De eerste Chinezen in Nederland
De geschiedenis van de Chinezen in Nederland gaat terug naar het begin van de 20e eeuw, toen Indonesië nog een Nederlandse kolonie was. In Indonesië woonden veel mensen van Chinese afkomst: zij waren al vanaf de 17e eeuw uit het zuiden en zuidoosten van China gekomen. De Chinezen behoorden vaak tot de rijkere groepen binnen de Indonesische samenleving omdat ze in de handel zaten. Zij hadden de middelen om hun kinderen in Nederland te laten studeren, zodat deze later gemakkelijk goed werk zouden kunnen vinden in het toenmalige Nederlands-Indië. Deze studenten vormden vanaf ongeveer het jaar 1900 de eerste groep Chinezen in Nederland.
Vraag
Havenarbeiders
Niet veel later kwam daar een tweede groep bij. In het begin van de 20e eeuw ging het goed met de Nederlandse economie en veel scheepvaartondernemingen hadden behoefte aan werklieden voor op de schepen en in de havens. Zij wierven Chinezen uit zuid China die bekend stonden als harde werkers en vooral erg goedkoop waren: veel goedkoper dan Nederlands personeel. Bovendien deden ze niet mee aan de stakingen voor beter loon en betere werkomstandigheden, waar het Nederlands personeel wél vaak aan mee deed.
In de jaren 10 en 20 van de vorige eeuw verzamelden zich zo in de havens van Rotterdam en Amsterdam aanzienlijke groepen Chinese arbeiders. Hun economische positie was erg slecht en ze waren vaak volledig afhankelijk van de werkgevers die hen niet altijd goed behandelden. Veel Nederlandse havenarbeiders zagen de goedkope Chinezen bovendien als ‘banenpikkers’ en bemoeiden zich niet met hen. Sommige Chinezen probeerden wat bij te verdienen door stilletjes in illegale producten als opium te handelen. Zo werden al snel Chinese havenarbeiders in de jaren 20 en 30 in Nederland geassocieerd met zwarte handel en criminaliteit.
Vraag
Chinese middenstand
In de jaren 50 worden Chinese Nederlanders een steeds herkenbaarder onderdeel van het straatbeeld in Nederland. Dit komt door de Chinees Indische restaurants (vaak afgekort tot Chin.Ind.) die op steeds meer plekken opduiken en met gerechten als bami en foe yong hai erg populair worden onder de Nederlanders.
Met het onafhankelijk worden van Indonesië eind jaren 40, komen veel (Indische) Nederlanders naar Nederland. Zij brengen hun eetcultuur mee. Deze speciale eetcultuur uit Nederlands-Indië is al een mengelmoes tussen Nederlandse, Indische en Chinees-Indische gerechten. In Nederland wordt die keuken nog verder aan de smaak van de gemiddelde Nederlander aangepast. Mensen die uit Nederlands-Indië komen openen restaurants, maar ook Chinezen die al in Nederland waren zien kansen en openen de Chin.Ind. restaurants die we vandaag de dag nog kennen. Het type gerecht dat daar geserveerd wordt is niet echt Indisch en ook niet echt Chinees. Het is een speciale ‘mengkeuken’ die uniek is voor Nederland. Zo uniek, dat de Chin. Ind. restaurants en hun specifieke gerechten in juni 2020 zelfs officieel werden uitgeroepen tot Nederlands cultureel erfgoed! Leuk om te weten als je volgende keer een babi pangang eet.
In de jaren 60, 70 en 80 komen steeds meer Chinezen naar Nederland. Deels gaat dat om gezinshereniging en deels om nieuwe groepen Chinezen die uit China naar Nederland komen. Vaak zijn dat (economische) vluchtelingen. Voor een deel komen die terecht in de horeca, maar zeker niet allemaal. Ondernemerschap is belangrijk in de Chinese cultuur en veel mensen met een Chinese achtergrond kiezen ervoor eigen restaurants of winkels te runnen. Tot en met de jaren 90 waren dat vooral restaurants en toko’s, maar de laatste 20 jaar nemen veel Chinezen snackbars over en openen wok-paleizen en sushi-restaurants. In de grotere steden vind je talrijke Chinese winkels, kapsalons en nagelstudio’s.
Opdracht
1. Zoek 5 Chinese gerechten op die je bij een 'Nederlandse' Chinees kan bestellen.
Zoek daarna 5 Chinese gerechten op die je bij een echte Chinees in Chinatown kan bestellen.
2. Maak een tijdlijn waarin je laat zien in welke jaren en op welke manier de Chinezen deel uit maakten van de Nederlandse samenleving. Gebruik de tekst hierboven voor de informatie.