Voorwoord
Welkom in deze wikiwijs voor de opleiding 'Leraar Gezondheidszorg & Welzijn' op het HAN te Nijmegen.
Het onderwerp wat in deze wikiwijs wordt besproken is 'Pathologie bloedvatenstelsel'.
Deze wikiwijs kun je inzetten om je kennis te verbreden voor de landelijke kennistoets.
Ook zijn er tools in verwerkt waardoor je, je eigen kennis kan gaan testen.
Veel leer & lees plezier!
Kiara Schaeken
Student Lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn, leerjaar 2, module MZA.
Handleiding docent
Deze wikiwijs geeft uitleg over 'pathologie bloedvatenstelsel'.
In deze wikiwijs komen de volgende onderwerpen aan bod:
- Angina Pectoris;
- Hartinfarct;
- Hartritme stoornissen;
- Trombose & embolie;
- Eindtoets;
- Bronnen.
In deze wikiwijs komen de volgende tools aan bod:
- Mindmap;
- Kruiswoorpuzzel;
- Google Forms;
- Kennistoets in wikiwijs;
- Nearpod.
|
Informatie voor docenten:
Deze wikiwijs kan worden gebruikt voor het leren en oefenen over het onderwerp 'Pathologie bloedvatelstelsel' voor de landelijke kennistoets. Studenten kunnen deze wikiwijs zelfstandig maken.
Tijdindicatie: circa een uur.
|
Inleiding
In deze wikiwijs ga je aan de slag met het bestuderen van de pathologie van het bloedvatenstelsel.
Je gaat kennis maken met angina pectoris, hartinfarct, hartfalen, hartritmestoornissen en trombose en embolie.
Om je voorkennis te testen ga je aan de slag met het maken van een MindMap. Voeg alles toe waar jij aan denkt als je deze onderwerpen ziet en kom erachter wat jij al weet over het bloetvatenstelsel!
Klik op onderstaande link om te beginnen.
Bron: Kiara word
Wat is je voorkennis over dit onderwerp?
1. Angina Pectoris
1.1 Inleiding
In dit hoofdstuk maak je kennis met de hartziekte angina pectoris.
Wat is het? Hoe onstaat het? En wat kan er tegen worden gedaan?
Angina pectoris is de medische term voor pijn op de borst en krampen in het hart.
1.2 Uitleg Angina Pectoris
Angina pectoris zorgt voor een pijnlijk of beklemmend gevoel op de borst. Dit onstaat doordat het hart te weinig zuurstof krijgt, oftwel een tijdelijk zuurstof tekort.
Er zijn meerdere vormen van angina pectoris:
- Stabiele angina pectoris
Deze vorm is voorspelbaar. Hierbij ontstaan de klachten wanneer het hart om veel zuurstof vraagt en deze klachten verdwijnen daarna weer snel.
- Instabiele angina pectoris
Hierbij zijn de klachten onvoorstelbaar. De aanvallen treden onverwachts op en zijn heviger als bij stabiele angina pectroris. Dit komt omdat de vernauwingen in de kransslagader erger zijn, daardoor is er teweinig toevoer van bloed met zuurstof.
- Prinzmetal angina pectoris
Dit is een bijzondere vorm, het wordt veroorzaakt door een plotselinge verkramping van de kransslagader oftewel spasme. Dit spasme kan voor komen bij een kranssalgader met of zonder verkalking. Het is een zeer zeldzame vorm en komt vooral voor bij vrouwen.
- Angina pectoris door problemen in de vaatjes
Vrouwen hebben vaker kleine vertakkingen van de kransslagader. Dit heet Microvasculaire Coronaire Disfunctie (MCD). Deze stoornis zit in het functionering van de bloedvaatjes. De bloedvaatjes kunnen minder goed verwijden wanneer dit nodig is.
De oorzaak is vernauwing van de kransslagader.
Dit wordt veroorzaakt omdat vetten zich ophopen in de vaatwand van de aders. Hierdoor stroomt er minder bloed door de aders, waardoor er minder zuurstof naar de aders wordt vervoerd.
Gevolg
Doordat er een ophoping ontstaat in de kransslagader kan het deel van de hartspier dat geen bloed meer krijgt, afsterven.
Ook kan kranssalgadervernauwing zorgen voor een hartinfarct.
Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op angina pectoris vergroten;
- Hoge bloeddruk;
- Hoge cholesterol;
- Roken;
- Overgewicht;
- Diabetes;
- Erfelijke ziekte;
- Te weinig lichaamsbeweging.
Behandeling
Er zijn verschillende behandelingen voor het tegen gaan van agina pectoris:
1. Medicijnen. Deze verlagen de behoefte aan zuurstof wat ervoor zorgt dat de kransslagader minder hard hoeft te werken.
- Nitraten, dit zorgt ervoor dat de bloedvaten wijder worden;
- Betablokkers, dit zorgt ervoor dat de bloeddruk wordt verlaagt;
- Calciumblokkers, dit zorgt ervoor dat de bloedvaten wijder worden;
- Antistollingsmiddel;
- Cholesterolverlagers.
2. Vernauwing opheffen.
- Dotter en stentbehandeling;
- Bypass of omleidngsoperatie.
3. Gezond leven
- Niet roken;
- Genoeg vitamines eten.
1.3 Filmpje
Is het je nog niet helemaal duidelijk voor je? Bekijk dan dit filmpje!
Angina Pectoris door hartstichting
1.4 Test je kennis!
Memory
Je gaat aan de slag met testen van je kennis over angina pectoris.
2. Hartinfarct
2.1 Inleiding
“De pijn werd steeds erger. Op een gegeven moment was het ‘s nachts zo erg, het leek net alsof er een riem werd aangetrokken rondom mijn middel. Op de huisartsenpost dachten ze dat ik hyperventileerde en daar kreeg ik een kalmeringstablet. Ruim een week later, toen ik weer ging werken, ging het pas echt goed mis. De pijn was heel erg, ik werd misselijk. Twee collega's zagen me op de grond liggen, asgrijs en hevig aan het zwetend. Dit keer was het meteen duidelijk: ik had een hartinfarct. In het ziekenhuis ben ik direct gedotterd.”
bron: https://www.hartstichting.nl/verhalen/linda-kreeg-jong-hartinfarct
In dit hoofdstuk krijg je alle informatie over een hartinfarct.
2.2 Uitleg hartinfarct
Hartinfarct = hartstilstand
Een hartinfarct is een fase in het sluipende ziekteproces van slagaderziekte. In het begin merkt een persoon daar weinig of niets van, maar ondertussen gebeurt er van alles in het lichaam. Het kan even duren voordat het hart daadwerkelijk een stilstand krijgt. Er barst dan plotseling in een kransslagader een verdikte en/of verzwakte vaatwand, waardoor er een wond ontstaat. De kransslagader wordt dan door bloedstolsel, die het bloed heftig gemaakt, gedicht.
De term infarct komt van het Latijnse woord infarcire wat ‘volstoppen’ betekent.
Er zijn drie triggers voor het krijgen van een hartinfarct:
Kwetsbaar plaque
Dit is een gevolg van slagaderziekte. Het bestaat uit een vetophoping onder de binnen bedekking van de vaatwand. Wanneer de plaque is gaan ophopen wordt het hard en gaat het verkalken. Het wordt ook wel aderverkalking genoemd.
Er zijn twee verschillende plaques die invloed kunnen hebben op een hartinfarct:
1.De plaque kan scheuren. Als dit gebeurt leidt dit tot een ontstekingsreactie wat de kans op een hartinfarct vergroot;
2.De plaque vernauwt de doorgang van de kransslagader. Hierdoor kan een klein bloedstolsel al zorgen voor een afsluiting.
Kwetsbaar bloed
Door een beschadiging in de vaatwand van de kransslagader kan het bloed gaan stollen. In de meeste gevallen is er een gescheurde plaque of een ontstoken vaatwand.
Doordat het bloed hierdoor gaat stollen ontstaan er bloedstolsels. Deze bloedstolsels vergroten de kans op afsluiting.
Er zijn twee verschillende stolsels die de kans op afsluiting vergroten:
1.Een bloedstolsel kan zich als kurk in een vernauwde kransslagader nestelen;
2.Bepaalde stoffen in het bloedstolsel kunnen de spiercellen in de wand van een slagader, motiveren om samen te trekken.
Een hartinfarct door kwetsbaarbloed begint vaak met een plaque en de bloedstolsel zorgt voor het complete bloedstolsel.
Kwetsbaar moment
De omstandigheden van het moment wanneer er een hartinfarct ontstaat, spelen een belangrijke rol. Als het autonome zenuwstelsel wordt geprikkeld, heet dit een kwetsbaar moment. Wanneer dit gebeurt stijgt de bloeddruk en het hartritme, de spieren in de wand van de kransslagader gaan dan samenknijpen. Hartinfarcten vinden meestal in de ochtend plaats, dit komt omdat je dan vaak de meeste lichamelijke inspanning hebt. Ook stress kan een kwetsbaar moment zijn.
Hoe herken je een hartinfarct?
Het voelt als een beklemmende, drukkende of benauwde pijn op de borst. De pijn kan uitstralen naar de kaak, de armen of de rug. Ook misselijkheid en zweten komt voor bij een hartinfarct.
Er zijn ook minder duidelijke klachten:
-Kortademigheid;
-Moeheid;
-Duizeligheid;
-Onrustig gevoel;
-Snelle ademhaling.
2.3 Filmpje
Is het je nog niet helemaal duidelijk voor je? Bekijk dan dit filmpje!
Harftinfarct
Hartinfarct door hartstichting
2.4 Test je kennis!
Je gaat nu je kennis testen over het onderwerp hartinfarct.
Kun jij de kruiswoordpuzzel oplossen?
Kruiswoordpuzzel hartinfarct
3. Hartritme stoornissen
3.1 Inleiding
Wat is het ritme van je hart? En wat als het te snel, te langzaam of onregelmatig gaat?
Alles hierover leer je in dit hoofdstuk hartritmestoornissen.
3.2 Uitleg hartritme stoornissen
Jouw hart past het ritme aan. Het ligt eraan wat voor activiteit je doet, lig je rustig op de bank dan is je hartritme rustig. Ben je bezig met een sport, dan krijg je een sneller hartritme.
Bij een hartritmestoornis gaat je hartslag te snel, te langzaam of onregelmatig.
Rust = gemiddeld 70 slagen/minuut
Bij elke hartslag trekt het hart samen door een elektrische prikkel. Wanneer je last hebt van een hartritmestoornis is er iets mis met de elektrische prikkels.
Dit kan het ritme beïnvloeden:
- Het hart klopt te snel (tachycardie)
Het hart loopt hierbij op in de rust tot 100 slagen per minuut. Het hart kan dan soms niet voldoende bloed rondpompen.
- Een te snel en onregelmatig hartritme (fibrilleren)
Hartspieren trekken extreem snel bij elkaar.
- Het hart klopt te langzaam (bradycardie)
Het hart daalt in de rust tot minder dan 50 slagen per minuut.
Klachten
Je kunt een aanval krijgen van een paar uur of paar minuten.
Veel voorkomende klachten:
- Hartkloppingen;
- Licht gevoel in het hoofd, duizeligheid;
- Kortademigheid;
- Pijnlijk drukkend gevoel op de borst;
- Onprettig/ benauwd gevoel.
Soms kunnen ook tintelingen, droge mond, hoofdpijn, misselijkheid voorkomen.
Oorzaak
Er zijn meerdere oorzaken van hartstoornissen;
1. Leeftijd
Het komt vaker voor op oudere leeftijd. dit komt omdat het systeem dat de prikkels door geeft van de boezems naar de kamers, langzamer werken.
2. Erfelijke aanleg
Je kunt het meekrijgen van je ouders in je genen.
3. Hartziekte/hartoperaties
Soms kan de hartspier beschadigt raken tijdens een operatie.
4. Medicijnen/drugs
3.3 Filmpje
Is het je nog niet helemaal duidelijk voor je? Bekijk dan dit filmpje!
hartritme
3.4 Test je kennis!
Toets hartritme stoornissen
4. Trombose en embolie
4.1 Inleiding
In dit hoofdstuk ga je je verdiepen in de ziektes trombose en embolie. Doormiddel van persoonlijke verhalen wil ik je een inzicht geven over de ziektes.
4.2 Trombose
‘Een skivakantie in Frankrijk. Daar begon het mee. Ik was 23 jaar en samen met vrienden vertrokken we met de auto. Het was een hele lange rit, want we hadden ontzettend veel file onderweg. 10 uur rijden werd 18 uur, met telkens om beurten een stuk rijden, zonder veel pauzes.
Toen we aankwamen was ik wat stijf en de volgende ochtend had ik pijn in mijn rechterkuit. Ach, een beetje spierpijn van de autorit, dacht ik. Want verder was er weinig te zien aan mijn been. Van trombose had ik nog nooit gehoord. Ik besloot om mijn kuit af en toe te stretchen en af te wachten. Maar op dag drie kon ik niet meer lopen. Toen ben ik naar een wintersportdokter gegaan. Deze arts snapte er niks van, er was niets te zien en toch had ik zo’n pijn. Hij vertrouwde het niet en stuurde me door naar een radiologisch centrum voor het maken van een echo en het prikken van bloed. Het werd direct duidelijk: meerdere proppen in mijn been, waarvan één grote die voor alle narigheid zorgde. '
Els Timans (44 jaar)
bron: https://www.trombosestichting.nl/nieuws/patientenverhalen/trombose-na-een-lange-autoreis/
Trombose onstaat als een bloedstolsel of bloedprop vast komt te zitten in een bloedvat. Dit zorgt ervoor dat het bloedvat verstopt raakt.
Stolsel onstaat op een plek waar het bloed niet goed kan doorstromen of waar een beschadiging is ontstaan. Bloedpropjes samen met bloedcellen zorgen voor die verstopping. Dit heet ookwel een trombus.
Trombose in een ader noemen we ookwel veneuze trombose.
Het onstaat vaak in de aderen (venen). Maar kan overal in het lichaam onstaan.
(Je moet even kijken of je die ziektes met hoofdletter schrijft of niet.)
Als een stolsel een ader in je been verstopt, noem je dit een trombosebeen.
Wanneer dit gebeurt, kan het been dik, warm, pijnlijk en rood/paars kleuren.
Klachten hiervan kunnen zijn:
- Temperatuur verhoging;
- Een strak gespannen huid;
- Het been kan wit worden, bij veel pijn;
- Pijn bij het lopen.
Een stolsel kan ook in je arm terecht komen, dit noem je een trombose arm.
Wanneer dit gebeurt kun je de volgende klachten krijgen:
- Een pijnlijke dikke arm;
- Een moe of zwaar gevoel in de arm;
- Rode of paarse kleur;
- Witte, koude huid;
- Een strakke huid.
Bij sinustrombose raakt een ader in het voorste deel van je hersenen verstopt.
Als je last hebt van een sinustrombose kun je de volgende klachten krijgen:
- Hevige hoofdpijn;
- Epilepsische aanvallen;
- Moeite met het bewegen van je armen en benen;
- Moeite met praten;
- Een scheve mond;
- Dubbelzien;
- Verlies van bewustzijn;
- Coma (zeldzaam).
Er zijn verschillende risico factoren voor het krijgen van een trombose. Trombose kan sneller ontstaan als je verschillende van deze risico factoren hebt:
- Bij langdurig stilzitten door een ziekte of een lange vliegreis;
- Het gebruik van de anticonceptiepil;
- Roken;
- Zwangerschap;
- Het lang niet gebruiken van een arm/been door middel van een botbreuk;
- Erfelijke afwijking in het bloed;
- Een operatie.
Een diagnose voor trombose is vaak lastig te stellen. Als er een vermoede voor trombose is, kunnen de volgende behandelingen worden gedaan:
- Echografie. Hier wordt gekeken naar de snelheid en de richting van de bloedstroom;
- Longscan. Dit als er een vermoede is van een longembolie;
- D-dimeerbepaling. Dit door een bloedonderzoek naar deeltjes die vrijkomen bij stolselvorming;
- Angiografie. Hier wordt met contrastvloeistof gekeken naar de doorstroming van bloed in een bloedvat.
De behandeling voor trombose is eerst gericht op het voorkomen van een embolie. In de meeste gevallen krijg je eerst antistollingsmiddelen. Deze lossen het stolsel niet op, maar helpen de kans op een tweede trombose te voorkomen.
4.3 Embolie
“In oktober 2006 werd ik geconfronteerd met een heftige longembolie, waarvan ik achteraf besefte dat ik door het oog van de naald was gegaan. Ik kreeg een aanval op straat en kwam thuis bij mijn familie met erg blauwe lippen. Ik schrok toen ik in de spiegel zag hoe ik er uit zag. Ondanks dat ik bekend was met patiënten met long-embolieën, realiseerde ik mij niet dat ik op dat moment er zelf een had.”
( 2de regel: door het oog van de naald was gekropen)
(3de regel: toen ik in de spiegel keek, hoe ik eruit zag)
Diana (66 jaar)
Bron:https://www.trombosestichting.nl/nieuws/patientenverhalen/diana-kreeg-een-longembolie/
Wanneer een bloedpropje in een bloedvat verstopt komt spreek je van een embolie.
De meest voorkomende vormen zijn hersenembolie en longembolie.
Een embolie onstaat doordat er bloedpropjes in het lichaam ontstaan. In veel gevallen heeft deze persoon ook last van trombose. Wanneer het bloedpropje bij een bloedvat komt dat zeer nauw is, kan hij daar vast komen te zitten. Dit veroorzaakt een verstopping waardoor er geen bloed meer door het bloedvat kan stromen.
Bij een embolie kun je de volgende klachten krijgen:
- Kortademigheid;
- Pijn bij het hoesten of zuchten;
- Hartkloppingen;
- Pijn in de borst;
- Benauwdheid;
- Zweten;
- Flauwvallen;
- Hoesten met bloed
4.4 Filmpje
Is het je nog niet helemaal duidelijk voor je? Bekijk dan dit filmpje!
4.5 Test je kennis!
Maak de nearpod!
5. Kennis
6. Bronnen
Hieronder vindt je de bronnen die ik heb gebruikt voor het maken van deze wiki.
Angina Pectoris. (z.d.). Geraadpleegd op 8 september 2020, van https://www.catharinaziekenhuis.nl/patient/behandelcentra/51-catharina-hart-en-vaatcentrum/aandoeningen/181-angina-pectoris.html
De Nederlandse Hartstichting. (z.d.-a). Alles over angina pectoris. Geraadpleegd op 8 september 2020, van https://www.hartstichting.nl/hart-en-vaatziekten/angina-pectoris
De Nederlandse Hartstichting. (z.d.-b). Hartinfarct herkennen. Geraadpleegd op 8 september 2020, van https://www.hartstichting.nl/hart-en-vaatziekten/gids-hartinfarct/hartinfarct-herkennen?tab=1
De Nederlandse Hartstichting. (z.d.-c). Hartinfarct herkennen. Geraadpleegd op 16 september 2020, van https://www.hartstichting.nl/hart-en-vaatziekten/gids-hartinfarct/hartinfarct-herkennen?tab=1
De Nederlandse Hartstichting. (z.d.-d). Lees wat een hartritmestoornis is. Geraadpleegd op 29 september 2020, van https://www.hartstichting.nl/hart-en-vaatziekten/gids-hartritme/wat-is-een-ritmestoornis?tab=3
De Nederlandse Hartstichting. (z.d.-e). Linda liep jaren rond met vage klachten. Geraadpleegd op 14 september 2020, van https://www.hartstichting.nl/verhalen/linda-kreeg-jong-hartinfarct
De Nederlandse Hartstichting. (z.d.-f). Ontstaan van een hartinfarct. Geraadpleegd op 10 september 2020, van https://www.hartstichting.nl/hart-en-vaatziekten/gids-hartinfarct/ontstaan-van-een-hartinfarct?tab=1
HARTINFARCT | Hartwijzer | NVVC. (z.d.-a). Geraadpleegd op 8 september 2020, van https://www.hartwijzer.nl/hartinfarct
Hartritmestoornissen - UMC Utrecht. (z.d.). Geraadpleegd op 9 september 2020, van https://www.umcutrecht.nl/nl/ziekenhuis/ziekte/hartritmestoornissen
Wat is Trombose? Lees hier op onze website alles over Trombose. (2019, 19 december). Geraadpleegd op 13 oktober 2020, van https://www.trombosestichting.nl/trombose/wat-is-trombose/
