Hallo, wat goed om je hier te zien. Hopelijk gaat alles goed in deze gekke tijd. In deze les gaan we aan de slag en leren over vulkanen. Je zal vast weleens gehoord hebben over vulkanen en weten wat het zijn. Maar hoe ontstaat een vulkaanuitbarsting nou eigenlijk? En kan er in Nederland ook een vulkaanuitbarsting voorkomen? Je zal zelf misschien ook wel vragen hebben over dit onderwerp. In deze les gaan we onder andere antwoord krijgen op deze vragen.
Lesdoelen:
Wat hebben we aan het einde van deze les geleerd.....?
Aan het einde van deze les weet ik wat magma is en waar dit zit.
Aan het einde van deze les weet ik wat een kraterpijp is en waar deze zit.
Aan het einde van deze les weet ik wat een krater is en waar deze zit.
Aan het einde van deze les weet ik wat lava is.
Aan het einde van deze les weet ik waar vulkanen ontstaan.
Hoe ziet de les eruit?
In deze les vind je eerst een instaptoets. Hiermee kan je zien wat je al weet over het onderwerp. Daarna ga je kijken wat je nog weet van de vorige les. Als je dit hebt gedaan kun je de uitleg aanklikken. De uitleg vulkanen bestaat uit drie kopjes: Waar ontstaan vulkanen, gunstige en ongunstige gevolgen, soorten vulkanen. Als je klaar bent met het lezen van de uitleg kijk je de kennisclip die ik voor jullie heb gemaakt. Ik heb oefenopdrachten, extra materialen en een test jezelf ingevoegd om met de stof te oefenen.
Instaptoets
Toets: Wat weten we al?
0%
Om te kijken wat we al weten over het onderwerp en wat is blijven hangen van de vorige lessen maken we een kleine toets. Deze telt niet mee voor cijfer gewoon een kleine check voor jezelf.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
In de vorige lessen hebben we verschillende dingen geleerd die belangrijk zijn om te weten, voordat we gaan leren hoe een vulkaanuitbarsting ontstaat. Denk hierbij aan bijvoorbeeld de opbouw van de aarde. De aarde is opgebouwd uit drie delen. Weet je deze nog? De aardkorst waar wij op leven. Dit is ook het buitenste deel van de aarde die wel 50 kilometer dik kan zijn. Dan krijg je de mantel, dit is vloeibaar gesteente. Deze laag is zo warm dat stenen smelten. Helemaal in het midden vind je de aardkern. Hier is het wel 6000 graden celsius. Dit is heel erg warm want als je in de ochtend onder de douche staat is het water ongeveer 35 tot 40 graden celsius.
Hieronder nog een filmpje met een liedje om het duidelijk te maken!
Vulkanen
Een vulkaanuitbarsting
In de aardmantel begint een vulkaanuitbarsting. In de aardmantel zit een hele hete stroop. Deze stroop bestaat uit gesmolten stenen. Als deze stroop in de mantel zit noemen we dit magma. Boven de aardmantel ligt de aardkorst die zwaar drukt op de magma. Als de druk te groot wordt, zoekt de magma een weg naar buiten. Dit kun je vergelijken met een puist (misschien vinden jullie dit een beetje vies). Als je een puist heb en je zet er veel druk op, dan komt het via een gaatje in je huid naar buiten. Zo zit het ook met de magma alleen komt de magma niet buiten via een gaatje maar via smalle spleten in de aardkorst. Deze smalle spleten noemen we kraterpijpen. De magma stroomt door de kraterpijp naar buiten naar de krater. Wanneer de magma buiten de aardkorst komt noemen we dit geen magma meer maar lava. Als de lava afkoelt wordt het hard. Buiten lava komen er ook rook en giftige gassen uit een vulkaan tijdens een uitbarsting. Een vulkaan uitbarsting kan dus veel schade en slachtoffers veroorzaken.
Hieronder zie je een mooie doorsnede van een vulkaan. Kunstenaar: Mevrouw Brakkee.
Waar ontstaan vulkanen?
Niet overal op de aarde zul je vulkanen vinden. De meesten vulkanen ontstaan op de plaatsen waar aardplaten langs elkaar bewegen of tegen elkaar aan bewegen. Vulkanen komen dus net als aardbevingen voor dichtbij de breuken in de aardkorst. Vulkanen liggen in twee gebieden:
Gebied 1:
De plek waar de landplaat in botsing komt met een zeeplaat. De zeeplaat is zwaarder dan de landplaat. Hierdoor schuift de zeeplaat onder de landplaat. Hierdoor ontstaat er een diepe kloof die we ook wel trog noemen.
Gebied 2:
De plek waar twee zeeplaten uit elkaar schuiven. Op de bodem van de oceaan ontstaat dan een spleet tussen de platen. De magma stroomt door de spleten naar buiten. De magma koelt snel af in het water en wordt hard gesteente. Zo ontstaat er een nieuwe bodem in de oceaan als een soort rug. Deze rug kan soms zelfs boven het water uitkomen, dan is er een eiland ontstaan. Een voorbeeld van een eiland is IJsland. Dit eiland groeit nog steeds.
Niet overal op de aarde zul je vulkanen vinden. De meesten vulkanen ontstaan op de plaatsen waar aardplaten langs elkaar bewegen of tegen elkaar aan bewegen. Vulkanen komen dus net als aardbevingen voor dichtbij de breuken in de aardkorst. Vulkanen liggen in twee gebieden:
Gebied 1:
De plek waar de landplaat in botsing komt met een zeeplaat. De zeeplaat is zwaarder dan de landplaat. Hierdoor schuift de zeeplaat onder de landplaat. Hierdoor ontstaat er een diepe kloof die we ook wel trog noemen.
Gebied 2:
De plek waar twee zeeplaten uit elkaar schuiven. Op de bodem van de oceaan ontstaat dan een spleet tussen de platen. De magma stroomt door de spleten naar buiten. De magma koelt snel af in het water en wordt hard gesteente. Zo ontstaat er een nieuwe bodem in de oceaan als een soort rug. Deze rug kan soms zelfs boven het water uitkomen, dan is er een eiland ontstaan. Een voorbeeld van een eiland is IJsland. Dit eiland groeit nog steeds.
Gunstige en ongunstige gevolgen
Vaak lees of zie je in het nieuws over vulkaanuitbarstingen. In het algemeen gaat het dan vooral over de slachtoffers. Natuur, huizen en landbouwgronden worden vaak verwoest. Dit zijn ongunstige gevolgen die vaak worden verteld op het nieuws.
Er zijn ook gevolgen die wel positief zijn. Door vulkaan uitbarstingen ontstaan er ook nieuwe stukken land zoals IJsland en Hawaii. Deze eilanden zijn gevormd door vulkanen. De as van de vulkanen maakt de grond erg vruchtbaar. Boeren wonen daarom graag in de buurt van vulkanen. Planten en gewassen groeien in de buurt van vulkanen erg goed door de goede landbouwgrond. De inwoners van IJsland gebruiken de warmte van vulkanen om elektriciteit op te wekken. Vulkanen zijn daar een natuurlijke bron van warmte. In de buurt van vulkanen vind je kostbare mineralen en metalen die gebruikt kunnen worden als bouwmateriaal. Veel mensen kiezen daarom om in de buurt van vulkanen te gaan wonen.
Op het plaatje hieronder zie je iemand op het land werken bij een vulkaan. De grond is erg vruchtbaar door de as die bij een vulkaanuitbarsting uit een vulkaan komt.
Soorten vulkanen
Niet alle vulkaanuitbarstingen zijn hetzelfde. In de buurt van troggen (waar een zeeplaat onder een landplaat schuift), vind je hele krachtige vulkanen. In de buurt van ruggen (waar twee zeeplaten uit elkaar schuiven) vind je minder krachtige uitbarstingen.
Je hebt vulkanen die af en toe uitbarsten. Deze vulkanen noem je actieve vulkanen. Ook heb je vulkanen die al heel lang niet meer zijn uitgebarsten, maar nog wel kunnen uitbarsten. Dat zijn slapende vulkanen. Als er in de vulkaan geen verbinding meer is in de magmahaard, dan kan een vulkaan nooit meer uitbarsten. Als een vulkaan nooit meer kan uitbarsten, dan is het een dode vulkaan.
Hieronder op de foto zie je een actieve vulkaan. Deze vulkaan is aan het uitbarsten.
In het jaar 62 trilde de grond van de Romeinse kunststad Pompei, heel veel gebouwen werden verwoest. Er was een zware aardbeving gaande. Jaren na de uitbarsting voelde de bewoners de grond nog weleens trillen, maar er kwam geen aardbeving. Omdat er geen uitbarstingen meer waren, maakten de bewoners zich geen zorgen meer toen er op 15 augustus in het jaar 79 weer lichte schokgolven waren. Op 20 augustus in dat jaar was er een zware aardbeving. Vanuit de zee beukten er hele grote golven het strand op. Na deze dag was alles rustig maar niet voor lang meer. Op 24 augustus was er een hele heftige aardbeving. Dit keer was er ook een harde knal te horen. Dit kwam omdat de berg aan de rand van de stad open barstte. Uit de berg kwam een grote zwarte rookwolk, daarna begon het as en stenen te regenen. De Vesuvius vulkaan barstte uit. De inwoners probeerden over zee te vluchten maar door de tsunami was dit ook niet mogelijk.Binnen een paar uur was heel de stad bedolven onder modder, as en stenen. De laag was wel zes meter dik. Bijna alle inwoners van Pompei en de omliggende dorpjes zijn omgekomen.
Hieronder een foto van de Vesuvius vulkaan en de stad Pompei.
Bedankt voor het maken van deze les. Hopelijk vond je het een leuke en leerzame les. Wil je in padlet laten weten wat je van de les vond? Via de link kom je in padlet.
Het arrangement Les over vulkanen is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Emmy Brakkee
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2021-01-28 14:17:34
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Wat weten we al?
Opdracht: Een uitbarsting
Extra oefeningen
Test jezelf
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
De Vesuvius
