Tekstopbouw - h45

Tekstopbouw - h45

Tekstopbouw

Wat kan ik straks?

Aan het eind van deze opdracht kan ik:

  • de drie delen benoemen waarin een tekst wordt ingedeeld en omschrijven welke informatie deze delen bevatten.
  • vier verschillende tekststructuren omschrijven en herkennen.
  • alinea's en kernzinnen in een tekst herkennen.
  • omschrijven wat een tekstverband is en wat de functie is van verbindingswoorden.

Wat ga ik doen?

Activiteiten

Aan de slag
Stap Activiteit
Tekststructuur en tekstdelen Bestudeer de theorie over tekststructuren en tekstdelen en bekijk de video.
★ Aan de slag 1 Welke vaste vragen horen bij welke tekststructuren?
★ Aan de slag 2 Herken ik de tekstdelen en tekststructuur in een tekst?
De alinea Lees de informatie over alinea's en de kernzin.
Verbanden en verbindingswoorden Bestudeer de theorie over verbanden en verbindingswoorden.
★ Aan de slag 3 Kan ik in een tekst de verbanden aangeven?
★ Aan de slag 4 Weet ik welk verband bij een verbindingswoord hoort?
Afronding
Onderdeel Activiteit
Samenvattend Hier vind ik de Kennisbanken die horen bij deze opdracht.
Eindopdracht Ik schrijf kleine teksten met een tekstverband en gebruikt daarbij signaalwoorden.
Terugkijken Terugkijken op de opdracht.

​
Tijd
Voor deze opdracht staat 4 SLU.

Aan de slag

Tekststructuur en tekstdelen

Tekstindeling

Een zakelijke tekst (artikel, brief, beschouwing, betoog) heeft vaak een vaste indeling: inleiding, middenstuk en slot. Elk deel heeft een specifieke functie en kan uit meer dan één alinea bestaan.
Bestudeer de indeling in de Kennisbank.

Functies tekstdelen

Tekststructuur

Veel teksten zijn opgebouwd volgens een vaste structuur. Het is belangrijk dat je die herkent, omdat je daardoor de tekst beter begrijpt. Deze structuren geven antwoord op een aantal vragen. Als je je voorbereidt op het schrijven van een tekst, is je schrijfplan volledig als je antwoorden hebt op de onderliggende vragen.
Bestudeer dit onderwerp in de Kennisbank.

Tekststructuur


De theorie over tekstindeling en tekststructuren wordt samengevat in deze video.

 

★ Aan de slag 1

Tekstopbouw: vaste tekststructuren

Vaste tekststructuren geven antwoord op een aantal vaste vragen.
Bijvoorbeeld bij de voor- en nadelenstructuur:

Voor- en nadelenstructuur   Vaste vragen:
Inleiding vraag Welke zaak wordt behandeld?
Middenstuk voor- en nadelen Wat zijn de voordelen?
Wat zijn de nadelen?
Slot eindconclusie Wat is de eindconclusie?


Als je je voorbereidt op het schrijven van een tekst, is je schrijfplan volledig als je antwoorden hebt op de onderliggende vragen.
Kijk eerst nog eens goed naar de gevraagde tekststructuur.
Neem de tabellen over en vul in de kolom 'Vaste vragen' in welke vragen je kunt stellen.

Tekststructuur 1

Probleem - oplossingsstructuur   Vaste vragen:
Inleiding probleem  
Middenstuk oorzaken, gevolgen en mogelijke oplossingen  
Slot de beste oplossing  


​Tekststructuur 2

Verklaringsstructuur   Vaste vragen:
Inleiding beschrijving verschijnsel  
Middenstuk redenen, oorzaken en gevolgen  
Slot beste verklaring, samenvatting  


​Tekststructuur 3

Vroeger/nu/toekomststructuur   Vaste vragen:
Inleiding introductie onderwerp  
Middenstuk situatie vroeger, situatie nu  
Slot toekomstverwachting  


​Tekststructuur 4

Vraag - antwoordstructuur   Vaste vragen:
Inleiding vraag  
Middenstuk antwoorden  
Slot samenvatting of conclusie  

 

Bekijk de antwoorden.

Antwoord: Aan de Slag 1

 

 

★ Aan de slag 2

Tekstopbouw: tekstindeling/tekststructuren

Lees de tekst en beantwoord daarna de vragen in de oefening.

Je eet een reep chocola of een lapje varkensvlees en ja hoor: de dag erna een puist op je voorhoofd. Acne mag vooral een puberprobleem zijn, ook later kan opeens een nare pukkel opduiken. Is dat te vermijden door bepaalde voeding te laten staan?

Een fabeltje, verkondigden dermatologen decennialang. Ze baseerden zich op een beroemde chocoladestudie uit 1969, waarvoor proefpersonen met acne een maand lang dagelijks een chocoladereep of een placeboreep aten en daarna van reep wisselden. Een effect op hun puistjes bleef uit. Hoewel dat Amerikaanse onderzoek alleen over chocola ging, was het resultaat aanleiding om elk verband tussen puistjes en het eetpatroon van tafel te vegen.

Maar de laatste jaren wordt duidelijk dat de chocolademythe toch een kern van waarheid bevat. Want waarom troffen wetenschappers geen acne aan bij het Kitavan-volk op Papoea-Nieuw-Guinea en ook niet onder jagers-verzamelaars in Paraguay? En hoe kan het dat de Canadese Inuits geen last hadden van puistjes, totdat ze westerse eetgewoonten overnamen? 'We horen te vaak van patiënten dat hun acne verergert als ze bepaalde voeding eten', zegt hoogleraar dermatologie Peter van de Kerkhof (Radboudumc). 'Het gaat om chocola, maar ook om aardbeien, melk en vet. We kunnen er niet meer omheen.'

Zuivelproducten
Wetenschappelijk onderzoek heeft twee boosdoeners achterhaald. Zuivel is de belangrijkste. Amerikaans onderzoek onder ruim 40 duizend vrouwen duidt erop dat melkproducten acne kunnen verergeren. De tweede: snelle koolhydraten, die de suikerspiegel in het bloed snel laten stijgen. Denk aan witbrood en chips. En chocola.

Vorig jaar legden Amerikaanse wetenschappers in een overzichtsartikel uit hoe voedingsmiddelen acne kunnen bevorderen: ze brengen via een ingewikkelde route teweeg dat er meer androgenen, mannelijke geslachtshormonen, actief worden. En androgenen (die ook vrouwen in hun bloed hebben) jagen de talgproductie op, legt Van de Kerkhof uit. Een puistje ontstaat als het afvoerkanaal van een talgklier verstopt raakt waarna de ophoping, door toedoen van een huidbacterie, gaat ontsteken.

Toch is het wetenschappelijk bewijs nog te mager om pubers met acne op dieet te zetten, zegt hij. Want de studies van de afgelopen jaren hadden tekortkomingen: de groepen waren bijvoorbeeld erg klein of de proefpersonen moesten zich hun eetpatroon van jaren geleden herinneren.

Per persoon anders
Vandaar het advies van Van de Kerkhof: zoek het zelf uit. De gevoeligheid voor voedingsmiddelen kan per persoon verschillen. Laat bepaalde etenswaren een tijdlang staan, zegt hij, en probeer te achterhalen of daardoor de acne vermindert.

De veertig jaar oude chocoladestudie is inmiddels in een vakblad afgeserveerd: slecht opgezet en bovendien gesponsord door de chocolade-industrie. De eerste zin van dit puistjes-verhaal blijkt wél onzin: wie vandaag chocola eet kan daar niet morgen een pukkel van hebben. Puistjes hebben een aanlooptijd van een week of zes.

Bron: Ellen de Visser

 

De alinea

Een tekst is opgebouwd uit alinea’s. De kernzin geeft de hoofdgedachte van de alinea weer.
Meestal is dat de eerste zin en soms de laatste. Een andere plaats is echter ook mogelijk.
Lees de voorbeeldtekst.

Neurofeedback is een behandelmethode waarbij afwijkende hersenactiviteit getraind wordt om klachten te verminderen.

Bij mensen met hersenletsel of klachten zoals stress, pijn, vermoeidheid of hyperactiviteit, is de hersenactiviteit ontregeld. De hersenen werken bijvoorbeeld te traag, waardoor alledaagse handelingen veel energie kosten. Hoe meer de hersenen ontregeld zijn, hoe ernstiger de klachten kunnen zijn. Met neurofeedback kun je leren de hersenactiviteit te beïnvloeden, zodat deze weer flexibel en stabiel wordt.

Neurofeedback bestaat uit het laten zien van de afwijkende hersenactiviteit aan de cliënt (feedback).
Als een hersengolf op een bepaald moment te veel aanwezig is, ziet u dat onmiddellijk als negatieve feedback op een beeldscherm. Zodra de hersengolf weer normale waardes heeft, krijgt u positieve feedback. Hierdoor wordt een leerproces gestart waarbij de hersenen zelf leren om beter geactiveerd te zijn. De hersenen leren de toestanden van betere activiteit vast te houden. Hoe vaker neurofeedback wordt uitgevoerd, hoe beter de veranderingen in de hersenen worden vastgelegd.
Het effect van neurofeedback is echter niet alleen zichtbaar als veranderde hersenactiviteit, maar ook als betere prestaties van de hersenen en vermindering van klachten.

Bron: BMC Kampen


In de eerste twee alinea’s van de voorbeeldtekst zijn de eerste zinnen (de eerste alinea bestaat maar uit één zin) de kernzinnen. Zij bevatten de belangrijkste mededeling.
In de derde alinea bevat de laatste zin de belangrijkste mededeling. Hij vat samen waarom neurofeedback nuttig is.

Verbanden en verbindingswoorden

Verbanden en verbindingswoorden

In elke tekst zit verband. Als dat niet zo is, is de tekst slechter te begrijpen voor een ander.
Verbanden binnen zinnen, tussen zinnen, tussen alinea’s en grotere tekstgedeelten worden aangegeven met verbindingswoorden.

Hieronder volgen een paar voorbeelden.

Voorbeeld 1

Hij is leuker dan zijn broer.
> verband binnen een zin: dan = vergelijking

 

Voorbeeld 2

Drinkwaterbedrijf Vitens meldde dat er een storing was bij het station dat water in de omgeving van Zaltbommel levert.
Als gevolg daarvan konden inwoners van onder andere Zaltbommel, Kerkdriel en Velddriel tijdelijk beter geen kraanwater drinken.
> verband tussen zinnen: Als gevolg daarvan = oorzaak - gevolg

 

Voorbeeld 3

Het bezit van wietplanten
Sinds 2013 geldt dat wie vijf wietplanten of minder heeft, nooit vervolgd wordt.
Vijf wietplanten zelf kweken neemt de wind uit de zeilen van het zwarte, illegale kweekcircuit.
Je mag die wietplanten alleen hebben als je geen lamp gebruikt en de wiet geen stankoverlast veroorzaakt.
Wietplanten kunnen namelijk sterk ruiken. Deze geur wordt door sommige mensen als overlast ervaren.
> verband binnen een zin: en = opsomming
> verband tussen zinnen: namelijk = reden en
> verband tussen alinea's: alleen ... als = voorwaarde


In de Kennisbank staat een schema met de belangrijkste verbanden met voorbeelden van verbindingswoorden.

Verbanden en verbindingswoorden

In de volgende video wordt de theorie over de alinea en verbanden en verbindingswoorden nog eens samengevat.

★ Aan de slag 3

Tekstopbouw: verbanden

Lees de tekst hieronder. Let op de vetgedrukte woorden in de tekst. Welk verband geven ze aan?

Wild dier slaapt graag naast poep

Poep is fijn – volgens wilde dieren dan. Die zoeken gebruikte nesten op, zodat ze veilig en met voldoende voedselvoorziening kunnen overleven.

Huisdieren worden vaak verwend: een warme slaapplek, op gezette tijden nieuwe brokjes en (bijna) nooit de kans dat je ten prooi valt aan een hongerig beest. Bij zo’n luxueus bestaan hoort ook kieskeurig gedrag; een huisdier wil bijvoorbeeld niet overal slapen waar dat kan. In tegenstelling tot hun wilde soortgenoten, blijkt uit nieuw onderzoek. Die kiezen vaak juist een wat viezere slaapplaats uit.

Onderzoekers van de Universiteit van Edinburgh kwamen daarachter door experimenten te doen met wilde muizen. Daaruit bleek dat de muizen liever slapen naast uitwerpselen van andere muizen dan in een schone omgeving.

Dat de wilde muizen poep van anderen fijner vinden dan een hygiënische omgeving, ligt volgens de wetenschappers onder andere aan de veiligheid. Als een andere muis op een bepaalde plek eerder de nacht heeft doorgebracht, dan is het aannemelijk dat die slaapplaats veilig is. Een andere reden is de hoeveelheid voedsel die beschikbaar is bij een gebruikt nest. Er zit ook een keerzijde aan het slapen bij uitwerpselen van je soortgenoten: je kunt als muis dan geïnfecteerd raken met parasitaire ziektes. Veelal nemen de wilde muizen dat risico voor lief, terwijl een huismuis er niet over peinst om tussen de poep van een ander te dutten.

Deze waarnemingen zijn erg nuttig voor verder onderzoek naar ziekteverspreiding onder wilde dieren. Omdat huisdieren zich anders gedragen, zal de verspreiding van ziektes daar ook anders verlopen.

Bronnen: Kijk Magazine - Wild dier slaat graag naast poep


Maak de oefening.

★ Aan de slag 4

Tekstopbouw: verbindingswoorden

Maak de oefening over verbindingswoorden.

Afronding

Samenvattend

Hier vind je de Kennisbanken die horen bij deze opdracht.

Eindopdracht

Alinea's schrijven

Als eindopdracht ga je twee alinea's schrijven met een tekstverband.
De twee alinea's moeten op elkaar aansluiten door middel van een tekstverband.
Gebruik signaalwoorden. Het tekstverband en het onderwerp worden gegeven in de opdracht. Je mag zelf de inhoud van de alinea's bepalen.

Voorbeeld:

Onderwerp: verjaardag
Tekstverband: tegenstelling

Ik ben uitgenodigd voor de verjaardag van Yoachim. Het feestje is morgen al!
Ik twijfel alleen heel erg of ik wel naar zijn verjaardag moet gaan.
Het lijkt me aan de ene kant heel erg leuk om daar naar toe te gaan.
Ik bedoel, hij is aardig en hij heeft leuke vrienden.

Anderzijds, weet ik niet zeker of ik wel moet gaan.
Ik mag van mijn moeder namelijk niet bij Yoachim thuiskomen.
Het schijnt dat zijn vader niet zo’n lieverdje is. Gelukkig heb ik daar nog nooit iets van gemerkt.
Maar waar moet ik voor kiezen: Yoachim afbellen of liegen tegen mijn ouders.

 

  • Per thema schrijf je een verhaaltje van twee alinea's.
  • Elke alinea moet minstens 50 woorden bevatten.
  • De onderwerpen en tekstverbanden die je moet gebruiken, staan hier aangegeven:
     
Thema    Onderwerp    Verband
1    Kerstmis    Opsommend verband
2    Suikerfeest    Vergelijkend verband
3    Carnaval    Samenvattend verband

Klaar?

Wissel je teksten met die van een klasgenoot.
Kijk of hij of zij de tekstverbanden duidelijk heeft laten terugkomen in de tekst. Geef elkaar feedback.

Beoordeling

Jullie docent zal de verhaaltjes beoordelen. Er wordt gelet op de volgende punten:

  • Bevat elk verhaaltje twee alinea's?
  • Is in elk verhaaltje duidelijk het tekstverband te herkennen tussen de alinea's?
  • Ben je creatief en origineel geweest in het maken van drie verhaaltjes?
  • Bevatten de verhaaltjes geen taalfouten?

Terugkijken

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
    Kun je uitleggen waarom het belangrijk is de structuur in een tekst te herkennen?

Hoe ging het?

  • Inhoud
    Kun je omschrijven wat je aanpak is als je een tekst globaal, intensief, oriënterend of zoekend leest?
  • Eindopdracht
    Wat vond je van de eindopdracht? Heb je een leuke tekst geschreven waarin het tekstverband met signaalwoorden duidelijk werd?

  • Het arrangement Tekstopbouw - h45 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2025-03-13 21:54:50
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Deze opdracht hoort bij de module 'Lezen', en is onderdeel van de arrangeerbare leerlijn van Stercollecties voor Nederlands voor hv45. Je begint deze opdracht met het bestuderen van de theorie over tekststructuren en tekstdelen en het bekijken van de video. Daarna bestudeer je de theorie over verbanden en verbindingswoorden. Uiteindelijk schrijf je als eindopdracht kleine teksten met een tekstverband. Het is de bedoeling dat je hierbij signaalwoorden gebruikt.
    Leerniveau
    HAVO 4; HAVO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Nederlands; Begrijpen; Interpreteren; Literatuur; Lezen van fictionele teksten en literaire teksten (Nederlands); Tekstkenmerken;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    4 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    arrangeerbaar, hv45, lezen, nederlands, stercollectie, tekstopbouw

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Tekstopbouw

    Tekstopbouw: verbanden

    Verbindingswoorden

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van