Wat leuk om te zien dat jullie de weg hebben gevonden naar mijn wikiwijs. Jullie staan in voor een heuse rollercoaster aan educatief genot, informatie en sensatie. Daarom durf ik ook met gepaste trots te zeggen dat ik jullie welkom heet in mijn creatie. Ik heb voor het vak arrangeren digitaal lesmateriaal, kortweg ADL, gekozen voor het thema 'De Gouden Eeuw'. Hiervoor heb ik gekozen omdat het onderwerp mij erg aanspreekt omdat het vol zit met morele dilemma's, opkomende kunstenaars die later tot de absolute top behoren en nog veel meer. Ik heb deze les gemaakt voor een klas die me erg aanspreekt, namelijk de 2vwo klas. Ik vind het een hartstikke leuke en spontane groep en daarom heb ik deze wikiwijs voor hun ingericht. Helaas kan ik deze niet voor hun uitvoeren omdat ze dit onderwerp al besproken hebben. De leerdoelen die ik aan deze les wil koppelen zijn als volgt:
1- Geef 3 redenen waarom Nederland zo welvarend is geworden.
2- Hoe werden de verschillende bevolkingsgroepen beïnvloed door de Gouden Eeuw.
3- Wat voor invloed de VOC en WIC hadden op de wereld
Wat we allemaal gaan doen vandaag is
Beginnen met een kleine instaptoets
Door naar de kennisclip
VOC
WIC
Kunst
De zwarte kant
Oefenmateriaal
Extra uitdaging
Extra oefenen
Als je eerder klaar bent ga je naar "Extra uitdaging"
Als je het lastig vindt, maar je bent toch eerder klaar ga je naar "Extra oefenen"
Instaptoets
We gaan beginnen met het te kijken wat jullie nog weten van de lessen voorafgaand aan deze. Jullie worden niet beoordeeld op jullie kennis maar het is wel een goede indicatie om te zien hoe ver jullie zijn. Klik op de link onder deze tekst en maak de vragen.
Hier vinden jullie mijn kennisclip. Ik heb een PowerPoint gemaakt en daarin mijn tekst opgenomen. Het gaat over het economische aspect van de Gouden Eeuw. Je vindt hieronder mijn filmpje, bekijk die goed en vul daarna hieronder de vragen in.
De Gouden Eeuw kennisclip
De VOC
De VOC, oftewel de Vereenigde Oost-Indische Compagnie is het allergrootste bedrijf dat er ooit geweest is. Historici (mensen die de geschiedenis bestudeerd hebben) hebben uitgerekend dat het bedrijf op zijn hoogtepunt 8 biljoen euro waard was (Clercq, 2019). Even ter vergelijking, op dit moment is Windows 1,359 biljoen dollar waard en Apple 1,285 biljoen (Mochere, 2021). Maar hoe is het eigenlijk mogelijk geweest dat de VOC zoveel geld waard was?
Het verhaal van de VOC begon allemaal aan het einde van de 16de eeuw. Het was namelijk heel erg gevaarlijk om op pad te gaan en op jacht te gaan naar de waardevolle specerijen. Het was namelijk zo dat één op de tien niet terugkwam en van de bemanning konden het er maar weinig navertellen. Als klapper op de vuurpijl gingen de verschillende koopmannen ook nog eens met elkaar concurreren. Daarom is er een overkoepelende organisatie ontwikkeld die ervoor moesten zorgen dat de onkosten (geld dat je kwijtraakt door schade, voedsel, etc.) verdeeld wordt. Maar ook dat er één prijs kwam voor de producten die ze mee terug namen. Een andere reden is ook dat de organisatie ervoor kon zorgen dat ze de strijd aan konden gaan met de Spaanse, Engelsen en Portugezen (Kennedy, 2017). Want, zoals je al eerder hebt opgemerkt in de Socrative is het namelijk zo dat de Nederlanders nog steeds in oorlog zijn met Spanje.
De VOC is opgericht in 1602 en het deed iets wat nog nóóit eerder gebeurd was in de geschiedenis van de mensheid. Je kon namelijk aandelen kopen. Op die manier werd de VOC gefinancierd en een deel van de opbrengst werd dan verdeeld onder de aandeelhouders. Het beursgebouw was dan ook maar 1 uurtje per dag open. Daar konden de mensen naartoe om aandelen te kopen of te investeren in de VOC. (Kennedy, 2017)
Maar hoe is het dan mogelijk dat de VOC op een gegeven moment 8 biljoen waard is geworden? Nou dat ging dus als volgt. Een schip vertrok vanuit Nederland met een grote voorraad aan eten, goud en ander handelsmiddel. Daarmee trokken ze naar het oosten toe. Daar gingen ze bijvoorbeeld naar Indonesië en ruilden ze, vaak onder druk, hun goud, zilver of ander middel in voor de specerijen. Die specerijen namen ze mee naar een factorij. Een factorij kan je zien als een soort van tussenstation waar de goederen werden gewogen en verpakt voor de terugreis. Eenmaal thuis aangekomen werden de specerijen voor 1500% winst weer verkocht. Alle winst werd dan ook weer in het bedrijf zelf gestopt en zo werd de VOC dus gigantisch groot. (Kennedy, 2017) Want in die tijd waren specerijen echt belachelijk veel geld waard. Nu kan je even naar de Albert Heijn gaan en daar je nootmuskaat, peper en zout kopen. Maar in die tijd kon dat niet, die kruiden waren echt een luxe middel.
Dit alles kregen ze voor elkaar omdat de VOC van de Staten-Generaal een handelsmonopolie krijgt en Soevereine rechten. Dit houdt in dat de VOC het alleenrecht kreeg om de producten te mogen aanbieden, maar ook in te mogen handelen in Indonesië. De soevereine rechten houdt in dat ze het recht hebben om:
Een eigen leger te trainen
Onderhandelingen te mogen voeren
Aan iemand de oorlog te verklaren
Gebieden mogen overnemen
Slavernij te voeren
Het is eigenlijk best wel eng als je bedenkt dat een bedrijf dit allemaal mag. Je bent pas een land als je soevereine rechten hebt. (Kennedy, 2017) Maar nu heeft een bedrijf dat. Dat laat ook zien hoe serieus de Republiek hierover was. Maar het bracht ook echt heel veel geld in het laatje. Er zijn mensen hier ongelofelijk rijk van geworden.
Maar niet iedereen kon van die winst meegenieten. De kloof tussen rijk en arm werd steeds groter. Je kan op dat moment de bevolking onderverdelen in vier groepen
De regenten- rijk, hebben het bestuur in handen en zijn adellijk of niet- adellijk. Je ziet al dat in deze periode het niet altijd is dat de adel het bestuur in handen heeft.
Gegoede burgerij- Vaak even rijk als regenten, geen bestuursfunctie, eigenaren van grote bedrijven; zoals kooplieden, grote boeren en dergelijke.
Kleine burgerij- meestal voldoende inkomsten om van te leven en zijn ambachtslieden, winkeliers en kleine handelaren
Het 'gemeen' oftewel het gewone volk- vaak grote armoede, landarbeiders of werklieden in nijverheid en havens. (Buskop, 2018)
De West Indische Compagnie was de tegenhanger van de VOC en was opgericht in 1621. Maar waar de VOC succesvol was in het oosten, viel dat niet te zeggen voor de WIC. De WIC had namelijk grote financiële problemen. Dat komt omdat de opzet heel anders is. De WIC was namelijk gefocust op kaapvaart, dat houdt in dat het doel is om andere schepen lastig te vallen en te doen zinken. Een ander doel was het lastigvallen van de Spanjaarden, d.m.v. kaapvaart, in Noord-Amerika. (Kennedy, 2017) Jullie kennen vast wel het verhaal van de Zilvervloot met Piet Hein. De Zilvervloot was een jaarlijkse gebeurtenis waarin allemaal schepen de kostbaarheden van de Spaanse koloniën naar Spanje werden gebracht. Piet Hein kreeg het in 1628 voor elkaar om een paar schepen over te nemen en ongeveer 12 miljoen gulden buit te maken (Historiek, 2019)
Maar het was niet altijd zo winstgevend. Het was namelijk zo dat elk schip van de WIC 50 soldaten met zich meebracht. Omdat dit een kleine 9 jaar lang moest doorgaan was rond 1930 de WIC bijna failliet verklaard. Dat gebeurde uiteindelijk ook in 1674. De WIC kreeg toen een doorstart en was toen heel anders ingesteld. De WIC ging zich namelijk nu richten op de slaven -en goudhandel. (Onbekend, 2021)
De zwarte kant
Er is natuurlijk ook een zwarte kant aan de Gouden Eeuw. Niet alles is alleen maar rozenkleur en maneschijn. De Gouden Eeuw bracht ongelofelijk veel rijkdom met zich mee. Kunstenaars konden zich ontwikkelen, rijke mensen lieten zichzelf schilderen of beeldhouwen. Maar ten welke kosten? Wie gingen er ten onder? Natuurlijk werd, zoals eerder besproken, de kloof tussen arm en rijk alleen maar groter. Maar dit stukje gaat niet over het effect van de Gouden Eeuw in Nederland. Dit focust zich op het buitenland. Je hebt vast wel de discussies meegekregen die de afgelopen zomer kwamen oplaaien. De Black Lives Matter beweging voedde zich met onze wandaden die we hebben gepleegd honderden jaren geleden. Mijn doel is om door middel van deze pagina jullie een beeld te geven van de inhumane acties die de Republiek gepleegd heeft in de Gouden Eeuw. Ik wil dan, dat jullie daarna onderin de pagina via de link jullie mening erover geven. Weet wel dat het een mening is, dus er zijn geen goede of foute antwoorden. Maar er is één uitzondering. Je moet je mening onderbouwen. Je kan niet zoiets zeggen als 'ja, want dat is zo'. Nee, geef argumenten wáárom je juist iets vindt.
Zoals eerder vermeld in het kopje "VOC" gebruikten de Nederlanders ongelofelijk veel geweld tegen de bevolking en tegen de vijand. Een voorbeeld die ik hierbij ga geven is het geweld op het eiland Banda. Banda was een eiland dat veel nootmuskaat had. De Republiek kocht dat nootmuskaat in, maar het probleem was dat de Engelsen bereid waren om veel meer voor de nootmuskaat te betalen dan de Nederlanders deden. Maar de Nederlanders verboden de Bandanezen om met hun te handelen. Dit liep tot erg grote frustraties op, nadat er enkele moorden werden gepleegd aan het kamp van de Nederlanders en Bandanezen was Jan Pieterszoon Coen er klaar mee. Hij schreef een brief aan de Staten-Generaal waarin er stond dat hij het maar eens tijd vond dat het eiland Banda nieuwe inwoners kreeg. Dus werden alle 15.000 inwoners van het eilanden Banda vermoord, verdreven of als slaaf gemaakt. (archief, 2021)
Dit is slechts een enkel voorbeeld waar de Nederlanders toe in staat waren om te zorgen dat hun het monopolie hadden om handelswaar. De Nederlanders pleegden veel meer moorden in het Oosten. Ook hadden ze er een handje van om te handelen in slaven.
In het Oosten werd gehandeld in duizenden slaven. Die werkten op de scheepswerf (waar schepen werden gebouwd), op plantages of als bijzit (een vrouw die samenwoont met een witte man). Maar de WIC is de voorstander als het gaat om slavenhandel. Er was namelijk een netwerk van slavenhandel opgericht. Vanuit Amsterdam werd er in Afrika slaven gekocht in ruil voor goud of andere handelswaar. Die slaven werden toen verkocht in Zuid-Amerika en Amerika in ruil voor goud, pelsen en dergelijke. Dan gaat de boot weer terug in Nederland en worden alle goederen weer uitgeladen en weer verkocht. Dit netwerk heet de Trans-Atlantische slavenhandel. (Historiek, 2019) Er zijn enorm veel slaven verkocht in die periode. Vele slaven stierven alleen al op de boot door ondervoeding en mishandeling.
Het laat zien dat de Republiek bereid was om over ruggen van arme mensen te gaan en door middel van uitbuiting geld te verdienen. De Gouden Eeuw heeft een heel erg donker randje en dit zijn slechts voorbeelden van hoe het eraan toe gaat. Je zou een eigen wikiwijs kunnen vullen met de wandaden die de Republiek gepleegd heeft. Nu is de vraag aan jullie. Wat is jullie mening, moet de naam blijven of vind je dat die veranderd moet worden en zo ja, naar wat?
Er zijn vele kunstenaars opgestaan in de Gouden Eeuw en er zijn vele indrukwekkende schilderijen overgehouden uit die tijd. Ik heb een leuke opdracht bedacht voordat jullie verdergaan. Klik op de link die hieronder staat en vul een paar schilderijen in die je kent die uit die tijd komen.
Heb je een aantal schilderijen kunnen opnoemen uit die tijd? Of misschien toch niet? Dat maakt helemaal niet uit! We gaan nu eens kijken naar een aantal van de grootste schilders en kunstenaars uit die tijd.
Rembrandt van Rijn- Is geboren in Leiden op 15 juli 1606. Hij is 63 jaar oud geworden en hij wordt gezien als een van de grootste en bekendste schilders die ooit op deze aardbol heeft rondgelopen. In Nederland is die vooral bekend door zijn kunstwerk 'De Nachtwacht'.
Zijn werk behoort tot de barok. De barok is een Europese stijlperiode die begon in Italië. Het kwam op in de 17de eeuw en je kan het herkennen aan de realistische stijl en de emoties die worden afgebeeld in het schilderij. Het is vaak heel intens en dramatisch door het gebruik van donker en licht effecten. (Onbekend, Rembrandt van Rijn, 2021)
Ik ben persoonlijk een groot fan van zijn kunstwerk genaamd "De anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp. Het was het eerste groepsportret dat Rembrandt heeft geschilderd en hij was pas 25 jaar oud. Het beeld dus een anatomie les af dat zich afspeelde op 13 januari 1632. Het chirurgijnsgilde (een gilde is een organisatie dat opkomt voor een bepaald beroep, in dit geval voor chirurgen) stond toe dat er één openbare ontleding per jaar wordt gehouden. Maar het lichaam moest van een crimineel zijn. Deze arme stakker op het portret was eerder die dag opgehangen. (Onbekend, De anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp, 2021)
Frans Hals- Geboren en getogen in Haarlem ergens in 1582/1583 is Frans Hals een echte Haarlemmer. Hij is er zijn hele leven gebleven en is een van de belangrijkste schilders uit onze tijd. Hij is bekend door zijn levendige portretten met ongelofelijk veel kleur erin. (Onbekend, Frans Hals, 2021)
Frans ging ten werk door op een doek te beginnen met een ruwe schets, vaak met krijt of verf. Hij ging daarna met meerdere lagen eroverheen. Hij kreeg het voor elkaar om zijn portretten heel levendig over te brengen. Bij andere portretten zagen ze er niet zo levendig uit als dat het hem lukte. Ik ben een fan van het portret dat tegenwoordig tentoon wordt gesteld in het Rijksmuseum. Genaamd de vrolijke drinker. Het laat een schutter (lokale militairen die hun stad of dorp beschermen) zien die een glas bier of wijn in zijn hand heeft (Onbekend, De vrolijke drinker, 2021)
Johannes Vermeer- wordt gedoopt op 31 oktober 1632 in Delft. De dag waarop hij werd geboren is onbekend gebleven. Vermeer had een voorkeur voor tijdloze schilderijen.(Onbekend, Johannes Vermeer, 2021)
Een van de bekendste schilderijen van Vermeer is natuurlijk het 'meisje met de parel'. We weten niet precies wanneer het schilderij gemaakt is, maar de kenners denken ergens tussen 1665-1667. Het wordt nu tentoon gesteld in het Mauritshuis in Den Haag. Het schilderij is geen portret maar een tronie. Dat houdt in dat de dame die in dit geval geschilderd werd anoniem is gebleken. Ze is daarom nooit geïdentificeerd (Onbekend, Het melkmeisje, 2021)
Oefenmateriaal
Moet je mensen uit het verleden herdenken of niet?
Deze opdracht maak je individueel en maak je via wordt. Je stuurt je tekst als je hem af hebt naar me toe en ik zal hem bekijken en beoordelen. Het cijfer wordt niet ingevoerd maar het is fijn om te weten of je het goed hebt gedaan of niet.
Je kan het internet gebruiken om dingen op te zoeken
Vraag 1: Op welk moment werd Jan Pieterszoon Coen in zijn tijd gewaardeerd?
Vraag 2: Wat zijn volgens jou goede redenen om mensen uit het verleden te waarderen?
Vraag 3: Moeten alleen mensen worden geëerd die de samenleving een grote dienst hebben bewezen? Of kun je één of meer andere redenen bedenken om iemand te eren?
Extra uitdaging
Zo, dus jij vond alles wat je net hebt gedaan best makkelijk en denkt bij jezelf ik ben toe aan een nieuwe uitdaging! Ik bewonder je kunnen en heb hopelijk nog iets gemaakt waar je even stevig je tanden in kan zetten! Ik heb namelijk een nieuwe opdracht voor je gemaakt. Veel succes
Extra oefenen
Dit is een speciale oefening voor leerlingen die moeite hebben met de net gemaakte opdrachten
Ik heb ooit van een wijs persoon geleerd (mijn vader) dat als je het moeilijk vind. Je het beste een bingo opdracht kan maken. Daarmee leer je de termen, begrippen en is het ook nog eens leuk. Daarom heb ik hier speciaal voor jullie een bingo opdracht gemaakt. Succes!
Hierin verwerk ik de feedback die ik heb gekregen van Rayan en Charissa
Charissa:
Rayan:
Bronnen
Bibliografie
archief, H. N. (2021, 1 26). Genocide op Banda (1621). Opgehaald van Het Nationaal archief: https://www.nationaalarchief.nl/beleven/onderwijs/bronnenbox/hoe-ging-het-verder-op-banda#collapse-2778
Buskop, H. (2018). Sprekend verleden- geschiedenis onderbouw. Zutphen: WalburgPers .
Clercq, P. l. (2019, juni 28). 'Onze' VOC was het allergrootste beursfonds ooit. Opgehaald van RTL nieus: https://www.rtlnieuws.nl/economie/beurs/artikel/3762251/onze-voc-was-het-allergrootste-beursfonds-ooit
Historiek. (2019, 10 8). De Trans-Atlantische slavenhandel. Opgehaald van Historiek: https://historiek.net/de-nederlandse-transatlantische-slavenhandel/4379/
Historiek. (2019, december 2). Piet Hein (1577-1629) – Veroveraar van de Spaanse Zilvervloot. Opgehaald van Historiek: https://historiek.net/piet-hein-spaanse-zilvervloot/2970/
Kennedy, J. C. (2017). Een beknopte geschiedenis van Nederland. Amsterdam: Prometheus.
Mochere, V. (2021, 1 26). Top 100 meest waardevolle bedrijven ter wereld 2021. Opgehaald van Victor Mochere: https://victor-mochere.com/nl/top-100-most-valuable-companies-in-the-world
Onbekend. (2021, 1 26). De anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp. Opgehaald van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/De_anatomische_les_van_Dr._Nicolaes_Tulp
Onbekend. (2021, 1 26). De vrolijke drinker. Opgehaald van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/De_vrolijke_drinker
Onbekend. (2021, 1 26). Frans Hals. Opgehaald van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Frans_Hals
Onbekend. (2021, 1 26). Het melkmeisje. Opgehaald van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Het_melkmeisje
Onbekend. (2021, 1 26). Johannes Vermeer. Opgehaald van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Johannes_Vermeer
Onbekend. (2021, 1 26). Rembrandt van Rijn. Opgehaald van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Rembrandt_van_Rijn
Onbekend. (2021, 26 1). West-Indische Compagnie. Opgehaald van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/West-Indische_Compagnie
Het arrangement De Gouden Eeuw is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Tim Hagen
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2021-01-26 16:20:22
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
De Bingokaart voor extra oefenen
