De afgelopen twee jaar is er hard gewerkt aan het verzamelen van inzichten en materiaal over het ontwerpen, inrichten en in gebruik nemen van Technologierijke Learning Spaces (zowel eigen materialen als materialen van collega instellingen). Al deze materialen zijn verzameld in dit HAN Cookbook Learning Spaces. Dit Cookbook geeft de HAN academies praktische handvatten bij het ontwerpen, inrichten en in gebruik nemen van een Techologierijke Learning Space.
ACHTERGROND LEARNING SPACES
Het onderwijs dat gegeven wordt op instellingen voor hoger onderwijs in Nederland vraagt steeds meer om flexibiliteit. Het gaat daarbij om flexibilteit met betrekking tot waar en wanneer onderwijs plaatsvindt, maar ook om flexibiliteit met betrekking tot leeractiviteiten en werkvormen. De meeste digitale (leer)omgevingen bieden al dit soort flexibiliteit met betrekking tot asynchrone activiteiten, echter soms is deze flexibliteit ook nodig tijdens synchrone activiteiten.
Tijdens synchroon onderwijs zien we daarbij een duidelijke trend om studenten meer te betrekken bij hun eigen leerproces door het gebruik van activerende didactiek. Deze activerende didactiek vereist dat het mogelijk is verschillende werkvormen en leeractitiviteiten in te zetten (bijv. groepswerk, discussie in tweetallen en plenair onderwijs afwisselen).
Tijdens Corona is daar nog duidelijk de vraag bijgekomen om onderwijs ook op afstand te kunnen volgen. De gevraagde flexibiliteit in waar en hoe het onderwijs plaatsvindt vraagt veel van de leeromgeving en de technologie.
Om bovenstaand mogelijk te maken, zijn er op de HAN leeromgevingen/ruimtes nodig waarin je met behulp van goed meubilair en technologie (zie het plaatje helemaal onderaan deze pagina) makkelijk kunt switchen tussen werkvormen, waarin studenten worden gestimuleerd om actief te participeren en waarin reflectie of het geven van feedback wordt gestimuleerd. Dit soort ruimtes worden Technologierijke Learning Spaces genoemd.
Volgens de publicatie van INHolland en SURF (2019) zijn er vier soorten Technologierijke Learning Space.
Wij focussen ons in deze wiki op de ondersteuning van het ontwerp, inrichten en in gebruik nemen van Technologierijke Learning Spaces voor (zie voor uitleg over het waarom het HAN BELEID):
Multilocatie leren
Samenwerkend leren
Kadering Learning Space (naar voorbeeld van Bierman, 2019)
De HAN heeft de ambitie studenten meer samen te laten werken met het werkveld in leergemeenschappen (werken in de driehoek) en wil daarnaast inzetten op internationalisering en een leven lang leren (zie het HAN Instellingsplan (IP)). Bovendien wordt in het IP ook beschreven dat de technologie in het onderwijs een steeds grotere rol gaat spelen.
Deze ambities en inzichten zijn in het HAN strategisch huisvestingsplan vertaald naar strategische variabelen waarin beschreven wordt dat het inzetten op deze variabelen betekent dat de behoefte aan en het gebruik van onderwijsruimtes gaat veranderen. Beschreven wordt dat onderwijsruimtes flexibeler in te zetten moeten zijn voor verschillende onderwijsvormen en groepen. Technologie kan hier een belangrijke rol bij spelen. Het concept Technologierijke Learning Spaces sluit goed aan op de ambities van de HAN en het huisvestigingsplan.
Strategische variabelen per domein HAN Huisvestingplan
Bij de HAN is op dit moment vooral behoefte aan technologierijke learning spaces op het gebied van multilocatieleren of samenwerkend leren. Deze vraag komt vooral voor in de deeltijd opleidingen door internationalisering, de Corona tijd waarin er veel op afstand geleerd en gewerkt moet worden en de inzet op kunnen samenwerken in de driehoek.
MULTILOCATIE LEREN
INHolland & SURF, 2019 CC-BY 4.0
Een ruimte voor multilocatie leren kenmerkt zich door de mogelijkheden om studenten ter plekke (F2F) als op afstand (online) te bedienen. In de praktijk herkennen we hierin diverse vormen:
synchroon hybride (virtual) classroom: één groep studenten zit in de klas, de andere studenten volgen individueel de les tegelijkertijd in een ruimte naar keuze. De docent is in de klas aanwezig
connected classroom/remote classroom: één groep studenten zit in de klas, de andere groep studenten zit in een klaslokaal elders op de campus. De docent is in één klaslokaal aanwezig, of zit in zijn eigen ruimte
Stel bij het ontwerpen van een Learning Space het leren van de student centraal. Voor het ontwerpen van alle soorten Learning Spaces is het daarom belangrijk om de input van studenten mee te nemen (zie ook geleerde lessen ELI 2019). Naast studenten zijn er natuurlijk veel meer mensen betrokken bij het inrichten van een Learning Space. Denk ook aan:
Huisvesting
Architect
Docenten
Academiemanagers
Onderwijskundige
Adviseurs Leren en ICT
Beleidsmedewerkers
Belangrijk is om al deze stakeholders met elkaar te laten nadenken over de Learning Space en gezamenlijk te komen tot een mooi concept. Dat kan bijvoorbeeld met het ontwerpspel. Verder wordt in onderstaande hoofdstukken specifieker ingegaan op de ontwerpprincipes voor specifieke soorten Technologierijke Learning Spaces.
RUIMTE INVENTARISATIE
Voordat je begint met ontwerpen, is het handig dat je weet welke ruimtes er beschikbaar zijn die zich lenen voor het ombouwen tot een Learning Space. Daarbij is het handig eerst te inventariseren welke ruimtes er al zijn, en hoe goed die ruimtes actief leren al ondersteunen.
EduCause heeft hiervoor een rating systeem gemaakt. Het geeft een nulmeting van waaruit gekeken kan worden wat er al is, wat er nog moet gebeuren en welke ruimtes eventueel geschikt zijn voor ombouwen tot learning space.
ONTWERP MULTILOCATIE LEREN
In het kader van de (Corona) vraag rondom het inrichten van Multilocatie leren (Hybride Klaslokalen waarbij een deel in de klas zit en een deel online de les volgt) zijn er een aantal scenario's ontwikkeld om te kunnen zien welke mogelijkheden er zijn zijn mbt ruimteinrichting en inzet van camera's. Deze scenario's zijn ontwikkeld voor het op afstand kunnen organiseren van de volgende vijf veelvuldig gebruikte onderwijs werkvormen:
Instrueren en presenteren
Samenwerken
Demonstreren
Simuleren
Demonstreren
Naast ruimteinrichting en inzet van camera's is er in de scenario's ook rekening gehouden wat de invloed is van de ingerichte ruimte is op:
Doseerbaarheid,
Organiseerbaarheid,
Studeerbaarheid,
Betaalbaarheid,
van het onderwijs. Samen met stakeholders kan er zo gekeken worden naar wat men precies wil bereiken en welke oplossingen er zijn.
Voor samenwerkend leren zijn specifieke ontwerpprincipes nodig om een Learning Space goed in te richten. Belangrijke elementen die je zou willen bereiken met een goed ingerichte Learning Space is:
Aanmoedigen van zowel individueel actief leren als samenwerkend leren
Aanmoedigen van student-docent interactie en communicatie
Verbeteren onderwijs ervaring
Voorzien van prettige en ondersteunende campus
Passend bij de cultuur van de instelling en de campus
McGill university (onder leiding van Adam Finkelstein) heeft al onderzocht wat er dan qua ontwerp en inrichting nodig is om bovenstaande te kunnen bereiken (zie onderstaande links).
Stakeholders spelen onder begeleiding met elkaar het kaartspel en ondertussen wordt er met LEGO via de "rapid prototyping" methode daadwerkelijk een ontwerp gemaakt. Bij ons op de HAN is dit spel ook beschikbaar om samen te spelen met de stakeholders op het moment dat er ruimtes opnieuw ingericht gaan worden.
Zowel McGill university als de TU Delft hebben verschillende richtlijnen, standaarden en tools ontwikkeld die helpen bij het goed inrichten van onderwijsruimtes en Learning Spaces in het bijzonder. In de richtlijn van McGill university en het Cookbook van de TUDelft wordt onder andere ingegaan op:
Meubilair
Schermen en Borden
AV/IT en Technologie
Leefbaarheid (acoustiek/ventilatie etc)
Daarnaast heeft de TUDelft een tool ontwikkeld (TUDesc) waarin je van onderwijsruimtes kan bepalen wat de zichtlijnen zijn in de ruimte, hoe je de ruimte goed kan indelen en ook hoe je (in tijden van Corona) goed kan berekenen wat de capaciteit van een ruimte is bijvoorbeeld als je rekening houdt met de 1.5 meter afstand regel.
Criteria meubilair Learning Space (McGill University en TU Delft):
Genoeg werkruimte om met laptop en papier te kunnen werken
Node Chair (Steelcase)
Mogelijkheid om tassen en jassen op te bergen
Stoelen moeten in hoogte verstelbaar zijn als ze bij een tafel staan
Stoelen en tafels moeten flexibel te gebruiken zijn, dit kan door te kiezen voor:
stoelen en/of tafels met zwenkwielen om flexibiliteit en beweging in een ruimte te bevorderen
stoelen en tafels van een lichtgewicht materiaal zodat ze makkelijk te verplaatsen zijn
stapelbare stoelen die je makkelijk aan de kant kan zetten
stoelen in collegezalen of ruimtes met vaste stoelen
FlexStool (EromesMarko)
die je kan omdraaien, zodat je ook kan werken met de personen die achter je zitten (zie plaatje)
Bij tafels moet er de mogelijkheid zijn om ze te voorzien van een stopcontact waar nodig
Bij verplaatsbare tafels moet er de mogelijkheid zijn om ze te combineren voor groepswerk, zodanig dat studenten niet met hun benen in de knel komen
Hieronder nog een aantal voorbeelden van hoe dit soort meubilair er dan uit kan zien van bekende leveranciers van Learning Space meubilair Steelcase, Herman Miller en EromesMarko.
Verb activerend meubilair en whiteboards (Steelcase)
Turnstone Buoy (Steelcase/Turnstone)
Caper Chair + Everywhere Table (Herman Miller)
SCHERMEN & BORDEN
Bij de inrichting van lokalen gaan we zoveel mogelijk uit van al aanwezige middelen. In veel gevallen zal dat (een combinatie zijn van) een Whiteboard, Smartboard of interactief Touchscreen zijn. Daarnaast werkt een gebruiker met zijn of haar eigen device en is het platform MS Teams
UItgangspunt is een eigen device van de docent in combinatie met een touchscreen in de ruimte
Door middel van kleine whiteboards kunnen groepen makkelijk
Verb Whiteboard (Steelcase)
samen brainstormen en resultaat laten zien aan anderen.
AV&IT
LEEFBAARHEID
IN GEBRUIK NEMEN LEARNING SPACE
ADOPTIE LEARNING SPACE
Als er uiteindelijk een mooie ruimte is ingericht waarin met technologie actief leren kan worden ondersteund, zien we toch vaak dat de ruimte niet optimaal geadopteerd wordt door docenten. Dat kan te maken hebben met gebrek aan beleid of visie vanuit de instelling/academie of onzichtbaarheid van de aanwezige Learning Spaces en de mogelijkheden (INHolland & SURF, 2019).
Ook als dit wel op orde is kan bijv. door niet goed werkende techniek of het onvermogen van de docent (door gebrek aan tijd om onderwijs te ontwikkelen en vertrouwd te raken met de ruimte en mogelijkheden; Bierman, 2019, SIG Learning Space, 2020) de adoptie falen. Belangrijke aanbevelingen om dit te voorkomen zijn:
Zorg dat er duidelijk beleid en visie is op de inzet van Learning Spaces
Maak gebruik van zowel de formele als informele organisatiecultuur als -structuur
Zorg dat in de Learning Spaces de techniek altijd werkt en dat er just in time technische en didactische ondersteuning aanwezig is
Zorg dat er een goed beheersmodel is ingericht voor de Learning Spaces: met nadruk op roostering en evaluatie
Zorg dat er effectieve communicatie is over de Learning Spaces, zowel intern als extern en gebruik de juiste benamingen.
Zorg dat er tijd is om onderwijs te ontwikkelen passend bij de mogelijkheden van de Learning Space
Zorg dat docenten regelmatig de Learning Spaces kunnen gebruiken om er vertrouwd mee te raken
Zorg dat er pioniers zijn die kunnen helpen de Learning Spaces te promoten en waardeer hen voor hun prioneerschap
Zorg dat de ruimte zichtbaar is door een goede naam te kiezen en gebruik die naam ook consequent en in het rooster
Belangrijke focuspunten bij het gaan geven van een training/workshop in een Learning Space zijn (Bierman, 2019):
Kijk goed welke docenten er open staan voor een training (innovators) en begin bij hen
Zorg naast de training ook voor tijd om te experimenteren met de techniek in de Learning Space
Geef tijdens de training aandacht aan groepsvorming en -processen. Werkvormen in een Learning Space werken beter als er een positieve dynamiek en motivatie in de groep is
Ga tijdens de training in op verschillende werkvormen die mogelijk zijn in de Learning Space. Om studenten gemotiveerd te houden is het belangrijk variatie aan te bieden in werkvormen en de tijd waarin de vormen worden aangeboden
Ga tijdens de training ook in op manieren om reflectie en feedback momenten in te bouwen in het onderwijs (ook als variatie op de werkvorm).
INSTRUCTIEMATERIALEN
De HAN heeft op het gebied van Learning Spaces voor zowel Multilocatieleren (Synchroon Hybride Onderwijs) als Samenwerkend leren divers instructiemateriaal gemaakt om de docenten van de HAN op weg te helpen. Hieronder vind je de door ons gemaakte:
Op dit moment zijn we bezig met het inrichten van een Learning Space proeftuin in de Future Proof Tuin op K33
WORKSHOPS
OVERZICHT HAN LEARNING SPACES
MULTILOCATIE LEREN
Scenario Instrueren:
In de zomer van 2020 zijn vanwege Corona in meerdere lokalen op de HAN Polycom webcams opgehangen waar via Teams studenten op afstand de les kunnen volgen. Hieronder een lijst van alle lokalen op de HAN waar deze camera's te gebruiken zijn.
Op de HAN zijn ook Learning Spaces te vinden op het gebied van Experimenteren/Simuleren en AR/VR. Zo heeft het iXperium ruimtes ingericht waarin het werkveld kan experimenten met ICT op het gebied van Educatie en Health. Je vindt meer informatie over deze iXperiums op deze website.
Het arrangement HAN COOKBOOK LEARNING SPACES is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteurs
Huib Langenberg
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2021-03-01 13:16:11
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Scenario's multilocatie onderwijs
