Belangrijke begrippen tijdens jouw examen

Op deze pagina bieden we een overzicht van de begrippen die je moet kennen voor jouw examen. Weet je waar deze begrippen over gaan, herken je ze én kun je ze toepassen in een specifieke context? Dan ben je al een heel eind op de goede weg. De precieze leerdoelen voor dit vak staan in de syllabus.

M. Molecuul- en celniveau

Als je alle examenstof hebt geleerd, kun je:

met behulp van de concepten DNA en eiwitsynthese verklaren hoe zelfregulatie op moleculair niveau plaatsvindt, in de context van gezondheid en voedselproductie;
met behulp van de concepten homeostase, transport, assimilatie en dissimilatie verklaren hoe de stofwisseling van cellen van prokaryoten en eukaryoten verloopt, in de context van gezondheid en voeding;
met behulp van de concepten genexpressie en celdifferentiatie benoemen hoe de ontwikkeling van cellen verloopt, en uitleggen hoe stoornissen in de ontwikkeling kunnen ontstaan en worden aangepakt, in de context van gezondheid en voedselproductie;
met behulp van de concepten genregulatie en interactie met (a)biotische factoren verklaren hoe moleculaire regulatie plaatsvindt, in de context van gezondheid en voedselproductie;
met behulp van de concepten celcommunicatie en interactie met (a)biotische factoren uitleggen hoe cellulaire interactie verloopt, in de context van gezondheid;
met behulp van de concepten voortplanting en erfelijke eigenschap verklaren hoe eigenschappen worden overgedragen, en uitleggen hoe de reproductie van eukaryoten en prokaryoten verloopt, in de context van energie, gezondheid en voedselproductie;
met behulp van de concepten DNA, mutatie, genetische variatie, recombinatie en populatie verklaren hoe variatie in populaties tot stand komt, in de context van gezondheid en voedselproductie.

De begrippen die je bij dit domein in ieder geval moet kennen luiden als volgt:

Onderwerpen en begrippen	Dit weet ik
M1 Eiwitsynthese (Subdomein B1)
M1.1 DNA
dna, rna, nucleïnezuur, helixstructuur, basenparing, nucleotide, enkelstrengs dna, dubbelstrengs dna, chromosoom, histon, atoom, molecuul, ion, molecuulformule, structuurformule, waterstofbrug
kern dna, mitochondriaal dna, chloroplast dna
basenvolgorde, genetische code, plasmide, primer, pcr, sequencen, restrictie-enzym
M1.2 Eiwitsynthese
aminozuur, eiwit, proteïne, codon, startcodon, stopcodon, tripletcode
transcriptie, translatie, mrna, trna, rrna, cytoplasma, ribosoom, golgi-systeem, endoplasmatisch reticulum, anticodon, coderende streng, afleesrichting, template/matrijsstreng, dna-polymerase
primaire structuur, secundaire structuur, tertiaire structuur, quaternaire structuur, peptidebinding, zwavelbrug
M2 Stofwisseling van de cel (Subdomein B2)
M2.1 Homeostase
prokaryoot, bacterie, celwand, cirkelvormig chromosoom
virus, eiwitmantel, dna-virus, rna-virus
eukaryoot, endosymbiose, celkern, kernlichaampje, kernporie, vacuole, grondplasma, cytoskelet, centriolen, mitochondrie, lysosoom, chloroplast, chlorofyl, plastide, ciliën, flagel
dynamisch evenwicht, ionenpomp
homeostase, terugkoppeling, receptoreiwit, effector, cascade
M2.2 Transport
diffusie, osmose, actief transport, passief transport, endocytose, exocytose, ionentransport, glucose, zuurstof, koolstofdioxide, natriumchloride
fosfolipiden, wateroplosbaar, vetoplosbaar, hydrofiel, polair, hydrofoob, apolair
plasmolyse, turgor
semipermeabel membraan, selectief permeabel, isotonisch, hypotonisch, hypertonisch, osmotische druk, osmotische waarde, waterpotentiaal
motoreiwit
M2.3 Assimilatie en dissimilatie
autotroof, heterotroof, assimilatie, dissimilatie
chemische reactie, katalyseren, enzym, evenwichtsreactie
chemische energie, lichtenergie, kinetische energie, warmte, adp, atp, nad, nadh, nadp, nadph, proton, elektron, licht
fotosynthese, c-assimilatie, lichtreactie, donkerreactie, elektromagnetisch spectrum
voortgezette assimilatie, bouwstof, brandstof, reservestof, koolhydraat, monosacharide, disacharide, polysacharide, zetmeel, glycogeen, cellulose, vet, vetzuur, glycerol, essentieel aminozuur, niet-essentieel aminozuur, tussencelstof
anaeroob, glycolyse, gisting, alcohol, melkzuur, methaan
aeroob, verbranding, citroenzuurcyclus, oxidatieve fosforylering, oxidator, reductor
reactievergelijking, calcium, chloor, fosfor, ijzer, kalium, koolstof, stikstof, natrium, waterstof, zuurstof, ammoniak, fosfaat, glucose, nitraat, nitriet, stikstofgas, water, zuurstofgas
enzymwerking, substraat, enzymsubstraatcomplex, indicator
ph, denaturatie, optimumkromme
fermentatie, recombinant-dna-technologie, micro-organismen
chemosynthese
M3 Zelforganisatie van cellen (Subdomein C1)
M3.1 Genexpressie
niet-coderend dna
introns, exons, cdna
genexpressie, gen, splicing
receptor, membraaneiwit, transporteiwit, eiwithormoon, structuureiwit, antistof
knock-out-gen, fenotype
M3.2 Celdifferentiatie
genotype
celtype, celdifferentiatie, specialisatie
stamcel, stamcelonderzoek, stamceltransplantatie
apoptose, kanker
M4 Moleculaire en cellulaire interactie (Subdomeinen D1 en D2)
M4.1 Genregulatie en interactie met (a)biotische factoren
genregulatie
structuurgen, regulatorgen, promotor, operator, repressor
transcriptiefactor, activator
nucleosoom, methylering, epigenetica, rna
mutagene factor, proto-oncogen, tumorsuppressorgen
M4.2 Celcommunicatie en interactie met (a)biotische factoren
signaalstof, receptor, respons, second messenger, signaalcascade
synaps, natrium/kalium-pomp, impulsgeleiding, sprongsgewijze impulsgeleiding, neurotransmitter, rustpotentiaal, actiepotentiaal, prikkeldrempel, refractaire periode, exciterend, inhiberend
zenuwcel, cell junctions, hormoon, cytokine
steroïdhormoon, peptidehormoon, receptor in celmembraan, receptor in cytoplasma
celcommunicatie
M7 Reproductie van het organisme (Subdomein E3)
M7.1 Erfelijke eigenschap
allel, genoom, fenotype, milieufactor
autosoom, geslachtschromosoom, x-chromosoom, y-chromosoom
monohybride kruising, dihybride kruising, dominant, onvolledig dominant, recessief, intermediair, stamboom, kruisingsschema, homozygoot, heterozygoot, x-chromosomaal, multipele allelen, letale factor, gekoppelde genen
ethisch argument, biologisch argument
M8 Selectie (Subdomein F1)
M8.1 DNA
dna-analyse, verwantschap
M8.2 Mutatie
puntmutatie, deletie, insertie, genoommutatie, leesraamverschuiving, frame shift mutatie
mutagene stof, mutagene straling, dna-repairsysteem, genetische modificatie
overlevingskans
M8.3 Recombinatie
geslachtelijke voortplanting, meiose, haplotype, homologe chromosomen, crossing-over
M8.4 Genetische variatie
genetische variatie, recombinatie, genenpool, aanpassing, inteelt
cisgeen, transgeen

Colofon

Het arrangement Vwo biologie: wat moet je weten is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

Auteur: Lerenvoorhetexamen
Laatst gewijzigd: 2024-12-06 11:43:39
Licentie: Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat

het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken

voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

Toelichting: Wat moet je weten voor het centraal eindexamen? Je kunt hier per examenonderdeel lezen wat je globaal moet kunnen. De begrippen, onderwerpen en/of opvattingen die je in ieder geval moet kennen, vind je hier. Maar let goed op! Deze begrippen, onderwerpen, en/of opvattingen moet je altijd kunnen duiden. Je moet de begrippen met elkaar verbinden, in een specifieke context herkennen en toepassen of elders weer gebruiken. Sec alleen het uit je hoofd leren van de begrippen is lang niet voldoende om je examen te halen. Vraag dus altijd aan je docent om je bij het leren te helpen.
Leerniveau: VWO 6; VWO 4; VWO 5;
Leerinhoud en doelen: Biologie;
Eindgebruiker: leerling/student
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld
Trefwoorden: centraal eindexamen, eindexamen, voexamen, watmoetjeweten

Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

Wat moet je kennen - LVHE - Syllabi. (z.d.).

Disclaimer

https://maken.wikiwijs.nl/176566/Disclaimer

Wat moet je kennen - LVHE - Syllabi. (z.d.).

Sjabloon wat moet je weten

https://maken.wikiwijs.nl/174792/Sjabloon_wat_moet_je_weten

Downloaden

Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

Metadata

Metadata overzicht (Excel)

LTI

Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

Arrangement

IMSCC package

Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

IMSCC package

Voor developers

Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

Opties

Gebruik

Weergave

Vwo biologie: wat moet je weten