Tekstsoort en publiek - h45

Tekstsoort en publiek - h45

Tekstsoort en publiek

Wat kan ik straks?

Aan het eind van deze opdracht kan ik:

  • vijf verschillende tekstdoelen omschrijven.
  • per tekstdoel minimaal twee tekstsoorten noemen.
  • vier punten noemen om erachter te komen voor welk publiek een tekst geschreven is.

Wat ga ik doen?

Activiteiten

Aan de slag
  Activiteit
Tekstsoorten Bestudeer de theorie over schrijfdoelen en tekstsoorten.
★ Aan de slag 1 t/m 4 Maak de vier opdrachten over schrijfdoelen en tekstsoorten.
Publieksgericht Bestudeer de theorie over publieksgerichte teksten.
★ Aan de slag 5 Geef van vier teksten aan voor welk publiek ze geschreven zijn.
Afronding
Onderdeel Activiteit
Samenvattend Hier vind ik de Kennisbanken die horen bij deze opdracht.
Eindopdracht Onderzoek of teksten en video's publieksgericht zijn.
Terugkijken Terugkijken op de opdracht.

​
Tijd
Voor deze opdracht staat 2 SLU.

Aan de slag

Tekstsoorten

Schrijfdoelen en tekstsoorten

Als iemand iets schrijft, heeft hij een doel met die tekst: dat wat hij wil bereiken.
Om dat doel te bereiken, kiest hij het soort tekst waarmee hij dat doel het beste kan bereiken.
Bekijk voordat je de theorie gaat bestuderen eerst de volgende video.


Klik op de Kennisbank om de belangrijkste schrijfdoelen en tekstsoorten te bekijken.

Tekstdoel en tekstsoort

Doelen en soorten teksten

Een schrijver van een amuserende tekst wil jou vermaken. Hij speelt in op je gevoelens en zal je willen ontroeren of aan het lachen proberen te maken. Amuserende teksten zijn bijna altijd fictie (zie opmerking hieronder), maar ook bijvoorbeeld een column zal vaak naast informerend en overtuigend ook amuserend willen zijn.

Veel teksten willen je informeren. De schrijver wil dan kennis met je delen. Als de tekst je ook iets wil leren, spreken we van een uiteenzetting. De eigen mening van de schrijver zal hierbij geen rol spelen.

Een speciale vorm van informeren is beschouwen/opiniëren.
In een beschouwing wordt een onderwerp op verschillende manieren bekeken. Welke meningen zijn erover, wat voor oplossingen zijn er, wat zijn de voor- en nadelen van de oplossingen?

In een betogende test wil de schrijver dat jij zijn standpunt gaat delen. Hij zal argumenten voor zijn standpunt geven, bijvoorbeeld dat Zwarte Piet wel of niet moet blijven in zijn huidige verschijningsvorm. Hij zal je willen overtuigen van zijn mening.

Als een schrijver wil dat je iets gaat doen, spreken we van activeren. Als je bijvoorbeeld iemand nomineert voor de Ice Bucket Challenge, dan wil je dat hij een emmer ijswater over zijn hoofd giet en een donatie doet aan de 'ALS Association'.

Opmerking zakelijke ↔ fictionele teksten

  • Zakelijke teksten gaan over gebeurtenissen in de werkelijkheid. De lezer mag verwachten dat ze ware feiten bevatten.
    Berichten in kranten, op websites van kranten en teksten in studieboeken noemen we ook wel non-fictie.
  • Fictionele teksten gaan over niet werkelijk gebeurde zaken. De schrijver heeft ze bedacht. De personen en gebeurtenissen bestaan niet in het echt.
    Daarom noemen we stripverhalen, verhalen, romans en gedichten: fictie.

★ Aan de slag 1

Schrijfdoelen - tekstsoorten

Maak de oefening bij de volgende tekst.

Honderdduizenden dode vissen zijn de afgelopen week aangespoeld op de oevers van het Cajititlanmeer in Mexico. Bijna vijftig ton vis is al uit het water geschept.
Lokale autoriteiten zeggen dat de vissterfte een natuurlijke oorzaak heeft, maar de provinciale overheid bestrijdt dat.
De minister van Milieu van de provincie Jalisco, waarin het meer ligt, zegt dat de sterfte wordt veroorzaakt door de slechte kwaliteit van het water. "Daar zijn sterke aanwijzingen voor", zegt minister Magdalena Ruiz.

Modder
Volgens haar wordt er modder van een plaatselijke waterzuiveringsinstallatie in het meer geloosd, waardoor het water vervuild raakt.
Een grondig onderzoek kan de minister niet uitvoeren, want de autoriteiten krijgen geen toegang tot de installatie, zegt ze. Vissers en medewerkers van het ministerie zijn met man en macht bezig om de dode vissen uit het meer te halen. Het ministerie zegt dat de volksgezondheid geen gevaar loopt.

Bron: NOS - Massale vissterfte in Mexico

★ Aan de slag 2

Schrijfdoelen - tekstsoorten

Maak de oefening bij de volgende tekst en video.

Er zijn veel clichémanieren om een horrorfilm op gang te krijgen, maar het 'reizigers in noodweer kloppen aan bij een spookhuis'-begin is toch echt de topper.
In het geval van 'The Damned' belandt een Amerikaanse familie met Colombiaanse aanhang bij een omineus verlaten hotel, ergens in het Colombiaanse achterland.
De eigenaar blijkt een jong meisje in de kelder gevangen te houden, dat daar natuurlijk niet voor niets zit en al net zo vanzelfsprekend door onze helden wordt bevrijd.

Vervolgens breekt de hel los binnen de krakende muren van het hotel en neemt het luie scenario steeds stommere wendingen richting het verrassend bedoelde eindbeeld.
Het zal allemaal wel, denk je al gauw.
Twee sterren voor het soms geïnspireerde camerawerk.

Bron: Volkskrant - The Damned


Bekijk de trailer 'The Damned':

 

★ Aan de slag 3

Schrijfdoelen - tekstsoorten

Maak de oefening bij de volgende tekst.

In mijn hoofd zit een lijstje met woorden die vaak worden gebruikt, maar langzamerhand steeds minder betekenen, juist omdat ze zo vaak worden gebruikt. Te vaak. En te snel.
Dat lijstje wordt steeds langer.
'Interessant' staat erop, ‘leuk’ natuurlijk, helaas ook ‘integer’, ‘afweging’ en zo kan ik een column lang doorgaan.

Ik denk dat ‘profileren’ en ‘profiel’ er ook bij moeten, zeker als het daarover gaat in omroepland.
De NPO gaat de profielen van de publieke tv-zenders aanscherpen.
Daarom worden er nogal wat programma’s opgedoekt, vooral programma’s waarnaar veel mensen kijken.
Ik zag het lijstje, de meeste titels zeiden me niets, maar ik ben geen maatstaf, want voor mij mag de hele Nederlandse televisie opgeheven worden (in het begin even wennen, daarna gegarandeerd verfrissend).

Sommige programma’s ken ik wel, zoals ‘Vermist’, ‘Kassa’ en ‘Hello goodbye’.
Dat laatste hoeft niet weg, maar wordt minder vaak uitgezonden.
Twee van deze programma’s zijn ieder op eigen wijze nuttig en ‘Hello goodbye’ stemt op charmante wijze tot nadenken. Misschien is dat het probleem wel.
Profileren betekent hier dat het alsjeblieft over zo min mogelijk moet gaan.
Dat is een manier om je te profileren, maar toch denk ik dat het niet profileren is zoals profileren is bedoeld.

Ik werkte eens voor een aangenaam radioprogramma met een cultureel karakter.
Moest weg en plaatsmaken voor iets eenvoudigers, met veel lichte muziek en meer aandacht voor, ik las het echt, sport, auto’s en graag ook regelmatig het koningshuis.
O ja, en ‘weetjes’.

Bron: Thomas Verbogt - Nadenken

 

★ Aan de slag 4

Schrijfdoelen - tekstsoorten

Maak de oefening bij de volgende tekst en video.

Het moet over zijn met gratis plastic tasjes in Europa.
Het Europees Parlement (EP) stemde vandaag in met plannen om de Europese plastic tasjesberg in vijf jaar met 80 procent terug te dringen.

Volgens cijfers van de EU gebruikt een Europeaan gemiddeld 200 lichtgewicht plastic tasjes per jaar.
De parlementariërs willen dat supermarkten en ook andere winkels waar voeding wordt verkocht alleen plastic tasjes hebben waarvoor betaald wordt.
PvdA-Europarlementariër Judith Merkies denkt dat hierdoor het mes aan twee kanten snijdt:
'Klanten zullen geneigd zijn zelf een tas mee te nemen wat een hoop plastic scheelt en winkeleigenaren hebben aan de verkoop van betere en duurzame tasjes een extra inkomstenbron.'
Een amendement om de regels niet te laten gelden voor fastfoodrestaurants zoals de afhaalchinees of pizzabezorgers haalde het niet.

Milieuprobleem
GroenLinks-Europarlementariër Bas Eickhout wijst erop dat veel wegwerptasjes in de oceaan verdwijnen en als een 'plastic soep' ronddrijven met als gevolg dat er dieren sterven door plastic in de maag.
'Dit grote milieuprobleem wordt nu eindelijk Europees aangepakt.'
In Nederland worden op markten of bij afhaalrestaurants nog steeds dunne, lichtgewicht, gratis tasjes uitgedeeld. Supermarkten verstrekken geen gratis tasjes meer.

Bron: Volkskrant, 21 april 2014


Bekijk de video 'Plastic Trash Island Disaster'.

Publieksgericht

Een goede schrijver houdt bij het schrijven van zijn teksten rekening met zijn publiek. Hij past zijn toon en taalgebruik aan bij wat zijn publiek verwacht en ook houdt hij rekening met wat al bekend is over het onderwerp.

Bekijk voordat je verder gaat met de theorie eerst het volgende filmpje:


Klik op de Kennisbank om erachter te komen voor welk publiek een tekst geschreven is.

 

Publieksgerichte teksten

 

★ Aan de slag 5

Publieksgerichtheid

Voor welk publiek zijn de volgende teksten bedoeld?
Geef per tekst aan voor welke doelgroep deze bedoeld zijn.
Bespreek de antwoorden met een klasgenoot. Daarna bekijken jullie samen de voorbeeldantwoorden.

Tekst 1

Na de havo kies je over het algemeen voor een vervolgopleiding. Bij de keuze voor een vervolgopleiding kun je worden geholpen door de schooldecaan. Op school is daarvoor informatie aanwezig. Maar hier kun je ook terecht!

Als havo-eindexamenkandidaat kun je kiezen voor een vervolgopleiding in het hoger beroepsonderwijs (hbo) op een hogeschool. Hbo-opleidingen zijn voornamelijk gericht, naast de overdracht van vaktheoretische kennis, op de ontwikkeling van vaardigheden in nauwe aansluiting op de beroepspraktijk. Hbo-opleidingen duren meestal vier jaar (240 studiepunten ofwel ECTS (European Credit Transfer System)-punten), waarvan één jaar propedeuse en drie jaar hoofdfase.

Er zijn varianten die korter duren, maar dit is bijna alleen het geval als je al een soortgelijke opleiding hebt afgerond. Na het behalen van je hbo-diploma mag je de volgende titels voeren:

  • bc. (baccalaureus)-graad bij een afgeronde studie aan een hogeschool met een niet-technische of natuurwetenschappelijke achtergrond.
    In de praktijk gebruiken afgestudeerden zelden deze titel.
  • ing. (ingenieur) graad bij een afgeronde studie aan een hogeschool met een technische of natuurwetenschappelijke achtergrond.
    Deze titel wordt in praktijk (ook na invoering van het BaMa-stelsel) wèl vaak gebruikt, en dan vooral in de wetenschappelijke wereld.

Bron: Bacheloropleidingen

 

Tekst 2

Een verhuizing naar een verzorgingshuis gaat vaak met veel gemengde gevoelens gepaard. Het is een periode van verandering, van loslaten en van onzekerheid voor de persoon in kwestie. Niet alle spulletjes, waaraan dikwijls herinneringen zijn verbonden, kunnen meeverhuizen. Dat wat meegaat, moet zo zorgvuldig mogelijk worden ingepakt en op de plaats van bestemming weer worden uitgepakt. Bij een verhuizing naar een verzorgingshuis is het belangrijk dat alles meteen een plekje krijgt, zodat er een huiselijk gevoel ontstaat en het gevoel van leegte snel verdwijnt.

Seniorenhulp Nederland heeft veel mensen geholpen die in dezelfde situatie zaten en helpt u bij alle facetten van een verhuizing naar een verzorgingshuis. Wij zorgen voor het verhuizen en richten de nieuwe kamer ook weer in.
De oude woonruimte laten wij leeg en schoon achter. Zo is de ruimte acceptabel voor de verhuurder of makelaar. Seniorenhulp Nederland zoekt voor de spulletjes, die bij een verhuizing naar een verzorgingshuis niet meegaan, een goede nieuwe plek bij mensen die dit nodig hebben. Wij dragen diverse stichtingen en goede doelen een warm hart toe.

Voor een complete verhuizing naar een verzorgingshuis belt u met Seniorenhulp Nederland op 010-8882215. Vraag onze brochure aan en vertrouw op onze expertise.

Bron: Seniorenhulp - Verhuizing naar verzorgingstehuis

 

Tekst 3

Onze Taal september 2014
Aanstaande vrijdag verschijnt het septembernummer van Onze Taal.
Klik hier voor de inhoudsopgave. Lees meer.

WEBLOGS
  • Ontsteek uw lichten.
    Ooit hadden auto's gaslantaarns als verli.... . Lees meer.
  • 50.000ste-volgerquiz.
    Op 11 juli mochten we onze 50.000ste volg... . Lees meer.
  • I am sooooo happy!
    'Emotionele besmetting' op Facebook. Lees meer.

Bron: Onze Taal

 

Tekst 4

Was je op de Cross net te laat? Geen ramp: de 2e druk van Tante Rikie's onmundig mooie verhalen boek is vanaf nu te bestellen. Bestellen doe je hier: klik!

Omdat wij pleiten voor een wekelijks uurtje Achterhoekse les op basisscholen in het oosten van het land, krijgen alle basisscholen in de Achterhoek een gratis exemplaar.

Achterhoeks 2.0
Een duik in de geschiedenis is niet ons doel. “Integendeel, het dialect is geen fossiel en wordt nog steeds gesproken. Wij pleiten voor een uurtje ‘Achterhoeks 2.0’ per week!”, aldus Gijs Jolink. “Het zou natuurlijk onmundig jammer zijn als het Achterhoeks zou verdwijnen.

Aangezien het een spreektaal is met weinig grammaticale regels, is het voor kinderen een geweldige manier om creatief en persoonlijk een verhaal te leren vertellen en nieuwe woorden te verzinnen, oftewel: sprekken.”
Het lesmateriaal is dan ook geen Achterhoekse versie van het Groene Boekje, maar een aanleiding voor scholen om in de klas iets met streektaal te doen buiten het lesprogramma om.

Voorbeelden zijn sprekken tijdens de weekopening, voorlezen in het dialect tijdens het overblijven tussen de middag en kinderen kunnen een spreekbeurt houden in het dialect. “De sociale en culturele aspecten van het Achterhoeks zijn ook erg belangrijk en leuk!

Vaders, moeders, opa’s en oma’s of buurtbewoners kunnen actief betrokken bij dit lesprogramma, door bijvoorbeeld langs te komen op de scholen om ook eens iets voor te lezen, of om een mooi verhaal in het dialect te vertellen”, aldus Jolink.

Bron: Zwarte Cross

 

Bekijk de voorbeeldantwoorden.

Voorbeeldantwoord: Aan de Slag 5

 

Afronding

Samenvattend

Hier vind je de Kennisbanken die horen bij deze opdracht.

Eindopdracht

Tijd voor de eindopdracht.
Je docent verdeelt de klas in groepjes van ongeveer vier leerlingen.
In je groepje ga je op internet op zoek naar:

  • Een tekst of video met als doel informeren.
  • Een tekst of video met als doel tot handelen aansporen.
  • Een tekst of video met als doel amuseren.
  • Een tekst of video met als doel overtuigen.

Zorg ervoor dat jullie verschillende soorten websites gebruiken.
Bijvoorbeeld een website van een roddelblad, een website van een populair wetenschappelijk blad en een nieuwssite.

Maak een schema en geef per tekst of video antwoord op de volgende vragen:
- Waar hebben jullie de tekst/video gevonden? Schrijf de link op.
- Wat is het doel van de tekst/video?
- Wat is de doelgroep van de tekst/video?
- Sluit de tekst/video wat betreft taalgebruik, onderwerp en lay-out aan bij de doelgroep? Geef voorbeelden.

Als jullie het schema hebben ingevuld, laten jullie het schema beoordelen door de docent.

Bij de beoordeling let jullie docent op:

  • Inhoud: geeft het schema antwoorden op de vragen?
  • Originaliteit: zijn de filmpjes/teksten leuk om te zien/te lezen?
  • Netheid: is het schema met zorg gemaakt?

Succes!

 

Terugkijken

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
    Waar let je op als je wilt uitzoeken in welke stijl een tekst geschreven is?

Hoe ging het?

  • Inhoud
    Wist je al veel over het gebruik van stijlmiddelen in een tekst? Schrijf op wat nieuw voor je was.
  • Eindopdracht
    Wat vond je van de eindopdracht? Heb je een leuk spreuk, tekst, gedicht of rap gevonden of verzonnen?
    Is daarin herkenbaar welk stijlmiddel je hebt gebruikt?

  • Het arrangement Tekstsoort en publiek - h45 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2025-07-21 09:45:31
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Deze opdracht hoort bij de module 'Lezen', en is onderdeel van de arrangeerbare leerlijn van Stercollecties voor Nederlands voor hv45. Je begint deze opdracht met het bestuderen van de theorie over schrijfdoelen en tekstsoorten. Daarna maak je vier opdrachten over schrijfdoelen en tekstsoorten. Vervolgens bestudeer je de theorie over publieksgerichte teksten en geef je van vier teksten aan voor welk publiek ze geschreven zijn. Uiteindelijk sluit je de opdracht af met de eindopdracht, waarbij je onderzoek doet naar teksten en video's en de publieksgerichtheid.
    Leerniveau
    HAVO 4; HAVO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Nederlands; Begrijpen; Interpreteren; Literatuur; Lezen van fictionele teksten en literaire teksten (Nederlands); Tekstkenmerken;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    2 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    arrangeerbaar, hv45, lezen, nederlands, stercollectie, tekstsoort en publiek

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van