Misschien heb je wel eens een dag waarop je niet zo veel zin in school hebt. Had je in de Oudheid geleefd in Griekenland of in het Romeinse Rijk, dan had het anders gegaan. Je kreeg dan je onderwijs binnen je familie, misschien wel door een slaaf. Tenminste.... als je een jongen was. Meisjes moesten leren hoe ze een goede echtgenote en moeder konden worden. Bovendien moest je wel uit een vande betere families komen, want anders kreeg je helemaal geen onderwijs.
Als jongen kon je leren om een goede spreker te worden. Altijd wel fijn als mensen naar je willen luisteren, zeker als het belangrijke mensen zijn. Tenminste... als je ouders had die het goed konden betalen.
Dat ging een tijdje zo. Totdat... Het Westen van het Romeinse Rijk instortte.
Volkeren die niets hadden met onderwijs, werden na verloop van tijd steeds meer de baas. Ze plunderden dorpen en steden. Het Romeinse Rijk stortte in West-Europa in elkaar. Maar soms namen ze ook dingen over van de Romeinen. Zo een rare jongens waren die Romeinen ook weer niet.
Zo veel als de Grieken en de Romeinen ons hebben nagelaten, zo weinig hebben de ongeletterde barbaren ons nagelaten.
Maar dat veranderde...
Scholen en kloosters
Niet alleen monniken konden iets leren van de overgeschreven boeken.
Het onderwijs begon pas echt goed toen de monniken in de kloosters les gingen geven. Eigenlijk waren de kloosters de enige plekken waar nog iets over was van de Romeinse tijd. Naast die ruïnes dan...
Scholieren moesten latijn leren. Dat was wel handig, omdat je in het buitenland elkaar dan toch kon verstaan. En de leerlingen moesten leren wat de Rooms-Katholieke Kerk allemaal geloofde. Daarom werd ook vaak in de Bijbel gelezen. Althans... Als er Bijbels waren. Die moesten helemaal worden overgeschreven, want de boekdrukkunst was nog lang niet uitgevonden. En een kopieerapparaat al helemaal niet.
Niet alleen de Bijbel werd overgeschreven. Ook veel geschriften van de Grieken, de Romeinen en allerlei andere volkeren werden overgeschreven en vaak gelezen. In die tijd werd een boek nog echt gewaardeerd!
En dat overschrijven? Dat was een gigantisch werk. Echt Monnikenwerk. Saai? Welnee. Sommige monniken konden urenlang praten over wat ze hadden overgeschreven. Tenminste... Als dat mocht van de leiding. Ze moesten wel serieus bezig zijn met God.
Universiteiten als bron van kennis
De interesse is niet altijd even groot bij de schoolmeester
Meestal komt het goed met de studenten
De lessen van de monniken waren wel succesvol. Er kwamen steeds meer leerlingen. Ook de bisschop vond het allemaal wel een goed idee. Maar sommige kloosters lagen wat afgelegen. Het was te ver om te lopen. Daarom begonnen sommige bisschoppen met lessen in de kathedraal. Vaak waren die best wel groot en die werden toch niet de hele dag gebruikt. Lessen werden gegeven door leraren. Dat waren soms monniken, maar soms ook priesters of mensen die zich helemaal gaven aan het onderwijs en de wetenschap. Maar ja... Voor hen was het niet goed om te trouwen, want zo konden ze zich helemaal geven aan de wetenschap. Dat scheelde een heleboel tijd in de zorg voor vrouw en kinderen.
Vanaf de 11e eeuw werden verschillende hele grote kathedralen gebouwd in Europa. Daar konden dan heel wat lessen in worden gegeven. Soms zelfs als er een kerkdienst aan de gang was.
Geen domme jongens die Middeleeuwers. De kathedralen waren heel hoog, maar men had geen hijskransen. Het was geen kwestie van pilaren met dwarsbalken, maar er moesten nauwkeurige wiskundige berekeningen aan te pas komen. Ook de gekleurde ramen werden met een speciaal proces gemaakt.
Misschien kun je de onderstaande video eerst bekijken en daarna nog eens kijken naar details van de kathedraal die er staat. Daarna volgt het verhaal van Robert de Sorbon. Hij zorgde ervoor dat ook studenten zonder rijke ouders naar de kathedraalscholen mochten gaan. Dat zijn de voorlopers van de universiteit geworden. Niet vreemd dat de beroemde Sorbonne Universiteit in Parijs naar Sorbon is genoemd.
Erasmus
Standbeeld van Erasmus in Rotterdam
Sommige leraren waren wel heel goed en werden al snel hoogleraren genoemd. Er ontstond behoefte aan duidelijke regels voor wie zich een geleerde mocht noemen. Dat mocht pas als je de studie goed had afgerond en je een meesterwerk had verricht. Dat kon iets nieuws zijn of een studie naar iets uit het verleden, bijvoorbeeld van de Grieken of de Romeinen. Je werd dan een meester ofwel "Master". Ook wilde men uit de kathedralen en les gaan geven in eigen gebouwen. De hoogleraren gingen een gilde vormen. Omdat ze uiteenlopende achtergronden hadden, dus van geneeskunde tot wiskunde tot theologie, noemden ze zich universeel. Ze waren deskundige op alle toen bekende gebieden. Vandaar het woord "universiteit".
De hoogleraren meenden dat ze heel veel voorstelden, soms werden ze helden. Je kunt het een beetje vergelijken met de heldenstatus die nu popartiesten hebben. Een van die helden heette Erasmus. Hij durfde het aan om iedereen te bekritiseren, of het nu de koning of de kerk was. Ook hij deed iets wetenschappelijks. Hij vertaalde de Bijbel opnieuw, door zijn vertaling te zetten naast de oorspronkelijke tekst in een aparte kolom. Het heeft de opkomst van Luther en het protestantisme versnelt, want de vertalfouten uit de bestaande Bijbels werden al snel duidelijk.
De enige Nederlander die ooit paus is geweest heette paus Adrianus VI. Hij heeft gesmeekt om de hulp van Erasmus. Erasmus echter wilde niet helpen, omdat hij een onafhankelijke geleerde wilde blijven. Misschien had de strijd tussen protestanten en katholieken wel rustiger verlopen als hij wel had geholpen. In ieder geval heeft de enige Nederlandse paus ooit het niet lang volgehouden, want hij stierf snel nadat hij in Rome was gaan wonen. Hij stierf in eenzaamheid.
Dat neemt allemaal niet weg dat Erasmus misschien wel de grootste geleerde van Nederland is geweest en dat niet voor niets een ziekenhuis, een brug en een universiteit naar hem zijn genoemd. En uiteraard zijn er meerdere standbeelden van hem. Die kan je vinden in Rotterdam.
Theorieën over samenzweringen
9/11. De aanslagen van 2001
Dankzij allerlei geleerden heeft de wetenschap zich uit kunnen bereiden. Daardoor kunnen we de meest ingewikkelde dingen gebruiken. Denk maar eens aan de mobiele telefoon, de auto of het vliegtuig. De wetenschap leert ons dingen te onderzoeken. Er worden vaak dingen beweerd, maar zijn ze wel waar?
Een van de middeleeuwse geleerden met een eenvoudig idee, is William van Ockham. Het "scheermes van Ockham" wordt nog steeds gebruikt. Hij vond dat om dingen te verklaren, je maar beter uit kon gaan van de meest eenvoudige verklaring. Ingewikkelde verklaringen werden al snel omslachtig.
De verklaringen die worden gebruikt bij de aanslag op president Kennedy in 1963, of de uitbraak van de corona-pandemie, zijn soms erg ingewikkeld. Dat maakt ze ongeloofwaardig. Sommige mensen geloven dat China de macht in de wereld wil uitbreiden met het verspreiden van een virus (corona in 2020). De vraag is dan: welke aanwijzingen heb je daarvoor? Hoe sterk zijn die aanwijzingen?
Een ander voorbeeld is de theorie dat er een samenzwering zou zijn geweest om de aanslagen in Amerika in 2001 uit te voeren. Zo was het opvallend dat het twin tower gebouw in New York recht naar beneden zou storten. Daar moet dynamiet bij zijn gebruikt. Verder leek het in eerste instantie dat er opvallend weinig joodse slachtoffers zouden zijn geweest. Een samenzweringstheorie is dat de Amerikaanse president heeft geprobeerd om de oprukkende islam in Amerika tegen te houden. Als dat waar zou zijn, dan kunnen veel vragen worden gesteld:
- Hoe heeft de president alles verborgen weten te houden, zonder dat iemand iets heeft verteld aan de pers?
- Hoe komt het dat de Amerikaanse president niet wist hoe hij moest reageren toen hij van de aanslagen hoorde?
- Hoe kan het dat er geen sporen van dynamiet zijn gevonden?
- Klopt de bewering dat er weinig joodse slachtoffers waren wel?
En zo zijn er meer vragen.
Onafhankelijke wetenschappers kunnen de vragen eerlijk onderzoeken en zoeken naar verklaringen of sporen.
Het arrangement 12. Weer naar school. Hoe ging dat heel vroeger? is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Pieter van Stiphout
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2023-01-06 11:12:22
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Waarom gaan we naar school? Wie is daarmee begonnen? Hoe ging dat in de tijd van de Romeinen en in de Middeleeuwen? Wanneer zijn de universiteiten begonnen? Heb je daar wat aan als alles toch een samenzwering is?
Leerniveau
MBO, Niveau 2: Basisberoepsopleiding;
VWO 2;
VMBO theoretische leerweg, 1;
Volwasseneneducatie, Niveau 1;
MBO, Niveau 3: Vakopleiding;
HAVO 1;
VMBO theoretische leerweg, 2;
PO groep 8;
VAVO;
VWO 1;
HAVO 3;
VWO 3;
Volwasseneneducatie, Niveau 2;
VMBO theoretische leerweg, 3;
HAVO 2;
HBO - Bachelor;
Leerinhoud en doelen
Sociaal-maatschappelijk burgerschap;
Burgerschap;
Culturen en subculturen;
Politiek-juridisch burgerschap;
Waarom gaan we naar school? Wie is daarmee begonnen? Hoe ging dat in de tijd van de Romeinen en in de Middeleeuwen? Wanneer zijn de universiteiten begonnen? Heb je daar wat aan als alles toch een samenzwering is?
PPT. Iedereen naar school
