Literatuur - h45

Literatuur - h45

Literatuur

Wat kan ik straks?

Aan het eind van deze opdracht kan ik:

  • het verschil omschrijven tussen fictie en non-fictie.
  • twee voorbeelden noemen van boeken of werken die onder fictie en onder non-fictie vallen.
  • vijf verschillende punten noemen om het verschil tussen literatuur en lectuur aan te geven.
  • vijf stijlkenmerken noemen om de schrijfstijl van een schrijver te kunnen beoordelen.

Wat ga ik doen?

Activiteiten

Aan de slag
Stap Activiteit
Fictie - non-fictie Lees over het verschil tussen fictie en non-fictie en wat onder fictie en non-fictie valt. Bekijk de video.
★ Aan de slag 1 Maak de oefening 'Fictie of non-fictie'.
Lectuur - Literatuur Lees over het verschil tussen lectuur en literatuur en bekijk de aandachtspunten. Bekijk de video.
★ Aan de slag 2 Maak beide oefeningen.
Stijl Lees wat wordt bedoeld met de stijl van een schrijver en bestudeer de kenmerken.
Aan de slag 3 + 4 Beschrijf de stijl van enkele fragmenten.
Afronding
Onderdeel Activiteit
Samenvattend Hier vind ik de Kennisbank die hoort bij deze opdracht.
Eindopdracht Schrijf een kort verhaaltje, kies voor literatuur- of lectuurvorm. Beoordeel ook het verhaaltje van mijn klasgenoot.
Terugkijken Terugkijken op de opdracht.

​
Tijd
Voor deze opdracht staan ongeveer 3 SLU.

Aan de slag

Fictie - non-fictie

Woordenboek

In de onderbouw heb je al kennis gemaakt met fictie en non-fictie.
Om je geheugen op te frissen bestudeer je eerst dit onderdeel in de Kennisbank.

Wat is fictie?

Non-fictie

Non–fictionele teksten verwijzen naar zaken die betrekking hebben op de werkelijkheid.
In dit soort teksten verwacht men als lezer dat de schrijver zich aan de feiten houdt en de waarheid schrijft. Onder "werkelijkheid" verstaan we in dit verband hetgeen de maker als werkelijkheid beschouwt. Non-fictie is er om informatie over te dragen.
Zo zal een historische roman, die toch enigszins op de werkelijkheid betrekking heeft tot de fictie worden gerekend, terwijl een geschiedenisboek waarin ook onzekerheden staan, bij de non-fictie wordt ingedeeld.

Onder echte non-fictie vallen:

  • algemene informatieve boeken:
    • woordenboeken
    • wetenschappelijke werken
    • studieboeken
    • reisgidsen
  • verslagen van gebeurtenissen in een krant, tijdschrift, of op een nieuwssite
  • artikelen op Wikipedia

Fictie

Sprookjesboek

Fictie is een verhaal of tekst niet op de werkelijkheid gebaseerd. Het wordt geschreven vanuit de fantasie van de schrijver. Als we de roman fictie noemen, dan bedoelen we hiermee dat de belangrijkste elementen in de tekst fictief (verzonnen) zijn. De schrijver van fictie neemt de werkelijkheid wel als uitgangspunt maar verzint er dingen bij of laat personen of gebeurtenissen weg. In fictionele teksten bepaalt de schrijver wat werkelijkheid is en staat de verbeelding centraal.

Onder fictie vallen o.a.:

  • horrorverhalen
  • romans
  • verhalen
  • gedichten
  • toneelstukken
  • fantasyboeken
  • sprookjes
  • strips


Bekijk de video.

 

 

★ Aan de slag 1

Maak de oefening.

Lectuur - Literatuur

Fictionele teksten worden in twee groepen verdeeld: teksten die we tot de lectuur (ook wel triviaal literatuur) rekenen en teksten die we tot de literatuur rekenen.

De grens tussen wat "literatuur" en wat "lectuur" genoemd mag worden, is niet altijd duidelijk. Sommigen bepalen het negatief: alles wat niet tot de literatuur wordt gerekend, is lectuur. Literatuur wordt in ieder geval tot de kunst gerekend, lectuur niet. Literaire schrijvers krijgen over het algemeen meer artistieke erkenning. Het oordeel van kenners en recensenten speelt hierbij een belangrijke rol. Lectuur en literatuur zijn in ieder geval bedoeld om te lezen.

Bekijk de video.


Hieronder enkele punten waarop je moet letten als je het verschil tussen lectuur en literatuur wilt aangeven.

  • Lectuur heeft over het algemeen minder diepgang en is nogal voorspelbaar. Je weet als lezer al snel hoe het verhaal zich zal ontwikkelen, literatuur is unieker.
  • Het taalgebruik is in lectuur nogal eenvoudig en minder natuurlijk en origineel dan in literatuur.
  • Een literair werk vertoont meer samenhang en de gebeurtenissen hangen niet, zoals in lectuur vaak het geval is, als los zand aan elkaar.
  • De personages vertonen in literaire werken een ontwikkeling en zijn minder types.
  • In de literatuur zullen de personages minder handelen volgens vaste rolpatronen.
  • Lectuur zal vaak een happy end hebben en de open plekken zullen ingevuld zijn aan het eind van het boek. Een literair werk heeft vaker een open einde.
  • Literaire werken zullen vaker maatschappijkritisch zijn. Lectuur is veel meer volgens de algemeen heersende maatschappelijke moraal geschreven.
  • Literaire werken zijn vaker onderwerp van onderzoek en literaire toneelstukken bijvoorbeeld worden langer opgevoerd.
  • Bij lectuur gaat het vaak om wat de lezer wil horen en bij literatuur zal de schrijver de lezer willen laten nadenken.

★ Aan de slag 2

Maak beide oefeningen.

Stijl

Als je het hebt over de stijl van een schrijver, bedoel je alles wat opvallend is aan zijn taalgebruik. Als je een beoordeling van de stijl van een schrijver moet geven, let je op de onderstaande stijlkenmerken.

Stijlkenmerken

  • Zijn de zinnen kort of lang?
  • Gebruikt de schrijver veel/weinig bijvoeglijke en/of zelfstandige naamwoorden?
  • Is de tekst moeilijk of makkelijk geschreven?
  • Gebruikt de schrijver vaak de lijdende/bedrijvende vorm (de bedrijvende vorm is directer, zorgt voor meer beleving)?
  • Is de tekst in de verleden/tegenwoordige tijd geschreven? De tegenwoordige tijd zorgt voor meer betrokkenheid, de verleden tijd schept wat meer afstand.
  • Heeft de schrijver een voorkeur voor bepaalde leestekens? Puntjes (….) bijvoorbeeld kan je gebruiken om spanning op te wekken.
  • Maakt de schrijver veel gebruik van ironie? De schrijver zegt het tegenovergestelde van wat hij bedoelt.
    Hij spot met bepaalde zaken of zichzelf (zelfspot) en maakt veel gebruik van neologismen (nieuwe woorden) en stijlmiddelen als overdrijvingen, understatements en beeldspraak.

★ Aan de slag 3

Opdracht

Hieronder zie je drie fragmenten.
Lees deze fragmenten en noteer per fragment enkele stijlkenmerken (minimaal twee kenmerken per fragment).

Fragment 1 - Bint

De strafdag
Van der Karbargenbok was voor één heelen dag weggezonden.
Bint had over deze inkorting van straf geen uitleg gegeven.
Het stelde de Bree teleur.
Hij was te trotsch om te vragen.
Hij had toch altijd zeven blijvers.
Hij was 's middags terug vóór twee.
Hij had geen andere blijvers dan uit de hel.
Hij deed er het licht aan, liet de deur open.
Telkens ging de deurbel.
De conciërge slofte af en aan. Het gespuis kwam binnen.
Ze waren ongeveer op tijd.
Hij liet het zoo.

Bron: Ferdinand Borderwijk - Bint

Bekijk het videofragment.


Stijlkenmerken:

  • bijvoorbeeld: korte zinnen
  • ...

Fragment 2 - Hersenschimmen

In het leven terug? ... maar waar is zoiets gebleven?
... is er wel zoiets? ... of was gewoon alles inbeelding van het hoofd?
... hersenschimmen?

Bron: Bernlef - Hersenschimmen


Stijlkenmerken:

  • ...
  • ...

 

Fragment 3 - Joe Speedboot

De knalpijpen glansden als bazuinen, de wereld leek te verschroeien in allesverzengend lawaai wanneer de jongens het gaspedaal intrapten met de koppeling in, alleen om te laten weten dat ze bestonden, zodat niemand daaraan zou twijfelen, want wat niet weerkaatst, bestaat niet.

Bron: Tommy Wieringa - Joe Speedboot


Stijlkenmerken:

  • ...
  • ...

Bekijk de antwoorden.

Antwoord: Aan de Slag 3

 

 

★ Aan de slag 4

Opdracht

Hieronder vind je drie fragmenten.
Lees deze fragmenten en noteer per fragment enkele stijlkenmerken (minimaal twee per fragment).

Fragment 1 - Ik ook van jou

Was dit jaar eindelijk voor zichzelf achtergekomen, durfde eindelijk hardop te zeggen dat hij 'homo' was, weet je nog? Ik weet nog dat wij hem van onder het dekbed overrompeld en verbouwereerd aankeken. ‘Hoor ik nou goed wat je zegt dat je ...?’ vroeg jij. Constantin stond op van de rand van het grote bed, liep naar het raam en zei met katholieke geëxalteerdheid: ‘Ja jongens, ja. Ik ben homoseksueel.’

Bron: Ronald Giphart - Ik ook van jou


Stijlkenmerken:

  • ...
  • ...

Fragment 2 - De verrekijker

“En weet u hoe het komt dat u pas om 16.00 uur uw gereserveerde kamer kunt betrekken? En waarom u de volgende morgen uiterlijk om 10.15 uur alweer moet opkrassen? Dat komt, omdat de twee illegale Congolese kamermeisjes, die bij wijze van arbeidsloon het door drie à vier meelevende gasten op het nachtkastje achtergelaten kleingeld mogen opstrijken, deze zesendertig kamers elke dag opnieuw met hun beidjes aan kant moeten maken en zij dit heidense karwei echt niet sneller dan in vijfenhalf uur kunnen klaren.

Bron: Kees van Kooten - De verrekijker


Stijlkenmerken:

  • ...
  • ...

Fragment 3 - Arendsoog

In mijn jeugd moest ik het doen met Arendsoog en zijn vriend Witte Veder. Zij losten voor mij de schoten in de prachtboeken van J. Nowee, die later werd opgevolgd door zijn zoon P. Nowee. Ik las de door mijn broers stuk gelezen exemplaren gloeiend van de spanning. Ik heb het over begin jaren zestig van de vorige eeuw. Mijn lagere schooltijd. Best wel behelpen toen. Geweerschoten in een boek. Was deze week dan ook jaloers op die Zaanse schoolkinderen, die tijdens het speelkwartier met hun eigen oogjes zagen hoe de buurman door vier mannen werd neergemaaid met kalasjnikovs. Dat is pas avontuur. Met zijn allen naar binnen vluchten en de bezemkast induiken. Weer eens wat anders dan die geestdodende computerspelletjes.
De dag na deze criminele afrekening was het Nationale Buitenspeeldag. Hoorde een muts metafoor op de radio op zo’n pedagogisch toontje vertellen hoe belangrijk het is dat kinderen buiten spelen. Week eerder hoorde ik eenzelfde soort troela ons waarschuwen hoe gevaarlijk het is als kinderen te vaak buiten spelen. Ze worden dan blootgesteld aan te veel zon. De kans op huidkanker is enorm. Insmeermoeders moesten er komen. Kinderen van top tot teen in de zonnebrandcrème. En kogelvrije vesten dus!

Bron: Youp van 't Hek - Arendsoog (NRC 13-6-2015)


Stijlkenmerken:

  • ...
  • ...

Bekijk de antwoorden.

Antwoord: Aan de Slag 4

 

Afronding

Samenvattend

Hier vind je de Kennisbank die hoort bij deze opdracht.

Eindopdracht

Is het je duidelijk wat het verschil is tussen lectuur en literatuur?

Schrijf nu zelf een kort verhaal over de liefde.
Bedenk voor je begint met schrijven of je kiest voor literatuur of voor lectuur.

Als je klaar bent, laat je je tekst lezen aan een klasgenoot.
Stel hem of haar de vraag: 'Is het literatuur of lectuur?'
Klopt het met wat jij dacht?

Natuurlijk lees jij ook het verhaal van je klasgenoot.
Heeft hij of zij lectuur of literatuur geschreven?

Discussieer over de verschillen.

Beoordeling

Overleg met je docent over de beoordeling van jullie teksten.

Terugkijken

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
    Kun je enkele punten noemen om het verschil tussen literatuur en lectuur te kunnen herkennen?

Hoe ging het?

  • Inhoud
    Vond je het lastig om de stijlkenmerken van een kort fragment op te schrijven? Ging het na verloop van tijd steeds beter?
  • Eindopdracht
    Wat vond je van de eindopdracht?
    Heb je gekozen voor een kort verhaaltje in lectuur- of in literatuurvorm?
    Kon je klasgenoot je keuze herkennen?

  • Het arrangement Literatuur - h45 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2025-01-26 11:20:14
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Deze opdracht hoort bij de module 'Verhaalanalyse', en is onderdeel van de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Nederlands voor hv45. Je begint deze opdracht met het lezen over het verschil tussen fictie en non-fictie en het bekijken van de video. Daarna lees je over het verschil tussen lectuur en literatuur en bekijk je wederom de video hierover. Vervolgens lees je wat wordt bedoeld met de stijl van een schrijver en bestudeer je de bijhorende kenmerken. Uiteindelijk schrijf je een kort verhaal in lectuur- of literatuurvorm.
    Leerniveau
    HAVO 4; HAVO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Nederlands; Begrijpen; Interpreteren; Literatuur; Lezen van fictionele teksten en literaire teksten (Nederlands); Tekstkenmerken;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    3 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    arrangeerbaar, fictie, hv45, lectuur, literatuur, nederlands, non-fictie, stercollectie, stijl schrijver, verhaalanalyse

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Fictie of non-fictie

    Lectuur en literatuur

    Lectuur en literatuur

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van