Uiteindelijk was het verlangen naar avontuur groter dan de angst voor het einde van de wereld. Ontdekkingsreizigers begonnen de wereldzeeën en de continenten te verkennen.
Eerst Portugal en Spanje, later Engeland en Nederland
Portugal was in de 15e eeuw het machtigste land op zee. Dit land legde de basis voor verdere Europese overzeese expansie. Later volgde Spanje. In de 17e eeuw werden Engeland en Nederland de belangrijkste zeemachten. Zij breidden hun macht uit en koloniseerden grote delen van de wereld.
Invloed op wereldgeschiedenis
De Europese overzeese expansie heeft een zeer grote invloed gehad op de wereldgeschiedenis. In de drie, vier eeuwen die volgden op hun ontdekking overheersten de Europeanen de werelddelen en werden ze geheel opnieuw ingericht. Nieuw ontdekte gebieden werden meestal gekoloniseerd. Men begon er met de productie van grondstoffen, goud en zilver, specerijen en gewassen. Die bepaalden de waarde van de kolonie. Voor het werk op de plantages werden slaven gekocht in West-Afrika en verscheept naar Amerika. Oorspronkelijke bewoners van de veroverde gebieden werden onderdrukt en bekeerd tot het christendom.
Probleemstelling
Andere normen dan tegenwoordig?
De grootmachten van Europa werden enorm rijk ten koste van de gekoloniseerde gebieden. Op de exploitatie van nieuwe gebieden en de verspreiding van het christendom rustte Gods zegen, dacht men.
De normen waren in die tijd kennelijk heel anders dan in onze tijd. Of lijkt dat maar zo? Om het verleden te begrijpen moeten we ons inleven in het toenmalige wereldbeeld en de normen en waarden die men daarover had.
Je maakt een presentatie over een zelfbedachte ontdekkingsreis in 1500.
Het is voor deze opdracht belangrijk dat je je inleeft in het toenmalige wereldbeeld:
kennis van scheepvaart
bekende vaarroutes
navigatietechnieken en beschikbare kaarten
economische en politieke doelen van de onderneming
keuze van de bemanning
enzovoort.
De presentatievorm is vrij.
Hoofdvraag en deelvragen
Hoofdvraag:
Hoe zag de ideale ontdekkingsreis er in 1500 uit?
Deelvragen:
Wat was de reden van Portugese en Spaanse zeevaarders om de wereld te verkennen?
In hoeverre speelden christelijke redenen (evangelisatie) een rol bij de onderwerping van nieuwe gebieden?
Welke technologische uitvindingen speelden een rol?
Hoe verliepen de handelsbetrekkingen tussen de continenten?
Wie waren de belangrijkste zeevaarders uit die tijd?
Eindtermen
Domein A: Historisch besef
Je kunt bij het geven van oordelen over het verleden rekening houden met onderscheid tussen feiten en meningen.
Je kunt bij het geven van oordelen over het verleden een oordeel geven over tijd- en plaatsgebondenheid van interpretaties.
Je kunt bij het geven van oordelen over het verleden rekening houden met waardepatronen in het verleden.
Je kunt bij het geven van oordelen over het verleden uitspraken ondersteunen met behulp van argumenten.
Domein B: Oriëntatiekennis
Je kunt bij een kenmerkend aspect van een tijdvak een passend voorbeeld geven van een gebeurtenis, ontwikkeling, verschijnsel of handeling dan wel gedachtegang van een persoon en dit voorbeeld gebruiken om het betreffende aspect te verduidelijken.
Je kunt uitleggen dat de betekenis die aan dit tijdvak wordt toegekend mede afhangt van de tijd, plaats en omstandigheden waarin mensen zich met het verleden bezighouden.
In deze opdracht speelt het volgende kenmerkende aspect uit tijdvak 5 een rol:
Kenmerkend aspect: Het begin van de Europese overzeese expansie.
Onderstaande kernbegrippen worden toegelicht in de begrippenlijst.
wereldbeeld
wetenschap
expansie
ontdekkingsreizen
kolonisatie
Activiteiten
Activiteiten
Stap
Activiteit
Oriëntatie
Wat weet je nog over de ontdekkingsreizen? Je haalt je voorkennis op.
Stap 1
Je leest de informatie over Europese overzeese expansie. Ook kijk je twee video's over dit onderwerp. Aan de hand van de Kennisbank en de video's beantwoord je een aantal vragen.
Stap 2
De handel in specerijen uit Azië volgde tot ongeveer 1500 een landroute. Met behulp van een bron geef je aan welke verandering er plaatsvond in de specerijenhandel.
Stap 3
Met behulp van een bron bekijk je de economische en godsdienstige motieven van ontdekkingsreizigers.
Stap 4
Je toont aan hoe de stijging van de kosten van levensonderhoud passen bij een kenmerkend aspect van deze tijd.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de begrippen die passen bij de opdracht.
Eindproduct
Je maakt een presentatie over een fictieve ontdekkingsreis in het jaar 1500.
Video's en bronnen
Hier vind je bronnen die passen bij dit onderwerp.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
De studiebelasting voor deze opdracht is 4 à 5 SLU.
Oriëntatie
Wat weet je nog over ontdekkingsreizigers? Je kunt je geheugen opfrissen met behulp van het volgende onderdeel uit de Kennisbank onderbouw.
Denk je dat jij nog voldoende kennis hebt? Maak dan eerst de toets.
Scoor je een voldoende? Dan hoef je de Kennisbank niet te lezen.
Scoor je onvoldoende? Dan moet je de Kennisbank alsnog bestuderen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De handel in specerijen uit Azië volgde tot ongeveer 1500 een landroute.
Met karavanen werd de kostbare handelswaar naar de Europese steden aan de Middellandse Zee gebracht.
Stap 3: Ontdekkingsreiziger
Stap 4: Stijging prijzen
Maak de opdracht.
Afsluiting
Begrippenlijst
Wereldbeeld
Manier waarop men denkt over de wereld, hoe die eruit ziet of eruit zou moeten zien. Door de ontdekkingsreizen bijvoorbeeld veranderde het wereldbeeld: men kwam erachter dat de aarde rond was en niet plat.
Wetenschap
Wat mensen weten en wat door wetenschappers volgens bepaalde wetenschappelijke methoden wordt onderzocht. In de 6e eeuw v.Chr. gingen Griekse filosofen voor het eerst de wereld bestuderen en verschijnselen op een logische manier verklaren.
Expansie
Expansie betekent: uitbreiding. Bijvoorbeeld uitbreiding van grondgebied door veroveringen of verspreiding van het christendom door kruistochten en missionarissen.
Ontdekkingsreizen
In de 15e eeuw begonnen ontdekkingsreizigers uit Portugal en Spanje en andere landen lange scheepsreizen te maken om een doorgang te vinden naar winstgevende handelsgebieden in Azië. Onbekende gebieden werden verkend en ontdekt.
Kolonisatie
Het gaan wonen in een land of streek waar zich nog niet eerder landgenoten hebben gevestigd.
Eindproduct: Ideale ontdekkingsreis
Bronnen
Onder de knop 'Video's en bronnen' vind je links naar een aantal websites met informatie over de ontdekkingsreizen. Je vindt er een literatuurverwijzing en een verwijzing naar een audiovisuele bron. Neem de bronnen door. Probeer met behulp van de bronnen antwoord te vinden op de deelvragen. Natuurlijk kun je ook zelf nog een aantal bronnen zoeken.
Er is een overvloed aan websites over ontdekkingsreizen (explorations) en ontdekkingsreizigers (explorers). Bedenk dat in het Engels de Tijd van Ontdekkers (en Hervormers) 'The Age of Discovery' heet.
Eindproduct
Het is de bedoeling om een zelfbedachte 'ideale' ontdekkingsreis te presenteren. Het is belangrijk dat je je inleeft in het toenmalige wereldbeeld:
kennis van scheepvaart
bekende vaarroutes
navigatietechnieken en beschikbare kaarten
economische en politieke doelen van de onderneming
keuze van de bemanning
enzovoort.
Probeer zo nauwkeurig mogelijk vast te stellen wat er in 1500 al bekend gebied was, wat belangrijke motieven voor ontdekkingstochten waren en bedenk daar samen de ideale (fictieve) vaarroute bij.
Zoek voor de beantwoording van deze vragen zelf historische bronnen. Dat mogen secundaire bronnen zijn, maar je moet ook primaire bronnen in je presentatie verwerken.
Bedenk welke politieke, economische en religieuze voordelen er te halen zouden zijn als jouw reis echt gemaakt zou zijn. Geef vervolgens antwoord op de hoofdvraag.
Beargumenteer ook waarom jouw reis zou kunnen verschillen van al gemaakte ontdekkingsreizen, met andere woorden: wat maakt jullie reis zo 'speciaal'? Maak daarbij gebruik van de kennis en wetenschap uit die tijd.
Bedenk samen een presentatievorm waarmee jullie deze antwoorden en argumenten vorm kunnen geven.
Kijk voor ideeën en tips in de Gereedschapskist.
Bespreek samen wie welk deel van de presentatie verzorgt. Maak een duidelijke planning en kijk goed naar de beoordelingscriteria.
Succes met het presenteren!
Beoordeling
Je krijgt een positieve beoordeling als je in je presentatie:
Primaire én secundaire bronnen gebruikt.
Er in slaagt vanuit het wereldbeeld van omstreeks 1500 te redeneren.
Religieuze, economische, politieke en persoonlijke motieven verwerkt die een rol zouden kunnen spelen bij een ontdekkingsreis.
Illustraties en kaarten gebruikt om je presentatie te ondersteunen.
Welkom bij de gereedschapskist. Hier vind je uitleg over alle werkvormen waarmee je je eindproducten maakt. Bij iedere werkvorm staat beschreven hoe je deze uitvoert, kun je inspiratiefilmpjes bekijken en vind je de beoordelingscriteria waaraan jouw product moet voldoen. Ook zie je welke digitale middelen je kunt gebruiken en aan welke vaardigheden je werkt tijdens het maken van je eindproduct. Veel succes!
Video's en bronnen
Op internet zijn er veel geschiedenisvideo's te vinden.
De volgende video van Joost van Oort past bij de opdracht over de ontdekkingsreizen.
Lees de probleemstelling van deze opdracht nog eens door.
Past de probleemstelling goed bij de opdracht over ontdekkingsreizen?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Zorg dat je het kenmerkende aspect bij deze opdracht kunt noemen.
Kun je in het kort omschrijven hoe de Europese overzeese expansie is begonnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond een studiebelasting van 4 à 5 SLU.
Had je voldoende tijd om de opdracht te maken?
Inhoud
Natuurlijk had je al eerder gehoord over de ontdekkingsreizen van Columbus en anderen. Maar wist je ook welke routes ze bevoeren en met welk doel? Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Ben je tevreden over het eindproduct? Heb je met de beschikbare bronnen de deelvragen kunnen beantwoorden? Heb je met je fictieve ontdekkingsreis verschil kunnen maken?
Het arrangement 05.1 Ontdekkingsreizen v456 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
De opdracht 'Ontdekkingsreizen' is ontwikkeld door auteurs en medewerkers van StudioVO in opdracht van Stichting VO-content.
Fair Use
In de Stercollecties van VO-content wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use.
Meer informatie: Fair use
Vragen
Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk van VO-content.
Aanvullende informatie over dit lesmateriaal
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor vwo, leerjaar 4, 5 en 6. Dit is tijdvak 5 met het onderwerp: Ontdekkingsreizen. De ontdekkingsreizen en de Reformatie versnelden de geschiedenis vanaf 1500. Portugal en Spanje waren toonaangevend in het ontdekken van nieuwe handelsroutes en het veroveren van gebieden. Ze domineerden de wereldzeeën en hadden weinig concurrentie van andere Europese landen. De motivatie achter deze ontdekkingsreizen was handel, vooral met Indië. Portugal ontwikkelde betere scheepvaarttechnologie en navigatie-instrumenten, zoals de driemaster, het boordgeschut, het astrolabium, het kwadrant en de sextant. In 1488 ontdekte Diaz de zuidelijke punt van Afrika, terwijl Columbus in 1492 naar Amerika voer en dacht dat hij Indië had bereikt. Vasco da Gama was de eerste Europeaan die over zee naar India reisde en legde de basis voor het Portugese handelsmonopolie. Magelhães (Magellaan) zeilde in 1519 met een expeditie naar de Molukken, ontdekte de straat van Magellaan en stierf tijdens een conflict op de Filippijnen. Slechts één schip, de Victoria, voltooide de eerste reis rond de wereld. Het materiaal bespreekt verder nog de wetenschap, specerijenhandel, De Portugese ontdekkingsreiziger Pêro Vaz de Caminha en de stijging prijzen.
Leerniveau
VWO 6;
VWO 4;
VWO 5;
Leerinhoud en doelen
De tijd van ontdekkers en hervormers (1500 - 1600);
Geschiedenis;
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor vwo, leerjaar 4, 5 en 6. Dit is tijdvak 5 met het onderwerp: Ontdekkingsreizen. De ontdekkingsreizen en de Reformatie versnelden de geschiedenis vanaf 1500. Portugal en Spanje waren toonaangevend in het ontdekken van nieuwe handelsroutes en het veroveren van gebieden. Ze domineerden de wereldzeeën en hadden weinig concurrentie van andere Europese landen. De motivatie achter deze ontdekkingsreizen was handel, vooral met Indië. Portugal ontwikkelde betere scheepvaarttechnologie en navigatie-instrumenten, zoals de driemaster, het boordgeschut, het astrolabium, het kwadrant en de sextant. In 1488 ontdekte Diaz de zuidelijke punt van Afrika, terwijl Columbus in 1492 naar Amerika voer en dacht dat hij Indië had bereikt. Vasco da Gama was de eerste Europeaan die over zee naar India reisde en legde de basis voor het Portugese handelsmonopolie. Magelhães (Magellaan) zeilde in 1519 met een expeditie naar de Molukken, ontdekte de straat van Magellaan en stierf tijdens een conflict op de Filippijnen. Slechts één schip, de Victoria, voltooide de eerste reis rond de wereld. Het materiaal bespreekt verder nog de wetenschap, specerijenhandel, De Portugese ontdekkingsreiziger Pêro Vaz de Caminha en de stijging prijzen.
Wat weet je nog over ontdekkingsreizigers? Je kunt je geheugen opfrissen met behulp van het volgende onderdeel uit de Kennisbank onderbouw.
Bestudeer het onderdeel uit de Kennisbank geschiedenis tweede fase.
Op internet zijn er veel geschiedenisvideo's te vinden.
Intro + probleemstelling
