Havo aardrijkskunde: wat moet je weten

Havo aardrijkskunde: wat moet je weten

Belangrijke begrippen tijdens jouw examen

Op deze pagina bieden we een overzicht van de begrippen die je moet kennen voor jouw examen. Weet je waar deze begrippen over gaan, herken je ze én kun je ze toepassen in een specifieke context? Dan ben je al een heel eind op de goede weg. De precieze leerdoelen voor dit vak staan in de syllabus.

Domein B Wereld

Als je alle examenstof hebt geleerd kun je:

  • mondiale spreidings- en relatiepatronen van economische, demografische en sociaal-culturele verschijnselen beschrijven en in hoofdlijnen verklaren in de context van samenhangen en verschillen in de wereld;
  • landen vergelijken op basis van economische, demografische en sociaal-culturele indicatoren;
  • economische, demografische en sociaal-culturele indicatoren voor het vergelijken van landen benoemen;
  • de beperkingen van gemiddelde nationale waarden voor deze indicatoren aangeven;
  • mondiale spreidingspatronen van handel, investeringen en migratie beschrijven en in hoofdlijnen verklaren;
  • het proces van mondialisering/globalisering in economisch en sociaal-cultureel opzicht beschrijven, herkennen en verklaren;
  • de positie in het wereldsysteem, en de onderlinge relaties tussen een centrumgebied en een (semi)perifeer gebied herkennen en verklaren;
  • de effecten van globalisering op deze gebieden en hun onderlinge relatie herkennen en verklaren.

 

De begrippen en onderwerpen die je bij dit domein in ieder geval moet kennen luiden als volgt:

Onderwerpen en begrippen

Dit weet ik
Economische indicatoren: BNP/BBP/BRP (per hoofd), koopkracht, (samenstelling van) beroepsbevolking  
Demografische indicatoren: bevolkingsdichtheid, bevolkingsspreiding, bevolkingsgroei, leeftijdsopbouw  
Sociaal-culturele indicatoren: taal, godsdienst, verstedelijking, analfabetisme, VN-ontwikkelingsindex / Human Development Index  

Wereldsysteem: internationale arbeidsverdeling, industrialisatie, de-industrialisatie

 

Kolonialisme en dekolonisatie: vestigingskolonie, exploitatiekolonie, dekolonisatie

  

Demografische begrippen: demografisch transitiemodel, demografische druk

 

Culturele begrippen: cultuurgebied, culturele diffusie

 

Economische begrippen: vrijhandel, ruilvoet, handelsbelemmeringen, multinationale onderneming (MNO)

 

Migratie: arbeidsmigratie, migratienetwerken, selectieve migratie, push en pull factoren

 
Globalisering: tijd-ruimte compressie, ict, productieketen, global shift, offshoring, reshoring, afwenteling in ruimte en tijd, regionale en sociale ongelijkheid, Wereldhandelsorganisatie (WTO), amerikanisering, lingua franca, culturele identiteit

 
Stedelijke begrippen: wereldstad, zakelijke (en financiële) dienstverlening

 

 

Domein C Aarde

Als je alle examenstof hebt geleerd kun je:

  • natuurlijke verschijnselen aan het aardoppervlak en in de atmosfeer beschrijven, herkennen en verklaren, rekening houdend met verschillende tijd- en ruimteschalen;
  • endogene processen die samenhangen met de platentektoniek beschrijven en verklaren;
  • de werking van belangrijke exogene processen beschrijven en hun invloed op de vorming van het aardoppervlak verklaren;
  • de interactie tussen endogene en exogene processen beschrijven en verklaren;
  • mondiale windsystemen en zeestromen beschrijven en verklaren hoe deze van invloed zijn op de klimaatzones;
  • het landschap herkennen als het resultaat van een dynamisch systeem en de voor een landschapszone relevante geofactoren met elkaar in verband brengen;
  • de invloed van menselijke activiteiten op natuur en milieu in verschillende landschapszones beschrijven en verklaren.

 

De begrippen en onderwerpen die je bij dit domein in ieder geval moet kennen luiden als volgt:

Onderwerpen en begrippen Dit weet ik
Platentektoniek: actualiteitsprincipe, geologische tijdschaal, mantel, aardkorst, divergente plaatgrens, convergente plaatgrens, transforme plaatgrens, (mid)oceanische rug, subductie, trog, slab pull, ridge push  
Vulkanisme: viscositeit, explosieve eruptie, effusieve eruptie, stratovulkaan, schildvulkaan, caldera, hotspot  
Aardbevingen: momentmagnitudeschaal, tsunami  
Gebergtevorming: plooiingsgebergte, rek en compressie, horst en slenk, bekken  
Verwering en erosie: mechanische / fysische verwering, chemische verwering, erosie, transport, sedimentatie  
Sedimentatie: delta, morene, puinwaaier, massabeweging, aardverschuiving, puinhelling  
Kringlopen: hydrologische kringloop, gesteentekringloop  
Gesteentetypen: stollingsgesteenten: graniet, basalt; sedimentgesteenten: zandsteen, kalksteen; metamorfe gesteenten: marmer, leisteen  
Klimaat en weer: atmosferische circulatie, mondiale windsystemen, oceanische circulatie, hoge en lage luchtdrukgebieden, Intertropische convergentiezone (ITCZ), wet van Buys Ballot, passaat, moesson, warme zeestromen, koude zeestromen  
Klimaatclassificatie: klimaten volgens Köppen  
Geofactoren: gesteente en reliëf, klimaat en lucht, bodem, water, plantenwereld, dierenwereld, de mens  
Landschapszones: polaire zone, boreale zone, gematigde zone, subtropische zone, aride zone, tropische zone  
Landdegradatie: bodemerosie, verzilting, verwoestijning, overbeweiding, ontbossing, irrigatie, drainage  

Domein D Ontwikkelingsland (Brazilië)

Als je alle examenstof hebt geleerd kun je:

  • gebiedskenmerken van Brazilië als ontwikkelingsland beschrijven en analyseren, inclusief sociaalgeografische en fysisch-geografische kenmerken;
  • stereotiepe beelden van Brazilië beschrijven, uitleggen hoe deze ontstaan en kritisch beoordelen;
  • economische, sociaal-culturele, demografische en politieke spreidingspatronen en processen in Brazilië beschrijven, aan elkaar relateren en regionale verschillen daarin verklaren;
  • verschillende toekomstscenario’s voor Brazilië en zijn positie in de wereld beschrijven en onderbouwen;
  • de ruimtelijke spreiding van klimaten, landschappen, vegetatietypen en natuurlijke hulpbronnen in Brazilië beschrijven en verklaren;
  • de ecologische draagkracht van landschappen in Brazilië en de overschrijding daarvan door de mens beschrijven en verklaren;
  • de economische en politieke positie van Brazilië binnen Zuid-Amerika en de veranderende relaties met grootmachten in de wereld beschrijven;
  • de effecten van globalisering op de Braziliaanse samenleving beschrijven en verklaren.

 

De begrippen en onderwerpen die je bij dit domein in ieder geval moet kennen luiden als volgt:

Onderwerpen en begrippen Dit weet ik

perceptie

  

stereotype, mental map, geografisch beeld

  

verstedelijkingsgraad, verstedelijkingstempo, stedelijk netwerk

  

sloppenwijken (favelas)

  

ommuurde woonwijken (gated communities)

  

bevolkingsdruk, gezinsplanning, natuurlijke bevolkingsgroei, sociale bevolkingsgroei /migratie

  

etniciteit, mestizering

  

bevolkingsparticipatie, democratisering

  

good governance

  

BBP per hoofd /BRP per hoofd, Import- en exportpakket, handelsbalans

  

Lorenzcurve, informele sector

  

grootgrootbezit, UNASUR

  

hoogvlakte/ hoogland

  

ertsen / ertsvorming

  

fossiele energiebronnen

  

tropisch regenwoud (selva), savanne (cerrado en caatinga), mangrove

  

biodiversiteit, landroof (landgrabbing)

  

etnische diversiteit, culturele diversiteit,

  

buitenlandse investeringen (Foreign Direct Investments)

  

externe economische relaties, BRIC(S), exportgerichtheid /handelsoriëntatie

  

Domein E Leefomgeving

Als je alle examenstof hebt geleerd kun je:

  • een beargumenteerde mening vormen over actuele vraagstukken van overstromingen en wateroverlast in Nederland, waarbij je aspecten van duurzame ontwikkeling en plannen voor de ruimtelijke inrichting betrekt;
  • de kenmerken van de stroomgebieden van de Rijn en de Maas beschrijven en de invloed van het veranderende klimaat en menselijk ingrijpen relateren aan de waterafvoer van deze rivieren;
  • overstromingsrisico’s relateren aan de ruimtelijke inrichting, zowel binnendijks als buitendijks;
  • de oorzaken en gevolgen van watertekorten in Nederland analyseren;
  • het rivierenbeleid uit het recente verleden op hoofdlijnen beschrijven en het huidige beleid ten aanzien van overstromingen, wateroverlast en watertekorten beschrijven en evalueren;
  • ruimtelijke vraagstukken in stedelijke gebieden analyseren en de gevolgen daarvan voor landelijke gebieden evalueren;
  • aan de hand van de inrichting van de openbare ruimte, woningkenmerken en bewonerskenmerken een buurt- en wijkprofiel opstellen en beargumenteerde uitspraken doen over leefbaarheid;
  • beleid gericht op wijken en buurten beschrijven en evalueren.

 

De begrippen en onderwerpen die je bij dit domein in ieder geval moet kennen luiden als volgt:

Onderwerpen en begrippen

Dit weet ik

stroomgebied, stroomstelsel

 

waterscheiding, waterafvoer

 

debiet, regiem

 

vertragingstijd, piekafvoer, verhang, verval

 

dwarsprofiel rivieren (benedenloop), uiterwaarden, zomerbed, winterbed, lengteprofiel rivieren, bovenloop, middenloop, benedenloop

 

klimaatverandering, zeespiegelstijging, temperatuurstijging

 

onregelmatiger neerslagregiem, menselijke ingrepen

 

verstening van het oppervlak, ontbossing

 

kanalisatie, stuw, krib, dijkverzwaring, waterkeringen

 

Rijkswaterstaat, waterschappen, tweede deltacommissie, integraal waterbeleid, watertoets, ruimte voor de rivier, noodoverloopgebied, rivierbedverruiming

 

verdieping, verbreding / dijkverlegging, obstakels verwijderen,

 

kribverlaging, nevengeulen aanleggen, uiterwaardvergraving,

 

drietrapsstrategie

 

vasthouden (retentie), bergen, afvoeren bevorderen, Rijnconferentie

 

overstromingsrisicobewustzijn

 

creatieve stad, kenniseconomie, science parks, zakelijke dienstverlening,

 

publiek-private samenwerking, duurzame stad (sustainable city), smart city

 

duale arbeidsmarkt

 

buurtprofiel, bewonerskenmerken

 

ouderdom, eigendom, woningtype, onderhoud, grootte van huishoudens

 

inkomen, gezinsfase, leeftijd, woonomgeving, buurt- / wijkvoorzieningen

 

sociale cohesie, sociale (on)veiligheid

 

objectieve (on)veiligheid, subjectieve (on)veiligheid

 

openbare ruimte, toegankelijkheid, onderhoud, overzichtelijkheid, toezicht,

 

stadsvernieuwing, herstructurering

 

gentrification

 

  • Het arrangement Havo aardrijkskunde: wat moet je weten is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Lerenvoorhetexamen
    Laatst gewijzigd
    2024-12-02 14:33:24
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Wat moet je weten voor het centraal eindexamen? Je kunt hier per examenonderdeel lezen wat je globaal moet kunnen. De begrippen, onderwerpen en/of opvattingen die je in ieder geval moet kennen, vind je hier. Maar let goed op! Deze begrippen, onderwerpen, en/of opvattingen moet je altijd kunnen duiden. Je moet de begrippen met elkaar verbinden, in een specifieke context herkennen en toepassen of elders weer gebruiken. Sec alleen het uit je hoofd leren van de begrippen is lang niet voldoende om je examen te halen. Vraag dus altijd aan je docent om je bij het leren te helpen.
    Leerniveau
    HAVO 4; HAVO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Aardrijkskunde;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Trefwoorden
    centraal eindexamen, eindexamen, voexamen, watmoetjeweten

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    Wat moet je kennen - LVHE - Syllabi. (z.d.).

    Disclaimer

    https://maken.wikiwijs.nl/176566/Disclaimer

    Wat moet je kennen - LVHE - Syllabi. (z.d.).

    Sjabloon wat moet je weten

    https://maken.wikiwijs.nl/174792/Sjabloon_wat_moet_je_weten

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van