Wat moet je weten voor je examen?
Belangrijke begrippen tijdens jouw examen
Op deze pagina bieden we een overzicht van de begrippen die je moet kennen voor jouw examen. Weet je waar deze begrippen over gaan, herken je ze én kun je ze toepassen in een specifieke context? Dan ben je al een heel eind op de goede weg. De precieze leerdoelen voor dit vak staan in de syllabus.
Sfeer: Materie
|
Als je alle examenstof hebt geleerd kun je:
- deeltjesmodellen beschrijven en gebruiken;
- bij beschreven onderzoek aan stoffen en materialen, macroscopische eigenschappen verklaren met deeltjesmodellen;
- op basis van kennis over bindingen in en tussen deeltjes eigenschappen van stoffen en materialen verklaren.
|
De begrippen die je bij dit concept in ieder geval moet kennen luiden als volgt:
|
Onderwerpen en begrippen
|
Dit weet ik
|
| Atoombouw: atoomkern, elektronenwolk, protonen, neutronen, elektronen, isotopen, massagetal, atoomnummer |
|
| elektronenconfiguratie, valentie-elektronen, covalentie, elektrovalentie, octetregel |
|
| Periodiek systeem: groepen, perioden, alkalimetalen, aardalkalimetalen, halogenen, edelgassen |
|
| molecuulformule, structuurformule, lewisstructuur, valentie-schil-elektronen-paar-repulsie-theorie (vsepr) |
|
| Bindingstypen: atoombinding/covalente binding, polaire atoombinding, ionbinding, metaalbinding, vanderwaalsbinding/molecuulbinding, waterstofbrug |
|
| elektronegativiteit, dipoolmoleculen, symmetrie |
|
| Roosters: atoomrooster, ionrooster, metaalrooster, molecuulrooster |
|
| stofeigenschappen: kookpunt, smeltpunt, oplosbaarheid, mengbaarheid |
|
| Functionele groepen: hydroxylgroep, carbonylgroep, carboxylgroep, aminogroep, estergroep, ethergroep, peptidegroep |
|
| Isomerie: structuurisomerie, stereo-isomerie, cis/trans isomerie, enantiomeren |
|
| microstructuur, mesostructuur, macrostructuur |
|
| Materiaaleigenschappen: corrosiegevoeligheid, elektrisch geleidingsvermogen, uv-lichtgevoeligheid, vervormbaarheid, brandbaarheid, brosheid, hardheid, waterbindend vermogen |
|
|
Polymeren: thermoharders, thermoplasten, crosslinks, weekmakers
|
|
Sfeer: Reacties
|
Als je alle examenstof hebt geleerd kun je:
- chemische reacties en fysische processen beschrijven in termen reactiviteit en het vormen en verbreken van (chemische) bindingen;
- met behulp van kennis van chemische processen aangeven hoe stoffen worden gesynthetiseerd en daarbij een relatie leggen met relevante reactiemechanismen;
- op basis van kennis van reactiekinetiek chemische processen analyseren, onder andere door de concentratie van aanwezige stoffen en deeltjes te berekenen, en aangeven welke rol katalyse speelt;
- aangeven of er sprake is van evenwicht, berekeningen uitvoeren aan evenwichten, en verklaren hoe de ligging van een evenwicht kan worden beïnvloed;
- kan berekeningen maken over energieomzettingen en energie-uitwisseling bij chemische processen en hieruit conclusies trekken en voorstellen formuleren;
|
De begrippen die je bij dit concept in ieder geval moet kennen luiden als volgt:
|
Onderwerpen en begrippen
|
Dit weet ik
|
| Reactievergelijkingen: coëfficiënt, elementbalans, ladingsbalans |
|
| Reactiesoorten: additie, condensatie, donor-acceptor, hydrolyse, ontleding (elektrolyse, fotolyse, thermolyse), substitutie, verbranding |
|
| Zuur-base reacties: zuren, basen, pH, pOH, buffersystemen |
|
| Redoxreacties: oxidator, reductor, halfreactie, standaardelektrodepotentiaal |
|
| Elektrochemische cel: elektrolyt, elektrode, membraan/zoutbrug, ionentransport, elektronentransport |
|
| Organische reacties: additie, condensatie, hydrolyse, substitutie |
|
| Polymerisatie: additiepolymeren, condensatiepolymeren, initiatie, propagatie, terminatie |
|
| Reactiemechanisme: snelheidsbepalende stap, elektrofiel, nucleofiel, radicalen |
|
|
Reactiekinetiek: botsende deeltjesmodel, concentratie, druk, temperatuur, verdelingsgraad, activeringsenergie, katalysator
|
|
| Chemisch evenwicht: aflopende reactie, omkeerbare reactie, evenwichtsconstante, verschuiving van evenwicht |
|
| Energetische aspecten: endotherm, exotherm, activeringsenergie, overgangstoestand, reactiewarmte, vormingswarmte |
|
Sfeer: (Chemisch) Rekenen & Analyse
|
Als je alle examenstof hebt geleerd kun je:
- met behulp van kennis van chemische reacties en behoudswetten berekeningen maken over een proces;
- met behulp van kennis van materialen en stoffen een keuze voor een bepaalde scheidings- en/of analysemethode formuleren en beoordelen;
- verbanden leggen tussen behoudswetten en chemische processen, en kan deze verbanden relateren aan kringlopen.
|
De begrippen die je bij dit concept in ieder geval moet kennen luiden als volgt:
|
Onderwerpen en begrippen
|
Dit weet ik
|
| Stoichiometrie: massaverhouding, molverhouding, volumeverhouding van gassen, ondermaat/overmaat, rendement |
|
| Grootheden en eenheden: massa (m), atoommassa (A), molecuulmassa (M), molaire massa (M(X)), chemische hoeveelheid (n), volume (V), molair volume (Vm), dichtheid (ρ), concentratie (c(X) of [X]), molariteit, lading (Q), molaire lading (F), reactiesnelheid (s) |
|
| Concentratie-eenheden: percentage (%), ppm, ppb |
|
| pH-berekeningen: pH, pOH, [H+], [OH-], Kz, Kb, Kw |
|
| Evenwichtsberekeningen: concentratiebreuk (Q), evenwichtsconstante (K), oplosbaarheidsproduct (Ks), verdelingsevenwicht (Kv) |
|
| Scheidingsmethoden: adsorberen, bezinken, centrifugeren, destilleren, extraheren/wassen, filtreren, indampen |
|
| Analysetechnieken: titratie, indicator, (gas)chromatografie (loopvloeistof, mobiele fase, stationaire fase, piekoppervlak, retentietijd, Rf-waarde), massaspectrometrie (m/z-verhouding, piekhoogte, isotopen) |
|
| Behoudswetten: elementbehoud, energiebehoud/energiebalans, ladingbehoud/ladingbalans, massabehoud/massabalans |
|
| IJklijn, reagens |
|
Sfeer: Technologie & Duurzaamheid
|
Als je alle examenstof hebt geleerd kun je:
- industriële processen beschrijven in blokschema's, hieraan berekeningen uitvoeren en voorstellen voor aanpassingen formuleren en beoordelen;
- met behulp van kennis van procestechnologie en reactiekinetiek, in de context van voedselproductie of duurzaamheid, "principes van groene chemie" herkennen en relateren aan gerealiseerde, mogelijke en gewenste veranderingen van die processen en eenvoudige berekeningen uitvoeren;
- in de context van duurzaamheid beschrijven welke chemische en/of technologische processen worden gebruikt bij energieomzettingen. En met behulp van kennis van energieproductie deze processen beschrijven, daarbij voorkomende condities aangeven en voorstellen voor aanpassing beoordelen;
- met behulp van kennis van productieprocessen in de context van gezondheid of duurzaamheid beschrijven welke maatschappelijke condities een rol spelen bij milieu-gerelateerde vraagstukken. En voor deze vraagstukken beschrijven welke mogelijke gevolgen er zijn op het gebied van gezondheid en duurzaamheid.
- met behulp van kennis van productieprocessen in de context van duurzaamheid energieomzettingen vanuit de verschillende bronnen beschrijven, vergelijkingen maken en een beargumenteerd oordeel geven.
- in maatschappelijke, beroeps- en wetenschapscontexten aspecten van duurzaamheid aangeven en beschrijven, daarmee samenhangende problemen analyseren en voorstellen formuleren voor een mogelijke oplossing daarvan.
|
De begrippen die je bij dit concept in ieder geval moet kennen luiden als volgt:
|
Onderwerpen en begrippen
|
Dit weet ik
|
| Industriële processen: batchproces, continuproces, bulkchemie, fijnchemie, reactoren, scheidingsinstallaties, warmtewisselaars, recirculatie, recycling |
|
| Groene chemie: hernieuwbare grondstoffen, afvalreductie, atoomeconomie, E-factor, cradle-to-cradle |
|
| Energieproductie: biomassa, biobrandstoffen, fossiele brandstoffen |
|
| Milieu en gezondheid: uitstoot, grenswaarde, risico bij calamiteiten |
|
| Duurzaamheid: koolstofkringloop, broeikaseffect, elementkringloop, levenscyclus van stoffen/materialen |
|
Sfeer: Chemie van het Leven
|
Als je alle examenstof hebt geleerd kun je:
- chemische processen in levende organismen beschrijven en gebruiken;
- bij chemische reacties, in de context van voedselproductie, geneesmiddelen of het transport van stoffen in het lichaam, selectiviteit en specificiteit verklaren, en waar van toepassing, kennis van katalyse toepassen.
|
De begrippen die je bij dit concept in ieder geval moet kennen luiden als volgt:
|
Onderwerpen en begrippen
|
Dit weet ik
|
| Biologische begrippen: cel, celmembraan, organisme, ademhaling, bloed, spijsvertering, transport, gen |
|
| Fotosynthese: glucose, lichtenergie, chemische energie, koolstofassimilatie |
|
| Biomoleculen: eiwitten: aminozuren, primaire/secundaire/tertiaire structuur, alfahelix, bètaplaat; koolhydraten: mono-, di- en polysachariden; nucleïnezuren: DNA, RNA, basen (A, C, T/U, G); vetten: triglyceriden, (on)verzadigde vetzuren, glycerol |
|
|
Eiwitsynthese: codon, genetische code, translatie, transcriptie
|
|
| Enzymen: biokatalysator, actieve plaats, enzym-substraatcomplex, specificiteit, selectiviteit |
|
| Stofwisseling: afbraak van voedingsstoffen, energieopslag |
|
| Membraantransport: hydrofiel/hydrofoob, fosfolipiden |
|
Oefenen oude eindexamens
Het kan helpen om eens een oud examen erbij te pakken. Je ziet dan welke vragen er worden gesteld, hoe ze gesteld zijn en wat de moeilijkheidsgraad is. De examens geven een goed beeld van het type vragen dat je kunt verwachten op jouw examen.
De examens worden door de jaren heen gewijzigd. Het oefenen van een oud examen helpt je om goed voorbereid jouw examens in te gaan. Vergeet niet om de begrippenlijst van 2024 goed door te nemen zodat je op de hoogte bent van de onderwerpen die dit jaar terugkomen in de examens.
2024 tijdvak 1
Scheikunde
Het examen
Controleer je antwoorden
Oefenexamen gehaald?
Pittige opgaven
Onderstaand zie je de opgaven die landelijk in 2024 niet zo goed zijn gemaakt. Dit blijkt uit de gegevens van Cito. Had je deze opgaven niet goed tijdens het oefenen, dan is dat dus niet zo vreemd.
Opgaven: 4, 14 en 16
Meer uitleg over de examenonderwerpen vind je op de hoofdpagina van VWO Scheikunde. Je kan ook iemand in je omgeving vragen om je hiermee te helpen.
2024 tijdvak 2
Scheikunde
Het examen
Controleer je antwoorden
Oefenexamen gehaald?
2023 tijdvak 1
Scheikunde
Het examen
Controleer je antwoorden
Oefenexamen gehaald?
Pittige opgaven
Onderstaand zie je de opgaven die landelijk in 2023 niet zo goed zijn gemaakt. Dit blijkt uit de gegevens van Cito. Had je deze opgaven niet goed tijdens het oefenen, dan is dat dus niet zo vreemd.
Opgaven: 5, 6 en 16
Meer uitleg over de examenonderwerpen vind je op de hoofdpagina van VWO Scheikunde en ook via Examenkompas. Je kan ook iemand in je omgeving vragen om je hiermee te helpen.
2023 tijdvak 2
Scheikunde
Het examen
Controleer je antwoorden
Oefenexamen gehaald?
2022 tijdvak 1
Scheikunde
Het examen
Controleer je antwoorden
Oefenexamen gehaald?
Pittige opgaven
Onderstaand zie je de opgaven die landelijk in 2022 niet zo goed zijn gemaakt. Dit blijkt uit de gegevens van Cito. Had je deze opgaven niet goed tijdens het oefenen, dan is dat dus niet zo vreemd.
Opgaven: 5, 8, 9, 10, 11, 21 en 23
Meer uitleg over de examenonderwerpen vind je op de hoofdpagina van VWO Scheikunde. Je kan ook iemand in je omgeving vragen om je hiermee te helpen.
2022 tijdvak 2
Scheikunde
Het examen
Controleer je antwoorden
Oefenexamen gehaald?
2022 tijdvak 3
Scheikunde
Het examen
Controleer je antwoorden
Oefenexamen gehaald?
2021 tijdvak 1
Scheikunde
Het examen
Controleer je antwoorden
Oefenexamen gehaald?
Bespreking oefenexamen
Van dit oefenexamen is een videobespreking beschikbaar:
- Opgave "Groene verf", Scheikundehulp
- Opgave "Chloropreenfabriek", Scheikundehulp
- Opgave "IJzerstapeling", Scheikundehulp
- Opgave "Suikerbatterij", Scheikundehulp
- Opgave "Marquis reagens", Scheikundehulp
- Opgave "Groene verf", Theo Vlot
- Opgave "Chloropreenfabriek", Theo Vlot
- Opgave "IJzerstapeling", Theo Vlot
- Opgave "Suikerbatterij", Theo Vlot
- Opgave "Marquis reagens", Theo Vlot
Pittige opgaven
Onderstaand zie je de opgaven die landelijk in 2021 niet zo goed zijn gemaakt. Dit blijkt uit de gegevens van Cito. Had je deze opgaven niet goed tijdens het oefenen, dan is dat dus niet zo vreemd.
Opgaven: 7, 8 en 15
Meer uitleg over de examenonderwerpen vind je op de hoofdpagina van VWO Scheikunde. Je kan ook iemand in je omgeving vragen om je hiermee te helpen.
2021 tijdvak 2
Scheikunde
Het examen
Controleer je antwoorden
Oefenexamen gehaald?
Bespreking oefenexamen
Van dit oefenexamen is een videobespreking beschikbaar:
- Opgave "Waterstofauto's die methaanzuur tanken", Scheikundehulp
- Opgave "Retinal in het oog", Scheikundehulp
- Opgave "Slim gebruik van glycerol", Scheikundehulp
- Opgave "Doerian, een delicatesse?", Scheikundehulp
- Waterstofauto's die methaanzuur tanken, Theo Vlot
- Retinal in het oog, Theo Vlot
- Slim gebruik van glycerol, Theo Vlot
- Doerian, een delicatesse, Theo Vlot
2021 tijdvak 3
Scheikunde
Het examen
Controleer je antwoorden
Oefenexamen gehaald?
Bespreking oefenexamen
Van dit oefenexamen is een videobespreking beschikbaar:
2019 tijdvak 1
Scheikunde
Het examen
Controleer je antwoorden
Oefenexamen gehaald?
Bespreking oefenexamen
Van dit oefenexamen zijn videobesprekingen beschikbaar:
- Afvalhout als grondstof, vraag 1 t/m 8, Wouter Renkema
- Teixobactine, vraag 9 t/m 13, Wouter Renkema
- Melamine detecteren in voeding, vraag 14 t/m 20, Wouter Renkema
- Ammoniak en energie uit afvalwater, vraag 21 t/m 28, Wouter Renkema
- Vraag 1 t/m 28: afvalhout, teixobactine, melamine, ammoniak, School klaar
- Afvalhout als grondstof, vraag 1 t/m 8, Scheikundehulp
- Teixobactine, vraag 9 t/m 13, Scheikundehulp
- Melamine detecteren in voeding, vraag 14 t/m 20, Scheikundehulp
- Ammoniak en energie uit afvalwater, vraag 21 t/m 28, Scheikundehulp
Pittige opgaven
Onderstaand zie je de opgaven die landelijk in 2019 niet zo goed zijn gemaakt. Dit blijkt uit de gegevens van Cito. Had je deze opgaven niet goed tijdens het oefenen, dan is dat dus niet zo vreemd.
Opgaven: 5, 9, 16, 23, 24, 25, 26 en 27
Meer uitleg over de examenonderwerpen vind je op de hoofdpagina van VWO Scheikunde. Je kan ook iemand in je omgeving vragen om je hiermee te helpen.
2019 tijdvak 2
Scheikunde
Het examen
Controleer je antwoorden
Oefenexamen gehaald?
Bespreking oefenexamen
Van dit examen zijn besprekingen beschikbaar:
2018 tijdvak 1
Oude examens zijn goed oefenmateriaal, maar hoe weet je na het oefenen hoe je ervoor staat? Examenkompas van Citolab helpt je daarbij. Na het zelf maken en nakijken van een oud examen zie je je cijfer, welke onderwerpen je al beheerst én welke je nog kunt oefenen. Geen inlog of docent nodig; je kunt meteen starten.
Bekijk dit examen op Examenkompas
Bespreking oefenenexamen
Van dit oefenexamen zijn videobesprekingen beschikbaar:
|
Onderstaand zie je de opgaven uit dit centraal examen die landelijk in 2018 niet zo goed zijn gemaakt. Uit de gegevens van Cito blijkt dat dit dus wel eens een pittige opgave zou kunnen zijn. Had je deze opgave niet goed tijdens het oefenen, dan is dat misschien niet zo vreemd. Bespreek in dat geval de opgave nog maar eens met je leraar, die kan je verder helpen.
- Opgave 11
- Opgave 17
- Opgave 19
- Opgave 22
- Opgave 23
- Opgave 24
- Opgave 25
Meer informatie over de moeilijkheid van de opgaven? Hier vind je een overzicht van alle opgaven uit dit examen en hoe moeilijk of gemakkelijk examenkandidaten deze vonden.
|
2018 tijdvak 2
Bespreking oefenexamen
Van dit oefenexamen zijn videobesprekingen beschikbaar:
2017 tijdvak 1
Oude examens zijn goed oefenmateriaal, maar hoe weet je na het oefenen hoe je ervoor staat? Examenkompas van Citolab helpt je daarbij. Na het zelf maken en nakijken van een oud examen zie je je cijfer, welke onderwerpen je al beheerst én welke je nog kunt oefenen. Geen inlog of docent nodig; je kunt meteen starten.
Bekijk dit examen op Examenkompas
Bespreking oefenexamen
Van dit oefenexamen zijn videobesprekingen beschikbaar:
|
Onderstaand zie je de opgaven uit dit centraal examen die landelijk in 2017 niet zo goed zijn gemaakt. Uit de gegevens van Cito blijkt dat dit dus wel eens een pittige opgave zou kunnen zijn. Had je deze opgave niet goed tijdens het oefenen, dan is dat misschien niet zo vreemd. Bespreek in dat geval de opgave nog maar eens met je leraar, die kan je verder helpen.
- Opgave 6
- Opgave 12
- Opgave 13
- Opgave 14
- Opgave 16
- Opgave 17
- Opgave 18
- Opgave 19
- Opgave 24
- Opgave 28
Meer informatie over de moeilijkheid van de opgaven? Hier vind je een overzicht van alle opgaven uit dit examen en hoe moeilijk of gemakkelijk examenkandidaten deze vonden.
|
2017 tijdvak 2
Bespreking oefenexamen
Van dit oefenexamen zijn videobesprekingen beschikbaar:
2016 tijdvak 1
Bespreking oefenexamen
Van dit oefenexamen is een videobespreking beschikbaar:
2016 tijdvak 2
2015 tijdvak 1
2015 tijdvak 2
