Welkom
Welkom allemaal.
In deze rare tijden horen heel veel over COVID-virus en vaccinatie. Maar hoe ziet zo een virus eruit? Wat doet je lichaam tegen een virus? Hoe werkt een vaccinatie? Dit zijn ook één van de meeste vragen die we ons stellen.
Ziekteverwekkers, zoals bacteriën en virussen, komen niet zo gemakkelijk je lichaam binnen. Lukt het ze toch, dan maken witte bloedcellen de ziekteverwekkers onschadelijk. In deze paragraaf ga je leren hoe een ziekteverwekkers eruit zien, maar ook hoe ziekteverwekkers onschadelijk worden gemaakt.
In deze wikiwijs gaan we het hebben over thema 3: De bloedsomloop. We gaan het voornamlijk over paragraaf 3,5: Het immuunsysteem houden.
Begin met het lezen van planning!
Planning
Planning:
We beginnen met lezen van leerdoelen. De leerdoelen staan onder het kopje leerdoelen. Vervolgens gaan jullie de lesstof lezen. Ook gaan jullie verdiepende lesstof lezen. Om de verdiepdende stof beter te begrijpen is er voor jullie een kennisclip gemaakt. Ik wil dat jullie allemaal ook de kennisclip bekijken. Als je alles hebt gelezen, mogen jullie aan de oefeningen werken. Alle oefeningen moeten gedaan worden voor de eindtoets. Aan de hand van het eindtoets kunnen we zien of de leerdoelen behaald zijn. We beëindigen met het geven van feedback.
Iedereen doet dit alleen! Veel succes allemaal!!
Leerdoelen
De leerdoelen van § 3.5 is dat je aan het einde...
Kun je beschrijven hoe antistoffen bescherming bieden tegen infecties.
Kun je beschrijven op welke manieren immuniteit kan ontstaan.
Kun je omschrijven wat er aan de hand is bij een allergie.
Lesstof §3,5
Lichaamsvreemd
Stoffen die niet in je lichaam thuishoren, noem je lichaamsvreemde stoffen. Van lichaamsvreemde stoffen kun je ziek worden. Daarom heeft je lichaam verschillende barrières om ziekteverwekkers buiten te houden. De eerste barrière is de huid. Die houdt schadelijke stoffen en organismen (zoals bacteriën) buiten de deur. Als je een wond hebt, kunnen bacteriën de huid binnendringen. De wond raakt dan ontstoken.
In de lucht en in voedsel kunnen schadelijke stoffen of ziekteverwekkers zitten. Als je ademhaalt of iets eet, komen stoffen uit de omgeving in je lichaam. Bij elke ademhaling houden slijmvliezen in je neus kleine stofjes en ziekteverwekkers tegen. Deze blijven plakken aan het neusslijmvlies. Trilharen verplaatsen het slijm met stofdeeltjes naar de keelholte, waar het wordt ingeslikt. In je maag worden bacteriën die met het slijm of met je voedsel zijn meegekomen, gedood door zoutzuur.
Antigenen
Als het ziekteverwekkers toch lukt om je lichaam binnen te dringen, heb je een infectie. Het afweersysteem of immuunsysteem wordt dan actief en gaat de ziekteverwekker bestrijden. De witte bloedcellen kun je zien als de ‘soldaten’ van het immuunsysteem: ze worden erop uitgestuurd om de ziekteverwekkers te vinden en te doden.
Ziekteverwekkers zijn meestal virussen of bacteriën. Virussen zijn geen levende wezens, want ze hebben niet alle levenskenmerken. Een virus bestaat uit DNA in een schil van eiwitten. Het immuunsysteem herkent virussen en andere ziekteverwekkers aan antigenen. Een antigeen is een eiwit op de buitenkant van een cel of van een virus (zie afbeelding onder). Lichaamsvreemde antigenen activeren het immuunsysteem.
antistoffen
Bepaalde witte bloedcellen maken ziekteverwekkers onschadelijk door ze in te sluiten.
Een ander type witte bloedcel reageert op ziekteverwekkers door antistoffen te maken. Antistoffen zijn eiwitten die een ziekteverwekker onschadelijk maken. Als een ziekteverwekker je lichaam binnendringt, wordt hij door het immuunsysteem aan het antigeen herkend als lichaamsvreemde stof. Witte bloedcellen gaan dan antistof maken. De antistof hecht zich aan de antigenen van de ziekteverwekker (zie afbeelding). Hierdoor wordt de ziekteverwekker onschadelijk gemaakt.
Verschillende ziekteverwekkers hebben verschillende antigenen. Eén type antistof kan zich maar aan één type antigeen hechten. Je lichaam moet dus veel verschillende antistoffen kunnen maken. Je bloed vervoert de antistoffen door je lichaam.
Klaar met lezen?
Hieronder heb je een kleine opdracht over antistoffen en antigenen. Zet de beschrijving bij de juiste termen. Ben je klaar met de opdracht ga naar: Verdiepende lesstof!
Verdiepende lesstof
Immuniteit
Als je witte bloedcellen een bepaald type antistof hebben gemaakt, blijft deze antistof vaak nog een tijdje aanwezig in het bloed. Bovendien ‘onthouden’ de witte bloedcellen hoe ze deze antistof moeten maken. Word je later nog een keer met dezelfde ziekteverwekker besmet, dan kunnen de witte bloedcellen vrijwel onmiddellijk antistof maken. Doordat snel een grote hoeveelheid antistoffen wordt gemaakt, word je niet ziek: je bent immuun geworden voor deze ziekte.
Veel kinderen krijgen in hun kleutertijd waterpokken. Ze worden dan ziek en maken antistof tegen de ziekteverwekker. Bij een volgende besmetting met waterpokken worden ze niet ziek: ze zijn blijvend immuun tegen waterpokken. De immuniteit is ontstaan doordat de kinderen ziek zijn geweest. Dit noem je natuurlijke immuniteit.
Het is ook mogelijk om op een kunstmatige manier immuun te worden voor een ziekte. Dit gebeurt als je wordt ingeënt tegen ziekten, bijvoorbeeld tegen mazelen. Bij zo’n inenting of vaccinatie krijg je een vaccin ingespoten (spreek uit: vak-sèn). Een vaccin bevat een dode of verzwakte ziekteverwekker. Je wordt daarvan niet ziek, maar je witte bloedcellen gaan wel antistoffen maken. Je wordt daardoor immuun voor deze ziekteverwekker. Immuniteit die ontstaat door vaccinatie, is kunstmatige immuniteit.
Vaccinatie
In Nederland worden kinderen gevaccineerd tegen een aantal infectieziekten (zie afbeelding 6). Dit heet het Rijksvaccinatieprogramma. Hierdoor komen ziekten waar kinderen vroeger aan dood gingen of blijvende schade aan overhielden, zoals polio en mazelen, vrijwel niet meer voor in Nederland.
Om de bevolking als geheel te beschermen is bij sommige ziekten een hoge vaccinatiegraad nodig. Bij mazelen bijvoorbeeld is een vaccinatiegraad van 95% nodig om ervoor te zorgen dat de ziekte zich niet kan verspreiden onder de bevolking. Dat betekent dat 95% van alle kinderen ingeënt moet zijn.
Het komt voor dat ouders hun kinderen niet (volledig) willen laten inenten. De reden kan zijn dat hun geloof het niet toestaat, of dat ze te weinig kennis hebben over vaccineren. Ze denken bijvoorbeeld dat een vaccin niet nodig is of niet veilig. Als de vaccinatiegraad te ver daalt, kunnen (jonge) niet-ingeënte kinderen dodelijk ziek worden.
Vergeet de kennisclip niet om te kijken voor extra uitleg!
Allergische reactie
Minder dan één op de miljoen kinderen krijgt een allergische reactie op de vaccinatie tegen mazelen. Bij een allergie ben je overgevoelig voor bepaalde stoffen. Als je deze stoffen inademt of op een andere manier binnenkrijgt, bijvoorbeeld met je voedsel, krijg je een allergische reactie. Je immuunsysteem reageert dan op de stof waar je overgevoelig voor bent. Je krijgt bijvoorbeeld een rode plek, huiduitslag, een branderig gevoel, jeuk of ontstekingen.
Allergische reacties kunnen soms ernstiger worden naarmate het lichaam vaker in contact komt met de stof waar je allergisch voor bent. Dan kunnen slijmvliezen opzwellen en krijg je dikke lippen, rode vlekken op de huid en word je benauwd. Dat noem je een anafylactische reactie. In heel ernstige gevallen kunnen de bloedvaten verwijden en kan de bloeddruk dalen. Dit is een acuut gevaarlijke situatie waar je zonder behandeling aan kunt overlijden. Jongeren met een ernstige allergie moeten daarom altijd een EpiPen bij zich dragen. Dit is een injectienaald gevuld met adrenaline, die de anafylactische reactie tegengaat.
Je kunt voor heel veel stoffen allergisch zijn, zoals voor huisstof, haren van dieren, stoffen in voedsel, chemicaliën, pinda’s, wespensteken en stoffen in make-up. Door een dagboekje bij te houden kun je erachter komen waar je precies allergisch voor bent.
Klaar? Maak nu de oefeningen !
Extra hulpstof: Kennisclip
Oefening: Belangrijke begrippen.
Hieronder heb je een kruiswoordpuzzel. Aan de hand van de omschrijving noteer je je antwoord. Als het niet weet kun je het overslaan door op een andere nummer op te klikken. De antwoorden moeten natuurlijk wel passen in het beschikbare aantal hokjes.
Veel succes!
Oefening voor toets
Deze oefeningen bestaan uit 10 vragen. Er zijn open vragen maar ook meerkeuze vragen. Lees de vragen goed en probeer deze vragen binnen 10 minuten te maken !
Veel succes!
Goed zo!
Je hebt alle vragen beantwoord. Je kunt je
antwoorden bekijken door terug te gaan naar
de vragen.
Heb je alles gelezen en alle oefeningen gemaakt? Dit betekent dat je klaar bent voor de eindtoets!
Maak nu de eindtoets!
Eindtoets
Zijn de leerdoelen behaald? Jullie gaan nu een eindtoets maken, om te controleren of de leerdoelen werkelijk behaald zijn.
Je moet nu kunnen..
..beschrijven hoe antistoffen bescherming bieden tegen infecties.
..beschrijven op welke manieren immuniteit kan ontstaan.
..omschrijven wat er aan de hand is bij een allergie.
Feedback
In de onderstaande vragen komt de vraag: Geef een tip over de les, ik bedoel hiermee lesmethode. Hetzelfde geldt voor top, dus een top over het lesmethode
Bronnen
Afbeelding antigenen (2021, 3 januari). Pixabay. https://pixabay.com/nl/photos/spuit-de-hand-virus-injectie-5873159/
Afbeelding antistoffen. (2020c, december 29). Pixabay. https://pixabay.com/nl/photos/vaccinatie-corona-virus-vaccin-5865235/
Afbeelding leerdoel. (2020, 16 maart). Pixabay. https://pixabay.com/nl/illustrations/vaccin-scheikundige-uitbraak-4932430/
Afbeelding vaccinatie. (2020, 27 november). Pixabay. https://pixabay.com/nl/photos/search/vaccinatie/
Afbeelding welkom. (2020b, april 11). Pixabay. https://pixabay.com/nl/photos/corona-symbool-coronavirus-virus-5025009/
Lesstof. (2020). Malmberg. https://bvj.secure.malmberg.nl/stream/2_havo_vwo_2020/lessons/chapter/es:FFDA8DD3-7333-41B0-BAEC-D7EBBEAAD873/paragraph/es:DA0EB4B9-C72A-44C0-BBBC-52FFC2BC6A32/lesson/es:D5B9589E-E8D4-446B-8DD3-0443F6A24EAB?streamId=2_havo_vwo_2020&chapterId=es:FFDA8DD3-7333-41B0-BAEC-D7EBBEAAD873¶graphId=es:DA0EB4B9-C72A-44C0-BBBC-52FFC2BC6A32&pid=es:D5B9589E-E8D4-446B-8DD3-0443F6A24EAB&id=es:70B4F4D1-7EBE-42FE-8A73-5CD442A82680
