Als je alle examenstof hebt geleerd kun je:

1. Het vraagstuk van democratie benaderen vanuit de kernwaarden vrijheid en gelijkheid en de spanning tussen beide.
2. Een begripsanalyse maken van ‘democratie’, ‘vrijheid’ en ‘gelijkheid’
3. Verschillende opvattingen over democratie in relatie tot vrijheid, gelijkheid, politieke expertise, menselijke bloei, de anarchistische uitdaging, culturele diversiteit, vrijheidsrechten en burgerschapsvorming herkennen, uitleggen, vergelijken, toepassen en evalueren aan de hand van voorbeelden of casussen

Onderwerp

Ik weet dit

Politieke gelijkheid, politieke experts (volgens Dahl)

Persoonlijke vrijheid, zelfbepaling

Culturele diversiteit

Vrijheid van meningsuiting,

Waarden

Onderwerp

Ik weet dit

De opvattingen van Plato, Dahl, Mill en Schumpeter over wie mee mag doen in een democratie

stemrecht, directe democratie, representatieve democratie, rationaliteit, politieke expertise

Het verband tussen Plato’s mensbeeld en zijn maatschappijvisie

Politieke macht, filosofische wijsheid, corrumperen

Dahls opvatting over regeren

Gewone mensen en het gebrek aan drie deugden (volgens Dahl)

Dahls opvatting inzake technologische expertise

Mills kritiek op een regering van politieke experts

De kwaliteit van beslissingen, betrokkenheid

Rationaliteit van beslissingen

Ongelijk stemrecht

Schumpeters opvatting inzake de politieke elite en haar werkzaamheden

Onderwerp 

Ik weet dit

Representatieve democratie als de beste vorm van bestuur

Een 'goede' despoot

Betrokken burgerschap, individu, samenleving

Onderwerp

Ik weet dit

Plato: pleidooi voor een regering van koning-filosofen

Dahl: er bestaat geen politieke expertise

Mill: de rationaliteit van stemrecht voor allen

Schumpeter: verminderde rationaliteit in de politiek

Onderwerp

Ik weet dit

De opvattingen van Dahl, Plato, Nietzsche, Rousseau, Mill en De Tocqueville over de vraag of mensen tot bloei komen in een democratie

Een begripsanalyse van het begrip ‘menselijke bloei’

Mensbeelden

Democratie (volgens Plato) heeft een negatief effect op de samenleving en op het karakter van mensen

Aristocratie, timocratie, oligarchie, democratie, tirannie

Staatsvormen en machthebbers

Nietzsche's opvatting inzake de democratie als politieke vertaling van de slavenmoraal

Rousseaus mensbeeld, zelfliefde, eigenliefde

Natuurlijke vrijheid, citoyen, de algemene wil (aldus Rousseau)

Het mensbeeld van Mill en het ontplooiingsliberalisme

Representatieve democratie, het utilisme

Stemrecht voor eenieder

Een systeem van evenredige vertegenwoordiging, het districtenstelsel

De vijf gevaren van een democratie volgens De Tocqueville, wetgevende en uitvoerende instabiliteit, tirannie van de meerderheid, onvrijheid van denken, individualisme en mild of zachtmoedig despotisme;

de gevaren van het gelijkheidsideaal (aldus De Tocqueville)

Zelfbestuur, billijk zijn, verantwoordelijkheid

Onderwerp

Ik weet dit

Plato’s argumentatie weergeven en evalueren dat een democratie ten onder zal gaan en zich tot een dictatuur zal ontwikkelen

Onderwerp

Ik weet dit

Nietzsches argumentatie weergeven en evalueren dat democratie een uitdrukking van kuddediermoraal is.

Onderwerp

Ik weet dit

Plato: democratie maakt de mens losbandig en rijp voor de tirannie1

Nietzsche: democratie verlaagt de mens tot een kuddedier

Rousseau: directe democratie verheft de mens tot citoyen

Mill: democratie stimuleert de betrokkenheid en de creativiteit van de burgers en garandeert zo het grootste geluk

De Tocqueville: in een democratie dreigt tirannie, conformisme, individualisme en despotisme

Onderwerp

Ik weet dit

De opvattingen van Nozick, Rousseau, Schumpeter en Habermas over de vraag of democratie leidt tot een vrije samenleving zonder overheersing

Anarchistische uitdaging, dwang, overheersing, tirannie

Democratie (volgens Nozick) is een vorm van tirannie, autonomie, gehoorzaamheid, de verhouding tussen meester en slaaf.

Directe democratie (volgens Rousseau) de juiste manier is om vrij en autonoom te zijn in een samenleving.

Natuurtoestand, het sociaal contract

Unanimiteit, uniformiteit

Schumpeters opvatting over democratie en markt

De vier voordelen van het model van democratie (volgens Schumpeter)

Schumpeters antwoord op de anarchistische uitdaging

Het deliberatieve model van democratie uitleggen en evalueren en dit model vergelijken met de visies van Rousseau, Nozick en Schumpeter

Algemeen belang, legitimiteit, markt, consensus, autonomie, debat, minderheden

Onderwerp

Ik weet dit

Nozicks Tale of the slave uitleggen en evalueren.

Onderwerp

Ik weet dit

Nozick: democratie is slavernij

Rousseau: directe democratie bevrijdt de mens van de maatschappelijke slavernij

Schumpeter: waarom Rousseau democratie met tirannie verwart. Democratie als markt

Deliberatieve democratie als antwoord op de anarchistische uitdaging: blijven praten in plaats van stemmen

Onderwerp

Ik weet dit

De opvattingen van Cliteur, Rawls, en Sandel over de mogelijkheid van een multiculturele democratie

De verschillende uitdagingen die culturele diversiteit aan een democratie stelt

vrijheid, gelijkheid, eenheid, verscheidenheid, diversiteit, identiteit, pluralisme, (sub)cultuur, neutraliteit, lekenstaat

Cliteurs opvatting over de lekenstaat

Neutraliteit, het multiculturele model, de spanning tussen vrijheid en gelijkheid

Drie bezwaren bij de lekenstaat

Rawls’ opvatting over politieke autonomie, de spanning tussen vrijheid en gelijkheid, ethische autonomie, politieke autonomie

‘Feit van redelijk pluralisme'

Mogelijkheidsvoorwaarde, overlappende consensus

Modus vivendi (een manier van leven) en overlappende consensus

De basisstructuur van de samenleving (volgens Rawls)

Het publieke domein, publieke redenen

Sandels kritiek op de neutraliteit in een democratie

Communitarisme, liberalisme

Opvattingen over rechtvaardigheid volgens Sandel

Onderwerp

Ik weet dit

Cliteur - Het idee van de lekenstaat als oplossing van de uitdaging die diversiteit aan een democratie stelt

Rawls: politiek liberalisme als alternatief voor het idee van de lekenstaat

Sandel: de onmogelijkheid van neutraliteit in een democratie

Onderwerp

Ik weet dit

De opvattingen van Mill, Parekh, Kelsen en Van den Bergh over de grenzen aan vrijheid van meningsuiting in een democratie

De paradox van de bescherming van vrijheid en gelijkheid

Volledige vrijheid van meningsuiting volgens Mill in het algemeen belang van de democratie is

De feilbaarheid van de mens, mogelijke elementen van waarheid, het gevaar van dogmatisme, de waarde van discussie;

Meningsuiting, maatschappelijk welzijn

De vrijheid van meningsuiting in een democratie volgens Parekh moet worden beperkt

Belediging, sociale- en politieke uitsluiting van gemeenschappen en individuen

Drie bezwaren tegen een verbod op groepsbelediging

De traditionele argumenten voor vrijheid van meningsuiting

Een democratie volgens Kelsen een antidemocratische partij onmogelijk kan verbieden of uitsluiten

Relativistische wereldbeschouwing, absolute waarheid

Ondemocratische opvattingen

Het partijverbod volgens Van den Bergh geen schending betekent van de principes van de democratie

De vrijheid van overtuigingen

Zelfcorrectie, uitsluiting

Onderwerp

Ik weet dit

Mill: volledige vrijheid van meningsuiting is in het algemeen belang

Parekh:  meningsuiting moet worden beperkt

Van den Bergh: een oplossing van de paradox. Het behoud van zelfcorrectie en gedachtenuitwisseling

Onderwerp

Ik weet dit

De opvattingen van Friedman, Gutmann en Biesta over het onderwijzen en opvoeden in een democratische cultuur

Democratische cultuur volgens Dahl

Onderwijs rond democratische waarden

De belangen en vrijheden van ouders, scholen en leerlingen

Burgerschapsvorming, het spanningsveld tussen indoctrinatie en vrijblijvendheid

Dat overheidsbemoeienis in het onderwijs volgens Friedman beperkt moet zijn

Externe effecten, paternalisme

Friedmans onderscheid tussen ’onderwijs’ en ‘opleiding’, Democratisch burgerschap

Gutmann pleidooi voor gedeelde zeggenschap over onderwijs.

Onderwijs voor democratie, onderwijs door democratie

Onderwijsprofessionals

Volgens Biesta is niet alleen het onderwijs maar de samenleving als geheel verantwoordelijk voor politiek existeren in een democratie

De drie kritiekpunten van Biesta op onderwijs in burgerschap op school: onrealistische verantwoordelijkheid, individualistische benadering van onderwijs, individualistische visie op democratie

Onderwerp

Ik weet dit

Friedman: voor vrijheid en tegen indoctrinatie. Een pleidooi tegen directe overheidsfinanciering

Gutmann: gedeelde macht over het onderwijs. Onderwijs door democratie

Biesta: het probleem van het onderwijzen van democratie in een niet-democratische omgeving