Afbeelding 1. Het verteringsstelsel van de mens (schematisch)
Zoals je weet zijn we nu bezig met de afronding van het thema voeding en vertering. Waar je nu allerlei nieuwe inzichten hebt gekregen in je eetwijze en lichamelijke verteringsmechanismen. Vandaag ga je aan de slag met de herhaling van twee basisstoffen.
In een paar maanden heb je het centraal examen Biologie. Het thema van voeding en vertering komt elke jaar weer voor in de examens. Deze online omgeving is gemaakt om op een veilig en praktische manier je zo goed mogelijk te ondersteunen tijdens de lockdown. Hierdoor is het belangrijk om steeds te blijven oefenen. Gelukkig heb je al les hierover gekregen waardoor het zeker iets makkelijker is om door dit wikiwijs te vliegen.
Deze module herhaalt de lesstof en bevat oefeningen van allerlei moeilijkheidsgraden. Als je nog moeite had met deze twee basisstoffen kan je nog een keer de lesstof doornemen in dit wikiwijs. Als je klaar bent met alle oefeningen en oefentoets, krijg je aan het eind nog een eindtoets om nog na te gaan hoe goed je voor een gedeelte van deze thema staat. Voordat je aan de slag gaat met dit wikiwijs moet je eerst de leerdoelen goed doornemen.
Leerdoelen
Hieronder vind je de leerdoelen die per basisstof voorkomen. Leerdoelen dienen als een richtlijn voor je leerproces. Je kan nagaan hoe goed je een basisstof beheerst als je de leerdoelen probleemloos kan uitleggen. Beheers je de stof al? Ga dan toch even hiermee aan de slag. Je kunt nooit te voorbereid zijn voor een examen.
Afbeelding 2. Doel behalen
Leerdoelen Basisstof 4:Het verteringsstelsel.
Je kunt alle onderdelen van het verteringsstelsel in de juiste volgorde benoemen.
Je kunt omschrijven wat vertering is.
Je kunt het doel van vertering benoemen.
Je kunt omschrijven waar en hoe voedingsstoffen opgenomen worden.
Je kunt de verschillende verteringsklieren benoemen.
Je kunt de functie van ieder verteringsklier uitleggen.
Je kunt de functie van het darmperistaltiek uitleggen.
Als je klaar bent met het doornemen van basisstof 4 ga je aan de slag met de oefeningen die bij basisstof 4 horen.
Heb je nog moeite basisstof 4? Dan kan je verder aan de slag gaan met de extra oefeningen.
Vind je de opdrachten te makkelijk? Dan kan je verder oefenen met de verdiepende opdrachten.
Leerdoelen Basisstof 5: De organen voor vertering.
Je kunt de bijhorende functies van alle verteringsorganen uitleggen.
Je kunt omschrijven wat een enzym is.
Je kunt uitleggen hoe het slikken in je lichaam werkt.
Je kunt benoemen welke voedingsstoffen verteerd worden door de verteringssappen.
Je kunt de functie van gal omschrijven.
Je kunt de inhoud van verteringssappen benoemen.
Als je klaar bent met het doornemen van basisstof 5 ga je aan de slag met de oefeningen die bij basisstof 5 horen.
Heb je nog moeite basisstof 5? Dan kan je verder aan de slag gaan met de extra oefeningen.
Vind je de opdrachten te makkelijk? Dan kan je verder oefenen met de verdiepende opdrachten.
Lesstof
Basisstof 4: Het verteringsstelsel.
Afbeelding 3. Het verteringsstelsel van de mens (schematisch)
Als je eet of drinkt, steek je het eten natuurlijk eerst in je mond. Hierna volgt het eten een vaste volgorde door de organen van het verteringsstelsel: mond, slokdarm, maag, twaalfvingerige darm, dunne darm, dikke darm, endeldarm en anus.
Wat is vertering?
Verteren of spijs verteren betekent het verteren van voedsel spijs) tot voedingstoffen die door ons lichaam gebruikt kunnen worden. In het darmkanaal worden voedingsstoffen uit het voedsel opgenomen in het bloed. Onder de voedingstoffen vallen eiwitten, koolhydraten, vetten, water, mineralen en vitamines. Alle organen die samenwerken voor de vertering horen bij het verteringsstelsel (zie afbeelding 3).
Voedingstoffen die wel door de darmwand opgenomen worden enniet verteerd hoeven te zijn water, glucose, mineralen en vitamines. Voedingstoffen die wel verteerd moeten worden voordat ze door de darmwand opgenomen worden, zijn eiwitten, vetten en meeste koolhydraten. Vertering gebeurt met behulp van verteringssappen. Speeksel en maagsap zijn voorbeelden van verteringssappen.
Verteringsklieren maken verteringssappen. Organen van het verteringstelsel die verteringssappen produceren bij de mens zijn speekselklieren, maagsapklieren, lever, alvleesklierien en darmsapklieren. Verteringssappen bevatten enzymen.
Enzymen zijn stoffen die zorgen ervoor dat vertering snel plaatsvindt. Enzymen versnellen dus chemische reacties in je lichaam. Ze worden gebruikt maar niet verbruikt! Een enzym kan maar een soort reactie uitvoeren. Niet al het voedsel wordt verteerd. Onverteerde voedselresten bijvoorbeeld voedingsvezels verlaten het lichaam via de anus.
Bekijk de kennisclip hieronder vanaf 0:00 - 3:53 als je een visuele uitleg zou willen met gesproken tekst over vooedingsmiddelen, voedingsstoffen en enzymen.
Afbeelding 4. De darmperistaltiek (schematisch)
Afbeelding 5. Kringspieren en lengtespieren (schematisch)
Darmperistaltiek zorgt ervoor dat je darmen op een bepaalde manier beweegt waardoor het voedsel voortgestuwd wordt. Darmperistaltiek wordt ook peristaltische beweging genoemd. Peristaltische bewegingen zorgen ervoor dat de voedselbrij goed gekneed en vermengd wordt met verteringssappen, door samentrekking van de kringspieren en lengtespieren. Voedingsvezels prikkelen de spieren in de (dikke) darmwand, waardoor darmperistaltiek gestimuleerd wordt.
Ga nu aan de slag met de oefeningen die bij deze basisstof horen!
Heb je nog moeite basisstof 5? Dan kan je verder aan de slag gaan met de extra oefeningen.
Vind je de opdrachten te makkelijk? Dan kan je verder oefenen met de verdiepende opdrachten.
Basisstof 5: De organen voor vertering.
Afbeelding 6. Speekselklieren in mondholte (schematisch)
Mondholte
Vertering begint in de mondholte. Hierin wordt het voedsel tot kleine stukjes vermaalt door te kauwen. Het eten wordt steeds kleiner gemaakt, maar de oppervlakte van het eten wordt groter waardoor enzymen beter werken. Het voedsel wordt al een stukje verteerd door de aanwezige enzymen in het speeksel die voedingstoffen vrijmaken. De enzymen breken zetmeel af waardoor glucose ontstaat. Speeksel wordt geproduceerd door de speekselklieren (zie afbeelding 6).Speeksel maakt niet alleen bacteriën dood, het zorgt ook ervoor dat voedsel gladder wordt waardoor je het makkelijker kan doorslikken.
Afbeelding 7. Slikken (schematisch)
Slikken
Als het voedsel klein genoeg is kan je het eten doorslikken (zie afbeelding 7). Eerst wordt het voedsel met de tong naar achter in de keelholte geduwd. Waardoor het eten via je slokdarm naar de maag vervoerd wordt, met behulp van peristaltische bewegingen. Tijdens het slikken neemt het slik reflex plaats. Hierbij gaat de huig dicht zodat er geen voedsel in je neusholte terecht komt. Het strottenklepje gaat dicht zodat er geen voedsel in de luchtpijp komt. Als de hierboven genoemde slik mechanismen niet goed functioneren dan verslik je je.
Afbeelding 8. Het verteringsstelsel van de mens (schematisch)
Slokdarm
Voedsel komt vanaf de mond in de slokdarm (zie afbeelding 8). Deze darm vervoert voedsel van de mond tot naar de maag. Het eten die we doorslikken valt niet zomaar in de slokdarm. Door voortdurend samentrekken en ontspannen van de kringspieren in je slokdarm wordt het voedsel geduwd in de richting van de maag. Dit wordt ook peristaltische bewegingen genoemd.
Maag
Het voedsel bevindt zich nu in de maag. De maag dient als een tijdelijke opslag plaats voor voedsel. De maag is constant in beweging, dat komt doordat de kringspieren en lengtespieren in de maagwand zich afwisselend samentrekken en ontspannen. Hierdoor wordt het maagzuur gemengd met het voedsel wat je inslikt. Maagsapklieren(zie afbeelding 9). produceren het maagzuur.
Afbeelding 9. De maag (schematisch)
Maagsap bestaat onder andere uit water, maagzuur en enzymen die eiwit verteren. Het maagzuur zorgt voor een heel lage pH-graad in de maag. Vanwege het zure omgeving gaan alle bacteriën die op het voedsel zaten dood. Aan het eind van je maag zit een kringspier: de maagportier (zie afbeelding 9). Deze kringspier kan de uitgang van de maag afsluiten. De maagportier laat telkens maar kleine hoeveelheden voedsel door naar de twaalfvingerige darm.
Twaalfvingerige darm
In de twaalfvingerige darm eindigen de afvoerbuizen van de lever en de alvleesklier (zie afbeelding 10). De lever produceert gal. Gal wordt tijdelijk opgeslagen in de galblaas (geen klier) en wordt vervoerd naar de twaalfvingerige darm via de galbuis.
Afbeelding 10. Verteringsorganen in de buikholte (schematisch)
Vetten mengen niet met water, maar vormen grote druppels. De vetten worden door gal niet verteerd. Gal verdeelt de grote vetdruppels in kleinere vet druppels zodat de oppervlakte vergroot wordt. Dit wordt ook emulgeren genoemd. Hierdoor kunnen enzymen beter op het vet inwerken en het vet sneller verteren.
Alvleesklier
De alvleesklier produceert alvleessap. Alvleessap bevat verschillende enzymen die eiwitten, koolhydraten en vetten verteren. In de twaalfvingerige darm worden gal en alvleessap met de voedselbrij gemend.
Afbeelding 11. De bouw van de dunne darm (schematisch)
Dunne darm
In de wand van de dunne darm liggen darmsapklieren die darmsap produceren. Darmsap bevat verschillende enzymen die de vertering van eiwitten en koolhydraten afmaken. Zodat de verteringsproducten (voedingstoffen) daarna in het bloed opgenomen wordt.
Hier vindt het belangrijkste deel van de spijsvertering plaats. Tot nu zijn er allerlei verteringssappen aan de voedselbrij toegevoegd. Alle verteringssappen bevatten veel water. Hierin zijn allerlei voedingsstoffen en verteringssappen opgelost. De wand van de dunne darm (zie afbeelding 11) is sterk geplooid. De darmplooien hebben weer uitstulpingen: de darmvlokken.
De dunne wand van de darmplooien en darmvlokken zorgen voor een grote oppervlakte waarbij het grootste deel van het water met de voedingsstoffen en verteringsproducten in het bloed opgenomen worden. In de darmvlokken zitten bloedvaten. Het bloed stroomt door de darmvlokken via de portader naar de lever en vervolgens door het hele lichaam.
Bekijk de kennisclip hieronder vanaf 3:53 - 8:04 als je nog een visuele uitleg zou willen met gesproken tekst over de verteringsklieren en verteringssappen.
Blindedarm
Vlak onder de plek waar de dunne darm overgaat naar de dikke darm, bevindt de blindedarm. Aan de onderkant van de blindedarm zit een wormvormig aanhangsel(zie afbeelding 12).
Afbeelding 12. Darm onderdelen schematisch)
Dikke darm
Een waterige brij van onverteerde voedselresten komt terecht in de dikke darm (zie afbeelding 12). De dikke darm haalt een groot deel van het overgebleven water uit de brij. De brij van onverteerde voedselresten wordt daardoor ingedikt. Als er onvoldoende water opgenomen wordt dan spreken we van diarree. In de dikke darm bevinden er ook bacteriën enzymen kunnen produceren om cellulose te verteren. Zonder de darmbacteriën kunnen mensen het cellulose (plantaardige celwand) niet verteren. Deze bacteriën maken extra glucose vrij en produceren ook vitamina K. Via de darmwand komen deze voedingsstoffen in het bloed.
Endeldarm en Anus
Onverteerde ingedikte voedselresten noemen we ontlasting. Ontlasting wordt tijdelijk opgeslagen in de endeldarm (zie afbeelding 12). De uitgang van de endeldarm wordt afgesloten door de anus. De anus(zie afbeelding 12) is een kringspier. Wanneer de endeldarm gevuld is krijg je aandrang om te poepen. Poepen doe je door de kringspier te ontspannen. Hierdoor pers je de endeldarm helemaal leeg.
Ga nu aan de slag met de oefeningen die bij deze basisstof horen!
Heb je nog moeite basisstof 5? Dan kan je verder aan de slag gaan met de extra oefeningen.
Vind je de opdrachten te makkelijk? Dan kan je verder oefenen met de verdiepende opdrachten.
Oefeningen basisstof 4
Bestaat uit oefeningen, extra oefeningen en verdiepende oefeningen.
Afbeelding 13. Mondholte, neusholte en keelholte (schematisch)
Afbeelding 13. Mondholte, neusholte en keelholte (schematisch)
Ben je hiermee klaar? Ga dan aan de slag met de oefeningen in bassistof 5.
Oefeningen basisstof 5
Bestaat uit oefeningen, extra oefeningen en verdiepende oefeningen.
Afbeelding 14. Het verteringsstelsel van de mens (schematisch)
Afbeelding 15. Het verteringsstelsel van de mens (schematisch)
Kruiswoordpuzzel basisstof 4 en 5.
Oefentoets
Zo! Je bent bijna aan het einde van dit wikiwijs. Laat je kennis testen door een oefentoets af te leggen voordat je aan de slag gaat met de eindtoets. Neem de instructies voor de oefentoets goed door.
Instructie Oefentoets
1. Wie: Individueel.
2. Wat: Je maakt vraag 1 t/m 9.
3. Tijd: 10-15 minuten.
4. Hoe: Om de oefentoets te kunnen maken moet je eerst een roomname invullen.
Roomname:Simmons3430
Hierna verschijnt er een balk waarin je je naam moet invullen.
5. Heb je hulp nodig? Probeer dan nog een keer de vraag goed door te lezen. Als het je nog steeds niet lukt kan je het aan je klasgenoot vragen.
6. Ben je klaar? Pas als je klaar bent met het maken van de oefentoets, mag je aan de slag gaan met de eindtoets.
7. Begin: Druk op het onderstaande afbeelding om met de oefentoets te beginnen.
Eindtoets
Om dit wikiwijs volledig af te ronden moet je nog de eindtoets maken. Lees alsjeblief de vragen goed door en neem je tijd bij het maken van de vragen.
Instructie Eindtoets
1. Wie: Individueel.
2. Wat: Je maakt vraag 1 t/m 12.
3. Tijd: 15-20 minuten.
4. Hoe: Scroll hieronder om de toets te vinden.
5. Hulp: je mag geen hulp vragen in dit onderdeel. Beschouw dit als een echte toets.
6. Ben je klaar? Vink dan linksonder in de toets het vierkantje om mij per e-mail een bewijs van je deelname en antwoorden te sturen.
7. Extra: Deel je ervaing met dit wikiwijs in het onderstaande feedbackformulier, zodat ik mijn onderwijsvaardigheden nog kan laten verbeteren.
Bronnen gebruikt bij kennisclip “Basisstof 4 en 5:
Afbeelding 1 Voedingcirkel: Hallensleben, E. (2013, 13 augustus). De keuze is reuze [Foto]. http://www.femna40.nl/. https://www.google.com/url?sa=i&url=http%3A%2F%2Fwww.femna40.nl%2Fgezonde_voeding%2Fde-keuze-is-reuze-advies-voeding-emmy-hallensleben-vrouw-40plus-femmen&psig=AOvVaw3ksgMrqMLVQcN2L8ZNBKQ1&ust=1610889505336000&source=images&cd=vfe&ved=0CAIQjRxqFwoTCMipxpfFoO4CFQAAAAAdAAAAABAI
Afbeelding 2 Enzymen: Zelfgemaakte illustratie door C. Simmons.
Afbeelding 3:Verteringstelsel: Penninga, E. (2020, 6 februari). Het verteringsstelsel [Illustratie]. prezi.com. https://encrypted-tbn0.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcRWXFOmdCJUHjZ7TKfkDufelSVA-Du0pvqbEg&usqp=CAU
Bronnen gebruikt bij oefening Basisstof 4: “Het verteringsstelsel”
Afbeelding 13: Mondholte en keelholte. (z.d.). Biologie pagina. https://biologiepagina.nl/Oefeningen/Mondkeelholte/mondkeelholte.htm
Bronnen gebruikt bij oefening “Basisstof 5: “ De organen voor vertering”
Het arrangement Voeding en Vertering is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Cy-Anne Simmons
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2021-01-19 23:10:48
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
