Ik ben Eratosthenes. Ik ben een Griek, net als Anaxagoras. Ik leef omstreeks 250 jaar voor Christus. Ik ben van Griekenland naar de stad Alexandrië verhuisd om daar het hoofd te worden van de grootste en meest prestigieuze bibliotheek van mijn tijd. Grootheden als Archimedes en Aristoteles hebben er gestudeerd, wellicht heb je weleens van ze gehoord.
Ik lees en reis veel. Bij ons is het een groot probleem om je positie te bepalen. Vooral op zee is dat heel belangrijk. Hoe weet je waar je bent?
Ik heb ontdekt dat de zon je enorm kan helpen bij het bepalen van je positie. En sterker nog: dat je door goed naar de schaduw van de zon te kijken, kunt bepalen hoe groot de aarde is.
Wat ga je leren?
Leerdoelen
Aan het eind van deze opdracht kun je:
uitleggen dat de zon elke dag opkomt en ondergaat.
uitleggen dat de zon opkomt in het oosten en ondergaat in het westen.
uitleggen dat de zon ’s zomers een hogere baan door de hemel beschrijft dan ’s winters.
het dag- en nachtritme en de seizoenen verklaren aan de hand van de beweging van de aarde om de zon.
Wat ga je doen?
Activiteiten
Aan de slag
Activiteit
Waarnemen
Je kijkt naar hoe de zon vanaf de aarde lijkt te bewegen.
Verklaren
Je verklaart de bewegingen van de zon, gezien vanaf de aarde.
Theorie
Je bestudeert de theorie over 'Dag en nacht' en over 'Seizoenen'.
Je ziet hoe de zon, gezien vanaf de aarde vanaf het Noordelijk halfrond, lijkt te bewegen.
Kijk naar de verschillen in de verschillende tussen de herfst, winter, lente en zomer.
Gebruik wat je ziet bij het beantwoorden van de volgende vragen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Verklaar dat de zon opkomt in het oosten en ondergaat in het westen.
Verklaar dat de zon ’s zomers hoger aan de hemel staat dan ’s winters.
Je gaat als volgt te werk:
Fase 1:
In tweetallen verklaar je het bovenstaande m.b.v. attributen zoals een tennisbal en een waxinelichtje. Mocht je er niet uitkomen, kun je een hulplijn raadplegen. Ben je toe aan een extra uitdaging? Bekijk dan de breinkraker.
Fase 2:
Je tweetal wordt gesplitst, er worden nieuwe tweetallen gevormd.
Fase 3:
In het nieuwe tweetal vertel je aan je teamlid hoe je het bovenstaande verklaart. Je krijgt feedback van je teamlid. Gebruik daarbij deze feedbackkaart.
Fase 4:
Afsluitend vertelt je teamlid hoe hij/zij het bovenstaande verklaard. Je geeft feedback met de feedbackkaart.
Je docent geeft aan in welke fase je zit en hoeveel tijd je nog hebt.
Feedbackkaart
Lever de kaart die jouw teamlid voor je heeft ingevuld in bij de docent.
Hulplijn: Verklaren
Hulplijnen en breinkraker bij de opdracht de zon: verklaren
Je gaat het volgende verklaren:
Verklaar dat de zon elke dag opkomt en ondergaat.
Verklaar dat de zon opkomt in het oosten en ondergaat in het westen.
Verklaar dat de zon ’s zomers hoger aan de hemel staat dan ’s winters.
Je gaat als volgt te werk:
Fase 1:
In tweetallen verklaar je de maanfasen m.b.v. attributen zoals een pingpongbal, een tennisbal en een waxinelichtje.
Kom je er niet uit?
Loop je vast met het verklaren dat de zon elke dag opkomt en ondergaat?
De tip: Laat de aarde eens draaien.
Loop je vast met het verklaren dat de zon opkomt in het oosten, en ondergaat in het westen?
De tip: Kijk eens of het te maken heeft met welke kant de aarde op draait.
Loop je vast met het verklaren dat de zon 's zomers hoger aan de hemel staat dan 's winters?
De tip: Laat de aarde eens kantelen t.o.v. de zon.
Was het een makkie? Ben je toe aan een extra uitdaging?
Bekijk dan de breinkraker.
Ok, je hebt een mooie verklaring gevonden voor de waarnemingen. Dat de zon ’s zomers hoger aan de hemel staat dan ’s winters, verklaar je door de aarde te kantelen t.o.v. de zon.
De breinkraker is: hoe zou je erachter kunnen komen hoe sterk de aarde t.o.v. de zon gekanteld is? (Bijvoorbeeld hoeveel graden?)
En gelijk een tip om je op gang te helpen: kijk nog eens heel goed naar de app in het deel waarnemen.
Stap 3: Theorie
Dag en nacht
De zon komt elke dag op en gaat elke dag onder. Dit is te verklaren door ervan uit te gaan dat de zon stil staat en de aarde elke dag eenmaal om zijn as draait. Doordat de aarde draait is steeds een ander deel van de aarde verlicht. Het deel dat verlicht is, is dan dag. Het deel dat niet verlicht is, is nacht.
De zon komt op in (ongeveer) het oosten, en gaat onder in (ongeveer) het westen. Dit is te verklaren, omdat de aarde, als je van boven de aarde recht op de Noordpool kijkt, tegen de klok in, om zijn as draait.
Seizoenen
De zon staat ’s zomers hoger aan de hemel dan ’s winters. Dit is te verklaren door ervan uit te gaan dat de draaiingsas van de aarde niet loodrecht op het vlak staat waarin de aarde om de zon draait. Die draaiingsas is gekanteld. Op het ene moment staat de noordkant van de aarde naar de zon toe gekanteld. Het is dan zomer.
Zes maanden later staat juist de noordkant juist van de zon af gekanteld. Hier is het dan winter.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor NaSk voor vmbo leerjaar2/ 3/4. Dit is thema ’Ruimte'. Het onderwerp van deze les is: zon.
Je leert uitleggen dat de zon elke dag opkomt en ondergaat, uitleggen dat de zon opkomt in het oosten en ondergaat in het westen, uitleggen dat de zon ’s zomers een hogere baan door de hemel beschrijft dan ’s winters, het dag- en nachtritme en de seizoenen verklaren aan de hand van de beweging van de aarde om de zon.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor NaSk voor vmbo leerjaar2/ 3/4. Dit is thema ’Ruimte'. Het onderwerp van deze les is: zon.
Je leert uitleggen dat de zon elke dag opkomt en ondergaat, uitleggen dat de zon opkomt in het oosten en ondergaat in het westen, uitleggen dat de zon ’s zomers een hogere baan door de hemel beschrijft dan ’s winters, het dag- en nachtritme en de seizoenen verklaren aan de hand van de beweging van de aarde om de zon.
Ik ben Eratosthenes. Ik ben een Griek, net als Anaxagoras. Ik leef omstreeks 250 jaar voor Christus. Ik ben van Griekenland naar de stad Alexandrië verhuisd om daar het hoofd te worden van de grootste en meest prestigieuze bibliotheek van mijn tijd. Grootheden als Archimedes en Aristoteles hebben er gestudeerd, wellicht heb je weleens van ze gehoord.
Je gaat het volgende verklaren:
Hulplijnen en breinkraker bij de opdracht de zon: verklaren
De zon komt elke dag op en gaat elke dag onder. Dit is te verklaren door ervan uit te gaan dat de zon stil staat en de aarde elke dag eenmaal om zijn as draait. Doordat de aarde draait is steeds een ander deel van de aarde verlicht. Het deel dat verlicht is, is dan dag. Het deel dat niet verlicht is, is nacht.
