan moet voorstellen.
Het arrangement Kunst in de Gouden Eeuw is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Tijn van Dipten
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2021-05-14 22:19:42
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
