BVJ Thema 3 De bloedsomloop
Welkom, thema 3 over de bloedsomloop zit er bijna op! Deze online les helpt je om een goede voorbereiding op de toets te hebben. Je vindt hier een samenvatting en een aantal oefen vragen. De docent kan jouw resultaten inzien en je nog wat laatste hulp en tips geven voor de toets.
Veel succes!
Het bloed
Je bloed bestaat voor 45% uit vaste stoffen. Dit zijn de;
- Rode bloedcellen
- Witte bloedcellen
- Bloedplaatjes
Daarnaast bestaat je bloed ook voor 55% uit vloeibare stoffen
- Bloedplasma, bloedplasma bestaat met name uit water.
Wist je dat? Een volwassen persoon maar 5 tot 6 liter bloed in zijn lichaam heeft. Een kind van 13 heeft ongeveer 3 liter bloed in zijn lichaam.
Functie van bloed:
Het bloed vervoert voedingsstoffen door je lichaam waarvan zuurstof de belangrijkste is. Jouw bloedsomloop is zo gebouwd dat alle organen in je lichaam voorzien worden van de benodigde voedingsstoffen. Ook vervoert je bloed afvalstoffen, zoals bijvoorbeeld koolstofdioxide (CO2). CO2 ontstaat wanneer je lichaamscellen reacties maken die jou energie geven om te bewegen en na te denken.
Je bloed is rood, omdat de cellen die zuurstof en koolstofdioxide vervoeren rood zijn (rode bloedcellen).
Wist je dat? Rode bloedcellen zijn heel erg apart, ze bevatten namelijk geen celkern!
Jouw bloed pompt rond door je lichaam dankzij je hart, hier gaan we later verder op in.
Je bloed bevat ook cellen die slechte bacteriën en virussen, welke je lichaam in komen, kapot maken. Deze verdedigers zijn de witte bloedcellen.
Wist je dat? Veel witte bloedcellen flubberig en flexibel zijn? Ze kunnen zich zelfs uit je bloedbaan persen om jouw weefsels in te gaan.
Er komen ook bloedplaatjes voor in je bloed. De functie van deze bloedplaatjes is het stollen van je bloed. Wanneer je bijvoorbeeld een wondje hebt vormen de bloedplaatjes een korst. Dit is super belangrijk, anders zou je net als een ballon leeglopen wanneer je een wondje hebt.
Wist je dat?Bloedplaatjes zijn geen hele cellen zijn, maar stukjes van uiteengevallen cellen.
Omdat Rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes zijn niet vloeibaar zijn, is er een waterige stof nodig. De waterige stof zorgt ervoor dat je de bloedcellen door je bloedbaan kunnen stromen. Deze waterige stof noemen we het bloedplasma.
De bloedsomloop
De bloedbaan van een mens groeit naar waar het nodig is. Je kunt het zien als een klimplant die naar alle hoeken van je lichaam klimt. Heb je wel eens zo lang op je arm gelegen dat het begon te tintelen? of misschien zelfs zo lang dat je hem even niet meer kon bewegen? Dit komt doordat je arm dan heel even niet goed doorbloed is. Zonder vers bloed kunnen je zenuwen geen prikkels doorgeven, daarom voelt je arm doof aan.
Bloedvaten zijn de buisjes waar je bloed doorheen stroomt. Er zijn 3 verschillende typen bloedvaten:
- Slagaders
- Aders
- Haarvaten
(zie de afbeelding 1 hieronder)
Voor je toets is het belangrijk wat het verschil is tussen deze bloedvaten. Hier worden ze één voor één uitgelegd!
Slagarders
Deze slagaders worden aangegeven met een rode kleur. We maken ze rood omdat deze aders van het hart af stromen. Aders bevatten 99% van de tijd zuurstofrijk bloed, omdat het net langs de longen en het hart is geweest.
Slagaders zijn heel dik en hebben een stevige wand. Dit is nodig omdat er vaak veel druk op staat. Het hart pompt hard!
Aders
De normale aders, simpelweg aders genoemd, stromen weer terug naar het hart. Omdat de aders zuurstof arm bloed vervoeren worden ze meestal in het blauw aangegeven. Aders zijn in de meeste gevallen zuurstofarm, ze vervoeren dus weinig zuurstof. Dit komt doordat het bloed al langs een orgaan is geweest en in de organen is gebruikt.
Aders zijn dun en flexibel, er staat niet zo veel druk op, dus ze hoeven niet heel stevig te zijn.
Er staat zelfs zo weinig druk op de aderen, dat ze als enige kleppen hebben binnen in. Deze kleppen kunnen maar naar één kant open gaan, dit zorgt ervoor dat het bloed niet terug kan stromen.
Haarvaten
Zoals je op afbeelding 1 kan zien liggen haarvaten precies tussen de slagaders en de aders. Haarvaten zijn de allerkleinste vertakkingen van bloedvaten. Deze haarvaten zitten overal in je lichaam, de haarvaten zorgen voor een makkelijke uitwisseling is van zuurstof van je bloed naar het weefsel waar de haarvaten doorheen lopen.
Het bloed stroomt dus van het hart af. Via de slagaders stroomt het bloed naar de haarvaten en via de aders stroomt het bloed weer terug naar je hart. Zo gaat de circel rond.
De dubbele bloedsomloop
Het bloed stroomt niet in 1 circel, maar in 2 circels door je lichaam. Zie afbeelding 2
- De grote bloedsomloop (lichaam)
- De kleine bloedsomloop (longen)
Weet je nog, dat er net stond dat de meeste slagaders zuurstofrijk en de meeste aders zuurstof arm zijn? De uitzondering hierop zijn de bloedvaten in de kleine bloedsomloop. De kleine bloedsomloop gaat van je hart langs je longen en weer terug naar je hart.
De longader is dus niet zuurstofarm, maar juist zuurstofrijk. Hij heeft namelijk net zuurstof opgehaald in de longen!
De grote bloedsomloop:
- Vanaf je hart --> Naar je hele lichaam (behalve je longen) --> Terug naar je hart.
De kleine bloedsomloop:
- Vanaf je hart --> Naar je longen (om zuurstof op te halen) --> Terug naar je hart.
(Afbeelding 1) De 3 typen bloedvaten
(Afbeelding 2) De dubbele bloedsomloop
Het hart
Het misschien wel je belangrijkste orgaan. Als iemand een hartstilstand krijgt is de kans heel groot dat deze persoon overlijd. Dit komt doordat het erg belangrijk is voor je cellen dat je lichaam constant voorzien worden van voedings- en afvalstoffen. Als iemand een hartstlilstand heeft dan klopt het hart niet meer, er wordt dan dus ook geen bloed meer rondgepompt. Zonder deze voedingsstoffen kunnen je cellen niet werken. Het hart moet dus altijd blijven kloppen!
Het hart bestaat uit een aantal onderdelen. Het is belangrijk dat je weet hoe deze heten en wat ze doen. Op afbeelding 1 zie je een buiten- en binnenaanzicht van het hart, de onderdelen zijn in deze afbeelding ook aangegeven.
Je hart is een spier, hij heeft dus zelf ook voedingsstoffen nodig! De slagaderen en aderen die om je hart heen liggen komen uit het hart zelf, deze worden 'kransslagaders' en 'kransaders' genoemd.
Het hart bestaat uit 4 holtes (2 boezems en 2 kamers) deze holtes worden gescheiden door 4 verschillende kleppen. Twee van deze kleppen noemen we de halvemaanvormige kleppen. Deze heten zo omdat ze de vorm hebben van een halve maan. Ook zit er een stevige tussenwand in je hart om de kamers van elkaar te scheiden.
De kleppen in je hart gaan maar naar één kant open, zodat het bloed nooit terug kan stromen!
Aan het hart zitten in totaal 5 grote bloedvaten aangesloten. Hoe kan dit? er zijn toch maar 4 holtes?
Dat klopt, maar wanneer het zuurstofarme bloed uit je aders terugstroomt vanuit de grote bloedsomloop, kan het binnenkomen via 2 bloedvaten. Dit zijn de onderste en bovenste holle ader, beiden sluiten ze aan op je rechter boezem.
Let op!
zie jij de kleuren van de bloedvaten in de afbeelding ook?
Het kan soms verwarrend zijn welke kleur wat doet. De longaders zijn hier rood in plaats van blauw zoals normale aders..
Als je zeker wil zijn dat je het goed hebt, kijk dan naar de naam van het bloedvat.
- Als het een ader is, is het dun, flexibel, meestal zuurstofarm (tenzij het de longader is!)
- Als het een slagader is is hij dik en stevig, met zuurstofrijk bloed (tenzij het de longslagader is!)
HOE STROOMT HET BLOED?:
Vanuit het begin van de linker kamer, stroomt het je Aorta in en begint het aan de grote bloedsomloop. De Aorta is je dikste 'slagader', hier staat de grootste druk op omdat het bloed dat daar uit komt naar heel je lichaam stroomt.
Vanuit je Aorta stroomt het verder door je lichaam, via de aderen terug naar de onderste of bovenste holle ader, waarna het in je rechter boezem komt.
Nu we klaar zijn met de grote bloedsomloop, gaat het bloed vanuit je rechter boezem naar je rechter kamer, waar het bloed vervolgens via je longslagader naar je longen toegepompt wordt. Dit is de kleine bloedsomloop. vanuit je longslagader gaat het met nieuw zuurstof via je longader terug naar je hart, waar het in de linker boezem komt, om vanuit daar weer de hele cyclus opnieuw te beginnen in de linker kamer.
Je hart klopt altijd 2x snel achter elkaar. "BONK BONK........ BONK BONK....... BONK BONK.......etc"
De eerste 'klop' zijn je kamers die samentrekken, zodat het bloed naar je lichaam en longen stroomt. De tweede 'klop' zijn je boezems die samentrekken, zodat er weer nieuw bloed in je kamers komt. Na een seconde herhaalt dit zich.
Interessant: wanneer een dokter naar het kloppen van je hart luistert, hoort hij niet het geluid van je boezems en kamers die samentrekken, dat kan je namelijk niet horen! Je hoort het terugklappen van de kleppen in je hart.
Veel mensen denken dat het de samentrekking is, maar dit klopt niet ;) .
Tussen de 2 hartslagen vindt ook een korte hartpauze plaats, waarbij het bloed weer in het hart kan vloeien.
VOLGORDE VAN HET HART:
- Samentrekken van de boezems, het bloed stroomt de kamers in.
- Samentrekken van de kamers, het bloed stroomt de slagaders in.
- Hartpauze, de boezems lopen weer vol met bloed.
(Afbeelding 1 - onderdelen van het hart)
Uitscheiding
Uitscheiden is het verwijderen van onnodige producten uit je lichaam.
Uitscheiden gebeurd dankzij een set aan speciale organen. Je nieren zijn hier voor een groot deel verantwoordelijk voor.
Je nieren liggen links en rechts in de flanken van je buikholte, vlak onder het middenrif (zie afbeelding 1).
Je nieren filteren overtollig water, overtollig zout en andere schadelijke stoffen uit je lichaam! Al het afval dat overblijft na het filteren heet 'urine'.
Een nier bestaat uit nierschors, niermerg en nierbekken (zie afbeelding 2), en de afvalstoffen die er in verwerkt worden komen vanuit je bloed!
Wanneer je nier klaar is met het filtreren van afvalstoffen uit je bloed, gaat het via een buisje dat 'De urineleider' wordt genoemd naar je blaas toe. De blaas werkt als een afval zak die zich opvult tot hij geleegd moet worden. Zodra je lichaam weet dat je blaas vol zit zal het via je 'urinebuis', ookwel 'plasbuis' genoemd je lichaam verlaten.
Dit is waar jij hopelijk op de wc zit (zie afbeelding 3).
En nee afbeelding 3 is niet een foto van jou die op de wc zit!
Wist je dat? Ala je uitademt, je ook overtollig CO2 uit ademt. Dit is geen urine, maar biologisch gezien wel 'uitscheiding'.
Wist je dat? Er ongeveer 30 liter bloed door één nier per uur stroomt, dat is dus 60 liter bloed door twee nieren!
Je lever maakt ook stofjes onschadelijk, net als je nieren. Het verschil is echter dat je lever geen stoffen uit je lichaam kan verwijderen. Je lever slaat het op of gooit de onschadelijk gemaakte stofjes terug het bloed in, zodat de nieren het alsnog kunnen verwijderen uit je lichaam.
(Afbeelding 1 - uitscheiding)
(Afbeelding 2 - je nieren)
(Afbeelding 3 - urineblaas en urinebuis)
Het immuunsysteem
Mensen die een zwak immuunsysteem hebben kunnen al overlijden aan een verkoudheid!
Er zijn veel soorten ziekteverwekkers, virussen en slechte bacteriën zijn het meest bekend. Maar ook schimmels kunnen jou erg ziek maken.
Ziekteverwekkers komen normaal gesproken niet makkelijk je lichaam binnen, mede omdat je huid moeilijk te doordringen is voor deze kleine aanvallers. Soms lukt het ze toch dan komen ze meestal binnen via een ingang zoals je neus, mond, ogen of een wondje!
Daarbij kunnen er veel ziekteverwekkers in je eten en ook in de lucht zitten. Lucht moet je nu eenmaal in je lichaam hebben en voedsel ook.
Één van de redenen dat je maagzuur in je maag hebt is omdat ziekteverwekkers meestal niet kunnen overleven in een extreem zure omgeving. Maagzuur is dus ook een verdediging van je lichaam.
Hier zijn nog veel meer voorbeelden van, zoals de haartjes in je neus die stofjes opvangen door gebruik te maken van trillingen vervoeren ze ziekteverwekers naar je keel. Waar jij ze doorslikt en de ziekteverwekkers kapot gaan in de zure omgeving van maag.
Dat ziekteverwekkers je lichaam binnendringen gebeurd ondanks de goede bescherming van je lichaam dagelijks. De ziekteverwekkers komen dan je lichaam binnen en zullen je bloedbaan in komen, waar ze kunnen groeien en verspreiden naar al je cellen en problemen veroorzaken.
Wanneer een ziekteverwekker je lichaam is binnengedrongen, heb je een 'infectie'.
Als de ziekteverwekkers hier vrij hun ding konden doen zouden we het niet lang volhouden. Gelukkig heeft je lichaam nog een bescherming tegen ziektes 'Het immuunsysteem', ook wel het afweersysteem genoemd.
Je immuunsysteem bestaat uit speciale cellen die door heel je lichaam zitten, de witte bloedcellen. Deze cellen herkennen stoffen die niet in je lichaam thuishoren en vallen ze aan.
Hoe maken witte bloedcellen ziekteverwekkers onschadelijk?
Er zijn twee manieren die je moet kennen waarop witte bloedcellen dit doen. Het volgende kan gebeuren zodra witte bloedcellen een ziekte heeft gevonden en herkend.
1: De ziekteverwekker insluiten
Herinner jij je nog dat witte bloedcellen flexibel zijn en uit je bloedvaten kunnen komen? De witte bloedcellen kunnen van vorm veranderen. Wanneer een witte bloedcel een ziekteverwekker heeft gevonden kan hij deze letterlijk insluiten om af te breken.
Wil je dit zien? Kijk de video onderaan deze text!!!
(Zie ook afbeelding 1)
2: Antistoffen maken, die aansluiten op de antigenen van de ziekte
Zoals alle cellen in je lichaam kunnen ziekteverwekkers reageren op hun omgeving dankzij eiwitten die ze aan hun buitekant hebben deze eiwitten noemen we antigenen. Je witte bloedcellen kunnen een ziekteverwekker herkennen aan zijn antigenen. Iedere ziekteverwekker heeft een eigen typische vorm van de antigenen.
Witte bloedcellen herkennen de eiwitten die jou lichaam zelf maakt. Wanneer er een vreemde vorm gevonden wordt zullen de witte bloedcellen de indringer aanvallen. Dit doen ze door zelf antistoffen te maken die precies passen op de antigenen van de ziekteverwekker zie afbeelding 2.
Als alle antigenen van de ziekte bezet zijn kunnen ze niet meer reageren op hun omgeving, de ziekte is onschadelijk gemaakt!
Dat is heel prettig, als je immuunsysteem eindelijk klaar is met de aanval, zal jij je beter gaan voelen, in plaats van slechter!
We zijn nog niet klaar, wat nu?
Als je lichaam deze ziekteverwekker de eerste keer tegenkomt moet het nieuwe witte bloedcellen aanmaken die precies op de antigenen van de ziekteverwekker passen. Maar als deze ziekteverwekker nog een keer je lichaam binnendringt herkennen je witte bloedcellen direct welke ziekteverwekker het is. Jouw lichaam heeft de antistoffen dus binnen no time klaar staan, in veel gevallen wordt je niet eens meer ziek! Dit noem je natuurlijke immuniteit.
Kunstmatige immuniteit
De vaccinatie bevat een kleine hoeveelheid van de ziekteverwekker waarvoor ze je willen beschermen, echter hebben ze deze ziekteverwekkers zwakker gemaakt. De ziekteverwekker kan jou op deze manier geen kwaad doen.
Jouw witte bloedcellen kunnnen de ziekte nog wel herkennen, dus zullen jouw witte bloedcellen een antistof gaan maken. Wanneer deze ziekte jouw lichaam nu een tweede keer binnenkomt, zal je lichaam snel weten te reageren en wordt je niet ziek.
Dankzij vaccinaties komen een hoop dodelijke ziektes bijna niet meer voor. Dat is de kracht van vaccinaties. Wanneer iemand is gevaccineerd (ookwel 'ingeënt' genoemd) zal het lichaam van deze persoon de ziekte zo snel kapot maken dat de ziekte geen kans heeft om te verspreiden naar andere mensen.
Doordat de ziekte die kans nooit krijgt, zal de ziekte langzaam steeds minder voorkomen, tot op het punt dat mensen zelfs vergeten hoe dodelijk sommige ziektes vroeger waren.
Om vaccinatie te laten werken, moet bijna iedereen zich vaccineren. Anders kunnen de ziektes zich alsnog naar mensen verspreiden die zich niet hebben laten inenten. We zeggen ook wel: "Er is een hoge vaccinatieraad nodig.".
(Afbeelding 1 - witte bloedcellen eten een slechte bacterie)
(Afbeelding 2 - Witte bloedcellen maken antistoffen)
(Witte bloedcel eet schadelijke stoffen op!)
Gezond leven
Te veel slechte en verslavende stoffen kunnen je lichaam ernstig beschadigen.
BLOEDDRUK:
De bloeddruk is simpelweg de druk die je bloed uitoefent op de wanden van je bloedvaten wanneer het rondpompt.
Je bloeddruk verschilt per moment van de dag. Wanneer je gaat sporten en je hart harder gaat pompen zal je bloeddruk stijgen. Wanneer je je opwindt of gespannen bent zal je bloeddruk ook omhoog gaan voor een korte periode. Dit is normaal en kan meestal geen kwaad.
Wanneer je bloeddruk altijd te hoog is kan dit wel gevaarlijke problemen veroorzaken. Een voorbeeld hiervan is een inwendige bloeding. Wanneer je bloedvaten kapot knappen omdat de druk te hoog is, kan bloed zich ophopen buiten de bloedvaten. Dit kan erg gevaarlijk zijn, vooral als het bij de hersenen zou gebeuren.
Een standaard hogeren bloeddruk kan veroorzaakt worden door onder andere: roken, stress, overgewicht of te veel zout eten. Langdurige hoge bloeddruk beschadigt de wanden van je slagaders.
Wanneer je slagaderwanden beschadigen kan er een ophoping van slechte stoffen ontstaan die het bloedvat vernauwen. Hierdoor wordt de druk nog hoger en kan het bloed er minder goed doorheen stromen. Er kunnen verstoppingen ontstaan zie afbeelding 1.
Doordat bloed slechter kan vloeien door deze bloedvaten kunnen weefsels of organen slechter of helemaalt niet meer werken.
Een slagader zal niet heel snel verstopt raken. Er zullen eerst scheurtjes ontstaan. In deze scheurtjes zal bloed gaan stollen en een korsje maken (echter noemen we dit een 'bloedpropje' wanneer het binnen het lichaam gebeurd. Wanneer dit bloedpropje losbreekt kan het met je bloed meestromen en ergens anders een verstopping veroorzaken!
Als dit gebeurd in een 'kransslagader' in je hart, kan je een 'hartinfarct' (ookwel 'hart aanval'genoemd) krijgen.
Als dit gebeurd krijgt een deel van je hart opeens geen zuurstof meer en dat kan fatale gevolgen hebben.
Slagaderverkalking begint vaak op jonge leeftijd en duurt jaren lang om tot stand te komen. Iedereen krijgt het uiteindelijk! Door niet te roken, gezond te eten en regelmatig te sporten verlaag je de kans op deze problemen!
Gezond leven verkleint de kans op hart- en vaatziekten (de verzamelnaam voor alles ziekes aan het hart en je bloedvaten).
Slagaderverkalking
De toets
Test: Diagnostische toets De bloedsomloop
Start
