Chinezen in Nederland
Chinatowns
Mensen van Chinese afkomst vind je bijna in elk land op de wereld. Al eeuwenlang migreren grote groepen Chinezen naar het buitenland, voornamelijk om economische redenen. In heel veel landen ter wereld vormen ze zo een belangrijke minderheid. Dat is in Nederland niet anders. Waar je ook woont in Nederland, je hoeft nooit lang te zoeken om iets Chinees te ontdekken. Zelfs de kleinste plaatsjes hebben wel een Chinees restaurant of een door Chinezen gerunde snackbar.
Leerdoelen
- Je kunt vertellen over hoe de eerste Chinezen in Nederland kwamen en hoe hun leven er destijds uitzag.
- Je kunt uitleggen waarom we Chinezen vaak associëren met werk in restaurants en snackbars.
- Je kunt je inleven in het leven van een leeftijdgenoot die in Nederland opgroeit met Chinese ouders.
- Je kunt beschrijven hoe het met de jongste generatie Chinese Nederlanders gaat en tegen welke problemen ze aan lopen.
Hoe je aan deze leerdoelen werkt, mag je zelf bepalen. Tussen de teksten staan vragen. Je mag de vragen beantwoorden door te typen of schrijven, maar je mag ook een poster maken waarin je kort de inhoud van de tekst en de antwoorden van de vragen zet. Een andere optie is het maken van een filmpje. Als je een ander idee hebt, mag dat ook, zo lang je bezig bent met de inhoud van de tekst en de vragen.
Explore Miles
Deze small quest levert je 10 eXplore Miles op.
Inleiding
De groep mensen van Chinese afkomst is één van de meest zichtbare en meest verspreide minderheidsgroepen in Nederland. Bovendien waren zij in het begin van de 20e eeuw ook één van de eerste niet-westerse migranten die naar Nederland kwamen. Hoe kwam dat? Waarom kwamen Chinezen naar Nederland en hoe verging het hen?
Een gevarieerde groep
Om te beginnen is het goed om te weten hoeveel mensen van Chinese afkomst er eigenlijk in Nederland zijn. Dat is niet zo gemakkelijk te zeggen, want veel mensen met Chinese wortels zijn niet direct uit China of Taiwan in Nederland terecht gekomen, maar via voormalige Nederlandse kolonies als Suriname en Indonesië. Ze hebben dus een gemengde achtergrond en worden niet in alle tellingen als Chinees meegenomen. Bovendien zijn sommige families al vele generaties in Nederland en is hun Chinese afkomst niet altijd meer zo duidelijk. Er kunnen alleen schattingen worden gemaakt: die liggen tussen 50.000 en 150.000 mensen van Chinese afkomst. Dat is een relatief klein percentage van het totaal aantal mensen met een migratie-achtergrond in Nederland.
De groep Nederlanders met een Chinese achtergrond is heel divers. Dat geldt ook voor de talen die zij spreken. Slechts een klein deel spreekt Mandarijn. De meesten spreken de taal uit de regio waar ze oorspronkelijk vandaan kwamen. De meest gesproken talen onder Nederlandse Chinezen zijn Wu, Hakka en Kantonees. Van Wu heb je misschien nog nooit gehoord maar dat is de taal die in de wijde regio rond Shanghai wordt gesproken. Een bepaald dialect van het Wu, het Wenzhounees, hoor je heel vaak in Nederlandse Chinatowns. Veel Nederlandse Chinezen komen oorspronkelijk uit de regio van Wenzhou. Wenzhounees klinkt heel anders dan Mandarijn, dus als je de volgende keer in een Chinees restaurant het personeel met elkaar hoort praten en je verstaat het niet, dan ligt het niet aan jou: ze spreken gewoon geen Mandarijn!
Chinatowns
In een paar grote steden in de Randstad zijn heuse Chinatowns ontstaan: plekken met veel Chinese restaurants en winkels, waar veel Chinezen samenkomen.
Chinatown in Den Haag
Mensen van Chinese afkomst staan bekend om hun ondernemingslust: zij baten vaak horecaondernemingen uit. Deze horecaondernemers zijn meestal in de tweede helft van de vorige eeuw naar Nederland geëmigreerd. Hun kinderen vormen nu de tweede generatie Chinese Nederlanders. Een andere groep Chinezen zijn zij die naar Nederland kwamen om te studeren. Dit gebeurde vanaf het jaar 2000, toen de economie in China steeds beter werd. Ook kwamen er steeds meer Chinese bedrijven en hun werknemers naar Nederland. De studenten en expats zijn inmiddels een belangrijk onderdeel geworden van de Chinese gemeenschap in Nederland.
Opdracht
Zoek op internet uit in welke Nederlandse steden Chinatowns te vinden zijn. En welke andere Europese steden hebben grote Chinatowns?
De eerste Chinezen in Nederland
De eerste Chinezen in Nederland
De geschiedenis van de Chinezen in Nederland gaat terug naar het begin van de 20e eeuw, toen Indonesië nog een Nederlandse kolonie was. In Indonesië woonden veel mensen van Chinese afkomst: zij waren al vanaf de 17e eeuw uit het zuiden en zuidoosten van China gekomen. De Chinezen behoorden vaak tot de rijkere groepen binnen de Indonesische samenleving omdat ze in de handel zaten. Zij hadden de middelen om hun kinderen in Nederland te laten studeren, zodat deze later gemakkelijk goed werk zouden kunnen vinden in het toenmalige Nederlands-Indië. Deze studenten vormden vanaf ongeveer het jaar 1900 de eerste groep Chinezen in Nederland.
Vraag
- Zoek uit wat jiaxiang betekent en leg uit hoe belangrijk dit begrip is in de Chinese cultuur.
Havenarbeiders
Niet veel later kwam daar een tweede groep bij. In het begin van de 20e eeuw ging het goed met de Nederlandse economie en veel scheepvaartondernemingen hadden behoefte aan werklieden voor op de schepen en in de havens. Zij wierven Chinezen uit zuid China die bekend stonden als harde werkers en vooral erg goedkoop waren: veel goedkoper dan Nederlands personeel. Bovendien deden ze niet mee aan de stakingen voor beter loon en betere werkomstandigheden, waar het Nederlands personeel wél vaak aan mee deed.
In de jaren 10 en 20 van de vorige eeuw verzamelden zich zo in de havens van Rotterdam en Amsterdam aanzienlijke groepen Chinese arbeiders. Hun economische positie was erg slecht en ze waren vaak volledig afhankelijk van de werkgevers die hen niet altijd goed behandelden. Veel Nederlandse havenarbeiders zagen de goedkope Chinezen bovendien als ‘banenpikkers’ en bemoeiden zich niet met hen. Sommige Chinezen probeerden wat bij te verdienen door stilletjes in illegale producten als opium te handelen. Zo werden al snel Chinese havenarbeiders in de jaren 20 en 30 in Nederland geassocieerd met zwarte handel en criminaliteit.
Vraag
- Chinese havenarbeiders hadden vaak te maken met verschillende vormen van uitbuiting. De zogenaamde ‘shipping masters’ speelden hierin een grote rol. Zoek op internet uit wat ‘shipping masters’ precies deden en wat hun verhouding tot de Chinese havenarbeiders was.
Chinese middenstand
In de jaren 50 worden Chinese Nederlanders een steeds herkenbaarder onderdeel van het straatbeeld in Nederland. Dit komt door de Chinees Indische restaurants (vaak afgekort tot Chin.Ind.) die op steeds meer plekken opduiken en met gerechten als bami en foe yong hai erg populair worden onder de Nederlanders.
Met het onafhankelijk worden van Indonesië eind jaren 40, komen veel (Indische) Nederlanders naar Nederland. Zij brengen hun eetcultuur mee. Deze speciale eetcultuur uit Nederlands-Indië is al een mengelmoes tussen Nederlandse, Indische en Chinees-Indische gerechten. In Nederland wordt die keuken nog verder aan de smaak van de gemiddelde Nederlander aangepast. Mensen die uit Nederlands-Indië komen openen restaurants, maar ook Chinezen die al in Nederland waren zien kansen en openen de Chin.Ind. restaurants die we vandaag de dag nog kennen. Het type gerecht dat daar geserveerd wordt is niet echt Indisch en ook niet echt Chinees. Het is een speciale ‘mengkeuken’ die uniek is voor Nederland. Zo uniek, dat de Chin. Ind. restaurants en hun specifieke gerechten in juni 2020 zelfs officieel werden uitgeroepen tot Nederlands cultureel erfgoed! Leuk om te weten als je volgende keer een babi pangang eet.
In de jaren 60, 70 en 80 komen steeds meer Chinezen naar Nederland. Deels gaat dat om gezinshereniging en deels om nieuwe groepen Chinezen die uit China naar Nederland komen. Vaak zijn dat (economische) vluchtelingen. Voor een deel komen die terecht in de horeca, maar zeker niet allemaal. Ondernemerschap is belangrijk in de Chinese cultuur en veel mensen met een Chinese achtergrond kiezen ervoor eigen restaurants of winkels te runnen. Tot en met de jaren 90 waren dat vooral restaurants en toko’s, maar de laatste 20 jaar nemen veel Chinezen snackbars over en openen wok-paleizen en sushi-restaurants. In de grotere steden vind je talrijke Chinese winkels, kapsalons en nagelstudio’s.
Opdracht
1. Zoek 5 Chinese gerechten op die je bij een 'Nederlandse' Chinees kan bestellen.
Zoek daarna 5 Chinese gerechten op die je bij een echte Chinees in Chinatown kan bestellen.
2. Maak een tijdlijn waarin je laat zien in welke jaren en op welke manier de Chinezen deel uit maakten van de Nederlandse samenleving. Gebruik de tekst hierboven voor de informatie.
Opgroeien tussen twee culturen
Pete en de Bananen. Opgroeien tussen de Chinese cultuur van je ouders en de Nederlandse waar je zelf in bent opgegroeid.
Opgroeien in een Chinees restaurant
Kijk aflevering 1 van ‘Pete en de bananen’ op deze pagina (klik op het kleine icoontje). De journalist heeft Chinese ouders maar is met hen in Nederland opgegroeid. Hij zit tussen de verwachting van zijn ouders en de Nederlandse cultuur in en praat daarover met andere Chinese Nederlanders.
Chinezen die naar Nederland emigreerden en in de horeca terecht kwamen werkten vaak keihard. Hun kinderen (die vaak ‘tweede generatie Chinese Nederlanders’ worden genoemd) groeiden op in omstandigheden die nogal anders zijn dan gemiddeld. Stel je maar eens voor: je hebt ouders die heel hard moeten werken in een restaurant of snackbar die bijna alle dagen van de week geopend is, die misschien niet zo goed Nederlands spreken en die een hele traditionele Chinese denkwijze hebben. Jij groeit echter op in Nederland, gaat naar een Nederlandse school en denkt juist heel Nederlands! Je leeft dan letterlijk tussen twee culturen in en dat is niet altijd makkelijk.
Veel tweede generatie Chinese Nederlanders vertellen dat ze vaak al op jonge leeftijd moesten helpen in het familiebedrijf. Ouders hebben niet veel aandacht voor hen, omdat zij altijd moeten werken. Ook de taal is een probleem. De Chinese ouders spreken vaak niet goed Nederlands en hun kinderen spreken alleen ‘huis-, tuin- en keuken’ Chinees. Dat bemoeilijkt de communicatie tussen ouders en kinderen. Deze taal en cultuurproblemen zorgen soms voor conflictsituaties. Tegelijkertijd geven veel Chinese Nederlanders ook aan dat opgroeien tussen twee culturen heel waardevol is gebleken en dat ze in hun volwassen leven juist veel hebben aan de kennis en inzichten die dat ze heeft gegeven.
Opdracht
1. Wat viel je het meest op in de documentaire aflevering?
2. Wat is het verhaal van het Chinese meisje die gaat trouwen? Wat vind je daarvan, begrijp je de kant van de ouders en het meisje?
3. Bedenk 3 voordelen en 3 nadelen van het opgroeien tussen twee culturen.
4. Bedenk wat 3 verschillen zijn tussen hoe jij bent opgegroeid en hoe een tweede generatie Chinese Nederlander uit de tekst opgegroeid is.
Presteren
Streven naar de top
Onderwijs is erg belangrijk in de Chinese cultuur. Ouders proberen hun kinderen – soms met harde hand – te pushen zo goed mogelijke resultaten te behalen. Velen van de tweede generatie Chinese Nederlanders hebben dan ook een hoge opleiding. Volgens het Centraal Bureau Statistiek heeft 45% van de tweede generatie Chinese Nederlanders een universitaire opleiding, wat ver boven het Nederlands gemiddelde ligt. In veel topsectoren werken mensen met een Chinese achtergrond. Zij hebben vaak belangrijke functies en verdienen bovengemiddeld goed. In verschillende publicaties worden om die reden Chinese Nederlanders de ‘succesvolste groep met migratie-achtergrond’ genoemd. Betekent dit dan dat alles succesvol en probleemloos verloopt voor de tweede generatie Chinese Nederlanders? Helaas niet.
Opdracht
Zoek de betekenis op van een 'tiger mom'.
Wat is de betekenis, wat zijn de kenmerken van hun manier van opvoeden?
Vind je het goed of slecht, en waarom? Noem voordelen en nadelen van de manier van opvoeden.
Stereotypen en discriminatie
Stereotypen en discriminatie
Veel Chinese Nederlanders krijgen in hun dagelijks leven regelmatig te maken met discriminatie en stereotypering. Mensen maken flauwe grappen over Chinezen of geven hen door bepaalde opmerkingen of gedrag het gevoel dat ze minderwaardig zijn. Ook in de media zijn mensen met een Aziatische achtergrond ondervertegenwoordigd. Zo krijgen in veel series acteurs met een Aziatisch uiterlijk slechts kleine rollen en voldoen die rollen vaak ook nog eens aan de stereotype beelden van Aziaten. Lange tijd stonden Chinese Nederlanders bekend als een relatief stille groep als het om dit soort problemen ging, maar de nieuwe generatie hoogopgeleide Chinese Nederlanders kaart dit probleem de laatste jaren steeds nadrukkelijker in de media aan.
Bijna alle Chinese Nederlanders hebben er wel eens mee te maken gehad: nare opmerkingen over hun uiterlijk (‘spleetoog’) of flauwe Chinezen moppen over zaken als hond eten of Nederlands spreken met een ‘L’ in plaats van een de ‘R’. Je denkt misschien dat slechts een kleine groep mensen dat soort opmerkingen maakt, maar dat is niet waar. Ook in de landelijke media hebben bekende Nederlanders zich schuldig gemaakt aan dit soort misplaatste opmerkingen.
In 2013 ontstond er in de Chinese gemeenschap in Nederland commotie toen presentator Gordon tijdens een talentenshow een deelnemer met een Aziatisch uiterlijk plots om ‘Nummer 39 met rijst’ vroeg, terwijl deze deelnemer zijn zangtalent kwam demonstreren. Tijdens de corona pandemie van 2020 die in China ontstond, kregen veel mensen met een Aziatisch uiterlijk te maken met verhevigde discriminatie. Mensen associeerden hen met het virus en vermeden hen op straat of riepen opmerkingen over het virus. Dieptepunt was het grappig bedoelde carnavalsnummer ‘Voorkomen is beter dan Chinezen’ dat op Radio 10 werd uitgezonden. In dit lied komt veel stereotypering voor over mensen met een Aziatisch uiterlijk .
Veel Chinese Nederlanders worden te pas en te onpas geconfronteerd met Aziatische stereotypen, zoals dit traktatie-idee van de website kleuteridee.nl (inmiddels verwijderd). (bron: asianraisins.nl)
Opdracht
1. Schrijf de definitie van stereotype en die van discriminatie op.
2. Noem 2 voorbeelden van een ander stereotype (niet van Chinezen)
3. Wat vind je van stereotypering, discriminatie en grappen over Chinezen? Vind je het grappig, of denk je dat mensen meer rekening met elkaar moeten houden?
