Het Romeinse rijk spreekt vaak tot de verbeelding. Het is een groot rijk waarvan de keizers, legerleiders en goden vandaag de dag nog steeds erg bekend zijn. Je kan ongeveer 2000 jaar later nog steeds de gebouwen van de Romeinen bezoeken. Films en videogames gaan ook vaak over het Romeinse rijk. Het rijk was zo groot dat er zelfs een grensmuur stond in Schotland. In ons land zijn de Romeinen tot de rivier de Rijn gekomen.
Tijdens deze online les kom je er achter hoe het Romeinse rijk groter werd en hoe het werd bestuurd. In deze les komt de Romeinse repupubliek ten einde en begint het Romeinse keizerrijk. De personen die hierin centraal staan zijn Julius Caesar en keizer Augustus.
Keizer Augustus (63 v.C. - 14 n.C.)
Lesdoelen:
Tijdens deze les ga je aan de slag met de volgende lesdoelen:
Na deze les kan je ...
met behulp van een kaart aangeven hoe het Romeinse rijk groeide.
beschrijven hoe het Romeinse wereldrijk werd bestuurd.
uitleggen hoe er burgeroorlogen ontstonden in het Romeinse rijk.
uitleggen hoe het Romeinse rijk een keizerrijk werd.
Quiz 4.1 deel I
Test je kennis!
Tijdens deze quiz maak je 5 vragen die gaan over de lesstof van de vorige les. Kom er achter wat jij nog weet!
Wat moet je doen?
Je gaat naar menti.com
Vult de code van de quiz in (17 91 33 5)
Klik op de knop om naar de quiz te gaan.
Je maakt de quiz zonder je tekstboek, werkboek en aantekeningen.
De quiz bestaat uit 5 vragen en je hebt 60 seconden om te antwoorden.
Na de quiz ga je verder met het volgende onderdeel van de les.
Link naar de quiz: https://www.menti.com/9r9d9hrnd5
Lesstof
Imperium Romanum
Veroveringen in Italië
Tussen 350 en 270 v.C. veroverde de Romeinen steeds meer gebieden in Italië. De Romeinen sloten bondgenootschappen met de volken die rondom Rome woonden om hun eigen leger te vergroten. De volken die door de Romeinen werden veroverd moesten de Romeinen gehoorzamen. De mannen van deze volken moesten mee gaan vechten in het Romeinse leger.
In de trijdt om Zuid-Italië had de Romeinen met een gedugte tegenstander te maken. De steden in Zuid-Italië riepen de hulp in van de Griekse koning Pyrrhus. Koning Pyrrhus maakte de overtocht naar Italië en nam een leger van 25.000 soldaten mee. Koning Pyrrhus deelde zware klappen uit aan het leger van de Romeinen, maar de Romeinen veroverde rond 300 v.C. Midden- en Zuid-Italië.
Na het veroveren van de Italiaanse laars richtte Rome zijn pijlen op het gebied rond de Middellandse Zee. Het Romeinse rijk (imperium Romanum) was niet het enige rijk dat zijn macht wilde uitbreiden. De grootste rivaal van het Romeinse rijk was Cathago, een stad aan de Noord-Afrikaanse kust. Deze stad had een groot gebied in de Middellandse Zee in handen. Naast de Noord-Afrikaanse kust hoorde ook het zuid-oosten van Spanje, Sicilië en de kust van Sardinië en Corsica bij het rijk van Carthago.
In 264 v.C. begon de eerste oorlog tussen Rome en Carthago. Deze oorlog duurde tot 241 v.C. en het was niet duidelijk wie de oorlog nou ging winnen. De tweede oorlog tussen 218-201 v.C. zorgde voor schrik bij de Romeinen, want de Carthaagse generaal Hannibal trok met een groot leger en olifanten over de Alpen richting Rome. Hannibel had tijdens zijn tocht op weg naar Rome verschillende Romeinse legers verslagen. Hannibal stond aan de poorten van Rome, maar de Romeinen waren te sterk op zee waardoor het leger van Hannibal niet meer kon worden bevoorraad. Hannibal ging hierdoor terug naar Carthago.
De Romeinen hadden een trauma opgelopen, want hun grote rijk was bijna verslagen. Niet iedereen kon dit trauma achter zich laten. Jaren lang stuurde een groep Romeinse senatoren, onderleiding van Cato, er op aan om Carthago te vernietigen. In 146 v.C. kregen zij hun zin en werd Carthago vernietigd. Carthago werd een Romeinse provincie net zoals Spanje, wat ook bij Carthago hoorde. In het zelfde jaar werd na Carthago ook Griekenland veroverd. Door de verovering van Griekenland werd de Griekse cultuur door het Romeinse rijk verspreid. Twee jaar eerder werd Macedonië veroverd. De nieuwe pronvincies vormden een nieuwe grens van het Romeinse rijk, wat de Romeinen stevig verdedigde. De nieuwe provincies werden bestuurd door een gouverneur uit het Romeinse rijk. De gouveneur bestuurde de provincie en zorgde ervoor dat de onderdanen belasting betaalde aan de overheid, de Romeinse regering.
De Romeinen deden aan imperialisme, wat het veroveren van een groot gebied door een staat betekent. De Romeinse veroveringen bleven niet alleen bij het Middellandse Zeegebied, in de jaren na deze veroveringen trokken de Romeinen steeds verder Europa in.
Romeinse burgeroorlogen
Het eerste driemanschap
Een eeuw voor onze jaartelling wordt het steeds moeilijker om nieuwe soldaten te vinden voor het Romeinse leger. Generaals gingen daarom mensen vragen om vrijwillig deel te nemen in het leger met als beloning een stuk land na hun dienst. De generaals beloonde hun soldaten en werden daardoor steeds populairder onder de bevolking, dit wordt de volkspartij genoemd. De senaat in Rome was hier niet blij mee, want bevolking steunde de generaals meer dan de senaat. De senaat wil vooral de grootgrondbezitters verdedigen, zij vormden de senaatspartij. Er ontstond een breuk in de samenleving waardoor er een burgeroorlog ontstond. Beide partijen gingen zo nu en dan met elkaar vechten. Om hier een einde aan te maken gingen belangrijke generaals samenwerken. Een voorbeeld hiervan is het eerste driemanschap van generaals Julius Caesar, Gnaeus Pompeius en Marcus Licinius Crassus. De generaals maakten afspraken met elkaar om machtige posities te verdelen in het Romeinse rijk.
Bekijk het filmpje over de Romeinse burgeroorlog en het eerste driemanschap voor de rest van de lesstof.
Na de moord op Julius Caesar vormt zijn achterneef, Octavianus, een tweede driemanschap samen met Marcus Antonius, een goede generaal van Caesar, en Marcus Aemilius Lepidus. Samen verslaan zij de vijanden van Julius Caesar. Al snel krijgen Ocatvianus en Marcus Antionius de meeste macht. De macht verdelen zij om het Romeinse rijk goed te kunnen besturen. Ocatavianus krijgt het westen en Marcus Antonius het oosten van het rijk.
In 32 v.C. wordt Marcus Antonius verliefd op de Cleopatra, de konining van Egypte. Samen willen zij een groot rijk stichten. Marcus Antonius verraad hiermee Ocatianus en het Romeinse rijk. Een jaar later neemt Ocavianus wraak en verslaat Marcus Antonius en Cleopatra op zee. Octavianus wordt als een held onthaald in Rome. In 27 v.C. krijgt hij de titel 'Augustus' (de verhevene). Naast de titel krijgt hij ook alle macht in het Romeinse rijk. Vanaf nu heeft één iemand alle macht en is er een einde gekomen aan de republiek. Het Romeinse rijk gaat nu verder als een keizerrijk.
Opdrachten
Extra oefenen
Opdrachten tijdens de les
Verdiepende opdrachten
Bij de verdiepende opdracht duik je dieper in de levens van Julius Ceasar en Cleopatra. Je kijkt een filmpje en maakt de kijkvragen. Daarna lees je een tekst over het leven Julius Caesar en Cleapatra. Het laatste onderdeel van de verdiepende opdracht is het beantwoorden van een afsluitende vraag.
Klik op het hoofd van Julius Caesar om naar de verdiepende opdrachten te gaan.
Eindtoets 4.1 deel II
Eindtoets:
Test je kennis die je hebt opgedaan tijdens deze online les. Maak de vragen en verstuur het formulier.
Begrippenlijst
Begrippen:
Imperialisme: een staat die zijn macht vergroot over een gebied.
Imperium Romanum: Romeinse rijk in het Latijn.
Gouverneur: bestuurder
Overheid: regering
Driemanschap: afspraken tussen leiders uit het Romeinse rijk om machtige posities te verdelen.
Volkspartij: Romeinse generaals die veel steun van de bevolking krijgen.
Senaatspartij: senatoren en grootgrondbezitters die de aristocratie willen beschermen.
Dictator: alleenheerser
Augustus: titel van Octavianus dat de 'verhevene' betekent.
Personen:
Hannibal: Carthaagse generaal die het Romeinse rijk aanviel tijdens de tweede oorlog tussen het Romeinse rijk en Carthago.
Julius Caesar: Romeinse generaal en dictator.
Gnaeus Pompeius: Romeinse generaal en dictator tijdens het eerste driemanschap.
Marcus Antonius: Romeinse generaal en latere tegenstander van Octavianus.
Octavianus/Augustus: neefje van Julius Caesar en de eerste Romeinse keizer.
Bronnenlijst
Bronnen:
Historiek. (2018, 18 juni). Cleopatra VII (69-30 v.Chr) – Koningin van Egypte. Geraadpleegd op 25 januari 2021, van https://historiek.net/cleopatra-vii-egyptische-koningin/6636/
Historiek. (2019, 3 december). Keizer Augustus – De eerste keizer van het Romeinse Rijk. Geraadpleegd op 24 januari 2021, van https://historiek.net/augustus-eerste-keizer-romeinse-rijk/1032/
IsGeschiedenis. (z.d.). Wat maakte de Romeinse expansie zo succesvol? Geraadpleegd op 24 januari 2021, van https://isgeschiedenis.nl/nieuws/wat-maakte-de-romeinse-expansie-zo-succesvol
Pim van Dam. (2021, 26 januari). Animotica Caesar driemanschap [Videobestand]. Geraadpleegd van https://www.youtube.com/watch?v=V8xdendEpts
van der Geugten, T., Boerboom-Tolle, C., Dijkstrij, E. J., Dukers, L., Hijstek, B., Laffeber, F., … van Rossum, R. (2019). Geschiedeniswerkplaats havo/vwo 1 informatieboek (derde editie). Groningen, Nederland: Noordhoff.
van Riessen, M., Rovers, F., Wilschut, A., Kaptein, H., Kuipers, T., Smits, Y., … Verkuil, D. (2016). Oriëntatie op geschiedenis (4e, herziende druk editie). Assen, Nederland: Koninklijke Van Gorcum.
Rooijackers, W. (2019, 26 januari). Gaius Julius Caesar (100-44 v.Chr.). Geraadpleegd op 24 januari 2021, van https://historiek.net/julius-caesar-romeins-generaal/965/
Welkom in de Geschiedenis. (2017, 14 december). Julius Caesar te gast! | Welkom bij de Romeinen [Videobestand]. Geraadpleegd van https://www.youtube.com/watch?v=duVYKyxetgE&list=PL-eMgaR_7yQDNJpiWThF5fuNrieXwrPNp&index=43
Afbeeldingen:
Afbeelding afkomstig uit Google creative commons:
https://search.creativecommons.org/photos/7ce61d77-78a1-42b2-adc4-da71de5ef79d
"Roman Empire 3" by mharrsch is licensed with CC BY-NC-SA 2.0. To view a copy of this license, visit https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/2.0/
Afbeelding afkomstig uit Google creative commons: https://search.creativecommons.org/photos/41635777-20ab-4578-8ff1-eabc1a314fe3 "Cleopatra Caesar giving Cleopatra the Throne of Egypt by Pietro da Cortona 1637 WM Rama 1200X800" by mharrsch is licensed with CC BY 2.0. To view a copy of this license, visit https://creativecommons.org/licenses/by/2.0/
Afbeelding afkomstig uit Google creative commons: https://search.creativecommons.org/photos/8c7179df-44dc-49ae-8572-ea4e207c2ead "Cleopatra The Meeting of Antony and Cleopatra by Sir Lawrence Alma-Tadema, 1885, 720X480" by mharrsch is licensed with CC BY 2.0. To view a copy of this license, visit https://creativecommons.org/licenses/by/2.0/
Afbeelding afkomstig uit Google creative commons: https://search.creativecommons.org/photos/5714e0d0-288c-4496-af3e-e3d52718a414 "His Last Thought: Wife's Gonna Say 'I told You So.'" by Mike Licht, NotionsCapital.com is licensed with CC BY 2.0. To view a copy of this license, visit https://creativecommons.org/licenses/by/2.0/
Afbeelding afkomstig uit Google creative commons: https://search.creativecommons.org/photos/9fbbf618-48a4-46cf-a4da-9fa8f191189e "File:The First Triumvirate of the Roman Republic 1200X800.jpg" by Mary Harrsch is licensed with CC BY-SA 4.0. To view a copy of this license, visit https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0
Afbeelding afkomstig uit Google creative commons: https://search.creativecommons.org/photos/c7e5e6a4-6167-4b1b-98a2-c56fa0321352"File:Gaul in the Time of Caesar.jpg" by original William Robert Shepherd (1871–1934) Alternative names William R. Shepherd; William Shepherd Description American cartographer and historian Date of birth/death 12 June 1871 7 June 1934 Location of birth/death Charleston Berlin Work location New York City Authority control : Q8017647 VIAF: 100210280 ISNI: 0000 0001 2103 3838 LCCN: n85234631 NLA: 35776491 Open Library: OL163043A WorldCat creator QS:P170,Q8017647 crop Erik Warmelink is licensed with CC BY-SA 4.0. To view a copy of this license, visit https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0
Afbeelding afkomstig uit Google creative commons:
https://search.creativecommons.org/photos/41d8c95f-f916-4a9b-97d5-ce36d2e99a7d
"File:Extent of the Roman Republic and the Roman Empire between 218 BC and 117 AD.png" by Varana is licensed under CC BY-SA 3.0
Foto uit de eigen collectie van Pim van Dam, beeld keizer Augustus, 2019
Screenshot uit eigen collectie van Pim van Dam, quiz menti.com, 2021
Het arrangement 4.1 Van stad tot wereldrijk Deel II is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Pim van Dam
Laatst gewijzigd
2021-01-26 20:27:37
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0
Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of
bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
In deze les duiken wij dieper in de geschiedenis van het Romeinse rijk. Deze les gaat over het Romeins imperialisme, de burgeroorlogen en het ontstaan van het Romeinse keizerrijk. De les is voor de burgklas van havo/vwo.
Leerdoelen:
1. Na deze les kan je op een kaart aangeven hoe het Romeinse rijk zit uitbreide.
2. Na deze les kan je beschrijven hoe het Romeinse wereldrijk werd bestuurd.
3. Na deze les kan je uitleggen hoe de burgeroorlogen ontstonden en verliepen.
4. Na deze les kan je uitleggen hoe het Romeinse rijk een keizerrijk werd.
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld
Studiebelasting
4 uur 0 minuten
4.1 Van stad tot wereldrijk Deel II
nl
Pim van Dam
Pim van Dam
2021-01-26 20:27:37
In deze les duiken wij dieper in de geschiedenis van het Romeinse rijk. Deze les gaat over het Romeins imperialisme, de burgeroorlogen en het ontstaan van het Romeinse keizerrijk. De les is voor de burgklas van havo/vwo.
Leerdoelen:
1. Na deze les kan je op een kaart aangeven hoe het Romeinse rijk zit uitbreide.
2. Na deze les kan je beschrijven hoe het Romeinse wereldrijk werd bestuurd.
3. Na deze les kan je uitleggen hoe de burgeroorlogen ontstonden en verliepen.
4. Na deze les kan je uitleggen hoe het Romeinse rijk een keizerrijk werd.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
