Overheid en de coronacrisis

Inleiding

De coronacrisis begon in Nederland februari 2020 en had grote economische gevolgen. De maatregelen tegen de verspreiding van het virus hadden een negatief effect op de economie van Nederland. Om de negatieve effecten zoveel mogelijk te beperken stelde de overheid een uitgebreid hulpplan op. Dat hulpplan was vooral bedoeld om bedrijven die in geldnood kwamen te ondersteunen.

Wat denk jij?

Hieronder zie je een aantal economische sectoren. Zet de sectoren op volgorde van economische schade. Zet de sector met de minste schade bovenaan en de sector met de meeste schade onderaan.

luchtvaart
bouwsector
detailhandel
supermarkten
recreatiesector (toerisme)
onderwijs
cultuursector
horeca

Vergelijk jouw volgorde met de volgorde van een klasgenoot.
Bespreek de verschillen.

Eindtermen

Domein H: Welvaart en groei
De kandidaat kan in contexten analyseren wat op nationaal en op mondiaal niveau de oorzaken zijn van economische groei en van de verdeling van inkomen en welvaart.

Kernbegrippen

omschrijven wat wordt verstaan onder conjuncturele en structurele economische groei.
de rol van de overheid op economische groei omschrijven.

Activiteiten

De overheid en coronacrisis
Oriëntatie		Inhoud
Kennisbank		Economische groei + toepassingsopdrachten
		Effectieve vraag en werk + toepassingsopdrachten
		Belastingstelsel + toepassingsopdrachten
Aan de slag		Inhoud
Onderzoeksvraag		Je onderzoekt de stelling: De les van de overheid moet zijn dat een sterke overheid nodig is.
Stappen		Je bekijkt het effect van de coronacrisis op verschillende sectoren en bekijkt het effect van overheidsmaatregelen.
Eindproduct		Discussie over de stelling.
Afronding		Inhoud
Samenvatten		Kennisbank Economische groei + toets
		Kennisbank Effectieve vraag en werk + toets
		Kennisbank Belastingstelsel + toets
Terugkijken		Terugkijken op de opdracht.

Tijd
Voor deze opdracht heb je 3 à 4 uur nodig.

1 uur voor het bestuderen van de onderwerpen in de Kennisbank.
1,5 uur voor het stappenplan.
1 uur voor de afronding.

Oriëntatie

Kennisbank: Economische groei

Bestudeer het volgende onderwerp uit de Kennisbank.

Economische groei

Doe nu de volgende opdrachten.

Kennisbank: Effectieve vraag en werk

Bestudeer het volgende onderwerp uit de Kennisbank.

Effectieve vraag en werk

Doe nu de volgende opdrachten.

Kennisbank: Belastingstelsel

Bestudeer het volgende Kennisbankitem.

Belastingstelsel

Gebruik de informatie uit de Kennisbank bij het maken van de volgende opdrachten.

Aan de slag

Onderzoeksvraag

Hoofdvraag
Je onderzoekt de stelling: De les van de overheid moet zijn dat een sterke overheid nodig is.

Deelvragen:

Wat is het economische effect van de coronacrisis binnen verschillende sectoren?
Hoe probeert de overheid de nadelige gevolgen van de crisis te beperken?
Wat wordt bedoeld met het 'nieuwe normaal'?
Is er sprake van veranderingen door de coronacrisis?

Stap 1: Verschillende sectoren

Al een maand na het begin van de coronacrisis was het duidelijk dat de coronacrisis economische gevolgen zou hebben. Er zou sprake zijn van een krimpende economie: door de lockdown zou de consumptie afnemen en de werkloosheid zou waarschijnlijk stijgen. Maar het was ook toen al duidelijk dat gevolgen per sector zeer verschillend zouden zijn.

Hieronder lees je over de gevolgen van de coronacrisis voor twee sectoren.

Luchtvaart

Vanaf februari 2020 werd het aantal vluchten van en naar China beperkt. Vanaf maart gingen er ook minder vluchten, eerst van en naar Italië, maar vervolgens ook al snel naar andere Europese landen en de VS. Het aantal luchtreizigers nam snel af met grote invloed op het internationale (lucht)verkeer en toerisme. Al snel na het begin van de crisis waren er geluiden over gedwongen ontslagen in de luchtvaart en toerisme.

Supermarkten

Aan het begin van de coronacrisis gingen de mensen, terwijl daar geen noodzaak voor was, massaal hamsteren. Er ontstond een run op medicijnen, toiletpapier en ander houdbare producten. Maar niet alleen door het hamsteren stegen de verkopen in supermarkt. In alle maanden sinds het begin van de coronacrisis hebben de supermarkten een hogere omzet gedraaid dan in dezelfde maanden een jaar eerder. Goed nieuws voor jongeren die een baantje als bijvoorbeeld vakkenvuller zochten; werk genoeg.

Maak de volgende opdracht.

Stap 2: Overheidsmaatregelen

De coronacrisis leek op het eerste gezicht misschien een gezondheidscrisis. Maar de maatregelen die nodig waren om de verspreiding van het virus in te dammen, hadden ook gevolgen voor de economie.

Beleid overheid

Het beleid van de overheid was er op gericht om zoveel mogelijk banen te behouden. Daarom waren er allerlei financiële regelingen om bedrijven, zzp-ers en instellingen te ondersteunen tijdens de crisis. Hieronder twee voorbeelden.

Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW)

Ondernemers kunnen een groot deel van hun loonkosten vergoed krijgen als ze verwachten 20% of meer van hun omzet te verliezen. Werkgevers kunnen bij het UWV een aanvraag indienen voor een tegemoetkoming in de loonkosten. Met die tegemoetkoming kunnen werknemers met een vast contract en werknemers met een flexibel contract doorbetalen.
Een van de voorwaarden om in aanmerking te komen voor een NOW-toekenning is dat de werkgever geen ontslagaanvraag indient bij het UWV om bedrijfseconomische reden.

Financiële regelingen sportsector

De sportsector wordt hard getroffen door het coronavirus. De unieke Nederlandse sportinfrastructuur, die wordt gedragen door verenigingen en vrijwilligers, staat onder druk. Sectorspecifieke steun is daarom noodzakelijk om ervoor te zorgen dat deze sector, ook na deze periode van maatregelen, haar bijdrage weer kan leveren aan het fit houden en weerbaar maken van de Nederlandse bevolking.

Specifiek voor de sportsector is er een steunpakket voor amateursportorganisaties. Dit pakket bestaat onder andere uit:

Een huurkwijtscheldingsregeling voor verhuurders die een accommodatie verhuren aan een sportvereniging.
Een regeling tegemoetkoming in de vaste lasten voor verenigingen met accommodatie in eigendom of beheer.
Uitkering voor gemeenten en exploitanten van ijsbanen en zwembaden die door corona in de financiële problemen zijn gekomen.

Maak de volgende opdrachten.

Stap 3: 'Nieuwe normaal'

Column

Lees onderstaande column van Peter de Waard uit de Volkskrant van 28 april 2021

COLUMN PETER DE WAARD

Komt na de pandemie onherroepelijk de grote opbloei?

28 april 2021

Na de Spaanse griep kwamen de roerige jaren twintig, een periode van ongebreidelde voorspoed en optimisme. Tenminste, in Nederland. Er kwamen sociale wetten tot stand, zoals de achturige werkdag, de ouderdomswet, de invaliditeitswet en de ziektewet.

Er werden kwalitatief goede arbeiderswoningen ontworpen door architecten van de Amsterdamse school en ze werden ook gebouwd. Er verrezen tuindorpen aan de rand van de grote steden. De Zuiderzeewerken werden opgepakt en de ruilverkaveling begon. Vrouwen gooiden hun korsetten af. De radio en de auto braken door. En Abraham Tuschinski opende een bioscooptheater.

Helaas herhaalt de geschiedenis zich zelden. Maar er valt wel iets van te leren. Ook nu is er grote behoefte aan nieuwe sociale wetten, meer gelijkheid en betaalbare huisvesting. Grote infrastructurele projecten moeten worden opgepakt, vooral in het kader van de verduurzaming. De communicatie en mobiliteit zullen veranderen, net als de entertainmentindustrie. Er is optimisme. Nu de vaccinaties effect sorteren, worden de groeicijfers continu naar boven bijgesteld. De Chinese economie groeit dit jaar mogelijk met 8,5 procent, die van de VS met 7 procent en Groot-Brittannië 6 procent – allemaal vele procentenpunten hoger dan begin dit jaar werd verwacht.

Alleen op het vasteland van Europa, waar het vaccinatieprogramma langzamer verloopt, trekt de groei langzamer aan. En in de derde wereld is er nog heel weinig gebeurd, zoals blijkt uit de crisis in India.

Maar ook daar zal deze pandemie een keer eindigen. Onlangs voerde The Economist historisch onderzoek op naar de gevolgen van grote pandemieën voor de wereldeconomie in de geschiedenis, zoals de pest in de middeleeuwen en de cholera-epidemie in de jaren twintig van de 19de eeuw. Het einde van de pest ging gepaard met de renaissance en de ontdekkingsreizen. ‘Mensen werden avontuurlijker. Ze durfden op schepen te stappen en op zoek te gaan naar andere landen, hetgeen minder riskant leek nu zoveel mensen thuis waren overleden’, aldus The Economist.

Het einde van grote crises – of het nu oorlogen zijn of pandemieën – gaat vaak gepaard met migratiegolven. Ook beginnen meer mensen in die perioden een eigen onderneming. Nooit was het ondernemerschap zo groot als in de jaren twintig – na de Spaanse Griep en de Eerste Wereldoorlog – en in de jaren vijftig – na de Tweede Wereldoorlog –, zo blijkt uit onderzoek.

Het IMF concludeerde onlangs dat pandemieën, en recentelijk de ebola- en sars-epidemie, leiden tot toenemende mechanisering, digitalisering en robotisering, vooral als de gezondheidszorg in gevaar is gekomen met als gevolg een economische neergang. Na de pest volgden de uitvinding van de boekdrukkunst en na de Spaanse griep de komst van de telefoon. De jaren twintig eindigden als een grote zeepbel met de Wall Street crash. Hopelijk herhaalt die geschiedenis zich niet.

Het nieuwe normaal: wat is dat eigenlijk?

Is de crisis een kans om te vernieuwen, om idealen te verwezenlijken?
Of is dat naïef, en zal het nieuwe normaal uiteindelijk toch gewoon het oude normaal blijken te zijn?

Tijdens de coronacrisis hoorde je van alle kanten: na de coronacrisis zal het leven nooit meer hetzelfde worden.
Er komt een ‘nieuw normaal’, en daar zullen we ons op moeten voorbereiden.
Maar wat is dat eigenlijk dan, dat nieuwe normaal?

Doe de volgende opdracht.

Stap 4: Eindopdracht

Economen zijn het ook lang niet altijd met elkaar eens. Er wordt veel gediscussieerd over de invloed die de overheid op het economische leven moet hebben. Sommige economen zijn voorstanders van een overheid op afstand. Andere economen pleiten juist voor een actieve overheid.

Je gaat je nu voorbereiden op een debat. Het debat gaat over de volgende stelling.

Stelling:
De les van corona moet zijn dat een sterke overheid nodig is.

Bedenk nu zoveel mogelijk argumenten vóór en tegen de stelling.
Schrijf de argumenten op een kladblaadje.

Lees nu eerst de Gereedschapskist hieronder door.

Debat voeren

Bij een debat hebben twee of meer mensen een verschillende mening over een onderwerp. Deze standpunten worden helder in beeld gebracht door argumenten voor het eigen standpunt te geven, of door de argumenten van de ander met tegenargumenten te bestrijden.

In debat

Ga met drie andere leerlingen in debat.

Twee spelen 'voorstander' en twee spelen 'tegenstander'.
Geef elkaar commentaar op de inhoud. Let ook op elkaars houding.
Zorg dat één iemand de voorzitter is.

Evalueer samen het debat. Maak hierbij gebruik van een Juryformulier.

Beoordeling

Tijdens het debat kijkt en luister je docent mee.
Bij de beoordeling van het debat let hij/zij op het volgende:

De standpunten werden duidelijk overgebracht.
De argumenten werden goed onderbouwd.
Bij de argumenten werden voorbeelden gegeven.
Er werd duidelijk gesproken.
De lichaamstaal paste bij de toon van het debat.

Succes!

Afronding